۱.
هدف تحقیق حاضر ارزیابی کتاب آموزش زبان انگلیسی پایة اول دورة متوسطة اول (هفتم)، پراسپکت یک ، است که در سال های اخیر توسط وزارت آموزش و پرورش ایران طراحی و مورداستفاده قرار گرفته است. بدین منظور، پرسش نامه ای محقق ساخته طراحی شد و براساس اطلاعات حاصل از اجرای آزمایشی، روایی، و پایایی پرسش نامه با استفاده از تحلیل عاملی اکتشافی و آزمون آلفای کرانباخ مورد تأیید قرار گرفت. نتایج شاخص کفایت نمونه، تست بارتلت، و نیز آلفای کرانباخ (96/0) حاکی از آن بود که پرسش نامة مذکور روایی مناسب و پایایی بالایی دارد. شرکت کنندگان اصلی این پژوهش شامل 188 معلم زبان انگلیسی در دورة اول متوسطه بودند که براساس نمونه گیری دردست رس از هفت استان کشور انتخاب شدند. هم چنین 146 نفر از معلمان مورد مصاحبه ای نیمه ساختاریافته قرار گرفتند. نتایج پژوهش حاکی از آن بود که معلمان از: الف) طرح و قالب ظاهری کتاب، ب) فعالیت ها و تمرین های کتاب، ج) محتوای کتاب به لحاظ ایجاد توازن میان چهار مهارت زبانی، د) عملکرد مطالب کمک درسی و راه نمای معلم، ه) دستور زبان، واژگان، و انواع نقش های زبانی و بالاخره، و) ارائة روش تدریس مناسب رضایت لازم را ندارند.
۲.
در این مقاله کتاب آموزش زبان ژاپنی با متون روزنامه ، تألیف اوسامو میزوتانی و نوبوکو میزوتانی، معرفی و نقد می شود که برای تدریس در کلاس های متون مطبوعاتی تهیه شده و در ژاپن و سایر کشورها، ازجمله ایران، در دوره های آموزش زبان ژاپنی استفاده می شود. این نوشتار می کوشد نقاط ضعف و قوت اثر را باتوجه به نیازهای زبان آموزان ایرانی آشکار کند. نقد این کتاب از دو منظر متفاوت انجام شده است: نخست به کارکردهای آموزش زبانی کتاب توجه شده و توانایی کتاب در آموزش مؤثر زبان رایج در مطبوعات ژاپنی ارزیابی شده است و دوم ، به کارکردهای فرهنگی اثر توجه شده و تصویری که کتاب می کوشد از جامعه و فرهنگ ژاپن به دست دهد تحلیل و بررسی شده است. برای این منظور، مقالاتی از رسانه های واقعی ژاپن به طور تصادفی انتخاب شده اند و با برچسب دهی موضوعی و برچسب دهی قطبیت، به لحاظ کمی و کیفی با مقالات کتاب مقایسه شده اند.
۳.
باوجود اهمیت تلفیق زبان و فرهنگ، تلاش های کمی به منظور بررسی و تحلیل ارزش های فرهنگی در کتاب های درسی آموزش زبان انگلیسی، براساس چهارچوبی مدون انجام گرفته است؛ بنابراین، مقالة حاضر با استفاده از روش تحلیل اکتشافی محتوای کیفی به بررسی کتاب های American English File ( Latham-Koenig et al., 2013 ) پرداخته است که در آموزشگاه های زبان انگلیسی در ایران تدریس می شود. بدین منظور، مدل الگو های فرهنگی زارعی و خالصی (2011) برای تحلیل محتوای کیفی این مجموعه مورداستفاده قرار گرفت که شامل چهار مؤلفة ارزش، هنجار، سازمان، و محصول است. درمجموع، نتایج نشان داد که کتاب های درسی محصولاتی هستند که تحت تأثیر پیش فرض ها و تعصبات فرهنگی قرار دارند. یافته ها حاکی از آن است که مطالب این کتب مملو از ارزش های فرهنگی منحصربه فرد جهان غرب هستند که از عمده ترینشان می توان به روابط دختر و پسر، مصرف گرایی، درس گریزی، ترویج موسیقی غرب، محصولات غربی، عدم اعتماد زوجین به یک دیگر، ازهم گسیختگی بنیان خانواده، و القای ارزش های گوناگون غربی اشاره کرد. یافته ها مؤید این است که کتاب های درسی حاملان ارزش ها هستند که نه تنها دانش زبانی، بلکه فرهنگ خاص گویش وران آن زبان را نیز به زبان آموزان القا می کنند. بنابراین، با استناد به نتایج، نقش معلمان زبان در آگاهی، صیانت از هویت فرهنگی و ملی، و ایجاد تعادل برای تلفیق زبان و فرهنگ بسیار حائز اهمیت است.
۴.
در مقالة حاضر، برنامة آموزش درس آواشناسی در مقطع کارشناسی رشتة زبان روسی موردبررسی قرار گرفته است. هدف از این پژوهش بررسی ضرورت ها، ریشه یابی مشکلات، و ارائة راه کار برای رفع آن هاست. سؤال اصلی این است که ضرو ر ت های آموزشی در حوزة آواشناسی زبان روسی کدام اند؟ آیا به این ضرورت ها در برنامة آموزشی دانشجویان مقطع کارشناسی توجه شده است؟ دانشجویان با چه چالش هایی روبه رو هستند؟ در این جستار ابتدا ازطریق شیوة تحقیق کتاب خانه ای به بررسی ماهیت مبحث آواشناسی و ضرورت هایی پرداختیم که باید در تدریس این مقوله موردتوجه قرار گیرند. سپس پژوهش میدانی را بین 140 دانشجوی مقطع کارشناسی زبان روسی انجام دادیم. نتایج نشان می دهد دانشجویان در بسیاری از مقوله های آواشناسی که تأثیر مستقیم روی گفتار آن ها دارد، دچار ضعف هستند. پیش نهاداتی برای بهینه سازی برنامة آموزش آواشناسی با هدف توان مندسازی دانشجویان ارائه شده است.
۵.
کتاب توهّمی به نام جمع گرایی؛ سوء برداشت های مباحث شناخت مردمان ژاپن و ریشه های آن درپی اثبات این نکته است که علی رغم ذهنیت کلیشه ایِ رایج، ژاپنی ها الزاماً مردمانی جمع گرا نیستند. نویسنده از این ذهنیت کلیشه ای که ژاپنی ها را مردمانی جمع گرا می شناسد به منزلة یک توهّم یاد می کند و در تبیین دلایل بروز چنین توهّمی، با یک رویکرد روان شناسی به نقش سوگیری های شناختی اشاره می کند. ازنظر وی سه نوع سوگیری شامل «سوگیری متناظر»، «سوگیری تأییدی»، و «سوگیری برآمده از اطلاعات موجود»، در بروز توهّم و ذهنیّت کلیشه ایِ جمع گرابودن مردمان ژاپن نقش اساسی دارند. نویسنده معتقد است رفتار انسان ها برآمده از موقعیتی است که در آن واقع می شوند، نه الزاماً فرهنگی که به آن تعلق دارند و دراصل به مقابله با انسان شناسانی مانند روث بندیکت، که اعتقاد دارند رفتار افراد یک جامعه برآمده از فرهنگ حاکم بر آن جامعه است، می پردازد. وی از برچسب جمع گرایی به مثابة برچسبی که غربی ها و در رأس آن ها آمریکایی ها برای تحقیر ژاپن ساخته اند یاد می کند و ریشه های تاریخی این برچسب را در نظام میلیتاریسم ژاپن در دوران جنگ جهانی دوم، که باعث شد بقیة کشورها به کل ملت ژاپن به دید یک ارتش نگاه کنند، جست وجو می کند.
۶.
آلدو پالاتسسکی ( Aldo palazzeschi )، با نام مستعار آلدو جورلانی ( Aldo Giurlani )، شاعر و داستان سرای مشهور قرن بیستم ایتالیاست. پالاتسسکی در سال های آغازین قرن بیستم با پیروی از برخی تئوری های تفکر غربی مانند نیچه، به خلق آثاری بی نظیر در ادبیات مدرن ایتالیا پرداخته است و بدین سان اشعار و رمان های وی نوآوری های قابل توجهی دارند. بدون شک، دورة آغازین فعالیت های ادبی این نویسنده متأثر از روابط تنگاتنگ او با هنرمندان به ویژه نقاشان هم عصر وی است. ردپای هنر تئاتر نیز در آثار سال های جوانی نویسنده به وضوح قابل رؤیت است. در پژوهش حاضر سعی بر آن است تا آثار ادبی آلدو پالاتسسکی ازدیدگاه منتقدان ادبی معاصر ایتالیا مانند سانگویینتی، اونگارتی، و غیره مورد مطالعه و بررسی قرار گیرد و هم چنین تلاش می شود تا ازیک سو تأثیرات اصول مکتب کرپوسکولاریسم ( crepuscolarismo ) را بر نگرش و آثار سال های جوانی پالاتسسکی و ازسوی دیگر، تأثیر نظریه های مکتب فوتوریسم ( futurismo ) را در آثار دیگر وی مورد مطالعه و بررسی قرار گیرد.
۷.
هدف از این مقاله تحلیل وضعیت آموزش زبان انگلیسی به دانش آموزان کم توان ذهنی، بررسی انتقادی کتاب دانش آموز و کتاب کار (پایۀ هفتم) و کتاب راه نمای تدریس است. روش پژوهش حاضر توصیفی تحلیلی است. باتوجه به معیارهای نقد شورای بررسی متون و کتب علوم انسانی، نقاط قوت و ضعف شکلی و محتوایی کتاب درسی و کار ارائه شد. از مهم ترین نقاط قوت کتاب درسی می توان به معرفی کارکردهای زبانی و روال های اجتماعی متداول و چاپ رنگی اشاره کرد. از مهم ترین نقاط ضعف کتاب درسی آموزش حروف الفبا به شیوۀ سنتی، آموزش نامناسب اعداد، طراحی تمرین های نامناسب و کیفیت پایین تصاویر بود. کتاب معلم نیز باتوجه به معیارهای پیش نهادی همسلی (1997) درقالب ارزش یابی کلی و تفصیلی مورد نقد و بررسی قرار گرفت. از نقاط قوت کتاب معلم وضوح و روشنی دستور العمل های کتاب راه نما برای تدریس و ارزش یابی، پرداختن به فرایند یادگیری براساس نظریه های امروزی، معرفی اهداف دوره، و ارائۀ دستورالعمل های مناسب برای ارزش یابی بود. از نقاط ضعف کتاب راه نما می توان به عدم توجه به سبک های یادگیری متفاوت دانش آموزان و صحافی نامناسب کتاب اشاره کرد. درنهایت، پیش نهادهایی برای بهبود کیفیت و متناسب سازی محتوای آن باتوجه به سطح توان مندی دانش آموزان کم توان ذهنی داده شد.
۸.
نقد تاریخی حقیقت اثر را در برون متن یا همان انگارة مؤلف می جست . نگاه این رویکرد به مرحلة آفرینش اثر گرایش داشت و نیت مؤلف را تنها معنای قطعی و یگانه حقیقت اثر می انگاشت. ناکارآمدی آن در بررسی برخی از آثار، نبود توجه کافی به متن و بهره گیری از دستاوردهای رشته های گوناگون علوم انسانی در پژوهش های ادبی زمینه را برای پیدایش رویکردهای نو فراهم کردند که هر یک معنایی متفاوت از اثر، معنایی ناخودآگاه و پوشیده بر مؤلف، به دست می داد. نقد نو می بایست در برابر سرزنش ها و خرده گیری های نگرش سنتی و دانشگاهی پایداری می کرد و درستی اش را نشان می داد. بارت در گذار از فقه اللغه به هرمنوتیک و تأویل یا همان گذار از امر مطلق به امر نسبی نقش مهمی داشت. او پس از پیروزی نقد نو در برابر تاریخ ادبی، گام بلندی در راستای حذف کامل مؤلف از گسترة پژوهش های ادبی برداشت و گذار از ساختارگرایی به پساساختارگرایی را شدنی کرد. پیامد مرگ مؤلف نابودی نقد و چیرگی نظریة ادبیات بود و انگاره های نوینی چون متن، نوشتار، کثرت معنا، خواننده، خوانش، پذیرش در کانون توجه جای گرفتند. نوشتة پیش رو می کوشد تا افزون بر بررسی موارد یادشده، به موضوعاتی بپردازد که کمتر بررسی شده اند: تأثیر بَنونیست و فِور بر بارت، خرده گیری های پیکار به نقد نو، رویکرد روانکاوی وجودی دوبروسکی و خاستگاه تقابل میان معنا و دلالت.
۹.
در این جستار، نگارنده بر آن است تا به بررسی ساختاری و محتوایی بخش نخست کتاب آموزش قوانین و قواعد دستوری زبان ایتالیایی به زبان آموزان پایه با عنوان دستور کاربردی نوین زبان ایتالیایی ( Nuova grammatica pratica della lingua italiana )، تألیف سوزانا نوکی ( Susanna Nocchi ) بپردازد. چاپ نخست این کتاب آموزشی ازسوی انتشارات آلما در سال ٢٠٠٢ صورت گرفته و نسخة جدید و اصلاح شدة آن در سال ٢٠١١ به بازار ارائه شد. در سال تحصیلی جاری (1396- ١٣٩٧ ) بخش آغازین این کتاب برای تدریس قواعد دستوری در دورة پیش دانشگاهی رشتة زبان و ادبیات ایتالیایی دانشکدة زبان ها و ادبیات خارجی دانشگاه تهران به کار گرفته شده است. جستار حاضر در تلاش است که علاوه بر بیان ویژگی ها و نقاط ضعف و قوت این کتاب آموزش دستور، جهت گیری فرهنگی و ارزشی آن را نیز برجسته سازد.
۱۰.
هدف از تگارش این جستار تبیین فرایند خوانش و فهم متن با تأکید بر مفهومی به نام «خوانندة فرضی» است؛ مفهومی که ازیک سو نقد خواننده مدار و ازسوی دیگر نقد مؤلف محور را بر سر تعریف آن با یک دیگر تلفیق کرده و از ائتلاف این دو رویکرد هرمنوتیکیِ ظاهراً هم ستیز، در این جا بر ضد هرگونه رویکرد متن گرایانه به نقد ادبیات داستانی بهره گرفته ایم. متن را در این دیدگاه ضدعینیت گرا جز زمینه ای برای آمیزش آفاق دید نویسنده و خواننده ندیده ایم. به پشتوانة پیش فهم های مشترک میان طرفین متن، خوانندة فرضی را هم مفهومی برساخته از آداب و اصول حاکم بر آفرینش و خوانش ادبیات داستانی تعریف کرده ایم: مفهومی کاملاً آرمانی که هیچ گاه درمورد این یا آن شخص به خصوص صدق نمی کند، ولی خوانش دل بخواهی متن را به درستی مهار می کند. در انتهای این جستار به این نتیجه رسیده ایم که با شناسایی عادت های داستان خوانی در یک جامعة زبانی و گردآوری آن ها تحت اصطلاح «خوانندة فرضی» می توان فاصلة کاذبی را، که در دیگر نظریه های تفسیر معمولاً بر تباعد میان نیت مؤلف و برداشت خواننده دامن می زند، برطرف کرد و درعوض، به ضرورت هم کوشی نویسنده و خواننده در معنادهی به متن گردن نهاد.
۱۱.
ارزیابی انتقادی کتاب های آموزش زبان گامی حیاتی در تدوین برنامه های درسی است. این نیاز به ویژه برای مطالب و کتب تازه منتشرشده مشهود است. درنتیجه، در این مقاله سعی شده است کتاب انگلیسی برای اهداف ویژه با عنوان انگلیسی برای دانشجویان جامعه شناسی ، که اخیراً محمدحسین کشاورز و موسی نوشی کوچک سرایی نوشته اند و انتشارات سمت در سال ۲۰۱۶ منتشر کرده، بررسی و ارزیابی شود. برای دست یابی به این هدف، کتاب براساس مدل محمودی و احمدی صفا (1393) ارزیابی شد. مصاحبة نیمه ساختاریافته ای براساس مدل ذکرشده نیز برای بررسی دیدگاه متخصصان این رشته، که متخصصان جامعه شناسی بودند، درباب محتوای کتاب انجام شد. محققان با هفت متخصص در زمینة جامعه شناسی از دانشگاه های بوعلی سینا، ایلام، و گیلان مصاحبه کردند. نتایج نشان داد که کتاب تازه منتشرشده ازسوی سمت در مقایسه با کتاب قبلی به طور چشم گیری بهبود یافته است. علاوه براین، یافته ها نشان داد که علیرغم وجود برخی مشکلات در انتخاب فعالیت ها، تمرین ها، و متون، این کتاب مناسب است و می تواند به عنوان یک منبع انگلیسی برای اهداف ویژه استفاده شود. محققان پیش نهادات مفیدی برای بهبود نواقص کتاب ارائه می دهند .
۱۲.
نقد ادبی شاید یکی از مهم ترین مباحث مدنظر رشته های ادبیات و زبان های خارجی باشد و همواره از جایگاه خاصی درمیان محققان و متخصصان فن برخوردار باشد، چراکه درک و شناخت جریان های ادبی و فکری، که در بستر تاریخی و در پس زمان به عرصة ادبیات جهانی ارائه شده اند، بدون یاری این شاخه از علوم انسانی چه بسا سخت و گاه ناممکن آید. تاریخچة نقد متون ادبی در ایران نیز به وفور مطالعه شده است. آثار بسیاری در این زمینه در داخل کشور به تألیف یا ترجمه رسیده اند که در سطح دانشگاهی مورداستفادة استادان و دانشجویان رشته های زبان های خارجی قرار می گیرند. این کتاب، که از بعد شکل و محتوا مورد نقد و بررسی قرار گرفته است، به خوبی توانسته است خواننده را با چهارچوب های کلی و اولیة علم نقد آشنا کند. شاید مهم ترین کاستی اثر مذکور را بتوان در فقدان انسجام منطقی و تاریخی لازم میان خاستگاه فرهنگی و بستر اجتماعی، که باعث تولید نوعی جریان فکری می شود، ازیک طرف و ازطرفی دیگر جریان های ادبی ای دانست که آن نوع خاص نقد را در خود جای می دهند.
۱۳.
موضوع این مقاله معرفی و بررسی کتاب بررسی همه جانبة متون روسی تألیف حسین غلامی و آزاده مزینی از انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی است که برای تدریس درس های خواندن و درک مفهوم متن و بیان شفاهی در مقطع کارشناسی رشتة زبان روسی ت ألیف ش ده است. متن های درسی کتاب حاضر داستان های کوتاه برگرفته از کتاب Книга для чтения کاتایف Катаева М.Б. است. علاوه براین، مؤلف ان ب رای درک بهتر متون بخش هایی را به آن ها اضافه کرده اند. مطابق بررسی هایی که انجام شد، کتاب ازنظر شکل، محتوا، و هم چنین رعایت اصول نگارشی اشکالاتی دارد ک ه باعث می شود دانشجویان در خوانش آن با مشکلاتی مواجه شوند. بنابراین، برای دست یابی به نتیجة مطبوع و انتخاب کتاب به عنوان منبع درسی توسط استادان و مدرسان زبان روسی باید بازنویسی و اص لاحاتی لازم در کتاب اعمال شود تا بتواند درجهت اهداف تعیین شدة مؤلفان استفاده شود. کتاب حاضر ازمنظر نقد صوری و محتوایی بررسی می شود.
۱۴.
نقد و ارزیابی کتاب های آموزشی یکی از مباحث مهم در زمینة تهیه و تدوین منابع درسی است. در همین راستا، مقالة حاضر به ارزیابی و نقد کتاب انگلیسی برای دانشجویان رشتة مهندسی (عطایی و همکاران 1394)، از مجموعة نسل نوین کتاب های انگلیسی تخصصی ( ESP ) دانشگاهی، می پردازد. برای ارزش یابی این کتاب از مدل نقد ارائه شدة محمودی و احمدی صفا (1393)، که به صورت اختصاصی برای کتاب های انگلیسی برای اهداف ویژه طراحی شده است، استفاده می شود. نتیجة این بررسی نشان می دهد این کتاب در مقایسه با نسل پیشین کتاب های انگلیسی برای اهداف دانشگاهی ( EAP ) تولیدشده توسط سازمان سمت هم خوانی بسیار بیش تری با نظریه های علمی و یافته های تجربی مرتبط با آموزش زبان خارجی دارد. هرچند این اثر درکنار نقاط قوت خود نقاط ضعفی هم دارد که در متن مقاله به تفصیل به آن ها پرداخته شده است.
۱۵.
در روایت فیلیپ داروس از تاریخ نقد ادبی در اروپای پس از جنگ، سه دورۀ اصلی از هم متمایز می شوند: نخست دوره ای صورت گرا و ساختارگرا، با محوریت رویکردهای زبانی و زبان شناختی، که داروس آن را واکنشی منفی به فجایع جنگ و نمودگارِ میل به از یاد بردن تاریخ می داند؛ دوم دورۀ بازگشتِ تاریخ به مطالعات ادبی و قرارگرفتن عنصر زمان در مرکز نقد، کمابیش هم زمان با ظهور نوعی «ادبیات گواهی» ( littérature de témoignage ) که به روایتِ مستقیم یا غیرمستقیمِ «فاجعه» می پرداخت؛ و سوم دوران نوگشتگی رویکردهای «انسان شناختی» و تمرکز نقد بر نوعی «بحران ضمیر تاریخی» که تظاهر ملموس آن در گرایش نویسندگان به بازنمودِ روزمره ترین ابعاد زندگی های خُرد، این جا و اکنون ، قابل مشاهده است. در شرایطی که به نظر می رسد هریک از این دوره ها در اروپا از تحولاتی قانون مند پیروی کرده باشند؛ در حالی که نقد معاصر اروپایی می کوشد این قانون مندی را تبیین کند و از بحران های بشر در برهه های مختلف پرده بردارد، نقد ایرانی گویی امروز هم چنان آسایش خود را در پژوهش های زبان گرا و متن گرا می جوید. در فراسوی بحث های مربوط به هم گرایی، واگرایی، روزآمدی یا زمان پریشیِ رویکردهای انسان گرا و زبان گرا، گفتار حاضر به فرایندی می اندیشد که طی آن هریک از این رویکردها به فضایی «امن» برای حذر از رویاروییِ بی واسطه با انسان و زبان بدل می گردد. این امنیت نه تنها اصالت نقد، بل هستی او را، که در گرو شرایط «بحرانی» اوست، تهدید می کند.
۱۶.
در این مقاله، ضمن معرفی کانستانتین بالمونت شاعر سمبولیست سدۀ بیستم روسیه معروف به ملک الشعرا و شمس الشعرا در ادبیات روسی، به آن دسته از اشعار با مضامین شرقی وی، که هم سو با اساس مکتب سمبولیست روسی است، پرداخته شده است. بالمونت یکی از بنیان گذاران مکتب سمبولیست روسی است. این ایدۀ ادیان الهی، که با مرگ انسان تنها جسم او از بین می رود و بازگشت انسان به سوی خداست، اساس سمبولیسم روسی نیز است که در اشعار بالمونت به کرّات ملاحظه می شود. سپس به خاستگاه و نحوۀ شکل گیری برخی از مضامین شرقی اشاره خواهد شد. عناصر چهارگانه یا عناصر اربعه (آتش، آب، خاک، و هوا) از مضامین اصلی اشعار بالمونت است. بالمونت با شاعران ایرانی مانند مولانا، خاقانی، و حافظ آشنا بود و به نظر می رسد اشعار با مضامین عناصر چهارگانه به تأسی از شاعران ایرانی سروده شده اند. او که درپی یافتن «شمس» در این دنیاست، تحت تأثیر قرآن ، پیامبر اکرم (ص)، آثار عرفانی ایرانی شرقی، و صوفی گری حافظ و مولاناست و اشعار «فراموش نکن: قرآن کتاب پرهیز است»، «ازآن جا»، «ستارۀ صحرا»، «سکوت»، «جلال الدین رومی»، «پند»، «عندلیب»، و ... را براساس مضامین شرقی و اشعار شاعران ایران زمین سروده است. مضامینی که در شکل گیری اندیشه های عرفانی و صوفیانۀ شاعر روس تأثیرگذار بودند و توجه عمدۀ شاعر در آن ها به «جهان هستی» و مفهوم «ازلیت و ابدیت» است.
