باستان شناسی

نمایش ۵۲۱ تا ۵۴۰ مورد از کل ۲٬۱۸۶ مورد.

۵۲۱.

بررسی جایگاه مسجد جامع بصره از تأسیس تا پایان امویان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: بلال شانواز جمشید منتشلو

منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال ششم زمستان ۱۳۹۴ شماره ۲۱

کلیدواژه‌ها: علم کلام نماز جمعه علم نحو مسجد بصره قدمگاه امام علی× فقه و حدیث

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۶۷۱ تعداد دانلود : ۷۳۳

مسجد جامع بصره یکی از این مساجد جامعی بوده که از نهادهای سیاسی و فرهنگی جهان اسلام در دو قرن اول هجری محسوب می شود. سؤال اصلی این است که با توجه به حضور موالی و تازه مسلمانان در شهر بصره، مسجد جامع این شهر چه نقش و جایگاهی در توسعه مبانی دینی و فرهنگی اسلام داشت و تأثیر و تأثر آن با مسجد جامع کوفه چگونه بوده است؟ در پاسخ، ضمن نگاهی به تعاریف نظری، ابعاد و جامعیت مسجد در شهرها، به شکل گیری جامع بصره و میزان غنای علمی و فرهنگی آن اشاره و با استفاده از منابع تاریخی و جغرافیایی، تقابل جامع بصره با جامع کوفه بررسی می شود. حاصل اینکه اگرچه ضرورت های نظامی و سیاسی بنای جامع بصره را سبب گردید، اما این مکان کانون اصلی توسعه مبانی فرهنگی و علمی در میان تازه مسلمانان شد که نتیجه آن آزادی اندیشه اسلامی و ظهور علم کلام و نحو بود.

۵۲۲.

مقایسه ساختار اجتماعی روستا و شهر در ایران دوره پهلوی و جمهوری اسلامی

نویسنده: مهدی مسیحی ابراهیم آقایی یاسر بهرامی

منبع: تاریخنامه خوارزمی سال سوم زمستان ۱۳۹۴ شماره ۲ (پیاپی ۱۰)

کلیدواژه‌ها: شهر روستا ساختار اجتماعی قشربندی اجتماعی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۹۴۹ تعداد دانلود : ۹۶۱

در این مقاله با استفاده از رهیافت وبر به مقایسه ساختار اجتماعی روستا و شهر در ایران دوره پهلوی و جمهوری اسلامی پرداخته شده است. ساختار اجتماعی ایران بعد از مشروطه و با آشنایی جامعه ایران باغرب مدرن شروع به تحول نمود و این تحولات هم بخش روستایی و هم بخش شهری جامعه ما را متأثر نمود. لزوم آگاهی از این تحولات لازمه اقدام برای از بین بردن و یا کاهش نابرابری های ناشی از این تحولات است. روش اجرای تحقیق حاضر، اسنادی و کتابخانه ای است، ما برای دسترسی به مستنداتی درباره تغییرات در این بخش نیاز به یافته های ثانویه ای داشتیم که تحقیقمان را بر اساس آن پیش ببریم. نظریه ای که چارچوب مفهومی ما را تشکیل می دهد نظریه قشر بندی ماکس وبر است که ما را در درک مساله، هم به لحاظ تاریخی و هم به لحاظ جامعه شناختی یاری رساند. یافته ها حاکی از آن است که علاوه بر شکل گیری طبقه متوسط جدید ایران که از انقلاب مشروطه شروع شده بود و در دوران پهلوی گسترش یافت. دو عامل انقلاب و جنگ به طور کلی بر ساخت اجتماعی کشور نقش اساسی داشته است، انقلاب اسلامی از جمله عواملی است که در کشور سلسله مراتب قشربندی اجتماعی را به طور کلی تغییر داد و ساخت طبقاتی کشور را نیز دگرگون ساخت. در ایران جنگ با عراق در سلسله مراتب اجتماعی تأثیر زیادی داشت. چون که با دگرگونی های اقتصادی و مالی که با تغییرات عمیق در وضع افراد به وجود آورد همراه بود.

۵۲۳.

بررسی وضعیت خدمات اطلاع رسانی باغ موزة دفاع مقدس شهر تهران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مهناز خداداد فهیمه باب الحوائجی

منبع: گنجینه اسناد سال بیست و پنجم بهار ۱۳۹۴ شماره ۱ (پیاپی ۹۷)

کلیدواژه‌ها: اطلاع رسانی خدمات اطلاع رسانی باغ موزة دفاع مقدس

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه باستان شناسی

تعداد بازدید : ۱۲۱۰ تعداد دانلود : ۶۲۰

هدف :هدف پژوهش حاضر تعیین وضعیت خدمات اطلاع رسانی باغ موزة دفاع مقدس شهر تهران است. روش شناسی: روش تحقیق این پژوهش پیمایشی تحلیلی است. برای جمع آوری اطلاعات و داده ها از ابزار پرسشنامة محقق ساخته و سیاهة وارسی برای مشاهدة هدفمند استفاده شد. جامعة پژوهش شامل 200 نفر بازدیدکننده از قشرهای مختلف(دانش آموزان، دانشجویان، طلاب، خانوادة شهدا، جانبازان، کارمندان سازمان های مختلف نظیر صنایع دفاع، بنیاد شهید، و آتش نشانی )است. هدف از انتخاب این گروه ها این بود که بتوان پژوهشی مستند با واقعیت از گروه های مختلف در روزهای متعدد و سن و جنس های مختلف را انتخاب نمود و این کار به همین دلیل در روزهای متعدد انجام شد. یافته های پژوهش: یافته ها نشان داد که خدمات اطلاع رسانی در موزة باغ موزة دفاع مقدس شامل سایت، نمایش فیلم، رسانه های مکتوب، بروشور، تابلوی شیشه گردان، تابلوی رقمی، اشیای موزه ای، تقسیم بندی تالارها بر اساس موضوعات، و راوی می باشد. نتایج به دست آمده از اطلاع رسانی موزة دفاع مقدس نشان داد بالاترین میانگین مربوط به عدم الگوی مناسب و همچنین عدم مدیریت مناسب جهت اطلاع رسانی بود، در مورد رضایت بازدیدکنندگان از وضعیت اطلاع رسانی موجود 5/39 درصد رضایت کامل داشتند. در مورد نقش های اطلاع رسانی در باغ موزة دفاع مقدس، نقش مذهبی 30 درصد، نقش اجتماعی 40 درصد، رسالت فرهنگی 5/37 درصد، و رسالت پژوهشی 5/22 درصد را به خود اختصاص دادند. نتیجة به دست آمده نشان داد که نقش اجتماعی بیشترین میانگین را در بین بازدید کنندگان داشته است. نتیجه گیری: نتایج نشان داد که بین اطلاع رسانی مناسب و رضایت بازدید کنندگان تفاوت معنی داری وجود دارد. یعنی هرچه اطلاع رسانی بهتر و بیشتر انجام شود تعداد بازدیدکنندگان بیشتری از موزه بازدید خواهند کرد.

۵۲۴.

واکاوی نشانه های فرهنگ بومی(در افسانه سگ پیرزال و پسر پادشاه)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: پوران علیپور

منبع: مطالعات ایرانی سال چهاردهم پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۲۸

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۸۷۶ تعداد دانلود : ۶۹۰

۵۲۵.

نبرد تن به تن پادشاهان در شاهنامهٔ فردوسی

نویسنده: عادل اللهیاری

منبع: جندی شاپور سال اول تابستان ۱۳۹۴ شماره ۲

کلیدواژه‌ها: شاهنامه بهرام خسرو شاهنشاه نبرد تن به تن

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۸۸۳ تعداد دانلود : ۱۷۵۳

مهم ترین منبع تاریخ و روایات ملی ایرانیان، در درازای هزارهٔ گذشته، نزد مردمان ایران زمین، کتاب ارزشمند شاهنامه فردوسی بوده است. شاهنامه آگاهی های بی مانندی از تاریخ ملی در ایران باستان به دست میدهد. همانگونه که از نام کتاب پیداست، این اثر کارنامه پادشاهان کهن ایرانی است، و خود فردوسی هم در آغاز شاهنامه اشاره به همین نکته دارد: ازین نامور نامهٔ شهریار بمانم به گیتی یکی یادگار با آنکه شاهنامه به بسیاری از گوشه های فرهنگ و تمدن ایرانی پرداخته، اما بیشتر حال و هوای رزمی و پهلوانی دارد. و چنانکه فردوسی خود می گوید، شاهنامه داستان شهریاران و چگونگی جهانداری ایشان است. از آن روی که گاهی این پادشاهان در نبردها شرکت می کردند و ناگزیر می بایست به تن خویش به نبرد تن به تن با دشمنان می پرداختند، پس، در شاهنامه فردوسی می توان به نکاتی دربارهٔ نبردهای تن به تن پادشاهان ایرانی پی برد، که بی گمان در هیچ کتاب دیگری بدین گستردگی و با این جزییات به این گونه نبردها پرداخته نشده است. اما با نگاه به شاهنامه فردوسی و دیگر نوشته ها و آثاری که از نبرد تن به تن پادشاهان ایرانی باز مانده است می توان دانست که پادشاه با هر کسی یا در هر جنگی به نبرد تن به تن نمی پرداخت، شاهنشاه تنها هنگامی که دشمن تاج و تختش را تهدید می کرد و مشروعیت پادشاهیش به خطر می افتاد، و یا اینکه می خواست پادشاهی غاصب و نامشروع را از تخت پادشاهی به زیر افکند و شایستگی خود را برای پادشاهی نشان دهد، به نبرد تن به تن می پرداخت. در اینجا به سه نبرد تن به تن از پادشاهان ایران می پردازیم که هر یک در دوران مختلفی از شاهنامه رخ می دهد، نبرد اول در دوران اساطیری جای می گیرد، دومین نبرد در دوران پهلوانی، و واپسین نبرد نیز در دوران تاریخی شاهنامه جای دارد. در این پژوهش، کوشش خواهد شد با نگاه به شاهنامه فردوسی و دیگر منابع تاریخی، به چگونگی، و جایگاه نبردهای تن به تن پادشاهان باستانی ایران در شاهنامه فردوسی پرداخته شود.

۵۲۶.

بهینه سازی کربوکسی متیل سلولز(CMC) در برابر عوامل میکروارگانیسم با استفاده از نانوذرات دی اکسید تیتانیوم به منظور ارتقاء کیفیت حفاظتی این پلیمر در مرمت اسناد کاغذی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: علی اصغر آریافر کورس سامانیان مریم افشارپور

منبع: گنجینه اسناد سال بیست و پنجم بهار ۱۳۹۴ شماره ۱ (پیاپی ۹۷)

کلیدواژه‌ها: کاغذ کربوکسی متیل سلولز نانوذرات دی اکسید تیتانیوم میکروارگانیسم

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۵۰۳ تعداد دانلود : ۸۵۰

هدف: این مقاله، با هدف بهینه سازی و ارتقاء کیفیت حفاظتی پلیمر کربوکسی متیل سلولز(CMC) در برابر عوامل میکروارگانیسم، بااستفاده از نانوذرات دی اکسیدتیتانیوم(TiO2) انجام شده است. روش پژوهش: روش پژوهش در این تحقیق، تجربی(آزمایشی) و شیوة دستیابی به اطلاعات منابع کتابخانه ای و روش های آزمایشگاهی است. آزمایش های صورت گرفته در این پروژه شامل پیرسازی تسریعی بیولوژیکی نمونه چسب ها در شرایط تاریکی و حضور نور، بررسی مقاومت چسبندگی آنها، اعمال این نمونه چسب ها برروی کاغذ، و انجام آزمایش هایی مانند مقاومت کششی نمونه های کاغذ، سنجش میزان pH، رنگ سنجی، و آنالیز دستگاهی FT-IR است. یافته ها و نتایج پژوهش: نتایج به دست آمده از آزمون پیرسازی بیولوژیکی نمونه چسب های حاوی نانوذرات دی اکسید تیتانیوم حاکی از آن است که این نانو ذرات توانایی کند کردن فرآیند رشد و انتشار عامل میکروارگانیسم بر روی چسب کربوکسی متیل سلولز را دارد، اما این توانایی تنها در حضور نور مرئی امکان پذیر بوده و در تاریکی تأثیر آن اندک است. نتایج حاصل از سایر آزمایش های انجام شده بر روی چسب های بهینه سازی شده و کاغذهای پوشش داده شده با آنها نشان می دهد که افزودن دی اکسید تیتانیوم تأثیر چندانی بر روی ساختار و ویژگی های کربوکسی متیل سلولز و کاغذ نخواهد داشت. نتایج به دست آمده از آزمون رنگ سنجی نیز نشان می دهد که دی اکسید تیتانیوم می تواند از تغییر رنگ(زردشدگی چسب) نمونه ها جلوگیری کند و تأثیر مثبتی در کنترل این فرآیند داشته باشد.

۵۲۷.

ظهور شهر و شهرنشینی در قرون وسطی از برابری خواهی اصناف پیشه وری تا تسلط اصناف تجاری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: کریم سلیمانی مهدی پرواره

منبع: تحقیقات تاریخ اجتماعی سال پنجم پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۲ (پیاپی ۱۰)

کلیدواژه‌ها: تجارت شهرنشینی اصناف فئودالیسم اروپای قرون وسطی

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه باستان شناسی

تعداد بازدید : ۱۱۹۱ تعداد دانلود : ۷۲۷

با هجوم ژرمن ها به امپراتوری روم غربی و سقوط آن، اقتصاد پولی مبادله ای و زندگی شهرنشینی به نازل ترین حد خود رسید. اقتصاد و تولید در جامعة غربی بر تولید کشاورزی و مبادلة تهاتری استوار و روستاها به جای شهرها مرکز اصلی حیات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی شدند؛ اما از قرن دوازدهم مجدداً شهرها قدرت گرفتند. در این مقاله، با تکیه بر منابع و به روش تاریخی، سعی می کنیم تصویری از ظهور دوبارة شهرها در اروپای قرون وسطی ارائه دهیم. از قرن دوازدهم بر اثر تحولات تکنیکی، افزایش تولید و بهبود تغذیه جمعیتی مازاد بر نیاز بخش کشاورزی روانة شهرها و جذب در تولید پیشه وری و خدماتی شد. شهرها در اواخر قرون وسطی، در پی استقلال خواهی و جلب حمایت پادشاهان، ستیزه با نظام فئودالیسم را آغاز کردند.

۵۲۸.

فراز و فرود کشف حجاب در همدان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: علیرضا علی صوفی صفی الله صفایی شهرام غفوری

منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال چهارم پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۱ (پیاپی ۷)

کلیدواژه‌ها: کشف حجاب همدان پهلوی اول چادر علینقی بیگلری

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۶۰۷ تعداد دانلود : ۱۳۶۵

با انقراض سلسله قاجار و استقرار دولت پهلوی اول ، مناسبات دولت و مردم دچار تغییرات عمدهای گردید . تجدد گرایی و نوسازی از اهدافی بود که رضاشاه و مشاوران غربگرای او در پی اعمال آن در جامعه اسلامی و سنتی ایران بودند. کشف حجاب یکی از این اهداف غربگرایانه بود که با شدت و خشونت از سوی رژیم بر مردم مسلمان تحمیل گردی د ت ا ب ا تغیی ر ظاه ر زنان زمینه ورود آنان به جامعه فراهم گردد. موافقتها و مخالفتها در برابر این قانون در شهرهای مختلف یکی از حوادث مهم و پردافعه تاریخ معاصر ایران است. در همدان نیز روند کشف حجاب با حوادثی اکثراً تلخ همراه بوده است. در این تحقیق با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی و براساس منابع تاریخی و بررسی اسناد معتبر، نخست به روند آغاز قضیه کشف حجاب در همدان پرداخته شده است و در ادامه موارد خاص پدید آمده در پی اعلام این قانون در همدان مورد بررسی قرار گرفته است.

۵۲۹.

مورخان عصر قاجار و روایت دساتیری از تاریخ ایران باستان (از آغاز دورة قاجار تا پیش از دورة مشروطه)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مجتبی خلیفه امین آریان راد

منبع: تاریخ نگری و تاریخ نگاری دوره جدید پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۱۶ (پیاپی ۱۰۱)

کلیدواژه‌ها: ایران باستان متون دساتیری تاریخ نگاری قاجار آذر کیوانیان

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۶۲۳ تعداد دانلود : ۱۳۶۱

موضوع ماهیت متون دساتیری از دیر باز برای پژوهشگران علوم انسانی مطرح بوده است. آنچه تا کنون کم تر مورد توجه قرار گرفته موضوع دیدگاه های آذرکیوانیان در زمینة تاریخ ایران و روایت دساتیری از تاریخ ایران باستان و تاثیر آن بر تاریخ نگاری عصر قاجار بوده است. مساله ای که پرسش اصلی این پژوهش بر آن استوار است. پرسش اصلی این پژوهش آن است که مورخان عصر قاجار چه واکنشی در برابر روایت دساتیری از تاریخ ایران باستان انجام دادند؟ فرضیه این پژوهش آن است که مورخان عصر قاجار با وجود پذیرش روایت دساتیری از تاریخ باستان سرانجام به نقد و رد آن پرداختند. در این پژوهش کوشش شده است که در آغاز با استناد با متون دساتیری به طور ویژه دیدگاه های آذرکیوانیان در زمینة تاریخ نگاری بررسی شود و سپس تاثیر این دیدگاه ها بر روایت تاریخ نگاری دورة قاجار از تاریخ ایران باستان و نوع برخورد و تاثیرپذیری هر یک از مورخان این دوره از این متون از دورة فتحعلی شاه تا پیش از دورة مشروطه مورد بررسی قرار گیرد.

۵۳۰.

پیوند خوشنویسی و تشیع در عصر تیموریان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: وحید عابدین پور ابوالحسن فیاض انوش فریدون اللهیاری

منبع: تاریخ اسلام و ایران دوره جدید زمستان ۱۳۹۴ شماره ۲۸ (پیاپی ۱۱۸)

کلیدواژه‌ها: هویت تشیع تیموریان خوشنویسی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۴۴۹ تعداد دانلود : ۱۲۴۱

چکیده تیموریان سلسله ای ترکی – مغولی هستند که در فاصله سالهای ( 913- 771 ق ) عموماً در نواحی ماوراءالنهر و ایران حاکمیت داشتند . تجربه همزمان زندگی یکجانشینی و کوچ نشینی در الوس جغتای و آسیای مرکزی باعث شد تا تیمور و جانشینانش با اسلام و فرهنگ ایرانی آشنایی هر چند مختصری داشته باشند. به همین سبب مؤلفه های هویت ایرانی از جمله هنر ایرانی و مذهب تشیع در این زمان فرصت رشد و وحدت بیشتری یافتند . سیاست تسامح گرایانه دولتمردان تیموری ، پیوند تشیع با جریان تصوف و تلاش شیعیان چه در درون جنبش های شیعی و چه به صورت فردی زمینه ای را فراهم ساخت تا مذهب تشیع به ویژه در بعد اجتماعی رشد بیشتری نسبت به ادوار گذشته پیدا کند . از طرفی هنر ایرانی و شاخه های متعدد آن بویژه هنر خوشنویسی در این زمان همانند ظرفی هستند که سایر مؤلفه های هویت ایرانی از جمله مذهب تشیع موضوع و مظروف آن را تشکیل می دهند. هنر خوشنویسی که با عنوان هنری اسلامی و مقدس شناخته می شود ، در عصر تیموری در دو بعد نظری و عملی با مفاهیم ، ارزش ها و شخصیت های شیعی ارتباط نزدیک و ملموسی پیدا کرد . الهام روحانی و الگوبرداری استادان خوشنویس از شخصیت امام علی (ع) و کاربرد فرهنگ شیعی در نظام استاد – شاگردی این دوره از ابعاد نظری و نگارش نسخه های خطی ، اشعار و کتیبه های شیعی در بعد عملی قرار می گیرند . تحقیق حاضر با هدف تبیین نقش هنر خوشنویسی در نشر و نمایش معتقدات مذهبی جامعه تیموری از یک سو و چگونگی ارتباط این هنر با مذهب تشیع در این زمان از سوی دیگر به دنبال بررسی علل و زمینه های این ارتباط وثانیاً ویژگی های آن در دوره تیموری است. مواردی که به شیوه تحلیلی – توصیفی و با استفاده از منابع و اسناد تاریخی و هنری به آن ها پرداخته خواهد شد.

۵۳۱.

تحلیل ساختارشناسی سنگ های آذر آواری در معماری صخره کند روستای تاریخی کندوان

نویسنده: فریده امینی بیرامی مهدی رازانی ابراهیم اصغری کلجاهی سید محمدامین امامی علیرضا باغبانان

منبع: پژوه باستان سنجی سال اول بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۱

کلیدواژه‌ها: هوازدگی تخریب سنگ عیوب ذاتی معماری صخره ای روستای کندوان ایگنمیبریت

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه باستان شناسی یاستان شناسی آثار هنری و بومی ملل

تعداد بازدید : ۱۶۹۶ تعداد دانلود : ۷۵۴

روستای تاریخی کندوان از مهم ترین جاذبه های گردشگری استان آذربایجان شرقی است که به واسطه خانه های حفرشده در دل صخره-های برافراشته در دامنه کوه آتشفشان سهند به سال 1376 در فهرست میراث فرهنگی کشور ثبت گردید و بر اساس نظریه های موجود از دوره ایلخانی تا به حال مردم در خانه های کله قندی آن ساکن بوده اند. معماری صخره ای کندوان از لحاظ زمین شناسی بر سطح یک توده آذر آواری قرار دارد که هوازدگی طبیعی و فرسایش در امتداد درزه های اصلیِ دره کندوان موجب شکل گیری سازه های کله قندی آن شده است. امروزه تشدید تخریب و هوازدگی سنگ ها در کندوان باعث نامناسب شدن شرایط زندگی، ویرانی، سکونت فصلی و یا غیرمسکونی شدن برخی خانه های صخره ای گردیده است. هدف از این پژوهش بررسی نقش عیوب ذاتی به مثابه عاملی بنیادی در فرسایش سنگ است در همین راستا مقاله حاضر بر اساس مطالعات میدانی و آزمایشگاهی شامل: بررسی های صحرایی و نمونه برداری، در کنار انجام آزمایش های سنگ-شناسی، شامل پتروگرافی مقطع نازک، پراش پرتو ایکس (XRD) همراه با سنجش خواص فیزیکی و دوام داری سنگ خانه ها، نقشِ عیوب ذاتی سنگ در تشدید هوازدگی سنگ های آذر آواری کندوان مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج حاصل از آزمایش های ساختارشناسی سنگ، جذب آب موئینه، درصد رطوبت طبیعی، ضریب اشباع سنگ، شاخص دوام وارفتگی، آزمایش مقاومت در برابر ذوب و انجماد متوالی، حاکی از نقش ویژه عیوب ذاتی سنگ در تسریع تخریب کندوان است، به نحوی که سنگ کندوان دوام پایین و حساسیت بالایی نسبت به عوامل مخرب از جمله یخ زدن - ذوب شدن و چرخه های تر و خشک شدن دارد. مجموعه این ویژگی های ذاتی باعث ایجاد ساختار درونی نا مقاوم در برابر تنش های ناشی از تأثیر چرخه های فوق الذکر در اقلیم کوهستانی منطقه گردیده که آن را مستعد هوازدگی و فرسایش شدید قرار داده است.

۵۳۲.

آداب نامه ها و جایگاه آنها در تاریخ نگاری اجتماعی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سهیلا ترابی فارسانی علی اکبر غندی

منبع: تاریخ اسلام و ایران دوره جدید پاییز ۱۳۹۴ شماره ۲۷ (پیاپی ۱۱۷)

کلیدواژه‌ها: تاریخ نگاری قاجار تاریخ اجتماعی اندرزنامه آداب نامه

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۶۸۷ تعداد دانلود : ۷۹۱

امروز به روشنی پیداست که دنیای تاریخ نویسان در طول یک قرن گذشته ، دچار دگرگونی و تغییراتی اساسی گردید . از منظر مورخان جدید ، تاریخ تنها گزارش عملکرد شاهان ، قهرمانان ، روحانیون و حوادثی از قبیل جنگ و صلح نیست . بلکه ارائه و شناخت زندگی و بازآفرینی افعال آدمیان ، در گذشته است . نیل به این مقصود ، مستلزم دسترسی به منابع مرتبط می باشد که از جمله این منابع ، متون تأدیبی است . آداب نامه ها صورت مثالی و آرمانی است از آنچه در زندگی روزمره وجود دارد وهمچنین نوعی ادبیات اتوپیایی است که تقابل میان ذهن کمال گرا و عمل اجتماعی عینی را باز می نماید. این مقاله در صدد بررسی این موضوع است که آداب نامه های عصر قاجار و همه ی متون تعلیمی – تأدیبی ، به عنوان متون تأثیر گذار بر ذهن کنشگران فردی و اجتماعی ، چه کمکی به روشن شدن ابعاد زندگی مردم آن عصر می کند . غایت مطلوب مورخ اجتماعی ، نشان دادن کنش فردی و جمعی عصر مورد مطالعه اش می باشد و به ویژه رسیدن به فکری است که فاعل تاریخی را به انجام آن کنش واداشته است . ادعای ما این است که آداب نامه ها یکی از ارکان اصلی سازنده ذهن و فکر کنشگر است . پس به دنبال پاسخ به این سؤالیم که آیا می توان آداب نامه ها را به عنوان یکی از منابع مهم روشنگر تاریخ اجتماعی ایران محسوب کرد ؟حاصل آن که تنوع موضوعات آداب نامه ها و مباحثی که عمدتأ به زندگی و آداب اجتماعی و رسوم متداول هر دوره برمی گردد این دسته از منابع را به مراجعی قابل توجه برای تاریخ اجتماعی بدل کرده است مواردی همچون آداب سفره، آداب معاشرت، آداب تربیت اولاد، آداب طهارت، آداب ازدواج، آداب بازی نمونه هایی از آنها است.

۵۳۳.

شناسایی ساختار و فرآیندهای فرسایش ملات قیر به کاررفته در آجرهای یادمان هخامنشی تل آجری در پارسه

نویسنده: سودابه یوسف نژاد

منبع: پژوهه باستان سنجی سال اول پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۲

کلیدواژه‌ها: هخامنشی XRF XRD FT-IR ملات قیر تل آجری پارسه

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۳۱۷ تعداد دانلود : ۱۱۶۸

در این مقاله ملات قیر به کار رفته به عنوان ملات ضد آب در آجرهای یادمان تل آجری در شهر پارسه به منظور شناسایی و تحلیل ساختار شیمیایی ماده، اجزاء سازنده و بررسی فرآیندهای فرسایش مورد مطالعه قرار گرفته است. روش های مختلف شیمی تجزیه ی همچنین روشهای جداسازی کلاسیک و مشاهدات میکروسکوپی مقطع ملات قیر در این FT-IR, XRD, XRF دستگاهی از قبیل مطالعه مورد استفاده قرار گرفته است. بر اساس آزمایش های جداسازی کلاسیک، این ماده به لحاظ حالت فیزیکی مخلوطی دوجزئی مورد تجزیه و شناسایی انواع FT-IR است و از قسمتهای آلی و معدنی تشکیل یافته است. جزء آلی این مخلوط طبیعی به روش گروههای عاملی و هیدروکربنهای سازندهی آن از قبیل آلکانها و ترکیبات آروماتیک قرار گرفت؛ هم چنین نتیجه ی تجزیه ی وجود فازهای معدنی کلسیت، انیدریت، فلدسپار (کلسیم)، کوارتز و دولومیت را در این مخلوط قیری XRD دستگاهی به کمک روش درصد وزنی ترکیبات تشکیلدهنده ی ملات قیر را نشان میدهد. فرآیندهای تخریب در طی سالیان XRF شناسایی کرده است و روش قیر؛ با کاهش دادن بخشهای اشباع روغنی و رزینها در ساختار آن (Age hardening) دفن به سبب پیشرفت واکنشهای پیر –سختی و در نتیجه افزایش شکنندگی و خشکی در ترکیب این ماده همراه است، که لزوم توجه به پایش و کنترل شرایط محیطی در حفظ و نگهداری بهینهی آثار این ملات هخامنشی در تل آجری را ضروری مینماید.

۵۳۴.

پیوند ادبیات و تاریخ در ایران

نویسنده: مهدی احمدی اختیار عبدالرضا نقدی

منبع: تاریخنامه خوارزمی سال دوم تابستان ۱۳۹۴ شماره ۴ (پیاپی ۸)

کلیدواژه‌ها: تاریخ ادبیات مورخ ادیب

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۰۲۴ تعداد دانلود : ۱۰۱۲

ادبیات و تاریخ دو شاخه از علوم انسانی هستند که رابطه تنگاتنگی با یکدیگر داشته و دارند. چنان که ادبیات فارسی در بستر تاریخ شکل گرفته و تطور یافته، تاریخ ایران نیز در آینه ادبیات و شاخه ها و گرایش های مختلف آن منعکس گردیده است. بن مایه های اصلی ادیبان در حوزه های شعر، نثر، طنز و صنایع و بدایع ادبی غالباً در تاریخ و حوادث و رویدادهای تاریخی یافت می شد. براین اساس حوادث و حواشی تاریخی از محرکین اصلی ادیبان در خلق آثار ادبی به شمار می روند. از سوی دیگر مورخین نیز در تألیف و تدوین آثار خود، هیچگاه از بکارگیری ادبیات و ظرایف ادبی بی نیاز نبوده اند. به دلایل و انگیزه های مختلف آنان آثار تاریخی خود را در قالب های مختلف ادبی به رشته تحریر در می-آوردند. خلاصه اینکه می توان گفت فهم و شناخت ادبیات فارسی مستلزم آشنایی با تاریخ ایران، و مطالعه و بازسازی تاریخ ایران نیز مستلزم آشنایی با ادبیات فارسی می باشد.

۵۳۵.

مروری بر مطالعات اُبسیدین در ایران، منشأیابی معادن و اُبسیدین های محوطه های باستانی، پژوهش ها و پرسش های موجود

نویسنده: اکبر عابدی

منبع: پژوه باستان سنجی سال اول بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۱

کلیدواژه‌ها: ایران باستان شناسی منشأیابی ابسیدین روش های مطالعاتی

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه باستان شناسی یاستان شناسی آثار هنری و بومی ملل

تعداد بازدید : ۴۱۱۸ تعداد دانلود : ۱۰۰۴

اُبسیدین یکی از فراوانترین مصنوعاتی است که در محوطههای باستانی خاورمیانه و خاورنزدیک یافت می شود. چگونگی منشأیابی اُبسیدین یکی از موضوعات جذاب و مورد بحث در میان باستانشناسان و زمینشناسان است. از آنجایی که مطالعات فراوانی بر روی منشأیابی معادن ابزارهای سنگی اُبسیدینی در مناطق همجوار ایران مانند آناتولی و قفقاز انجام گرفته است لذا بخشهای عمدهای از ایران وقفه ای مطالعاتی در باستانشناسی خاورمیانه از بابت مطالعات منشأیابی ابزارها و معادن اُبسیدین محسوب می شود. مطالعات اخیر روی معادن اُبسیدین در ایران و همچنین منشأیابی ابزارهای سنگی اُبسیدینی فراوان، زمینه مساعدی را جهت ایجاد پایگاهی اطلاعاتی و نیز ترسیم یک افق پژوهشی به منظور مطالعات اُبسیدین در ایران فراهم ساخته است. در این پژوهش عمدتاً سعی بر این است تا با مروری کلی بر مطالعات و پژوهشهای انجام گرفته در رابطه با اُبسیدین، از سالیان گذشته تا به امروز بر پتانسیلها و سؤالات موجود در رابطه با مطالعات اُبسیدین ایران پرداخته شود و با ارائه افقی پژوهشی، زمینه را جهت مطالعات آینده فراهم سازد. این پژوهش همچنین در صدد این است تا یک بررسی و شناسایی از منابع و معادن اُبسیدین در ایران را انجام دهد و با مطالعه داده های اُبسیدینی به دست آمده از محوطه های شاخص ایران مانند کول تپه هادی شهر، دوه گُزخوی، چیاسبزشرقی استان لرستان، چغاگلان دشت مهران، تپه بوینو خدا آفرین، محوطه های شناسایی شده شرق دریاچه ارومیه، محوطه های شاخصی مانند یانیق تپه، تپه حسنلو، پیزدلی و غیره و ارتباط این محوطه ها با منابع شناسایی شده، یک چهارچوب کلی برای معادن اُبسیدین و نیز منشأیابی ابزارهای اُبسیدینی در ایران فراهم نماید. بر اساس مطالعه انجام شده روشن گردید که اغلب اُبسیدین های محوطه های ایران دارای منشأ آناتولیایی و قفقازی اند و در راستای تجارتهای دوربرد فرامنطقه ای وارد محوطه های ایران شده اند. تعداد انگشت شماری از معادن اُبسیدین نیز در بخش های شمال غرب ایران وجود داشته اند که تنها بخشی از نیازهای بومی جوامع پیش از تاریخ ایران را تأمین می نموده اند.

۵۳۶.

نقش تاریخی ایلات افشار و بچاقچی در شکل گیری «گلیمِ پیچ باف» در ولایت کرمان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: رسول پروان

منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال هفتم پاییز ۱۳۹۴ شماره ۲۵

کلیدواژه‌ها: کرمان ایل بچاقچی ایل افشار گلیمِ پیچ باف گلیم شیریکی پیچ

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۱۹۰ تعداد دانلود : ۶۵۸

«گلیم پیچ باف» در ولایت کرمان از دست بافته های عشایری است که در بین بافندگان شهرستان های سیرجان، بافت و بخش هایی از جیرفت رایج گردیده و از مفاخر فرهنگی این نواحی است. این سوال پیش می آید که این شیوه ی بافندگی چگونه در ولایت کرمان شکل گرفته است و سابقه ی تاریخی آن به چه دوره ای می رسد؟ براساس منابع تاریخ محلی، مهم ترین ایلات در تولید «گلیم پیچ باف» در ولایت کرمان، ایلات افشار و بچاقچی بوده اند که در سده های گذشته از ولایت آذربایجان به ولایت کرمان مهاجرت کرده اند. بر اساس منابع تاریخ فرش، مناطق آذربایجان، قفقاز و آناتولی مراکز قدیمی این شیوه ی بافندگی گلیم محسوب می شوند. فرض مقاله بر این است که رایج شدن شیوه ی پیچ بافی گلیم در ایلات افشار و بچاقچی با حضور آنها در مقطعی از تاریخ در مراکز مزبور ارتباط مستقیم دارد. شیوه ی پیچ بافیِ گلیم در طی پانصد سال گذشته توسط ایلات افشار، بچاقچی و شول در ولایت کرمان به کار رفته و با هنر بومی مراکز بافندگی در این استان عجین گشته است. «گلیم پیچ باف» با خلاقیت و نوآوری بافندگان این ناحیه طی دهه های گذشته با نام «گلیم شیریکی پیچ» مطرح گردیده و نقش مهمی در فرهنگ و اقتصاد این منطقه بر عهده داشته است. عدم وجود تاریخچه ی متقنی از این دست بافته و اشارات کوتاه و گاهی ابترِ برخی منابع در این زمینه و عدم تطبیقِ علمی آنها با منابع تاریخی، این وظیفه را فرض کرد که با روش تحقیق تاریخی با استفاده از منابع تاریخ ملی، محلی و منابع تاریخ فرش این پژوهش تدوین گردد.

۵۳۷.

نقش عوامل زیست محیطی بر شکل گیری استقرارهای عیلامی منطقه میان کوه اردل با استفاده از GIS(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده: علیرضا خسروزاده محمود حیدریان حمید محمدی

منبع: پیام باستان شناس سال ۱۲ بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۲۳ 27 - 42

کلیدواژه‌ها: توزیع مکانی کوچرو عیلامی میان کوه سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS)

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه باستان شناسی

تعداد بازدید : ۱۶۵ تعداد دانلود : ۱۷۳

بخش میان کوه شهرستان اردل به سبب دارا بودن کوه های مرتفع، دره های عمیق و دشت های میان کوهی کوچک و با دارا بودن قابلیت استقرار و ایجاد مسیرهای کوچ عشایر توانسته است توجه کوچروان و یکجانشینان را به خود جلب نماید. بنابر اهمیت دوره عیلامی در این منطقه و کم شناخته بودن این دوره در مناطق کوهستانی شرق خوزستان، شناخت الگوی استقرار و تأثیری که محیط بر چگونگی شکل گیری و پراکندگی محوطه های این دوران داشته ضروری است. طی سه فصل بررسی که در این منطقه در سال های ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۰ انجام شد ۷۸ محوطه عیلامی شناسایی گردید. در این مقاله برآنیم تا عوامل زیست محیطی و نقش آن ها را در شکل دهی فضای زیستگاه های انسانی در دوره عیلامی بررسی ومطالعه نماییم. برای بررسی و ارزیابی تأثیر عوامل محیطی بر استقرارهای عیلامی، آن ها را بر اساس عواملی چون ارتفاع از سطح دریا، شیب، جهت شیب، فاصله از رودخانه و فاصله از مسیرهای ارتباطی در منطقه تحلیل آماری کردیم. برای یافتن ارتباط هر محوطه با هر عارضه طبیعی، آن ها را بر اساس نقشه پایه آن عارضه به چندین طبقه تقسیم کرده و میزان هم بستگی محوطه ها را با هر طبقه بدست آوردیم. بر این اساس، برای هر یک از عوامل زیست محیطی، یک نقشه GIS تهیه شد تا با توجه به خروجی های این نقشه ها، یه تجزیه و تحلیل آماری هر یک از عوامل زیست محیطی و نقش آن ها در شناخت الگوهای استقراری این منطقه پرداخته شود. مهم ترین عامل زیست محیطی مؤثر در شکل گیری استقرارها، فاصله از منابع آبی است. عوامل مهم دیگر فاصله با راه و جهت شیب هستند.

۵۳۸.

شال بافی کرمان در دوره قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: علی بیگدلی رضا صحت منش

منبع: پژوهش های تاریخی دوره جدید سال هفتم بهار ۱۳۹۴ شماره ۱ (پیاپی ۲۵)

کلیدواژه‌ها: کرمان قاجار پشم شالبافان فرش بافان

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۱۷۸ تعداد دانلود : ۹۳۰

شالبافی و بافت منسوجات پشمی از سابقه دیرینه ای در کرمان برخوردار است و پشم و شال کرمان از مهم ترین کالاهای صادراتی کرمان تا قبل از دوره قاجار بود. این صنعت در دوره قاجار شکوفا شد و کرمان مهمترین منطقه شالبافی در ایران بود. بخش مهمی از رشد این حرفه ناشی از محیط جغرافیائی کرمان و نواحی آن بود که باعث می شد پشم و کرک مرغوبی در این منطقه به عمل آید. گسترش این حرفه جمعیت انبوهی از شالبافان و بافندگان را پدید آورد که تقریبا دوسوم جمعیت شهر کرمان را تشکیل می-دادند و منشا حرکت های اعتراضی در اواخر قاجاران شدند. شرایط نامناسب زیستی و بهداشتی، فقدان قوانین حمایتی، نداشتن شورا و صنف، شکاف طبقاتی و اجتماعی کرمان، مهمترین مشکلات این قشر عظیم بود که آنها را وا می داشت تا نسبت به این شرایط نامناسب واکنش هائی مستقیم و غیر مستقیم بروز دهند. در اواخر دوره قاجار، فرش بافی رونق گرفت و جای شالبافی را گرفت. از این رو پژوهش حاضر در پی آن است شالبافی و بافندگی در کرمان دوره قاجار و شرایط اقتصادی، اجتماعی و سیاسی موثر بر بافندگان را بر پایه روش توصیفی-تحلیلی و با استفاده از منابع تاریخ محلی کرمان، سفرنامه ها و آثار جدید بررسی کند.

۵۳۹.

نقش اعداد در آیین های گذر ایرانی (با تکیه بر فرهنگ گیلان، آمل، تالشان، بروجرد، لرستان، خراسان، و ایزدخواست)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: لیلا احمدی

منبع: مطالعات ایرانی سال چهاردهم پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۲۸

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۸۳۸ تعداد دانلود : ۱۴۱۴

۵۴۰.

نقش آب و هوایی خلیج فارس در تکوین و توسعه تمدن های جنوب ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: صادق کریمی مرضیه افضلی مجید منصوریان خواجه لنگی

منبع: مطالعات ایرانی سال چهاردهم پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۲۸

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۱۱۱ تعداد دانلود : ۹۹۱

درخت حوزه‌های تخصصی