۱.
کتاب صدر اسلام و زایش سرمایه داری به دلیل رویکرد تاریخی نویسنده در نسبت دادن خاستگاه سرمایه داری نه به غرب، بلکه به ساختارهای اقتصادی و تجاری جامعه عرب پیش و پس از اسلام، حائز اهمیت است. با این حال، داده های تاریخی، استدلال ها، مقدمات و نتایج ارائه شده در کتاب برای پشتیبانی از چنین فرضیه ای ناکافی و مبتنی بر ضعف دانش تاریخی نویسنده است. این مقاله با تمرکز بر مقوله تجارت، که از نظر نویسنده مهم ترین پیوند را با پیدایش سرمایه داری دارد، به نقد تحلیلی کتاب پرداخته و می کوشد میزان انطباق آن را با واقعیات تاریخی بررسی کند. یافته های پژوهش نشان می دهد که تحلیل نویسنده از پیوند میان تجارت عرب و زایش سرمایه داری، به دلیل بی توجهی به بافتار اجتماعی و فرهنگی جامعه عرب پیشااسلامی، سنت های اقتصادی و ارزش های اسلامی، و همچنین پیشینه تجارت جهانی در میان ملل دیگر همچون یونان و روم، از دقت و انسجام تاریخی کافی برخوردار نیست و به نتیجه گیری موفقی نینجامیده است.
۲.
مقاله حاضر به بررسی و نقد کتاب «معنا، فرهنگ و زندگی اجتماعی» استوارت هال به روش توصیفی-تحلیلی پرداخته است. محور اصلی کتاب، بررسی چیستی معنا، فرهنگ و رابطه آن با زندگی اجتماعی-سیاسی است. بررسی ها نشان می دهد به رغم اهمیت کتاب، ترجمه بخشی از متن انگلیسی که صرفاً مقدمه ای برای بحث اصلی است و همچنین نواقص شکلی و محتوایی همچون نیاوردن پاورقی اصطلاحات و اسامی خاص، اشکالات نگارشی، ضعف در معادل گزینی و عدم یکدستی در ترجمه از ارزش آن کاسته است. هال، متأثر از گرامشی، مفهوم هژمونی را از سلطه طبقاتی به منازعه گفتمانی در فرهنگ و رسانه گسترش داده و بر تقاطع نژاد، جنسیت و هویت تأکید دارد. برخلاف ادوارد سعید که بازنمایی را ابزاری برای سلطه غرب بر شرق می داند، هال آن را سّیال و مقاومت پذیر می بیند. به دیدگاه هال نیز نقدهایی از لحاظ سبک نوشتاری-تحلیلی و روش شناختی وارد است که در برخی مواقع موجب شده است خوانندگان در خوانش و فهم آثار او با مشکل مواجه گردند. از نقدهای دیگری که می توان در مورد او نوشت، نگاه سیّال و تقلیل گرایانه به فرهنگ و نادیده گرفتن ساختارهای تاریخی، اجتماعی و اقتصادی است. با همه این ها، در عصر سرمایه داری دیجیتال، دیدگاه استوارت هال همچنان به عنوان چراغ امید در مبارزات اجتماعی امروز بسیار مهم و بنیادی است.
۳.
مقاله حاضر تلاش می کند تا با رویکردی میان رشته ای، ملهم از روان کاوی، جامعه شناسی، و عرفان نظری، به نقد منظر دوگانه انگارِ حاکم بر اکثر نظریات علوم انسانی و اجتماعی بپردازد. دراین راه، ابتدا ازخلال روایتی روان کاوانه از تولد سوژه، مقدمه بحث شرح داده می شود. سپس، در بخش بیان مسئله، طرح می شود که مشکل بنیادین منظر دوگانه انگار مدرن این است که با فراموشیِ لحظه جدایی از هستی، سوژگی به مثابه معرفتی ثانوی، اعتباری، موقتی، و البته ضروری را به شکلی توهمی به جایِ هستی شناسی حقیقی می گیرد و سپس تلاش می کند واقعیت بیرونی را برمبنای دوگانه سوژ-ابژه توضیح دهد. مقاله سپس با تکیه به آثار متأخر گئورگ زیمل، این ایده را که تجربه وحدت با هستی در دنیای پسا-اودیپی ناممکن است، رد می کند. این مهم به واسطه منظر نوکانتیِ زیمل و بسط این ایده امانوئل کانت تحقق می یابد که تعلیق مرز میان سوژه و ابژه در سپهر زیبایی شناسی ممکن است. براین اساس، زیمل امکان تعلیق دوگانه سوژه-ابژه را در سطح اجتماعی و سیاسی نیز ممکن می داند. مقاله در ادامه مفهوم «تخطی» را پیش می کشد و سعی می کند با استفاده از مفاهیم جامعه شناختی «من فاعلی» و «من مفعولی» از جرج هربرت مید و همچنین به مددِ خوانشی عرفانی با تکیه بر آراء ابن عربی و جلال الدین محمد رومی، امکان تعلیق دوگانه سوژه-ابژه را بر رسد.
۴.
«مدرنیته بازاندیشانه» مفهومی نوپدید است که دلالت های نظری مهمی به همراه دارد. این مفهوم نخستین بار در اثری با عنوان «مدرنیته بازاندیشانه: سیاست، سنت و زیبایی شناسی در نظم اجتماعی مدرن» به قلم آنتونی گیدنز، اولریش بک و اسکات لش مطرح شد. مقاله حاضر میکوشد تا از خلال نقد و تفسیر ایده کانونی این اثر سویه های پنهان مدرنیته نوپدید را بررسی کند و نشان دهد چگونه ایده ایجابی مدرنیته بازاندیشانه میتواند ناظر بر پیدایش مفهومی سلبی و بحران زده از مدرنیته باشد. این نوشتار در سه سطح توصیف، تحلیل و نظرورزی سامان یافته است: نخست و در سطح توصیفی عناصر اصلی تشکیل دهنده «مدرنیته بازاندیشانه» را معرفی میکنیم. دوم و در سطح تحلیلی میکوشیم تا به تعبیر لئو اشتراوس نظری به «بین سطور» بیفکنیم و سویه های پنهان این ایده را آشکار سازیم. در اینجا نشان خواهیم داد که در مفهوم پردازی های صورت گرفته همواره دو سناریوی رقیب وجود دارد: سناریویی ایجابی و آرمانی و سناریویی سلبی و پادآرمانی. به نظر میرسد سناریوی نخست رویه آشکار و سناریوی دوم رویه پنهان این ایده است. در انتها و در مقام نظرورزی به طرح ایده «مدرنیته بحران زده» خواهیم پرداخت و نشان میدهیم که چگونه در سایه تقویت روزافزون مدرنیسم، شاهد تضعیف فزانیده مدرنیته هستیم.
۵.
جان آستین (1790-1859)، حقوقدان و فیلسوفِ حقوق انگلیسی، نقشی بی بدیل در استقلال علم حقوق ایفا کرد. او با تأکید بر قانون موضوعه به عنوان ابژه علم حقوق و روش تحلیلی-مفهومی به عنوان روش مطالعه آن، در کتاب «قلمرو تعیین شده حقوق شناسی»، راه را برای تبدیل حقوق به یک علم مستقل هموار کرد. این مقاله با روش تحلیلی-مفهومی به بررسی اندیشه آستین در باب تأسیس علم حقوق می پردازد. بدین منظور، ضمن مروری بر زندگی و زمانه آستین، ضرورت تعیین قلمروی علم حقوق و تمایز آن از سایر حوزه های هنجارگذار تبیین می گردد. در ادامه، با تشریح تمایز «حقوق» و «علم حقوق»، تفاوت ابژه طبیعی و ابژه حقوقی، و قانون موضوعه به مثابه ابژه علم حقوق، به مفهوم حاکم و حاکمیت نزد آستین، و مسئله اعتبار قانون و «عادت به تبعیت» در نظریه فرمانی قانون پرداخته می شود. سپس، تفکیک حقوق از اخلاق از دیدگاه آستین بررسی شده و طرح او برای تبدیل حقوق به یک علم مستقل تشریح می گردد. نتایج این پژوهش نشان می دهد که آستین با وجود تمام انتقادات وارده، با طرح این ایده، راه را برای استقلال علم حقوق و تبدیل آن به یک علم مجزا هموار کرد و میراث او همچنان در مباحث حقوقی زنده و پویا است.
۶.
در عصری که رقابت بین کسب و کارها جهت دستیابی به اهداف بسیار تنگاتنگ تر و ایجاد یک ارتباط دوسویه با مشتریان بسیار دشوارتر است، درک جایگاه روابط عمومی در سازمان ها تاثیر قابل ملاحظه ای بر نرخ موفقیت و شکست آنان دارد. تاریخ روابط عمومی، یک ذخیره بزرگ از مدل ها و روش ها است که تلاش می کند تا کسب و کارها را در جهت تحقق این موضوع یاری برساند. در خط مقدم این حوزه، ادوارد برنیز قرار دارد که اغلب از او به عنوان پدر علم روابط عمومی یاد می شود. رویکردهای او در دهه 1920 نه تنها نحوه تعامل شرکت ها با مخاطبان خود را تغییر داد، بلکه هنجارهای اجتماعی را نیز دستخوش تغییر کرد. این مقاله به بررسی و ارزیابی نظریه «مهندسی رضایت» برنیز می پردازد و تلاش می کند تا با کمک روش نقد تلفیقی شامل نقدهای محتوایی، روش شناسانه و تاریخی به درک بهتر این نظریه کمک کند. نتایج نشان می دهد نیاز مبرم شرکت ها به فروش محصولات تولیدی انبوه شان پس از جنگ جهانی اول، برنیز را وادار کرد تا به سراغ روش های نوین در حوزه اقناع مخاطبان برود. او با استفاده از اصول روان شناسی توانست رویکردی نوین در تبلیغات و روابط عمومی ایجاد کند؛ هر چند برخی روش های او را فریبنده می دانند.
