درخت حوزه‌های تخصصی

علوم اسلامی

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱۱٬۴۰۱ تا ۱۱٬۴۲۰ مورد از کل ۷۸٬۴۹۳ مورد.
۱۱۴۰۱.

اعتبارسنجی روایت امام رضا(ع) در تفسیر آیه 44 سوره اعراف (نقدی بر دیدگاه آلوسی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فرهنگ رضوی سال نهم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۳۶ 129 - 153

کلیدواژه‌ها: روایات تفسیری آیه 44 اعراف روایات امام رضا (ع) رخدادهای قیامت محمود آلوسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۱ تعداد دانلود : ۲۲۶
روایات، پایه دوم معارف اسلامی و از جهت اعتبار هم سنگ قرآن اند. با وجود این، پاره ای خصوصیات به ویژه برای روایات تفسیری چون ضعف سند، اسباب تردید در صحت برخی از آن ها را فراهم آورده اند. یکی از این روایات، روایتی از امام رضا(ع) است، مبنی بر اینکه مراد از «مؤذن» در آیه 44 سوره اعراف(فَأَذَّنَ مُؤَذِّنٌ بَیْنَهُمْ أَنْ لَعْنَهُ اللَّهِ عَلَى الظَّالِمِینَ) امام علی(ع) است. آلوسی که شماری روایت از امام رضا(ع) در تفسیر خود آورده، این روایت تفسیری کلامی را از طریق اهل سنت ناوارد و درنتیجه دور از صحت دانسته است. بررسی و تحلیل گزارش های مرتبط نشان می دهد، به رغم وجود زمینه برای تردید در صحت برخی طرق این حدیث، طرق برتر نقل آن در مصادر شیعه چون طرق قمی و کلینی از وصف صحت برخوردار بوده، می تواند شواهدی برای تصحیح نقل آن در مصادر اهل سنت چون طرق حاکم حسکانی باشد. لذا ورود این روایت رضوی از طرق مختلف در مصادر فریقین، در کنار برخورداری آن از انواع شواهد معنایی، چون نقش انحصاری برای انسان در محشر، موقعیت خاص اهل بیت(ع) در شریعت، به ویژه شخصیت، سابقه و رفتار امام علی(ع) دستمایه های کافی برای اثبات اعتبار و صحت کلی حدیث است. یافته های پژوهش همچنین نشان می دهد استبعاد آلوسی بیش از آن که نتیجه تحقیق باشد ریشه در تعصبات مذهبی او دارد.
۱۱۴۰۲.

تتبع سیر تدریجی آموزه تواضع در قرآن با تکیه بر ترتیب نزول

نویسنده:
منبع: تفسیرپژوهی سال هشتم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱۵ 245 - 217

کلیدواژه‌ها: قرآن آموزه های اخلاقی تواضع ترتیب نزول تکبر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۲ تعداد دانلود : ۲۰۳
بررسی آموزه های اخلاقی قرآن در بستر تاریخی نزول می تواند زوایای مهمی از این آموزه ها را روشن سازد. در واقع با تتبع یک موضوع در سیر نزول می توان فرایند حذف یک رذیله اخلاقی و جایگزین کردن یک فضیلت به جای آن را ترسیم نمود. این پژوهش به روش توصیفی - تحلیلی و با هدف تبیین آموزه«تواضع» در فرایند نزول، درصدد کشف معارف نهفته آنها و ترسیم شیوه نهادینه کردن تعالیم اخلاقی در جامعه است. بهره گیری از تماثیل و ذکر مصادیقی از سرگذشت انبیاء و امم سلف، بکارگیری روش الگوسازی و معرفی نمونه هایی مزین به اخلاق برتر، استفاده از نظام ثواب و عقاب و وعده و وعید به عنوان ضمانت اجرا، تدریج در حذف یک رذیله اخلاقی و ایجاد یک فضیلت به جای آن، تبیین خصایص و برتریهای صفت اخلاقی جایگزین از جمله روش هایی است که خداوند در نهادینه کردن این آموزه اخلاقی در قرآن بکار گرفته است. پس از واکاوی آیات مربوط به این حوزه و حوزه مخالف آن یعنی کبر، چنین حاصل شد که مفهوم تکبر در حوزه آیات مکی بیش از مدنی ملاحظه می شود و در آیات مدنی نقش خشوع پررنگ تر است. تغییر در نوع مخاطبان تواضع در آیات مکی نسبت به آیات مدنی و تغییر مفهوم خشوع از خشوع ظاهری در آیات مکی به خشوع باطنی در آیات مدنی از دیگر نتایج این پژوهش بوده و مبین آن است که تعامل با خلق مقدمه تعامل با حق و عمل مقدمه صفت است و بنده با تمرین خشوع در برابر دیگر مخلوقات آماده تعاملی خاضعانه با حق می گردد.
۱۱۴۰۳.

جریان های حدیثی شیعه کاشان در قرون پنجم و ششم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۶ پاییز ۱۴۰۰ شماره ۳ (پیاپی ۱۰۱) 134 - 155

کلیدواژه‌ها: کاشان شیعه اثنی عشری قرن پنجم و ششم ابوالرضا راوندی قطب راوندی بغداد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۲ تعداد دانلود : ۹۲
بررسی یک حوزه حدیثی، کمک قابل توجهی به تبیین تاریخ تحولات حدیث یک منطقه می کند. معرفی عالمان حدیثی حوزه کاشان در محدوده قرون پنجم و ششم و بررسی کتب نگاشته شده توسط آنان، شناسایی اندیشه های حدیثی غالب بر این حوزه را در پی داشته و در نهایت تأثیر و تأثرات این حوزه را بر سیر حوزه ها مشخص خواهد کرد. این جستار - که با روش توصیفی تحلیلی سامان یافته - به این نتیجه رسیده که دو جریان شاخص در این قرون بر حوزه حدیثی کاشان حاکم بوده است: اول، جریان فقه محور شامل راویانی با عنوان فقیه و قاضی که شخصیت ممتاز این جریان، قطب الدین راوندی است و در آثار او ارتباطات فراوانی بین حوزه کاشان و حوزه بغداد می توان یافت. دوم، جریان حدیثی ادبی شامل محدثانی ادیب که شخصیت گمنام و برجسته این جریان، سید ابوالرضا راوندی است که با در اختیار داشتن نسخه های اصیل از کتب شیعه و انتقال میراث حدیثی بغداد به کاشان، مسبّب حضور و رفت و آمد عالمانی بزرگ از سیر مراکز حدیثی، برای اقامت و تصحیح کتب حدیثی شیعه گردید.
۱۱۴۰۴.

طراحی الگوی بالندگی حرفه ای مدیران مدارس؛ مورد مطالعه: مدارس ابتدایی شهرکرد(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: اسلام و پژوهش های تربیتی سال سیزدهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۲۵) 77-104

کلیدواژه‌ها: مؤلفه های حرفه ای بالندگی حرفه ای مدیران مدارس ابتدایی وضعیت موجود وضعیت مطلوب

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۴ تعداد دانلود : ۲۹۵
هدف پژوهش، شناسایی و تحلیل شایستگی های حرفه ای مدیران مدارس ابتدایی شهرکرد است. روش تحقیق از نظر هدف، کاربردی، و از نظر شیوه گردآوری داده ها، توصیفی تحلیلی و پیمایشی است. جامعه آماری پژوهش 797 نفر از مدیران، معاونان آموزشی، پرورشی و اجرایی و آموزگاران مدارس ابتدایی شهرکرد (سال تحصیلی 1398-1397) بودند که چهارصد نفر از آنان بر اساس فرمول کوکران و به روش تصادفی طبقه ای به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. روایی ابزار توسط متخصصان و پایایی آن به روش آلفای کرانباخ، حدود ۸0% برای وضع موجود و 79% برای وضع مطلوب محاسبه شده است. یافته های پژوهش حاکی است که طبق دیدگاه افراد پاسخ دهنده، وضعیت موجود میزان برخورداری مدیران از 8 شاخص مربوط به شایستگی های تخصصی در حد بیشتر از متوسط، و در 25 شاخص عمومی، 18 شاخص پژوهشی، 30 شاخص فنی و آموزشی، 31 شاخص انسانی و ارتباطی و 26 شاخص فکری و ادراکی، از متوسط تا زیاد در نوسان بوده است؛ در صورتی که وضعیت مطلوب تمامی شایستگی های یادشده در حد زیاد و بسیار زیاد بوده و تمامی تفاوت های بین میانگین نمره های دو وضعیت نیز از نظر آماری معنا دار بوده است.
۱۱۴۰۵.

اصول حاکم بر سیاست خارجی روسیه در آسیای مرکزی

نویسنده:
منبع: پژوهش و مطالعات علوم اسلامی سال سوم آذر ۱۴۰۰ شماره ۲۹ 56 - 43

کلیدواژه‌ها: سیاست خارجی روسیه آسیای مرکزی امنیت منطقه ای منافع اقتصادی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۳ تعداد دانلود : ۲۸۵
آسیای مرکزی از مهم ترین مناطق در سیاست خارجی روسیه است. وجود منابع عظیم انرژی در آسیای مرکزی سبب شده تا روسیه در این منطقه حضور فعال داشته باشد. برای این منظور روسیه روابط سیاسی و اقتصادی خود با کشورهای آسیای مرکزی را افزایش داده است تا همچنان قدرت برتر در منطقه خارج نزدیک باشد. با توجه به جایگاه ژئوپولیتیکی وژئواستراتژیک آسیای مرکزی، سیاست خارجی روسیه در این منطقه عمدتاً معطوف به گسترش نفوذ سیاسی، اقتصادی، امنیتی و جلوگیری از حضور رقبا بوده است. روسیه در سال های اخیر سیاست خارجی فعال تری را در مناطق پیرامونی خود به نمایش گذاشته است و با به قدرت رسیدن ولادیمیر پوتین به عنوان رئیس جمهور این کشور از تحرک بیشتری برخوردار شده است. آسیای مرکزی از مهمترین مناطق پیرامونی روسیه است که سیاست های منطقه ای این کشور در قبال آن، تابع ملاحظات امنیتی و استراتژیک می باشد. مهمترین چالش های روسیه در آسیای مرکزی گسترش فعالیت گروه های تروریستی و افراط گرای مذهبی، گسترش ناتو به شرق، یک جانبه گرایی آمریکا و ترانزیت مواد مخدر می باشد که در این مقاله مورد بررسی قرار می گیرد.
۱۱۴۰۶.

بررسی معنا شناسی واژگان حوزه غفران در قرآن کریم

نویسنده:
منبع: پژوهش و مطالعات علوم اسلامی سال سوم بهمن ۱۴۰۰ شماره ۳۱ 13 - 1

کلیدواژه‌ها: اذهاب تبدیل تکفیر صفح عفو غفران معناشناسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۹۴ تعداد دانلود : ۴۱۴
معناشناسی، دانش بررسی و مطالعه معانی در زبان های انسانی است، که بطور کلی به بررسی ارتباط میان واژه و معنا می پردازد. در حوزه معناشناسی، معنا به دو بخش معنای حقیقی یا مرکزی و معنای حاشیه ای یا ضمنی تقسیم می گردد. با توجه به رشد مطالعات این حوزه در علوم مختلف، می توان از نمود گسترده آن در میان واژه های کلام وحی بهره جست. یکی از گروه های معنایی در قرآن کریم، که از این نظر اندکی مغفول مانده است، واژگان حوزه غفران می باشد. پژوهش حاضر بر آن است که در قالب روش توصیفی تحلیلی به بررسی معناشناسی واژه غفران و مشتقات آن و همچنین دیگر واژگان این حوزه مانند عفو، صفح، تکفیر، تبدیل، اذهاب و ... پرداخته و از طریق تفاوت معنا به علت گزینش یک لفظ و رد دیگر الفاظ این حوزه در قرآن کریم پی ببرد. رهیافت حاصل از پژوهش آنکه، در عفو مراد طلب بخشش، در صفح بخشش بدون ملامت و به همراه روی خوش، در غفران بخشش به همراه لطف و رحمت که همان پوشاندن خطاست و در تکفیر که بالاتر از مغفرت و اعم از آن است، افزون بر پوشاندن، محو کردن را نیز به همراه دارد.
۱۱۴۰۷.

آثار توحید عرفانی در مفهوم و رویکرد اعمال اخلاقی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه اخلاق سال چهاردهم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۵۲ ۷-۲۶

کلیدواژه‌ها: توحید عرفانی وحدت وجود عمل اخلاقی اخلاق آثار عرفانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۱ تعداد دانلود : ۲۸۸
یکی از پرسش های مهم در حوزه صفات و رفتار اخلاقی این است که بینش توحیدی در اخلاق و رفتار انسان چه تغییراتی ایجاد می کند؟ آیا می تواند مفهوم اعمال را تغییر داده و به آنها عمق بخشد؟ آیا می تواند رویکرد آنها را اصلاح کرده و ارتقاء دهد؟ اگر پاسخ مثبت است، چگونه و چرا چنین تغییراتی رخ می دهد؟ پژوهش حاضر می کوشد با روش توصیفی تحلیلی آثار توحید عرفانی در مفهوم و رویکرد اعمال اخلاقی را تبیین نماید. در این پژوهش با تمرکز بر برخی مصادیق، تبیین شده است که معرفت توحید عرفانی بسته به اینکه در کدام مرتبه از اعتقاد (در عرفان نظری) یا شهود (در عرفان عملی) قرار داشته باشد، لوازم و آثار تکوینی اخلاقی در انسان دارد که منجر به اصلاح و تعمیق گرایش ها و اعمال می شود.
۱۱۴۰۸.

روش شناسی استنباط اولویت های اخلاقی براساس روایات «افعل تفضیل»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه اخلاق سال چهاردهم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۵۲ ۱۴۵-۱۶۴

کلیدواژه‌ها: افعل تفضیل خیر افضل اقرب امور اعمال

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۸ تعداد دانلود : ۳۰۵
باتوجه به سطوح مختلف ارزش های اخلاقی در اسلام، برای شناختن مهم ترین ارزش ها و نیز رفع تزاحم لازمست استنباط از متون آیات و روایات انجام شودکه یکی از مهم ترین هیئت ها در این متون، «ساختار تفضیل» است؛ برخی روایات این ساختار، حاکی از اولویت یک یا چند ارزش و برخی دیگر حاکی از قاعده ای در تعیین اولویت هستند، تنافی ابتدایی بین این روایات قاعده مند این سوال را پیش می آورد که برای استنباط اولویت های اخلاقی بر اساس این روایات، چگونه باید تنافی ظاهری بین آنها را برطرف کرد؟ روش تحقیق در این مقاله توصیفی تحلیلی است که بر مدار فقه الاخلاق استوار شده است. بررسی روایات قاعده مند در ساختار تفضیل حاکی از عدم تنافی بین آنهاست؛ برخی از آنها در مقایسه با هم تقدم رتبی دارند و برخی دیگر که در یک رتبه هستند یا حیثیت های مختلفی از عملِ دارای اولویت هستند و یا آنکه یک عملِ دارای اولویت به بیان های مختلف تبیین شده است
۱۱۴۰۹.

ارزش جانوران در نگاه صوفیان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات عرفانی بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۳۳ ۲۳۲-۲۰۵

کلیدواژه‌ها: اخلاق جانوران شفقت صوفیان صحرا سگ آهو

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷۶ تعداد دانلود : ۶۶۵
طبیعت و بخش های مختلف زیست بوم به علت بی توجهی انسان، به سرعت در حال تخریب و نابودی هستند و پژوهش ها در راستای ارزش نهادن به جانوران و حفظ حقوق آنان ضروری است. اخلاق محیط زیست از شاخه های مهم بحث حفاظت از محیط زیست است و هدف از این تحقیق، ارائه رویکرد اخلاقی صوفیان در احترام و ارزش نهادن به حیوانات است تا به عنوان الگوی اخلاقی عملی، قابل طرح و کاربرد باشد. در شرح حال صوفیان، تذکره های عرفانی و آثار و روایات عرفانی نوشته ها و حکایات بسیاری از سیره قولی و فعلی آنان در شفقت، ارزش گذاری و علاقه مندی به جانوران مشاهده می شود، که نشان از علاقه و احترام ژرف صوفیان نسبت به جانوران است. دوستداری و ارزش نهادن به جانوران در این مقاله شامل چند عنوان اصلی می شود که به آن پرداخته شده است: همنشینی با جانوران اهلی و غیراهلی، پندگیری از جانوران، اجتناب از آزار جانوران و ترک گوشت خواری، الفت و شفقت با جانوران، مؤانست و خدمت جانوران به عارفان، گفتار و نصایح عارفان در تکریم جانوران، گفتار عارفان در باب رعایت حقوق جانوران، اثر ایجابی نیکی و ستم به جانوران و اثر سلبی نیکی و ستم به جانوران. روش انجام این تحقیق کتابخانه ای است و توصیف و تحلیل داده های جمع آوری شده نشان می دهد که صوفیان جزء گروه خاصی از دینداران بوده اند که از دیرباز در رفتار اخلاقی خود، به حیوانات علاقه ویژه ای داشته و به حقوق آن ها احترام گذاشته و ارزش ذاتی برای آنان قائل بوده اند.
۱۱۴۱۰.

از کرانه تا ژرفا؛ انتقال از ظاهر به باطن قرآن در پرتو روایات اهل بیت علیهم السلام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سفینه سال هجدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۷۲ «ویژه پژوهش های قرآنی» ۳۹-۱۳

کلیدواژه‌ها: باطن قرآن جری و تطبیق روح معنا اتحاد ملاک اشتقاق

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۰ تعداد دانلود : ۱۶۰
در جوامع روایی شیعه روایات بسیاری در تأویل آیات قرآن کریم از معصومان: گزارش شده که در آن ها معانی باطنی فراوانی برای آیات کریمه قرآن بیان شده است. در این روایات آیات قرآن به مقامات اهل بیت: تأویل شده و یا گاه بر دشمنان ایشان تطبیق داده شده است. هدف اصلی این نوشتار تلاش برای تحلیل این روایات و پاسخ به این پرسش است که استخراج معانی تأویلی یاد شده در روایات از سوی اهل بیت: بر چه مبانی و روش ها و پیش فرضهایی استوار بوده است. تأکید این نوشتار بر این نکته بوده است که بدون شناخت این مبانی و در نظر گرفتن آن پیش فرضها، فهم و ارزیابی این روایات - که حجم فراوانی از میراث تفسیری شیعه را به خود اختصاص می دهد - ناقص و در مواردی حتی نادرست خواهد بود.
۱۱۴۱۱.

بررسی فقهی تعارض اصل و ظاهر در مرافعات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های فقهی دوره هفدهم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴ 1283 - 1317

کلیدواژه‌ها: تعارض اصل و ظاهر حجیت ظواهر دادرسی عادلانه فقهای امامیه فقهای عامه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۴ تعداد دانلود : ۲۴۱
تعارض بین اصل و ظاهر از جمله مباحث اصولی است که مجادلات خاصی را در علم اصول شکل داده است. یکی از مهم ترین نمودهای چنین وضعیتی به جریان دادرسی و تحقق عدالت قضایی از رهگذر جریان اصل یا ظاهر است. در مواردی بین استناد به اصل یا ظاهر که هر کدام نتایج کاملاً متفاوتی را به دنبال می آورد، شاهد تحقق چنین تعارضی هستیم و این نگاه در بین فقهای امامیه و عامه به طور گسترده مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. نیم نگاهی به ادبیات شکل گرفته در این زمینه بیانگر تقدم ظنون و ظواهر خاص بر اصل است، اما تمام سخن در مواردی است که یک ظاهر از پشتوانۀ متقن شرعی برخوردار نیست و در عین حال مستند به عرف (همچون ظاهر پرداخت نفقه در مورد زوجینی که در زیر یک سقف زندگی می کنند)، غلبه (همچون ظن حاصل از نتایج آزمایش DNA)، قرائن و امثال آن است؛ در چنین مواردی این سؤال مطرح است که آیا در دادرسی به اصل استناد شود یا به چنین ظاهری؟ یافته های تحقیق بیانگر آن است که فقهای امامیه به تقدم اصل معتقدند، اما فقهای عامه با وجود اجماع بر اعتبار ظنون مطلق اختلاف گسترده ای را شکل داده اند که منشأ آن به تفاوت نگاه مجتهدان به قوت و ضعف ظواهر برمی گردد.
۱۱۴۱۲.

تحلیل و نقادی مفاهیم اعتباری در فلسفه اشراقی با رویکرد صدرایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حکمت معاصر سال دوازدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۳۳) 115-157

کلیدواژه‌ها: مفاهیم اعتباری معقولات اولیه معقولات ثانویه سهروردی ملاصدرا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۵ تعداد دانلود : ۲۴۹
یکی از مباحث مهم عقلی، تقسیم مفاهیم کلی به سه قسم مفاهیم ماهوی، منطقی و فلسفی است. لازم به ذکر است که سهروردی و حکیمان پیش از او تنها متوجه تفاوت بین مفاهیم حقیقی و اعتباری شده و آن ها را در دو دسته عینی و ذهنی قرار داده بودند و تا زمان ملاصدرا این تقسیم منحصر در معقولات اولی(مفاهیم ماهوی) و معقولات ثانوی(مفاهیم منطقی) بود و جایگاه مفاهیم فلسفی روشن نبود. به صورتی که سهروردی مفاهیم وجود، وحدت، کثرت، وجوب، امکان، لونیت و... را بدون تفکیک مفاهیم منطقی از فلسفی ذیل اعتباریات گنجانده بود و عمده ترین دلیل وی بر عدم مغایرت و عدم زیادت این مفاهیم در خارج، تکرر و تسلسل محالی بود که از اجتماع صفات نامتناهی ناشی می شد. برای فهم دقیق این بحث، پژوهش حاضر با تکیه بر تعلیقات ملاصدرا بر شرح حکمه الاشراق سهروردی، عهده دار بحثی تفصیلی از جزئیات اقوال و بیانات سهروردی در مورد مفاهیم اعتباری و نقدهای ملاصدرا بر اوست.
۱۱۴۱۳.

ویژگی ها، عناصر و مؤلفه های بنیادگرایان سلفی شرق ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات بنیادین و کاربردی جهان اسلام سال سوم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۳ (پیاپی ۹) 9 - 34

کلیدواژه‌ها: القاعده بنیادگرایی سلفیان شبه قاره

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۱ تعداد دانلود : ۱۹۹
واژه بنیادگرایی معمولاً هم نشین با معنای سنت گرایی و متضاد با گفتمان مدرنیته و به مفهوم بازگشت به اصول اولیه و دوران باعظمت گذشته با رجوع به متن کتاب و سنت به کار رفته است. سلفیه از فرقه های معاصری است که گاهی از آن ها با نام بنیادگرایان اسلامی یاد می شود. بنیادگرایان سلفی معاصر به سه گرایش بنیادگرایان سلفی آفریقا، بنیادگرایان سلفی حجاز و یمن و بنیادگرایان سلفی شبه قاره هند تقسیم پذیرند. از این میان سلفیان شبه قاره هند کمتر شناخته شده هستند. بخشی از سلفیان شبه قاره در همسایگی شرق ایران هستند که شناخت عمیق آن ها از دید امنیتی و فرهنگی به ویژه در شرایط کنونی با روی کارآمدن طالبان ضرورت بیشتری دارد.هدف ما در این پژوهش ارائه تعریفی از بنیادگرایی و تبیین اصلی ترین عناصر بنیادگرایی سلفی شرق ایران است. روش پژوهش توصیفی تحلیلی است. نتایج پژوهش نشان می دهد که بنیادگرایان سلفی معاصر جنبشی یکدست و یکپارچه با باورهای مشترک نیستند. این جنبش ها از ظرفیت هایی بهرمند هستند که بسته به تعامل با دیگران می تواند فرصت باشد یا تهدید. برخی از این ویژگی ها و جنبه های مثبت بنیادگرایان شرقی نوع نگاه آن ها به استکبار جهانی آمریکا و اسرائیل و همچنین داشتن گرایش های صوفیانه و عارفانه است. ایستادگی در برابر فرهنگ مدرن و مدرنیته و غرب ستیزی آن ها نیز از دیگر وجوه متمایز بنیادگرایان افغانستان و پاکستان است. گرایش به ابوحنیفه و ابومنصور ماتریدی فرصتی برای گفت وگوهای عقلی و پذیرش قواعد عقلانی بین المللی در میان آن ها به وجود آورده است.
۱۱۴۱۴.

مقایسه تأویل عرفانی آیات در شرح التعرف ربع اول با کشف الاسرار نوبت الثالث(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات عرفانی پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۳۴ ۳۸۲-۳۶۱

کلیدواژه‌ها: آیات تأویل عرفانی شرح التعرف کشف الاسرار مقایسه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۸ تعداد دانلود : ۱۹۸
شرح تعرف نوشته مستملی بخاری یکی از قدیمی ترین کتاب های تصوف در زبان فارسی است که اهالی این علم اهمیت ویژه ای برای آن قائل بوده اند. از آنجا که مؤلف این کتاب، مفسر قرآن است، تأویلات عرفانی ربع اول شرح التعرف که برای آیات بیان کرده، از خود او نیست؛ این امر از مقایسه اثرش با نوبت الثالث کشف الاسرار روشن می شود. همچنین از آنجا که مفاهیم هر دو تأویل یکسان و نزدیک به هم می باشد و یکی دیگر از شارحان کتاب التعرف کلابادی، خواجه عبدالله انصاری است، نتیجه تحقیق حاضر نشان می دهد که این دو شارح از یکدیگر تأثیر پذیرفته اند.
۱۱۴۱۵.

واکاوی تصویرسازی ملاصدرا از اخلاق برپایه رویکرد سنجش گرایانه فلسفی در پرتو آراء اندیشمندان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حکمت صدرایی سال دهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۱۹) 11 - 23

کلیدواژه‌ها: ملاصدرا اخلاق تحلیل مفهومی مقایسه تطبیقی مبانی فلسفی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۱ تعداد دانلود : ۲۰۰
ملاصدرا تعریفی از اخلاق ارائه کرده است که براساس طبقه بندی این جستار، تعریف به صفات درونی و ملکه انگاری اخلاق است، اما ملکه نزد وی که بنابر حرکت جوهری قائل به صورت باطنی متمایز در هر مرتبه است، متمایز از ملکه ی پارادایم مشائی است. این مقاله با گذار از تحلیل تعریف وی، در پرتو گفتگوی اثربخش میان صدرا و اندیشمندان، مقایسه تطبیقی و تحلیل مبانی فلسفی او، به بازسازی و به-روزرسازی تلقی صدرا از اخلاق پرداخته است. همچنین بازنمایی انگاره صدرایی براساس عوامل و مبادی رفتار اخلاقی که در سایر علوم اهمیت دارد، از وجوه نوآورانه این جستار است: اخلاق، نوعی بروز و ظهور مرتبه وجودی فرد است، در پاسخ به مواجهات او با موقعیت ها، مسائل، تعارض ها و یا آن چه متضمن یک نیت، تصمیم گیری یا انجام فعلی اختیاری است، در بستری از آنچه در استدلال خویش یا جامعه، خوب و بد شناخته می شود که فرد در ارائه این پاسخ از تمامی ظرفیت های درونی و درونی شده وجودی خود (شناخت و ابزارهای معرفت، نیروهای سرشتی، انگیزش و عاطفه، نیروهای بدنی و ...) و البته با اولویت مبادی فکری، بهره می جوید و این پاسخ به اشکال مختلفی چون رفتار بیرونی و یا نوعی گفتگوی با خود (تفکر، تصمیم و استدلال اخلاقی، نیِّات) و دیگران (با انواع زبان) نمود می یابد.
۱۱۴۱۶.

بررسی معانی تصوری و تحریر محل نزاع مسئله اصالت وجود(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حکمت صدرایی سال دهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۱۹) 51 - 66

کلیدواژه‌ها: ملاصدرا اصالت وجود ماهیت تحریر محلّ نزاع معانی تصوّری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۷ تعداد دانلود : ۳۰۹
گاهی تصوّر یک مسئله فلسفی مهم تر و دشوارتر از تصدیق آن است، و مسئله اصالت وجود از جمله این مسائل است. در این مقاله به بررسی برخی از معانی تصوّری این مسئله پرداخته ایم. هم چنین به بررسی دو تحریر از محلّ نزاع، و نیز در پرتو ادلّه اصالت وجود به بررسی برخی معانی تصوّریِ دیگر پرداخته ایم. تحریر محلّ نزاع که مسئله مهمی در این زمینه است، در کتب ملّاصدرا ذکری از آن به میان نیامده است، اما کسانی مانند سبزواری و طباطبایی و.... به آن پرداخته اند. در این میان مدرّس زنوزی تحریر جامع و دقیقی از محلّ نزاع این مسئله به دست داده است. برخی بر این نحوه تحریر انتقاداتی وارد کرده اند و ما به آنها پاسخ داده-ایم. در این مقاله به معانی ماهیّت، وجود، اصالت، حدّ در محلّ نزاع پرداخته شده است. نیز به مسائلی از قبیل این که پدیده های شخصی یا نوعی در این مسئله مورد نظر است پرداخته شده است.
۱۱۴۱۷.

تحلیل و بررسی دیدگاه اشاعره معاصر کردستان ایران نسبت به فلسفه ورزی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: الهیات تطبیقی سال دوازدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۲۶) 29 - 44

کلیدواژه‌ها: اشاعره اشاعره معاصر کردستان فلسفه ورزی متکلمین اشعری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۸ تعداد دانلود : ۱۹۵
پژوهش حاضر با هدف بررسی دیدگاه اشاعره کردستان ایران نسبت به فلسفه ورزی انجام شد. برای نیل به این هدف، از روش پژوهش کیفی مبتنی بر پدیدارشناسی استفاده شد که با ابزار مصاحبه صورت گرفت و در آن از 12 نفر از متکلمان صاحب نظر حوزوی و دانشگاهی معاصر کردستان در رابطه با فلسفه ورزی مصاحبه به عمل آمد. سؤالات مصاحبه مبتنی بر اهداف تحقیق، طرح و پرسیده شد. یافته ها نشان داد ند نگرش متکلمین اشعری کردستانی در بخش علمای حوزوی، حاکی از تبعیت آنان از روش سنتی اشاعره در مخالفت با فلسفه ورزی است و در طرح و آموزش مسائل کلام قدیم و جدید، تکیه بر قرآن و سنت و نگاه عقلی مبتنی بر متون دینی را کافی و پیروی از فلسفه ای با ریشه یونانی و تقلیدی را کاری عبث می دانستند؛ اما در جامعه دانشگاهی اشعری مسلک به دلیل تعامل با دانشگاهیان در رشته های علوم انسانی و اساتید و محتوای دروس فلسفی دانشگاهی به فلسفه ورزی تمایل بیشتری داشتند؛ بنابراین، با توجه به روند گسترش فلسفه ورزی در بین اشاعره معاصر جهان، اشاعره کردستان بر همان رویه سنتی مخالفت با فلسفه ورزی اهتمام داشتند.
۱۱۴۱۸.

سبک شناسی بلاغی و نحوی سوره مبارکه حجر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات سبک شناختی قرآن کریم سال پنجم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۹) 296 - 213

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم سبک شناسی سوره حجر سطح بلاغی سطح نحوی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۳ تعداد دانلود : ۲۷۳
سبک شناسی یکی از شیوه های تحلیل و تفسیر متون ادبی بر پایه عناصر زبانی است که در میان پژوهش های حوزه زبان شناسی، جایگاه ویژه ای را به خود اختصاص داده است. سوره حجر یکی از سور مکّی قرآن است که از جهت بلاغی و نحوی، واجد نکات شایسته توجّه بسیار است، چنانکه سبک شناسی بلاغی و نحوی این سوره می تواند زیبایی ها و ظرافت های قابل تأمّلی از این چشمه فیّاض وحی را برای مخاطبان مشخّص سازد. این پژوهش با روش توصیفی_تحلیلی و با استفاده از معیارهای سبک شناسی جدید به تحلیل و تبیین ویژگی های بلاغی و نحوی سوره حجر پرداخته و کوشیده است لایه هایی از زیبایی این سوره را از منظر اسالیب بلاغی و نحوی مثل: «تقدیم و تأخیر»، «حذف» و «تضاد و مقابله» و ... مورد بررسی قرار دهد. نتایج حاصل از تحقیق، بیانگر آن است که در این سوره اسالیب به نحوی دقیق و ملموس، ضمن ایجاز کلام، به انتقال دقیق و مؤثّر معنا یاری رسانده و اغراضی همچون تأکید، مبالغه، تعظیم و تکریم و ...  در جهت تصویرآفرینی و ترسیم پیام های مورد نظر براساس مفاهیم آیات، به شکلی هنری و زیبا تجلّی یافته است. همچنین مشخّض گردید که اسلوب تقدیم و تأخیر، اسلوب حذف و اسلوب تضاد و مقابله در خدمت ایفاد معنی و شکل دهی به منظومه معرفتی مدّنظر خداوند متعال، نسبت به دیگر عناصر زبانی از بسآمد بیشتری برخوردارند.
۱۱۴۱۹.

بررسی و رفع تعارض در روایات آمدن یا نیامدن نام اهل بیت (ع) در قرآن(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: حدیث و اندیشه پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۳۲ 205 - 228

کلیدواژه‌ها: علی (ع) قرآن لسان صدق علیاً آیه ۵۰ سوره مریم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۳ تعداد دانلود : ۱۹۰
صیانت قرآن از تحریف از مهمترین موضوعات مورد تأکید عالمان شیعی می باشد که در ذیل آن، موضوع رفع تعارض در روایات آمدن یا نیامدن نام اهل بیت(ع) در قرآن مطرح شده است. نگارنده به بررسی دلالی و رفع تعارض دو دسته روایت که در بادی امر وجود تعارض در آنها مشهود است، پرداخته است. روایت اول، تصریح به عدم ذکر نام اهل بیت(ع) در قرآن به منظور صیانت آن از تحریف دارد و روایت دوم در ذیل آیه 50 سوره مریم اشاره به نام امام علی(ع) در تفسیر واژه «علیاً» دارد. در مواجهه با این دوگانه متعارض نما، نگارنده با ابزار کتابخانه ای و روش توصیف و تحلیل مباحث به بررسی دلالی و سندی دو روایت پرداخته و مباحث این نوشتار را کشف، استخراج و به شیوه کنونی بیان نموده است. در پس چینش آیات قرآن در سوره ها، اسراری نهفته است که حکایت از رعایت مهندسی دقیقی دارد. هندسه ای که دو ضلع دارد: از طرفی سخن حق را باید به گوش مخاطبان برساند و از طرفی این سخن حق نباید مورد سوء استفاده، تحریف و تغییر دشمنان و بدخواهان دین خدا قرار گیرد. آیه 50 سوره مریم همین گونه است.
۱۱۴۲۰.

عرفان اجتماعی در منظومه فکری استاد شهید مطهری(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: انوار معرفت (حکمت عرفانی) سال یازدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۲۱) 131-144

کلیدواژه‌ها: عرفان عرفان اجتماعی توحید انسان کامل توبه توکل استاد شهید مطهری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۱ تعداد دانلود : ۲۱۳
عرفان اجتماعی در منظومه فکری استاد شهید مطهری به مثابه دانشی است که اصول و مسائل عرفان اسلامی را در مبانی، مقولات و غایات علوم اجتماعی متناظر به ساحات بینشی، گرایشی و کنشی عارفان اصیل متجلی می سازد. بدین جهت، بیان و تبیین عرفان اجتماعی از اهمیت، ضرورت و حساسیت خاصی در نظام اندیشه فردی و زیست اجتماعی و به ویژه تمدنی فرد و جامعه اسلامی برخوردار است که استاد شهید با نگاه فیلسوفانه، فلسفه مضافی و معرفت شناسی درجه دوم، به این امر اهتمام ورزیده و در این مسیر به نقد ایجابی عرفان موجود با رویکرد بازشناسی و بازسازی مفاهیم، مبانی و مقامات عرفانی و نقد سلبی عرفان و تصوف تاریخی با منطق قرآنی، سنت و سیره معصومان پرداخته اند. مسئله اصلی مقاله حاضر این است که آیا عرفانِ اجتماعی در منظومه فکری استاد شهید مطهری قابل بیان و تبیین است؟ پاسخ مسئله را می توان با روش توصیفی تحلیلی در اندیشه و آثار استاد اصطیاد کرد که برونداد آن عبارت است از: 1. ارائه قرائت درست و دقیق از آموزه ها، گزاره ها و معارف عرفانی با سویه اجتماعی؛ 2. تبیین مفهومی و تعیین مصداقی عرفان اجتماعی در شعاع اندیشه و زیست عارفان مسلمان؛ 3. بیان نمونه هایی از توصیف و توصیه های معطوف به عرفان اجتماعی در آثار گفتاری و نوشتاری استاد شهید؛ 4. ارائه نمونه بازشناسی و بازسازی مفاهیم و مقامات عرفانی، مثل توبه و توکل، تا ظرفیت عرفان اصیل و دانایی و توانایی عارفان مسلمان و شیعی در تکوین و تکامل تمدن نوین اسلامی روشن شود.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان