هویت ایرانی و سینما؛ بازنمایی هویت ایرانی در فیلم «مادر» (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

هویت یکی از مفاهیم مهم در حوزه ی مطالعات فرهنگی و اجتماعی است. هویت ملی، به احساس تعلق به سرزمینِ بزرگتر و در محدوده ای خاص می پردازد. مقوله ی حفظ هویت ملی (و هویت ایرانی) به یکی از مسائل و موضوع های مهم در حوزه ی مطالعات علوم انسانی امروز کشور تبدیل شده است. سینما یک رسانه ی تأثیرگذار و محملی مناسب برای بازنمایی هویت ملی در یک جامعه است. این تحقیق در پی آن است که مؤلفه های هویت ملی (هویت ایرانی) را که در فیلم های علی حاتمی به صورت نشانه های گوناگونی بازنمایی شده است، شناسایی و کشف کند. فیلم سینمایی «مادر» به عنوان مطالعه ی موردی انتخاب شده است. از روش پژوهشی تحلیل نشانه شناختی برای تحلیل این فیلم استفاده شده است. مهم ترین نتیجه این تحقیق نشان می دهد که در فیلم «مادر» مضامین و شاخص های سیاسی، اجتماعی، تاریخی و زبانیِ هویت ملی، از طریق رمزگان های اجتماعی، فنی و ایدئولوژیکی بازنمایی شده است. سه سبک نشانه شناختی مهم که در رمزگان های تحلیل شده این فیلم وجود دارد عبارتند از: مادر که در این فیلم القا کننده یِ وطن است، بازگشت به اصالت و ادبیات اصیل ایرانی و با هم بودن و زندگی جمعی.