مطالب مرتبط با کلیدواژه

زردشت


۱.

این «جامه» که می بری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای ادبی سال چهل و سوم تابستان ۱۳۸۹ شماره ۱۶۹

کلیدواژه‌ها: جام زردشت جامگ جامه دینکرد

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی ادبیات ادبیات و مطالعات بین رشته ای زبان شناسی
  2. حوزه‌های تخصصی ادبیات کلیات نعابیر و اصطلاحات
تعداد بازدید : ۱۴۱۵ تعداد دانلود : ۹۰۸
این مقاله به بررسی نقش معنایی واژة «جامه» ([y’mk']: jāmag / yāmak) در جملة «این جامه که می¬بری» [bē ēt [y’mk']: jāmag / yāmak-ē dah kē barēh] می-پردازد. این جمله خطاب به زردشت در هنگام عروج او به آسمان در کتاب هفتم دینکرد آمده¬است. این پژوهش بر بنیاد ریشه¬شناسی تاریخی و کاربرد واژة جامه در متون گورانی(سده 3-14ه) از گروه شمال غربی زبان¬های ایرانی (پارتی) انجام شده¬است. واژة جامه در این زبان به معنای تن، پیکر و کالبد انسانی کاربرد گسترده¬ای دارد. جامه محل بروز روان انسانی است و روان در هنگام عروج و مرگ از آن جدا می¬شود. بنابراین در هنگام عروج زردشت به آسمان، امشاسپند بهمن به او می¬گوید: جامة (= تن) خود را بر زمین بگذارد و در سفری روانی با مینوی بهمن همراه شود.
۲.

شکل گیری نخستین بنیان های جهانی شدن در عصر هخامنشی با رویکردی دینی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی دوره جدید سال هفتم بهار ۱۳۹۴ شماره ۱ (پیاپی ۲۵)

کلیدواژه‌ها: خدا دین وحدت زردشت تاریخ جهانی تاریخ نگری

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران باستان هخامنشی فرهنگی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه باستان شناسی
تعداد بازدید : ۱۰۶۴ تعداد دانلود : ۹۷۴
هدف از این پژوهش این است که نشان داده شود چگونه ظهور اندیشه های دینی زردشت، معانی جدیدی را در تفکر سیاسی و مناسبات قدرت در ایران ایجاد کرد. گرچه این روند پیش از آن در پرتو منافع مشترک و دشمن مشترک در میان قبایل مختلف آریایی پدیدار شده بود، با این حال این مناسبات با قرار گرفتن در یک چهارچوب دینی، معانی وسیع تری پیدا کرد و این مبانی شکل گرفته، با ظهور هخامنشیان، در حوزه گسترده تری در حد جهان بشری تحقق پیدا کرد. بسیاری از آموزه هایی که در مکاتب مختلف فکری فلسفی غربی وجود دارد، حاصل ظهور این دین جدید در تاریخ بشری است. دینی که با پیوند زدن منافع بنیادین جمعی با عالم الهی، نگرشی متفاوت را به نوع انسان و کل بشریت در جهان پایه گذاری کرد و آغازی برای ایده های مختلف «جهان وطنی» شد. ایده هایی که تحقق عملی اش را در حوزه تاریخ نگاری، مدیون مورخان متأثر از عصر هلنیسم هستیم.
۳.

ساخت تنزیهی تشبیهی شناخت خداوند در دیباچة شاهنامه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: متن شناسی ادب فارسی سال نهم بهار ۱۳۹۶ شماره ۱ (پیاپی ۳۳)

کلیدواژه‌ها: تشبیه تنزیه مانی فردوسی تشیع زردشت

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی ادبیات ادبیات و مطالعات بین رشته ای علوم اسلامی مفاهیم دینی و مذهبی
  2. حوزه‌های تخصصی ادبیات حوزه های ویژه شاهنامه پژوهی
تعداد بازدید : ۱۳۲۹ تعداد دانلود : ۱۰۲۵
تنزیه و تشبیه، یکی از مباحثی است که پیوسته متکلّمان به آن توجّه داشته اند. تنزیه، منزّه دانستن خداوند از هر گونه صفت انسانی و تشبیه، نسبت دادن ویژگی های مردمان به آفریدگار است. فردوسی در مقام تنزیه، به تعبیر نگارنده، یزدان را «خداوندِ نام» می گوید که تنها نامی از آن در میان است و در مرتبة تشبیه، او را «خداوندِ جای» می نامد؛ یعنی همان مقام شکل گیری آفرینش که مظاهر اسماء و صفات خدا در هستی گام می نهد و به این سان آفریدگار، توصیف پذیر می شود. آن چنان که از برخی متون پهلوی زردشتی، متن های مانوی و تفکّر شیعیان اسماعیلی نیز برمی آید، یزدان پیش از آفرینش، تنها نام است؛ اما پس از آفرینش دارنده جای می شود که شناسایی او را ممکن می کند. فردوسی همچنین در مصراع: «ز نام و نشان و گمان ب رت ر است» به راه تنزیه می رود؛ ولی در مصراع پس از آن: «نگارندة بر شده گوهر است» با تشبیه، یزدان را نگارگر یا نقّاش می خواند و به این گونه، تنزیه و تشبیه را همراه می کند که این دیدگاه از اندیشه های شیعی و باورهای باستانی او برخاسته است.
۴.

دریاچهٔ هامون در روایات ملی ایران و جایگاه آن در آخرالزمانی زردشتی

نویسنده:
منبع: جندی شاپور سال دوم پاییز ۱۳۹۵ شماره ۷

کلیدواژه‌ها: اوستا دریاچه هامون سیستان زردشت کیانسه

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی تاریخ محلی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه تاریخ ادیان
تعداد بازدید : ۱۹۰۴ تعداد دانلود : ۱۸۵۷
دریاچهٔ هامون در روایات ملی ایران و بخصوص در ارتباط با رروایات مرتبط به آخرالزمان شناسی زردشتی رابطهٔ تنگاتنگی دارد. نام این دریاچه در عصر اوستایی متآخر بطور فزاینده ای به همراه رود هیرمند و منطقهٔ سیستان تکرار می شود. در این تحقیق کوشیده شده است نقش و اهمیت هامون در روایات ملی ایران از جنبه های مختلف مذهبی، سیاسی و آخرالزمان شناسی زردشتی پرداخته شود. وعدهٔ ظهور سه منجی زردشتی در آب کیانسه (صورت پهلوی دریاچهٔ هامون) داده شده است و پیروان دین زردشتی برای این دریاچه احترام خاصی قائل بوده اند، همچنین در متون اوستایی و پهلوی به نذز شاهان و مردمان برای اناهیتا/اناهید اشاراتی شده است. این روایات تا سالیان متمادی در بین مردم سیستان رواج داشته اند، همچنین رسم اوشیدر در بین مردم این منطقه و اطلاق نام هامون به دریاچه می تواند ریشهٔ زردشتی داشته باشد.
۵.

بررسی نقش مغان در آیین و تاریخ ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت ادیان سال نهم بهار ۱۳۹۷ شماره ۲ (پیاپی ۳۴)

کلیدواژه‌ها: مغان دیوپرست زردشت دیو زدایی وندیداد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۱۵ تعداد دانلود : ۷۹۸
دربارة مغان، خاستگاه اصلی آنها، آیین، آداب و رسومشان بین محققان اختلاف نظرهای فراوانی وجود دارد. بعضی معتقدند آنها نه آریایی و نه سامی، بلکه قومی بودند که در ماد می زیسته اند، آنها را جادوگرانی زبده، دیوپرست، روحانیون کیش پیش زردشتی و مخالفان حقیقی زردشت می دانند که چون یارای مقاومت در برابر فراگیر شدن آیین زردشت را در خود نیافتند، به هیأت سردمداران دین زردشت درآمدند. برخی نیز آنها را وارثان برحق زردشت می دانند. برخی نیز معتقدند: آنان روحانیونی بودند که پذیرای پیام زردشت شدند و در رواج آن کوشیدند. بی شک مغان در ترویج آیین زردشت، تأثیری انکارناپذیر دارند. تأثیر مغان و آیین های منسوب به آنها، همانند کشتن خرفستران، خویدوده، به دخمه سپردن مردگان از ترس حملة دیو نسوش و همة تلاش آنها برای دیوزدایی در وندیداد و سایر کتب مذهبی زردشتیان، گویای همین واقعیت است.
۶.

آتش هندواروپایی، ایرانی باستان و تش لُری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال هشتم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۱۵) 229 - 244

کلیدواژه‌ها: هندواروپایی ایران باستان آتش لر زردشت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۴۴ تعداد دانلود : ۶۸۰
پیشینه اقوام کنونی ایرانی به عصر مشترک دوران هند و اروپایی و آریایی باز می گردد که اجداد آنان چندین هزار سال پیش از میلاد در ناحیه ای حوالی پونت و کاسپی و سپس حوالی قزاقستان (فرهنگ آندرونوو) با هم می زیستند و با وجود جدایی این اقوام از یکدیگر، در طی این چندین هزاره و برخورد با فرهنگ های دیگر هنوز می توان به میراث مشترک اقوام منشعب از آنان پی برد.  هدف از این مقاله بررسی تقدس آتش در میان قوم لر است  که یکی از اصیل ترین اقوام ایرانی شمرده می شوند و هنوز پس از سپری شدن چندین هزاره، آدابی را می یابیم که بازمانده دوران تاریخی ایران باستان، به ویژه باورهای دینی در ایران باستان است که خود ریشه در دوران اَریه ای و هندواروپایی دارد؛ از این رو، تقدّس آتش را در باورهای کهن دوران هندواروپایی، آریایی و ایرانی باستان بررسی کردیم و آن را با تقدس آتش در میان اقوام لر تطبیق دادیم تا به ریشه باور آتش در میان اقوام لر پی ببریم. بدین سان، آگاهی یافتیم که در میان اقوام لر، آیین های آتش در خانواده و طایفه تا حد زیادی دنباله آیین های آتش بازتاب یافته در متون ایرانی باستان، دوران هندوایرانی و هندواروپایی است.
۷.

نقد و بررسی زردشت و گاهان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی سال نوزدهم بهمن ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۷۵) 317-332
تعداد بازدید : ۶۲۳ تعداد دانلود : ۶۰۴
زردشت و گاهان عنوان کتابی است که به قلم مهشید میرفخرایی در شرح و گزارش متن اوستایی و زندِ دو سرود از هفده سرود گاهانی (یسن های 27 و 28 از سپندمینوگاه) تألیف شده و انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی به سال 1396 آن را چاپ و منتشر کرده است. این اثر مشتمل بر یک مقدمه و سه فصل است. در مقدمه کتاب کلیاتی درباره اوستای قدیم و ساختار شعری گاهان آمده است. در فصل اول متن اوستایی و در فصل دوم زند این دو سرود به فارسی ترجمه و ازنظر محتوایی و دستوری بررسی شده اند. فصل سوم متضمن واژه نامه متن اوستایی است که در آن لغت های اوستایی با ذکر معنا و مشخصات دستوری فهرست شده اند. مقاله حاضر به بررسی انتقادی این اثر پرداخته و مطالب آن هم سان با بخش های چهارگانه کتاب در چهار بخش فراهم آمده است. این بخش ها با عنوان هایی مطابق با عناوین اصلی فصل های کتاب موردبحث نام گذاری شده اند.
۸.

فره از پوروشسب روی برتافت یا برنتافت؟(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ایرانی سال هجدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۳۶ 73-94

کلیدواژه‌ها: اسطوره ایران باستان پوروشسب زردشت فره

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۵ تعداد دانلود : ۳۶۵
اسطوره ها در تاریخ اقوام و ملل گوناگون، کارکردهای متفاوت و متنوّعی دارند و تاریخ حیات آنها هیچ گاه رو به زوال ننهاده بلکه از سبکی به سیاق دیگر درآمده و نوع کارکردش متفاوت شده است. در زمینه فرّه و انواع آن، مطالب زیادی نگاشته شده است امّا در کمتر یادداشت و مقاله ای به فرّه پدر زردشت، ظلم هایی که پدر بر زردشت روا می دارد و انتقال فره از مادر به زردشت نوشته شده، درحالی که باور عموم براین است که در صورت اندک لغزش و گمراهی، فرّ، از فرد مورد نظر روی برمی تابد ولی در متون، به روی برتافتن فرّه از پدر زردشت اشاره ای نشده است. این نوشتار برآن است تا به شیوه توصیفی- تحلیلی و براساس داده های کتابخانه ای به نتیجه قابل قبولی دراین خصوص دست یابد و به این پرسش پاسخ دهد که چرا فرّه از پدر زردشت روی برنتافت یا دست کم در منابع اشاره ای به آن نشده است. از آنجا که فرّه، در اوستا انواع مختلفی از قبیل فرّکیانی، فرّایرانی و فرّموبدی، و در متن های پهلوی افزون بر اینها فره ایزدی، فره شاهی، فره دین، فره ایران شهر و فره همگان و ... نیز آورده-شده است، این اشاره نشدن می تواند بدین سبب باشد، که برتافتن فرّ، برای کسانی بوده که به مشروعیّت و تاییدیه الهی – یعنی برخورداری از موهبت فرهایزدی و فرهکیانی- نیاز-داشتندکه مخصوص پادشاهان بوده است، ازسوی دیگر، پوروشسب به سبب خویشکاری و با برخورداری از فرههمگان و با نیروی معجزه آسای هوم، فرزندی شایسته چون زرتشت می یابد. پوروشسب با علم براینکه فرهایزدیِ فرزندش، نگاهبان وی خواهدبود، به ظاهر در راه نابودی-فرزندش قدم برمی دارد تا بیش از پیش، نشانِ معجزات پیامبری زرتشت آشکارشود.
۹.

راه های آشنایی مسلمانان سده های نخست هجری با فرهنگ دینی زردشتی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی سال پنجاه و سوم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ 455 - 490

کلیدواژه‌ها: اسلام ایران زردشت دین زردشتی متون اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۶ تعداد دانلود : ۴۶۹
پس از فروپاشی پادشاهی ساسانی و فتح ایران به دست مسلمانان، مواجهه اعراب مسلمان با ایرانیانی که بر دین کهن زردشتی بودند، بیشتر شد و به دنبال آن، ارتباط میان آنها فزونی گرفت. یکی از پی آمدهای این روابط، هم در سطح سیاسی و اجتماعی و هم علمی و فرهنگی و حتی تا حدود بسیاری روابط میان عامه مردم، به مرور زمان، آشنایی هر دو طرف با فرهنگ دینی دیگری بود. در بسیاری از منابع دوره اسلامی گزارش هایی حاکی است که چگونه ارتباط و تماس میان دو گروه، چه به صورت مستقیم و چه غیرمستقیم، سبب راه یافتن اطلاعات بسیاری درباره عقاید و باورهای دینی زردشتی به نوشته های مسلمانان شد. در این مقاله کوشیده ایم تا برخی از مهم ترین راه هایی که زمینه آشنایی مسلمانان با عقاید و باورها و آداب و رسوم دینی زردشتی را فراهم آورد، طبق اطلاعات موجود در منابع دوره اسلامی، بررسی کنیم.
۱۰.

نقد و بررسی ادله پیامبری زردشت در «گاهان» با تکیه بر هات 29(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت ادیان سال ۱۳ بهار ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۵۰) 99-116

کلیدواژه‌ها: زردشت گاهان پیامبری گئوش اوروَن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۶ تعداد دانلود : ۱۶۸
«گاهان» منبع منسوب به زردشت، می تواند گره از مسئله پرمناقشه پیامبری وی بگشاید. با بررسی هات 29 «گاهان» که با عنوان «هات وخشوری و بعثت» از آن یاد می شود، به دست می آید که اسطوره حضور زردشت در انجمن خدایان برای نجات گاو از قربانی، قاصر از تفهیم مقوله پیامبری برای زردشت است و عدول از معنای حقیقی به مجازی توجیهی ندارد و نهایت آنکه شاید برداشت مستشرقان در اصلاح اجتماعی زردشت و تقابل با میتراییسم و گاوکشی را بتوان از این هات دریافت. بررسی واژگانی «گاهان» نیز ناتوان از القای صریح مقوله پیامبری برای زردشت است. البته این نتیجه در تقابل با باور قرآنی ارسال رسل به امم گذشته نیست. روایات نیز وجود پیامبر در میان مجوس را ثابت می دانند. با توجه به شهرت پیامبری زردشت، پیامبری او پذیرفتنی است. ولی اثبات پیامبری او از طریق برون دینی غیرممکن و از طریق درون دینی بسیار دشوار است.
۱۱.

تحلیلی بر فعالیت ها و رویکردهای انجمن زردشت در تعامل با ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ ایران بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۳۲) 189 - 208

کلیدواژه‌ها: زردشت کردها ایران اشتراکات فرهنگی پهلوی اول

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۵ تعداد دانلود : ۱۸۳
تأسیس کشور عراق در دهه سوم قرن بیستم و منضم شدن مناطق کردنشین به این کشور باعث ناامیدی کردها از وعده های انگلستان و جامعه ملل برای ایجاد کشوری مستقل در مناطق کردنشین امپراتوری عثمانی شد. از این رو، زمینه های شکل گیری جنبش ها و انجمن های ناسیونالیستی در میان کردها برای کسب خودمختاری و استقلال فراهم گردید. «کمیته زردشت» یکی از این انجمن ها بود که به همت برخی از روشنفکران کرد در شهر سلیمانیه عراق تأسیس شد. در مقاله حاضر تلاش شده است ضمن اشاره به زمینه ها و چگونگی شکل گیری انجمن زردشت، رابطه آن با کشور ایران بررسی گردد و به این سؤال پاسخ داده شود که انجمن زردشت برای جلب حمایت ایران چه اقداماتی کرد و در مقابل کشور ایران چه واکنشی از خود نشان داد؟ یافته های پژوهش نشانگر آن است که انجمن زردشت با تأکید بر پیشینه مشترک تاریخی و اشتراکات فرهنگی کردها و ایرانیان سعی در جلب حمایت ایران در دوره رضاشاه داشت. در مقابل، دولت ایران در ابتدا از کمیته زردشت پشتیبانی کرد، اما کمی بعد بنا به دلایل سیاسی از حمایت خود دست برداشت.
۱۲.

درباره دو ترکیب اوستایی aǝm.mǝrǝṇcō و upā.θβaiieiti در ویشتاسپ یشت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان پژوهی سال چهاردهم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۴۳ 145 - 154

کلیدواژه‌ها: اوستا زند ویشتاسپ یشت ویشتاسپ زردشت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۵ تعداد دانلود : ۱۸۴
متنِ اوستاییِ ویشتاسپ یشت، بخشی از اوستای متأخر و مشتمل بر هشت فرگرد و شصت و پنج بند است. از این متن برگردان پهلوی، زند، هم در دست است. در این یشت، زردشت با خطاب «ای پسر» چکیده هایی از اصول دین را به همان شیوه ای که اهوره مزدا در فرگرد نوزدهم وندیداد برای زردشت بیان می کند، به ویشتاسپ می آموزد. ویشتاسپ یشت، احتمالاً، متعلق به نسک دوم از بیست ویک نسک اوستای ساسانی به نام «ویشتاسپ ساست» بوده است. متن اوستایی متأخر و پر از ابهام است. حالت های صرفی واژه ها، اغلب نادرست و گاه از میان رفته است. بخش هایی از متن وام گرفته از قسمت های دیگر اوستا به ویژه وندیداد است. در این پژوهش، دو ترکیب اوستایی aǝm.mǝrǝṇcō و upā.θβaiieiti از این یشت تجزیه و تحلیل می شوند و خوانش و معانی تازه ای برای آن ها پیشنهاد می شود.
۱۳.

معرفت بخشی رؤیا در اندیشه مزدایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه فرهنگ و زبان های باستانی سال دوم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۲) 197 - 212

کلیدواژه‌ها: رؤیا زردشت منبع معرفتی مزدیسنا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۰ تعداد دانلود : ۱۴۴
توجه به اهمیت رؤیا ریشه در تاریخ بلند بشر دارد و از منابع مسلم معرفتی در ادیان است. موضوع و پرسش این نوشته آن است که رؤیا چه نقش و جایگاهی در اندیشه مزدیسنایی داشته است. تحقیق نشان می دهد که از کهن ترین ادیانی که از رؤیا در متون دینی آن یاد می شود و به اهمیت آن در اثبات آموزه های دینی اشاره می شود، متون دینی زردشت است. رؤیاهای متعددی در متون مزدیسنایی ذکر شده است که نشان از آن دارد که این دین الهی همچون همه ادیان بزرگ به رؤیا توجه داشته و بر اساس آن مسائل مهمی همچون حقانیت پیامبر آیین زردشت را بنا می گذاشتند. این توجه به رؤیا که در فلسفه های الهی و متون عرفانی ادامه می یابد، لزوم توجه به آن واقعه مهم بشری را تذکر می دهد. بی توجهی به رؤیا از سوی محققان تاریخ ادیان و متخصصان متون دینی، اجحافی است که در باب این منبع معرفتی صورت می گیرد. در دوره معاصر تحقیق در باب رؤیا به بعضی از رشته های علمی واگذار شده که کاملاً آن را از محتوای معرفت ماوراءیی تهی کرده و به فعالیت های روانی و عصبی فروکاسته اند. رجوع به اهمیت رؤیا در متون دینی قدمی است برای بازگشت به تأمل جدی در باب این کشف عرفانی و منبع معرفتی الهامی.
۱۴.

پیامبر ایرانی در متون تاریخی و پهلوانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه ادب حماسی سال چهاردهم پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۳۴ 229 - 257

کلیدواژه‌ها: زردشت گشتاسب دین زردشتی شاه نامه متون تاریخی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۷۸ تعداد دانلود : ۱۸۰
زردشت پیامبر ایران باستان یکی از بزرگ ترین و پرآوازه ترین قهرمانان تاریخ است. در بخش هایی از اوستا   و متون مذهبی فارسی میانه، اشاراتی به زردشت و روابطش با گُشتاسپ می شود . بر پایه این دسته متون زردشت پس از پشت سر گذاشتن برخی حوادث، به نزد گشتاسپ رفت و او را به دین خود فراخواند. شاه ایران پس از دیدن معجزات زردشت و با وساطت فرشتگان زردشتی، به مذهب جدید گرایید. گرایش گشتاسپ به دین زردشت تبعاتی نیز در پی داشت که مهم ترین آن نبرد او با ارجاسپ بود. روایات یاد شده با دخل و تصرّفاتی چند، در شاه نامه و برخی متون تاریخی نیز آمده است. نکته در خور توجّه این که مورّخان اسلامی دو دیدگاه متفاوت و متضاد نسبت به زردشت داشته اند. برخی از آن ها زردشت را پیامبر الهی و یا حکیم خوانده و  پس از ذکر معجزاتی از او، درباره ارزش کتابش سخن گفته امّا برخی دیگر زردشت را نه تنها پیامبر ایران بلکه فردی از بنی اسراییل خوانده اند که پس از خیانت به یکی از پیامبران آن قوم، مذهب باطل خود را پدید آورد و با فریب دادن گشتاسپ، موجبات خونریزی های بسیاری را فراهم ساخت.در این مقاله نخست به بررسی روایات مربوط به سرگذشت زردشت با گشتاسپ در منابع یاد شده می پردازیم سپس به مهم ترین دلایل رویکرد منفی مورّخان به پیامبر ایرانی اشاره می کنیم.
۱۵.

الگوهای مینویِ شخصیت های گیتی؛ مطالعه موردی: زردشت، جم و اژی دهاک(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه فرهنگ و زبان های باستانی سال سوم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۴) 83 - 101
تعداد بازدید : ۱۷۹ تعداد دانلود : ۱۳۸
در اوستا دو دنیای مینوی و مادی قابل تشخیص است. دنیای مینوی شامل هستندگان مقدسی است که اهوره مزدا، امشاسپندان و ایزدان را شامل می شوند و از میان آنها اهوره مزدا در رأس و آشکارا تواناتر از سایرین است. درست پس از اهوره مزدا سپندمینو بسیار نزدیک به اهوره مزدا ظاهر می شود. انگره مینو نیز به صورت همزاد اما در تقابل با سپندمینو است. دنیای مادی نیز شامل شخصیت هایی است که زردشت در رأس آنها قرار می گیرد. زردشت والاترین شخصیت زمینی است و جم و اژی دهاک در مقابل یکدیگر در دنیای زمینی جزو شخصیت های شناخته شده اوستایی اند. به نظر می رسد که در شخصیت زردشت الگویی آسمانی دیده می شود که بر پایه الگوی شخصیت اهوره مزدا ساخته شده و همین موضوع در مورد سپندمینو و انگره مینو با جم و اژی دهاک دیده می شود. هدف از این مقاله بررسی این شخصیت ها و یافتن شباهت های آنها برای اثبات وجود الگویی مینوی در شخصیت های مادی اوستاست. بدین منظور ابتدا ویژگی های اهوره مزدا، زردشت، سپند مینو و انگره مینو، جم و اژی دهاک بررسی شده، سپس شباهت های آنها استخراج می شود. در پایان خواهیم دید که این شخصیت های زمینی در اوستا از الگویی آسمانی و مینوی پیروی می کنند. داده های این پژوهش به صورت کتابخانه ای گردآوری و از روش توصیفی-تحلیلی برای تجزیه و تحلیل و نتیجه گیری استفاده شده و اساس پژوهش بر شواهد اوستایی قرار گرفته اما در مورد جم و اژی دهاک از شاهنامه نیز کمک گرفته شده است.
۱۶.

بررسى لاله رخ توماس مور در پرتو نظریه ادوارد سعید

نویسنده:
منبع: مطالعات ادبیات تطبیقی سال چهارم پاییز ۱۳۸۹ شماره ۱۵ 11 - 37

کلیدواژه‌ها: لاله رخ توماس مور مقنع مبارزات ایرلند استعمار انگلیس ادبیات فارسی زردشت اسلام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۸ تعداد دانلود : ۹۳
شعر بلند روایی لاله رخ نوشته توماس مور شاعر ایرلندی داستان سفر شه دختی جوان و دلدادگی او به فرامرز، شاعر جوانی است که در مسیر سفر داستان هایی از سرزمین ایران روایت می کند. دوران حیات شاعر مصادف با حکومت ناپلئون، سلطنت جورج سوم و نیز استعمار ایرلند توسط انگلیس است و آن چه در بررسی شعر لاله رخ جالب می نماید گزینش هدفمند وقایع تاریخی ایران، داستان های کهن فارسی و متون اسلامی، و تطبیق آن با فضای سیاسی زمان و مکان شاعر است که در حیطه نظریه شرق شناسی ادوارد سعید (1979) قابل بررسی می باشد. شرق شناسی به بررسی نحوه تعامل متون شرق نگر غربی با عناصر شرقی می پردازد و طرح آن دریچه جدیدی بر مطالعه و احیای متون ادبی نویسندگان و مستشرقان غربی قرون هجده و نوزده میلادی گشوده است.
۱۷.

مقدمه ای بر پدیدارشناسی ادیان ایران باستان

نویسنده:
منبع: مطالعات ادیان و عرفان تطبیقی دوره ۴ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ 59 - 74

کلیدواژه‌ها: پدیدارشناسی دین ادیان ایران باستان زردشت توحید بازگشت ادیان ابتدائی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۸ تعداد دانلود : ۹۸
ادیان ایران باستان دایره وسیعی از تحولات دینی را در برمی گیرد که از حیث مطالعات پدیدارشناختی، نمونه قابل مطالعه از تحولات تاریخ ادیان به شمار می رود. در تاریخ ادیان در آغاز حیات دینی هر قومی، ادیان ابتدائی حاکم هستند؛ به طوری که حیث التفاتی همه پدیدارهای دینی به سوی مرکز معنای ادیان ابتدائی یعنی طبیعت پرستی، قبیله گرایی، بازگشت جاودانه به سرآغاز تاریخ و وطن پرستی معطوف هستند، اما ناگهان در برخی نقاط جهان پیامبران ظهور کرده و مردم را به مرکز معنای توحیدی یعنی اعتقاد به خداوند متعال و طبیعت شناسی، جامعه گرایی و عدالت، تاریخ گرائی و معاد و جهان شمولی دعوت می کنند. بعد از این مرحله، تاریخ ادیان به عرصه کشاکش ادیان ابتدائی و توحیدی تبدیل می شود و ادیان ابتدائی به اشکال مختلف در برابر پیام توحیدی مقاومت می کنند و به عرصه زندگی دینی مردم بازمی گردند.در ادیان ایران باستان این فرایند تحول دینی نیز کاملا مشهود است؛به طوری که ابتدا باورهای ابتدائی آریایی ها رواج دارند و بعد زردشت به عنوان پیامبر ظهور کرده و مردم را به توحید دعوت می کند اما بلافاصله بعد از مرگ ایشان، ادیان ابتدائی ماقبل زردشت به طور گسترده به زندگی دینی مردم بازمی گردند. مقاله حاضر با استفاده از روش پدیدارشناسی دین فرایند تحول دینی در ادیان ایران باستان را مورد مطالعه و بررسی قرار می دهد.
۱۸.

اندیشه سیاسی در متون ساسانی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: علوم سیاسی (باقرالعلوم) سال بیست و پنجم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۱۰۰ 101 - 122

کلیدواژه‌ها: زردشت دوره ی ساسانی شهریاری اندیشه ی سیاسی اوستا گات ها کارنامه ی اردشیر بابکان عهد اردشیر نامه ی تنسر کارنامه ی انوشیروان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۵ تعداد دانلود : ۱۳۹
دوره ی ساسانی را می توان نقطه ی عطفی در تاریخ ایران دانست که برای نخستین بار یک نظام مقتدر سیاسی بر پایه ی وحدت دین و حکومت شکل گرفته و به نوعی، دو عنصر ملیّت و مذهب، سامان سیاسی و نظام دانایی خاصی را تعیّن می بخشد. هدف پژوهش پیش رو، شناخت و فهم ویژگی های سرشت نمای اندیشه ی سیاسی زردشتی- ساسانی است. تأکید این پژوهش بر متون و رساله های دارای بن مایه ی سیاسی و شهریاری است که در دوره ی ساسانی تألیف شده یا در قرون اولیه ی اسلامی، تحت تأثیر سنّت زردشتی- ساسانی تدوین شده است. شاخصه های پایه ی اندیشه ی سیاسی در متون این دوره، با به کارگیری روش توصیفی – تحلیلی و رویکرد متن محور، ذیل سه محورِ پیوند دیانت و سیاست، سلسله مراتب اجتماعی و نظام کیهانی و فرّه کیانی و تخمه ی شاهی، مورد بررسی قرار گرفته است. متون اصلی مورد مطالعه عبارت اند از: کارنامه ی اردشیر بابکان، عهد اردشیر، نامه ی تنسر و کارنامه ی انوشیروان. نتایج نشان داد که اندیشه ی سیاسی زردشتی-ساسانی، برآمده از سامان معرفتی ای است که انسان و جامعه ی انسانی را در پیوند ناگسستنی با کیهان و نظم کیهانی می داند و از همین روی، نظم سیاسی را موظّف به تحقّق بخشیدن به دیانت و احکام آن، به عنوان تجلّی والای نظم و قوانین کیهانی می کند. در جامعه ی انسانی، به پیروی از نظام کیهانی، وجود سلسله مراتب و خویش کاری ناگزیر است. سمبل این جامعه پادشاه است؛ او چه از جنبه ی نژادگی و نَسَبی و چه از جنبه ی کرداری و منشی، باید نماینده و پاسدار باورها و ارزش های دیانت مزدَیَسنا باشد.
۱۹.

بررسی و تبیین باور به توحید در میان ایرانیان قبل از اسلام (موردپژوهی دین زردشت)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی سال ۲۳ زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴ (پیاپی ۸۱) 779 - 798

کلیدواژه‌ها: مجوس اهل کتاب زردشت توحید جزیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷ تعداد دانلود : ۱۱
مطالعه و بررسی ظرفیتهای فکری، فرهنگی ایرانیان که به عنوان مجوس در میان مسلمانان شناخته می شوند، علاوه بر فایده علمی، می تواند نتایج فقهی و حقوقی نیز داشته باشد. هدف : هدف این پژوهش، بررسی و تبیین و اثبات باور به توحید در میان ایرانیان باستان با استفاده از منابع اسلامی، تاریخی و فقهی بود. روش: روش این پژوهش، مطالعه کتابخانه ای از طریق اسناد و مدارک مکتوب اسلامی و تحلیل آنهاست. یافته ها: یافته ها نشان داد در قرآن، روایات، منابع تاریخی و فقهی مسلمانان، ایرانیان زردشتی دارای جایگاه اهل کتاب اند. نتیجه گیری: بررسی ها نشان می دهد قبل از ورود اسلام به سرزمین ایران، ایرانیان با دعوت زردشت به خداوند یکتا ایمان آورده بودند و در مکه به انجام آیین مذهبی می پرداختند. زردشت، دارای کتاب آسمانی بوده که بخشهایی از آن از بین رفته و به لحاظ انحراف به وجود آمده پس از او، آثار اعتقاد به ثنویت در میان ایرانیان نمودار شد.