۱.
انتخاب بخش هایی از متون کهن و توضیح دشواری های آنها در قالب گزیده های دانشگاهی برای تدریس در رشته زبان و ادبیات فارسی از تألیفاتی است که در سال های اخیر افزایش یافته است. کتاب شاهنامه(1) نامورنامه شهریار که توسط انتشارات سمت منتشر شده، یکی از این گزیده هاست که حاصل دقت نظر شاهنامه شناس برجسته، سجاد آیدنلو است که کتابی درخور را برای دانشجویان فراهم آورده است. با وجود مزایای فراوان این کتاب ازجمله: انتخاب سه داستان از شاهنامه بجای یک داستان، تنطیم مطالب کتاب در حجمی مناسبِ یک ترم، طرح مباحث مهم مربوط به فردوسی و شاهنامه بر پایه آخرین پژوهش های شاهنامه شناسی، و ... پاره ای نارسایی ها نیز در تدوین آن به چشم می خورد که در مقاله حاضر در سه بخش به آنها پرداخته شده است: نارسایی های ناشی از انتخاب ابیات برای گزیده های داستان ها، نارسایی های مربوط به شرح و توضیح ابیات، و نارسایی های مربوط به نسخه استفاده شده در گزیده و فقدان توضیحی در باره آن ها. نگارنده امیدوار است با اصلاح این نارسایی ها، این کتاب ارزشمند بیش از پیش منقح شود.
۲.
دیوان خاقانی، یکی از آثار شایسته ادبیات فارسی است که به دیریابی و دشوارفهمی مشهور است؛ از این رو در مقایسه با دیگر دیوان های شعر فارسی، دیوان خاقانی کم تر مورد اقبال شارحان قرار گرفته است؛ در این میان ، گزیده گویی و گزیده گزینی دامن دیوان خاقانی را نیز رها نکرده است و گزیده هایی چند از قصاید خاقانی شرح و منتشر شده است. یکی از این آثار ، کتابی است با عنوان «مرثیه خوان مدائن» که توسط آقایان محمدرضا برزگر خالقی و محمدحسین محمدی نوشته شده و انتشارات زوّار آن را در 224 صفحه و در قطع وزیری برای اولین بار در بهار 1379 منتشر کرده است. در این مقاله ضمن بررسی تالیف مذکور ، به برخی از ناراستی ها و نادرستی های وارده شده به آن اشاره می شود. از جمله اشکالاتی که به تفصیل در مورد آن سخن گفته خواهد شد، می توان به این موارد اشاره کرد: استفاده از آثار دیگران بدون ارجاع به آنها، سکوت درمقابل ابیات دشوار و مساله دار خاقانی، دریافت های نادرست از برخی ابیات ، منابع آشفته، اشکالات تایپی فراوان، در نظر نداشتن برخی جوانب شعری خاقانی. از این رو با بررسی موارد فوق نشان داده می شود که جایگاه علمی کتاب مذکور با چالش جدی مواجه است.
۳.
چاپ و انتشار تصحیح تذکره الاولیاء عطار نیشابوری که از امّهات متون نثر فارسی به شمار می رود در سال 1398 به همّت دکتر محمّدرضا شفیعی کدکنی به انجام رسید. از اوّلین تصحیح انتقادی تذکره الاولیاء توسّط رینولد الین نیکلسون بیش از یک قرن می گذرد؛ امّا تصحیح تازه ای که صورت گرفته از بسیاری جهات بر تصحیح سایرین برتری دارد؛ زیرا که مصحّح از طریق مقابله با نسخ خطی متعدد و فراهم کردن چاپی انتقادی تا حدّ زیادی متن نزدیک به زبانِ عطار ارائه داده است. در کنار این باید از تعلیقات سودمند، مقدّمه مفصّل، به دست دادنِ مآخذ اصلی سخن مشایخ در تذکره و فرهنگواره های آن یاد کرد. نوشتار حاضر بر آن است تا ضمن اشاره به محاسن و مزایای تصحیح جدید تذکره، برخی کاستی ها و اشتباهات واردشده در متنِ کتاب را برشمارد. از جمله این کاستی ها می توان به غلط های مطبعی، ارج اعات ناقص و یا اشتباه، دوگانگی در روش تصحیح متن، آشفتگی های ساختاری و محتوایی اشاره کرد.
۴.
قصه سلیمان نوشته ایویعقوب یوسف بن علی بن عمر تبریزی است که تاریخ نوشته شدن آن به سال های پایانی سده ششم تا سال های آغازین سده هفتم بازمی گردد. این کتاب به کوشش علیرضا امامی و ادوان امیری نژاد نخست بار در سال ۱۳۹۸ از سویِ نشر اوقاف دکتر محمود افشار به همکاری نشر سخن به چاپ رسیده است. متنِ به دست داده شده، علی رغم کوشش بسیار و ارزشمند مصححان، خالی از کاستی و نادرستی و نابسامانی نیست. هدف این پژوهش تصحیح نادرستی ها و برطرف کردن کاستی های کار مصححان است. هدف دیگر این پژوهش شناسایی و رفع جاافتادگی ها و نادرستی های دیگر موجود در نوشته ابویعقوب تبریزی است که از چشم مصححان به دور مانده است. این کار با بهره گیری از نوشته های کهن فارسی، توجه به بافت زبانی و بافت گفتار و سنجش قصه سلیمان با نوشته های هم دوره انجام شده است. همچنین، کوشش شده است که کاستی های بخش مقدمه و فهرست های این تصحیح برطرف شود. نیز، در این پژوهش واژه ای نو نیز در متن یافته و با یاری گرفتن از دو متن کهن دیگر، معنای آن روشن شد.
۵.
مقوله ویرایش در کتب درسی، موضوعی است که با دیدگاه علمی می توان به آسیب شناسی آن پرداخت. هدف این جستار که ساختار آن، از کُل به جزء تنظیم و در ذکر شواهد نیز از روش نمونه آماری استفاده شده است، بیان برخی مشکلات و کاستی ها در حوزه ویرایش کتب درسی فارسی دوره متوسطه به عنوان جامعه آماری است و از آنجا که هرساله گروه تألیف کتب آموزشی، در این کتب بازنگری کلّی یا جزئی می کنند، نیاز بازنگری دقیق گروه تألیف در حوزه ویرایش کتب آموزشی نیز به شدت احساس می شود. بنابراین، به برخی از موارد درخورِ ایراد در سه حوزه ویرایش، یعنی زبانی، محتوایی و فنّی اشاره، و گاهی نیز پیشنهادهایی برای بهبود موارد مذکور بیان شد. نتیجه حاصل از پژوهش حاضر بیان گر آن است که از بین سه حوزه ویرایشی مذکور در کتب ویرایش، بیشتر نواقص و اشکال ها در زمینه «ویرایش فنّی» بوده است و این کتب نیاز به بازنگری کلّی و دقیق در این حوزه ویرایشی خاص دارد که مهم ترین هدف این نوع ویرایش، رسایی و خوانایی بیشتر متون آموزشی برای دانش آموزان، فهم بهتر مطالب و سرانجام، فراگیری علم ویرایش از طریق کتب علمی است.
۶.
در کشور ما تحقق بخش بزرگی از تعلیم و تربیت و سوق دادن دانش آموزان به سمت و سوی حیات طیبه از طریق کتاب های درسی اتفاق می افتد که برای رسیدن به آن نقشه راهی دقیق و حساب شده لازم است. سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، بر مبنای این اصول و با الهامگیری از اسناد بالادستی و با توجه به راهبردهای نظام جمهوری اسلامی تدوین شده است تا پیش روی مولفان کتاب های درسی باشد. ساحت تربیت زیبایی شناختی و هنری، ششمین ساحت در بخش الگوی نظری ساحت های تربیتی این سند است. جامعه آماری، کتاب های فارسی متوسطه دوم و نمونه، کتاب فارسی پایه دوازدهم است. تحلیل کیفی پژوهش حاضر با کدگذاری قیاسی و طبقه بندی داده ها انجام شده و واحدتحلیل در این پژوهش جمله بوده است. برای رسیدن به پایایی کدها، بخش هایی از کتاب توسط دو کدگذار، کدگذاری شد و روایی آن از روش کثرت گرایی و اعتمادسازی صورت پذیرفت؛ همچنین فضای پژوهش با حضور داور بیرونی مورد کنترل قرار گرفت. تحلیل کمی کدها توسط نرم افزار spss، انجام پذیرفت. بر اساس تحلیل های انجام شده فراوانی جملاتی که این ساحت را مدنظر قرار دادند 11/49 درصد بوده است که میزان توجه به اصول آن به صورت غیرمساوی و در برخی موارد هم چون سوق دادن متربیان به سمت گرایش و تخصص هنری خاص و آفرینشگری و خلاقیت بسیار اندک بوده است که توجه ویژه مولفان کتاب های درسی را می طلبد.
۷.
طبعِ آثار نویافته کهن اگر به دقت و با اصولی علمی انجام گیرد، راهگشای تحقیقات حوزه های مختلف دانش خواهد بود اما اگر بی دقتی در آن راه یابد، خود رهزن می شود و گرهی بر گره ها می افزاید. دیوان نرگسی ابهری از این جمله است که بدخوانی های بسیار در آن راه یافته است و محقق ادبی نمی تواند بهره لازم را از آن ببرد. مصحح این دیوان گاه در ضبط های مختار، وزن عروضی را که از اولیّات شعر کهن پارسی است نادیده می گیرد و گاه معنا را فدای ضبط مشکوک می کند و صورتی بی معنا پیش چشم مخاطب قرار می دهد. دراین بین، خطاهای نگارشی نیز مانعی بر سر راه فهم سخن نرگسی می شوند. نوشتار حاضر، ضعف ها و خطاهای این تصحیح را نشان می دهد و لزوم بازنگری در چاپ دیگر آن را خاطرنشان می کند.
۸.
هَیَجامَد تلفیقی از دو واژه (هیجان و بسامد) است که به هیجانات متأثر از استفاده حواس مختلف در یادگیری توجه می کند که با توجه به اهمیت هیجانات در تدوین کتاب های درسی می تواند مدنظر قرار بگیرد. در پژوهش حاضر به منظور کیفیت بخشی و بازنگری محتوای آموزشی کتاب های تاریخ زبان فارسی، به بررسی میزان رضایت مندی دانشجویان و مدرسان در بهره گیری از سطوح مختلف الگوی هَیَجامَد در این کتاب ها پرداخته شده است. بدین منظور، از 150 دانشجوی زبان و ادبیات فارسی در 14 دانشگاه مختلف خواسته شد تا پرسش نامه محقق ساخته رضایت از محتوا که بر اساس سطوح الگوی هَیَجامَد طراحی شده است را پاسخ دهند. همچنین با 8 تن از مدرسان این کتاب ها با هدف بررسی میزان رضایت آن ها از این کتاب ها مصاحبه ای نیمه ساختاریافته انجام شد. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد بیشترین میزان رضایت دانشجویان از سطح دیداری با میانگین(57/14) و کم ترین آن از سطح درونی با میانگین (00/8) است. مدرسان نیز معتقدند با وجود اهمیت هیجانات در یادگیری زیاد به این مؤلفه در این کتاب ها توجه نشده است. بنابراین، می توان با توجه به هیجانات و بازنگری کتاب های درسی تاریخ زبان فارسی براساس الگوی هَیَجامد و متغیرهای آن، رضایت دانشجویان و مدرسان را نسبت به محتوای این کتاب ها افزایش داد.
۹.
حدود ده سال است که کمیته برنامه ریزی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری تصمیم گرفته است رشته دکتری زبان و ادبیات فارسی را به گرایش های مختلف تقسیم کند. مبنای اولیه این تقسیم بندی، انواع ادبی ارسطویی است. بر این اساس یکی از این گرایش ها ادبیات غنایی است.در این مقاله که به روش انتقادی - مروری نوشته شده است یکی از دروس این گرایش به نام «آثار غنایی غیر منظوم» نقد و بررسی می شود. اصطلاح «غیرمنظوم» در عنوان درسنامه نارسا است. با توجه به سایر اجزای درسنامه بهتر است اصطلاح «منثور» جایگزین آن شود. همچنین اصطلاح «شناخت تحلیلی» در هدف مبهم است و بهتر است از اصطلاح «بررسی تحلیلی» استفاده شود. باتوجه به رئوس مطالب و منابع آشکار است که طراحان این درسنامه از استاد درس خواسته اند داستان های عامیانه بلند را به عنوان منابع اصلی تدریس کند. این داستان ها با توجه به اینکه سالیان متمادی به صورت شفاهی در بین مردم نقالی می شده است اجزای متنوعی دارد و از منظر ساختاری ارتباط چندانی با سرفصل گرایش ادبیات غنایی ندارد. بهتر است متون منثور موزون، متون نثر فنی و داستان های مدرن فارسی به عنوان منابع این درسنامه مد نظر قرار گیرد.
۱۰.
کتاب سه جلدی زمان و حکایت (1983-1985) پل ریکور (1913-2005) را مهشید نونهالی از فرانسه به فارسی برگردانده که در سال 1397 به صورت کامل از سوی نشر نی روانه بازار شده است. کتاب ریکور اثری دشوار به شمار می رود که فهم آن نیازمند آشنایی نسبتاً کاملی با رشته ها و شاخه های گوناگون علوم انسانی مانند فلسفه، تاریخ، ادبیات، روایت شناسی و ... است. به همین دلیل، در اینجا کمتر به مجلد سوم و بیش تر به مجلد دوم پرداخته می شود. درباره ترجمه می توان ادعا کرد امانت و دقت رعایت شده است اما کاستیهای فراوانی به ویژه در زمینه زبان فارسی در آن وجود دارد. فارغ از مشکلات دیگر، نثر مترجم فاقد پویایی و روانی لازم برای انتقال مفاهیم ریکور است؛ وسواس در ترجمه و عدم انعطاف نحوی، کتاب را به اثری دشوار تبدیل کرده است. افزون بر این، در حاشیه این مقاله به اشتباهات بنیادین مترجم در ترجمه چند اصطلاح مهم مانند حکایت/ روایت، داستان/ تاریخ و ... پرداخته می شود که پاره ای از مشکلات خواننده را در فهم متن سبب شده است. نگارنده بر آن است که توجه مترجم به میراث مترجمان پیشین می توانست بخشی از مشکلات ترجمه را بکاهد.
۱۱.
کتاب چشم اندازی به تحولات ادبی پس از پیروزی انقلاب اسلامی در حوزه ی شعر و داستان، نوشته ی بهجت السادات حجازی، در سال 1394 توسط انتشارات علمی- فرهنگی چاپ و منتشر شده است. مقاله ی حاضر، با هدف معرفی و نقد کتاب مذکور نوشته شده، و ویژگی های شکلی و محتوایی آن را مورد بررسی قرار داده است. نتیجه این بررسی، حاکی از آن است که کتاب، در کلیّت آن، چه به لحاظ نوع روی کرد و دیدگاه نویسنده درخصوص ادبیات انقلاب اسلامی، و چه به لحاظ شکلی و محتوایی، دچار نقیصه های فراوان است؛ به همین دلیل، به شکل کنونی، قابل استفاده ی دانشجویان، به عنوان کتاب درسی، یا حتّی منبع قابل استفاده در کنار کتب درسی مربوطه، نیست. امید است در چاپ بعدی، اصلاحات لازم در آن به عمل آید، که دراین صورت، می تواند در کنار دیگر کتاب هایی از این نوع، به عنوان منبعی برای مطالعه، مورد استفاده قرار گیرد.
۱۲.
این پژوهش در نظر دارد کتاب تجلّی قرآن و حدیث در شعر فارسی را که از سوی سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها (سمت) منتشرشده، ارزیابی کند. این اثر، درمقایسه با آثار مشابه، گامی فراتر رفته و مؤلّف محترم، کتابی به نسبت روشمندتر، جامع تر و کاربردی تر را عرضه کرده است. نظم منطقی در بیان مباحث، ارائه دسته بندی های کامل تر از شیوه های اثرپذیری به همراه توضیحات سودمند در باب نمونه های آن و ترجمه های شیوا از آیات و احادیث از جمله نقاط قوت این کتاب به شمار می رود. امّا با توجّه به ملاک های ارزیابی کتب درسی از لحاظ شکلی، ساختاری و محتوایی برخی اشکالات جدّی به این کتاب راه یافته است که فرایند یادگیری و یادمانی مطالب را در دانشجو با مشکل مواجه می کند. عدم ارجاع و استناد به منابع معتبر در تعریف اصطلاحات، ابهام، کلّی گویی و تناقض، تعدّد عناوین، مطابقت نداشتن کتاب با اهداف و سرفصل آموزشی مصوّب، فقدان مقدمه مطلوب و اثربخش، لزوم توجّه بیشتر به معیارهای روزآمدی، سودمندی و جامعیّت در تدوین مطالب به همراه برخی ضعف های شکلی و ساختاری از جمله نکاتی است که در این کتاب، نیازمند بازبینی و اصلاح است.
۱۳.
هرچند از دوران قاجار تاکنون حدود شصت فرهنگ زبان فارسی عامیانه تدوین شده، اما کم آگاهی فرهنگ نویسان یا پایندنبودن آنان به اصول فرهنگ نویسی در پیکره نگاری، نگاه ذوقی و گذشته نگر آن ها به زبان عامیانه، نازل نگری زبان عامیانه در برابر زبان رسمی و ترس از ورود واژگان تابوشکن در زبان معیار از سوی سیاست گذاران فرهنگی، باعث شکل گیری فرهنگ های بازاری بسیاری شد و در محافل دانشگاهی نیز به رسمیت شناخته نشدند. این جستار، از بین شصت فرهنگ موجود، تنها دوازده «فرهنگِ واژگان و تعابیر عامیانه» را هم سو با معیارهای فرهنگ نویسی در علم زبان شناسی کاربردی یافته، اما باز استفاده از روش کتابخانه ای به جای روش میدانی در گردآوری داده ها، ناقص و یا نادرست بودن اطلاعات زیر مدخلی از ضعف های عمده ی این دست فرهنگ هاست که این جُستار، به بررسی توصیفی – انتقادی متن این فرهنگ ها می پردازد. به نظر می رسد، استفاده از پیکره نگاری زبان معیار و پیکره بندی رایانه ای می تواند در حفظ و اعتباربخشی علمی این زبان گریزپا بیفزاید.
۱۴.
کتاب «ادبیات کودک در ایران» درسنامه ای دانشگاهی است که اکثر سرفصل های وزارت علوم را برای دو واحد درس «ادبیات کودک» در مقطع کارشناسی پوشش می دهد. نویسنده کتاب مذکور محمد دهریزی از مؤلفان کتاب «نگارش» دوره متوسطه، دانش آموخته ادبیات، و از شاعران و نویسندگان حوزه کودک و نوجوان است که آثارش برنده جایزه های متعددی شده است. کتاب فوق الذکر برای نخستین بار در سال 1388 با عنوان «ادبیات کودکان و نوجوانان ایران» منتشر شد و ویرایش جدید آن در سال 1399. کتاب مذکور وجوه مثبت بسیاری دارد اما به دلیل ضعف های روش شناختیِ مشترکی که با بسیاری از کتاب های تألیفی ادبیات کودک دارد، پژوهش حاضر ترجیح می دهد بیش از این که از منظر استحسانی به این کتاب نگاه کند، از منظری انتقادی آنرا در بوته نقد قرار دهد. کتاب ها به اندازه ای که ب ت وانند پارادایم های یک نظریه را به صورت سلسله مراتبِ نظام مند به خواننده ارائه بدهند، کارکرد علمی دارند. از همین رو هدف اصلی این مقاله بررسی روش نظام مندسازیِ الگوواره های نظری معرفی شده در کتاب است. در همین راستا، کتاب مورد نظر در شش محور نقد و بررسی می شود: آموزش، روش مندی، محتوا، ویرایش، فصل بندی، و زیبایی شناسی. این پژوهش برای نخستین بار در ایران کتابی را از حوزه ادبیات نظری کودک و نوجوان مورد نقد قرار می دهد.
۱۵.
کتاب «سرّ سخنان نغز خاقانی» اثر محقّقانه جدید در عرصه خاقانی پژوهی است که به دلیل روش علمی، نگاه زیباشناسانه، اشراف و تعمّق نویسنده، تألیفی ارزشمند محسوب می شود. این کتاب مشتمل بر چهار مجلّد است که تا کنون دو جلد آن به طبع رسیده است. در این نوشتار جلد نخست آن را معرفی، نقد و بررسی کرده ایم. در ابتدای نوشتار بخش های مختلف کتاب و محتوای آن را معرفی کرده، سپس به ارزش های علمی و زیبایی شناسانه آن اشاره کرده ایم. در بخش نقد و بررسی، اشتباهات یا کاستی های کتاب را تحت دو عنوان کلی اشکالات تایپی و ویرایشی، اشکالات و کاستی های محتوایی، به صورت جزئی و با ذکر صفحه، مشخص کرده ایم. از عمده ترین موارد اشکالات تایپی و ویرایشی می توان به کثرت استعمال تکیه کلام های گفتاری و افراط در نشانه گذاری اشاره کرد. در اشکالات و کاستی های محتوایی برخی توضیحات و گزینش نسخه بدل های مؤلف مورد نقد قرار گرفته است. هدف ما در این نوشتار تأکید بر اهمیت کتاب مذکور در پژوهش های خاقانی شناسی و رفع کاستی های آن در چاپ های بعدی است.
۱۶.
یکی از پرسش های بنیادین در عرصه ادبیات داستانی جدید در ایران، میزان پیوند این حوزه با ادبیات کلاسیک فارسی است. اهمیت این پرسش زمانی آشکار می شود که درنظر داشته باشیم قاطبه منتقدان و محققان حوزه ادبیات داستانی، رمان و داستان کوتاه را محصول هنری وارداتی (غربی) می دانند و بر این باورند که ورود و گسترش داستان نویسی جدید به ایران را بایست معطوف به همان نگرش هنری غرب و پدیده ای غیربومی دانست. روشن است در پرتو چنین نگرشی، انتظار بهره مندی و ارتباط داستان نویس ایرانی با گذشته ادبی خود انتظاری شگفت و نابجا می نماید. تألیف کتاب «تأثیر ادبیات کلاسیک فارسی در داستان نویسی معاصر» نوشته معصومه صادقی پاسخی است در رد یا ایجاد تردید جدی در باب غربی بودن رمان و داستان جدید ایرانی که با تکیه بر سه رمان «سووشون»، «جای خالی سلوچ» و «آتش بدون دود» می کوشد ضمن رد نگاه غالب یادشده، اثرپذیری نویسندگان ایرانی را از سبک و زبان ادب کلاسیک فارسی آشکار سازد. جستار حاضر با بازخوانی اثر یادشده به شیوه توصیفی- تحلیلی به این نتیجه دست یافته است که علی رغم تلاش ستودنی نویسنده در مقدمات و گردآوری اطلاعات قابل تأمل و بازنمایی بینامتنی رمان های برگزیده با برخی ایرادات اساسی و گزاره های موضوعی نامتوازن در تحلیل داده ها و تفسیر نهایی رمان ها مواجه است. رویکرد مغالطه آمیز جزء و کل و غث وسمین ناشی از این نگرش بازنگری جدی در کتاب را ضروری می کند.
۱۷.
روش شناسی پژوهش ادبی به ویژه در حوزه استناد، پیوندی ژرف با اخلاق پژوهش دارد. به عبارت دیگر، اشکالات روش شناختی می توانند خطاهای اخلاقی را نیز در پی داشته باشند. در مقاله حاضر، کتاب درس گفتارهای نقد ادبی عبدالحسین زرین کوب از همین منظر مورد نقد قرار گرفته است. مرز مبهم میان گفتار نویسنده و گفتار نقل شده از منابع این کتاب، از مهم ترین اشکالاتی است که در این مقاله بر آن تکیه شده است. این ابهام، ابعاد گوناگونی دارد که مهم ترین آنها یکسان انگاریِ منابع و یکسان انگاری مفاهیم و اصطلاحات تخصصی هستند. به عبارت دیگر، به دلیل محو تمایز میان گفتار نویسنده و منابع، استناد به منابع مختلف به شکلی است که گویی هیچ تفاوتی میان این منابع با یک دیگر، و همچنین میان دیدگاه نویسنده با آنها وجود ندارد. این امر موجب نوعی بدیهی انگاری در تعریف مفاهیم اصلی نیز شده است. در پایان نیز نشان داده ایم که این خطای روش شناختی پیامدها و لغزش های اخلاقی آشکاری نیز داشته است.
۱۸.
تاریخ بیهقی یکی از متون منثور فارسی است که در دو مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد رشته زبان و ادبیّات فارسی تدریس می شود. تاکنون شش تصحیح از تاریخ بیهقی انجام شده که تصحیح فیّاض و تصحیح یاحقّی–سیّدی بیشتر مورد اقبال پژوهشگران قرارگرفته است. از آنجاکه وجود یک تصحیح منقّح، کار تعلیم و تعلّم این اثر را آسان تر می سازد، پژوهش حاضر به نقد و بررسی وزن سروده های فارسی تاریخ بیهقی در تصحیح یاحقّی–سیّدی و مقایسه آن با تصحیح فیّاض می پردازد و می کوشد با بررسی اوزان این سروده ها، میزان صحّت ضبط و دقّت مصحّحان را بسنجد. برای این کار، کوشش شده علاوه بر بهره گیری از قواعد عروضی زبان فارسی، از نسخه بدل ها، توجّه به صورخیال، انسجام بافت متن، تصحیح های معتبر دیوان های شاعران مورد استفاده و موارد دیگر این چنینی استفاده شود. روش پژوهش، توصیفی - تحلیلی است و داده ها به شیوه کتاب خانه ای و سندکاوی با استفاده از روش تحلیل محتوا بررسی شده اند. نتیجه نشان می دهد دریافت درست معنی ابیات، پیوند آن ها با گزاره های تاریخی متن و فهم درست این گزاره ها در گرو وزن صحیح ابیات است که متأسّفانه در تصحیح یاحقّی–سیّدی به وزن برخی از ابیات، توجّه کافی نشده است و این تصحیح به رغم در اختیار داشتن نسخ خطّی بیشتر، در این زمینه دقّت نظر کمتری دارد.
۱۹.
مدت ها پس از آفرینش نخستین رمان ها و داستان های کوتاه فارسی، آثاری پژوهشی در ارتباط با این آثار داستانی به وجود آمد. در این پژوهش شیوه تاریخ نگاری نخستین تاریخ ادبیات های داستانی(یعنی تاریخ و تحول ادبیات نوین ایران و پایه گذاران نثر جدید فارسی) که همزمان در خارج از کشور انتشار یافته اند بررسی شده است. در این مقاله با رویکردی توصیفی-تحلیلی و بر اساس مؤلفه هایی که نگارندگان این پژوهش برای گونه تاریخ ادبیات در نظر گرفته انذ، گفتمان این دو اثر بررسی شده است. نتایج نشان می دهد علوی و کامشاد بدون تأثیرپذیری از ایدئولوژی حاکمیت وقت و با هدف یافتن پیوندهای دو سویه ادبیات و رویدادهای سیاسی روز آثار ادبی را بررسی کرده اند. البته به دلیل نداشتن یک الگو و طرح دقیق برای نگارش اثر خود، بی شک با کاستی هایی همراه هستند؛ ضعف ساختاری در چینش مطالب، نداشتن الگوی خاص در شرح حال نویسی، نپرداختن به سبک ادبی آثار و تحلیل نکردن جنبه ادبی و هنری آثار ادبی، ساختارمند نبودن برخی مؤلفه ها، استفاده از منابع درجه دوم و سوم، مبنا قرار دادن گزینش های آثار انتقادی پیشین ازجمله این ضعف هاست که اغلب به علت دوری از بافت و زمینه های نهادی مرتبط با آثار ادبی است که این مساله آسیب چشم گیری به این دو تاریخ ادبیات وارد ساخته است.
۲۰.
در میان قرآن پژوهان غربی که به دیده انصاف به متون اسلامی وبویژه قرآن ، نگریسته اند، خانم کریستین سندز شیوه استادان مشتاق ومحتاط خود را همچنان می پیماید. او در کتاب "تفاسیرصوفیانه قرآن از سده چهارم تا نهم" نخست به بررسی پیش فرض های هرمنوتیکی صوفیه پرداخته وسپس مقایسه ای تحلیلی داشته است میان روش های عارفانِ مفسّر ذیل داستان موسی و خضر، سرگذشت مریم و آیه نور.در بررسی این کتاب، پس از نگاهی به امتیازات وجنبه های مثبت اثر، به مواردی از ضعف های محتوایی این پژوهش که متوجّه مولّف بوده، پرداخته شده است. بخش قابل توجّهی از نکات ذوقی-تفسیری در این کتاب، برپایه مطالبی است که از عبدالرزاق کاشانی و بخش های تأویلی غرایب القرآن نظام الدین اعرج نیشابوری و پس از آن، علاء الدوله سمنانی، نقل گردیده و با یکدیگر مقایسه شده اند. در حالی که سال هاست در جای خود به اثبات رسیده که عمده مباحث تأویلی در غرایب القرآن برگرفته از "تأویلات نجمیّه" است . توجه به این نکته، می توانست چینش مباحث و ارزیابی نهایی مولف را تغییر دهد. همچنین به مواردی از ضعف ترجمه اثر توجه شده که به تعقید و گرفتگی متن فارسی انجامیده است. شواهدی که از این ضعف ها ارائه شده، از موارد اختلاف سلیقه درترجمه نبوده است.
