درخت حوزه‌های تخصصی

زبان شناسی

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
زبان شناسی چیست؟ زبان شناسی کاربردی زبان شناسی نظری سیر تحول زبان شناسی (تاریخچه) علوم مرتبط میان رشته ای ها نقد و بررسی کتاب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱۰٬۲۸۱ تا ۱۰٬۳۰۰ مورد از کل ۱۰٬۳۰۳ مورد.
۱۰۲۸۱.

بررسی تأثیری هوش شناختی ذاتی و آگاهی افزایی هوش فراشناختی بر یادگیری مهارت شنیداری فراگیران زبان دوم (مطالعه موردی کتاب مجموعه آموزشی زبان عربی: شاِهد و تعلّم)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای زبانی دوره ۱۵ بهمن و اسفند ۱۴۰۳ شماره ۶ (پیاپی ۸۴) 173 - 196

کلیدواژه‌ها: هوش فراشناختی درک شنیداری یادگیری راهبرهای فراشناختی خود تنظیمی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵ تعداد دانلود : ۸۵
نتایج تحقیقات فراوانی نشان می دهد از دیرباز تلقی گوش دادن به عنوان یک مهارت غیرفعال در یادگیری زبان باعث شده است که  روش های سنتی آموزش شنیداری، فراگیران را به سمت دریافت کنندگان ورودی، منفعل سوق دهد، در حالی که فراگیران باید طوری آموزش داده شوند توانایی چگونگی کنترل و تقویت عملکرد شنیداری خویش را داشته باشند. استراتژی های هوش فراشناختی امکان برنامه ریزی، نظارت، حل مسئله و ارزشیابی فراگیران را فراهم و آنان را به شنوندگان فعال تر تبدیل می کند. بدین منظور یک کلاس آموزشی (26 نفر) از فراگیران سطح متوسطه شنیداری (المتوسطه) مجموعه آموزشی شاِهد و تعلّم  در یک مرکز آموزشی به صورت نمونه برداری در دسترس انتخاب و پس از حذف برون هشته ها، با استخدام یک روش شبه آزمایشی پیش آزمون مداخله پس آزمون ، عملکرد فراگیران در آزمون های موازی شنیداری، قبل و بعد از مداخله آموزشی، توسط نرم افزار اس. پی. اس. اس. و آزمون تی تست جفتی، مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاکی از آن است که فراگیران  با آگاهی افزایی هوش فراشناختی، در مرحله پس آزمون در مهارت شنیداری رشد آموزشی داشته اند و خودتنظیمی باعث افزایش انگیزش و همچنین موفقیت یادگیری آنان شده است. در پرتو این یافته ها، مفاهیم و پیشنهاداتی برای مطالعات بیشتر ارائه شد.
۱۰۲۸۲.

مقایسه نگرش دبیران زبان به مسائل هویتی – فرهنگی در کتاب های زبان انگلیسی پایه هفتم و اول راهنمایی پیشین/A Comparison of the Attitudes of English Language Teachers towards the Identity-Cultural Issues in English Language Textbooks of the 7th Grade (former system) and the 1st Grade (Newly Authored)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علم زبان سال ۱۱ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۲۰ 179 - 210

کلیدواژه‌ها: دبیران زبان انگلیسی مسائل هویتی - فرهنگی کتاب پایه هفتم کتاب اول راهنمایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴ تعداد دانلود : ۳۴
از منظر جامعه شناسی زبان، مسائل هویتی - فرهنگی به عنوان آن روی سکه زبان، یکی از مهم ترین مسائلی است که می تواند از طریق کتاب های درسی از جمله کتب زبان انگلیسی مطرح شود. باتوجه به اهمیت موضوع پژوهشگر بر آن شد تا میزان حضور این مهم را از منظر دبیران زبان در کتاب زبان انگلیسی تازه تألیف بسنجد و آن را با کتاب پیشین مقایسه کند و مهم ترین نقاط قوت و ضعف کتاب جدید را برشمرد. جامعه آماری این پژوهش تمامی دبیران شاغل در آموزش وپرورش سراسر کشور است. در این تحقیق توصیفی و تحلیلی، روش نمونه گیری به شیوه خوشه ای چندمرحله ای (جغرافیایی) است. برای انتخاب نمونه معلمان از کل استان های ایران، پنج استان بر اساس منطقه جغرافیایی، در نظرگرفته شده و در مرحله بعد از هر استان 40 دبیر به صورت تصادفی انتخاب گردیده است. پژوهش نشان داد 74 درصد دبیران به ضرورت توجه به عناصر فرهنگی و هویتی در کتاب تازه تألیف (Prospect 1) در حد بسیار زیاد و زیاد معتقدند و تنها 3 درصد دبیران، پاسخ کم و بسیار کم ارائه داده اند و 69 درصد دبیران، موفقیت کتاب تازه تألیف در معرفی و پرداختن به عناصر هویتی و فرهنگی را زیاد و بسیار زیاد ارزیابی کرده اند. همچنین 55 درصد دبیران، موفقیت کتاب اول راهنمایی سابق را در این زمینه در حد بسیار کم و کم ارزیابی می کنند و این نشان دهنده این مطلب است که کتاب های سابق نسبت به کتاب های تازه تألیف به مسائل فرهنگی هویتی، توجه کمتری داشته است. نتایج این تحقیق می تواند برای برنامه ریزان، مؤلفان و دبیران زبان راهگشا باشد.
۱۰۲۸۳.

چالش «تلفظ دقیق» با «تلفظ طبیعی» در برنامه های رادیو و تلویزیون/The Challenge of “Careful Pronunciation” vs. “Natural Pronunciation” in Radio and Television Programs(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علم زبان سال ۱۱ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۲۰ 211 - 234

کلیدواژه‌ها: فرایندهای آوایی همگونی تلفظ دقیق تلفظ طبیعی گویندگی رادیو و تلویزیون

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳ تعداد دانلود : ۳۶
در کتاب ها و کلاس های «فن بیان و گویندگی» چگونگی تلفظ دقیق و از مخرج اصلی هر آوا آموزش داده می شود تا اصالت آنها رعایت شود. نگارنده در طول یک دهه گذشته، با دقت در بخش های خبری صداوسیما، نمونه هایی از اصرار بر رعایت این آموزه ها را در این برنامه ها مشاهده و ثبت کرده است. در مقاله حاضر، به این موضوع پرداخته شده که تلفظ دقیق، در چه مواردی ضروری و در چه مواردی اختیاری است. همچنین، به این پرسش پرداخته شده است که آیا اساساً مقاومت در برابر فرایندهایی مانند همگونی امکان پذیر است و در صورت ممکن بودن، آیا این مقاومت به نتیجه موردنظر یعنی تلفظ دقیق کلمات منتهی می شود. مفهوم «تلفظ طبیعی» در مقاله حاضر، از پژوهش میلانیان الهام گرفته شده است. روش پژوهش در مقاله حاضر، به صورت اَسنادی و شیوه تحلیل داده ها به صورت تحلیل محتوای کیفی بوده است. نتایج نشان داد که رعایت تلفظ دقیق، در برخی موارد خاص مانند تداخل با کلمات هم آوا، قرائت متون ادبی، قرائت متون مقدس و اصطلاحات و اسامی خاص ضروری و در سایر موارد، اختیاری است و به عوامل کنشی مانند سرعت و سبک گفتار بستگی دارد. علاوه براین، گویندگانی که در برابر فرایندهایی مانند همگونی مقاومت می کنند، عملاً به هدف خود یعنی تلفظ دقیق دست نمی یابند؛ آنها تنها جایگاه وقوع همگونی را تغییر می دهند و درواقع، همگونی پیشرو را به پسرو و یا همگونی پسرو را به پیشرو تبدیل می کنند.
۱۰۲۸۴.

بررسی تاریخی اسم فاعل دارای پسوند -tar- در ایرانی باستان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و زبان شناسی دوره ۲۰ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۳۹ 1-38

کلیدواژه‌ها: زبان شناسی تاریخی هندوایرانی ایرانی باستان ودایی اسم فاعل های ساخته شده با پسوند -tar-

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲ تعداد دانلود : ۳۴
یکی از کاربردهای پسوند -tar- در هندوایرانی ساختن اسم فاعل است. کاربرد این پسوند به عنوان پسوند سازنده اسم فاعل پیشینه هندواروپایی دارد. این پسوند در بازسازی هندواروپاییِ آن دو شکل تکیه دار و بدون تکیه دارد و این دو شکل در سنسکریت ودایی، یونانی و لاتین نیز قابل پیگیری است که نشان دهنده پیشینه هندواروپایی این پسوند است. این دو شکل از اسم فاعل، علاوه بر تفاوت در جایگاه تکیه، از جنبه معنایی و نحوی نیز با یکدیگر تفاوت هایی دارند. هدف این مقاله پاسخ به این پرسش است که آیا در ایرانی باستان نیز می توان قائل به تمایز این دو شکل از اسم فاعل بود و اگر تمایزی وجود دارد به چه صورت است. به عبارت دیگر آیا قواعد نحوی، ساخت واژی و معنایی حاکم در ودایی در ایرانی باستان نیز صدق می کند یا خیر. آنچه در این مقاله نتیجه گرفته شده است بر مبنای بررسی تمامی شواهد موجود در ایرانی باستان است.
۱۰۲۸۵.

ساختار فاعل غیرفاعلی در زبان بهدینان شهر یزد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و زبان شناسی دوره ۱۸ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۳۸ 277-316

کلیدواژه‌ها: ساختار فاعل غیرفاعلی زبان زرتشتیان یزد حالت نمایی افتراقی واژه بست فاعل غیرمتعارف

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳ تعداد دانلود : ۳۷
زبان زرتشتیان یزد از جمله زبان های ایرانی در معرض خطری است که ویژگی های کهنی در آن به یادگار مانده است. این پژوهش به بررسی ساختار فاعل غیرفاعلی در زبان بهدینان یزد می پردازد. از جمله این ویژگی های آن می توان به شیوه دستوری شدگی این ساختار، محمول هایی به کار رفته در آن و مقوله های معنایی دخیل در ساختار فاعل غیرفاعلی اشاره کرد. این پژوهش می کوشد تا با بررسی ابعاد و ویژگی های زبان زرتشتیان یزد، بر شیوه و سیر تطور و حذف و خلق ساختار های آن زبان پرتو بیفکند و زمینه را برای قیاس و تطبیق این فرایندها در این زبان و سایر زبان های ایرانی فراهم آورد. همچنین امید آن می رود که پرداختن به زبان هایی چنین مهجور و در معرض نابودی گامی هرچند کوچک در جهت جلب توجه پژوهشگران و گویشوران و در نهایت ثبت و حتی به تعویق انداختن خاموشی یکی دیگر از گوهرهای زبانی این مرز و بوم باشد. این پژوهش از منظری رده شناختی به بررسی ساختار فاعل غیرفاعلی در زبان بهدینان یزد می پردازد و از دستاوردهای دبیرمقدم (2018) و دبیرمقدم (1399) درباره ساختارهای دارای فاعل غیرفاعلی بهره می جوید. در زبان رزتشتیان یزد مانند آنچه در فارسی نو مشاهده می شود، محمولِ این ساختار اغلب افعال حسی، روان شناختی، بیان حال و ملکی هستند، اما بر خلاف زبان خواهر خود، زبان بهدینان یزد فاقد پس اضافه «را» است و فاعل غیرفاعلی در آن تنها به صورت واژه بستی دستوری شده است. نکته جالب توجه درباره این ساختار در زبان بهدینان یزد، کاربرد پیش بست با افعال لازم است.
۱۰۲۸۶.

بررسی دشواریهای برون و درونِ نظام نوشتاری پهلوی کتابی (با رویکرد آموزشی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبانشناخت سال ۱۵ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱ (پیاپی ۲۹) 139-165

کلیدواژه‌ها: فارسی میانه پهلوی کتابی خط شناسی نوشتارشناسی املای تاریخی هزوارش

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴ تعداد دانلود : ۴۶
زبان فارسی میانه به نظامهای نوشتاری مختلف نوشته شده که یکی از آن جمله موسوم به «پهلوی کتابی» است. این نظام نوشتاری ریشه در خط آرامی دارد و در رده نظامهای واجی دسته بندی می شود. با آنکه تعداد واجهای فارسی میانه به حدود 30 واج می رسد، اما پهلوی کتابی 14 نویسه بیشتر ندارد. کمیِ تعداد نویسه ها، و وجود پدیدههایی مانند املای تاریخی و هزوارش، پهلوی کتابی را نظامی نسبتاً «دشوارخوان» معرفی کرده است. این مقاله با استفاده از داده های کتابخانه ای و با روشی تحلیلی- توصیفی، دشواریهای برونه ای و درونه ای پهلوی کتابی را مورد بررسی قرار داده و راهکارهای آموزشی بهتری را برای فراگیریِ آسانترِ آن آن پیشنهاد کند. نتایج نشان میدهد که حتی بدون مراجعه به متون پهلوی، تمام دشواریهای برونه ای پهلوی کتابی در سه تا چهار جلسه آموزشی قابل رفع و رجوع است. اما بخشی از درونه این نظام نوشتاری که مرتبط با نوع نویسه ها و تعیین ارزش واجی آنهاست، نیاز به چندین جلسه آموزشی دارد، بعلاوه، آن بخش که دربرگیرنده املای تاریخی و شبه تاریخی، واژههای عالمانه و هزوارشهاست، نیاز به مطالعات مستمر دارد و با چند جلسه آموزشی محقق نمی شود و برای تسلط بر آن باید تمام متون فارسی میانه را مورد بررسی قرار داد.
۱۰۲۸۷.

درباره سه اصطلاح pašt، paymān و wizīr به معنای پیمان در مادیان هزار دادستان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبانشناخت سال ۱۵ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱ (پیاپی ۲۹) 249-282

کلیدواژه‌ها: پیمان توافق پیمان نامه مادیان هزار دادستان فارسی میانه ساسانیان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹ تعداد دانلود : ۵۶
مادیان هزار دادستان یا مجموعه هزار داوری، متنی حقوقی است. این متن در اواخر دوره ساسانی یعنی اوایل قرن 7 میلادی گردآوری شده است. موضوعات حقوقی بسیار متنوعی در این متن مطرح می شود از جمله مسائل حقوقی این متن، برده داری، قیمومت، ضمانت، ازدواج، طلاق، پیمان و ... است. علاوه بر این در متن اصطلاحات حقوقی بسیاری به کار رفته است که مطالعه آن ها ما را با مفاهیم خاص این اصطلاحات آشنا می کند. موضوع این پژوهش درباره «عهد و پیمان» است که با اصطلاحات pašt، paymān و wizīr در متن آمده است. هدف این پژوهش بررسی موضوعات مربوط پیمان به منظور مقایسه سه اصطلاح مذکور است. پرسشی که این پژوهش قصد دارد به آن پاسخ دهد اینکه، اصطلاحات پیمان در چه موضوعات حقوقی به کار رفته است؟ و این 3 اصطلاح چه تفاوتی باهم دارند؟. روش پژوهش توصیفی تحلیلی و شیوه جمع آوری داده ها، کتابخانه ای است. برخی نتایج این پژوهش به قرار زیر است: این اصطلاحات در موضوعات مختلفی به کار رفته اند که گاه باهم مشترک است. تحلیل ها نشان داد که pašt یک توافق شفاهی و تعهد برای انجام کاری است. paymān قراردادی شفاهی یا کتبی است که قوانین و جزئیات خود را دارد. wizīr نیز سند پیمان و درواقع پیمان نامه است.
۱۰۲۸۸.

شناسایی استعاره در زبان فارسی: برچسب گذاری، تحلیل داده، و ارزیابی پایایی برای ساخت پیکره ی استعاره ی فارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و زبان شناسی دوره ۱۸ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۳۸ 181-208

کلیدواژه‌ها: استعاره پیکره ی استعاره پایایی برچسب گذاری معنایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹ تعداد دانلود : ۴۱
با پیشرفت چشم گیری که در هوش مصنوعی و پردازش زبان طبیعی رخ داده است، نیاز به درک بیان های غیر تحت اللفظی توسط ماشین بیش از گذشته حس می شود. استعاره یکی از این بیان هاست که ماشین همواره در درک آن به مشکل برمی خورد. برای بهبود این فرایند باید دست به ساخت پیکره ی استعاره زد تا با آن بتوان استعاره را به ماشین آموخت. روال شناسایی استعاره ی دانشگاه آزاد آمستردام (MIPVU) یکی از روش های شناسایی و برچسب گذاری استعاره است. موضوع پژوهش حاضر ارزیابی این روال برای ساخت پیکره ی استعاره ی فارسی است. برای این منظور، پیکره ای از متون خبری و دانشگاهی گردآوری و بر اساس روال گفته شده توسط کارشناسان برچسب گذاری شد. سپس پایایی پژوهش با معیارهای آماری ضریب کاپا و Q کوکران حساب شد. نتایج حاصل از بررسی پیکره نشان می دهد که روال شناسایی استعاره توانسته است با پایایی مناسب (۰.۹۶۴=κ) استعاره های فارسی را شناسایی و برچسب گذاری کند و در نتیجه، روش مناسبی برای ساخت پیکره ی استعاره است.
۱۰۲۸۹.

ایدئولوژی و آموزش زبان فارسی در خارج از ایران: گفتمان شناسی انتقادی هویت ایرانی در کتاب درس زبان فارسی بر پایه الگوی ون دایک (2006)/Ideology and Persian Language Teaching Abroad: A Critical Discourse Analysis of Iranian Identity in Persian Language Course based on the Van Dijk’s Framework (2006)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علم زبان سال ۱۱ پاییز و زمستان ۱۴۰۳ شماره ۲۰ 9 - 46

کلیدواژه‌ها: گفتمان شناسی انتقادی ایدئولوژی ون دایک کتاب درسی آموزش زبان فارسی به غیرفارسی زبانان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷ تعداد دانلود : ۴۷
کتا ب درسی به عنوان مهم ترین ابزار آموزشی، زمینه ساز انعکاس و انتقال ایدئولوژی ها است. پیشینه پژوهش های انجام شده در زمینه تحلیل ایدئولوژی های موجود در کتاب های درسی نشان می دهد که قریب به اتفاق این مطالعات مبتنی بر آموزش زبان انگلیسی هستند. باتوجه به توسعه روزافزون آموزش زبان فارسی، موقعیت حساس کشور ایران در جهان و نگرش های نادرست جهانیان و حتی، فارسی آموزان نسبت به آن، اهمیت مطالعه در زمینه منابع آموزش زبان فارسی ضرورت پیدا می کند. در پژوهش حاضر، کتاب درس زبان فارسی نوشته منگینی و ارستی به منظور بررسی چگونگی بازنمایی ایدئولوژی ها به ویژه در معرفی هویت ایرانی، تحلیل شده است. براین اساس، با انتخاب رویکرد ون دایک و با تکیه بر سه مفهوم کلیدی مربع ایدئولوژی، طرح واره هویت گروه و راهبردهای بازنمایی ایدئولوژی، دو بازبینه طراحی و کتاب منتخب از حیث متن و تصویر تحلیل شد. نتایج حاکی از آن است که علی رغم تلاش کتاب درس زبان فارسی برای رعایت بی طرفی در متون، در مواردی به واسطه تصاویر و تمرین ها، از نکات مثبت گروه ما رفع تأکید شده و یا بر نکات منفی آن تأکید شده است. بدین ترتیب، باتوجه به چارچوب پژوهش، نگرش این کتاب به هویت ایرانی مغرضانه و بازنمایی های آن در تعارض با اهداف آموزش زبان ارزیابی می شود.
۱۰۲۹۰.

تأثیر مهریشت بر دو سرود مانوی پارتی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبانشناخت سال ۱۵ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۱ (پیاپی ۲۹) 1-25

کلیدواژه‌ها: مانی فرستاده سوم مهر سرودهای نریسف یزدی ادبیات مزدیسنی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷ تعداد دانلود : ۵۷
در برخی از سرودهای مانوی، ایزدانی چون پدر بزرگی، مهریزد و نریسه یزد، با سبکی حماسی و استفاده از برخی آرایه های ادبی،غالباً صفت های هنری، ستوده شده اند. از میان آنها، سرودهای ستایشی فرستاده سوم (نریسف یزد) که به زبان پارتی سروده شده، فرستاده سوم شبیه به میترا توصیف شده و برخی صفت هایی که به او نسبت داده شده صفت های مهری است که در مهریشت و منابع پهلوی دیده می شود. از بین سرودهای ستایشی نریسف یزد که در مجموعه دست نوشته های مانوی کتابخانه موزه برلین نگهداری می شود دو سرود با شناسه M 67 و M 77، بیش از بقیه دارای اشاراتی است که از باورهای رایج در جامعه پارتی و جامعه زرتشتی ساسانی آن دوره تأثیر گرفته است. این گفتار، نخست به نقش میترا و نریوسنگ، در شکل گیری شخصیت نریسف یزد می پردازد، سپس دو سرود پارتی از نظر تأثیراتی که اوستا، مهریشت و منابع پهلوی بر آنها گذاشته مورد نقد و بررسی قرار می گیرند.
۱۰۲۹۱.

بررسی و تحلیل خطابۀ حسن روحانی در مجمع عمومی سازمان ملل: با رویکرد زبانشناسی نقش گرا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و زبان شناسی دوره ۲۰ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۳۹ 347-372

کلیدواژه‌ها: زبانشناسی نقش گرا اندیشگانی بینافردی متنی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵ تعداد دانلود : ۲۵
زبانشناسی نقش گرا گرایشی است که نه تنها به صورت و ساختار می اندیشد، بلکه به نقش و بافت توجه دارد. دستور نظام-مند نقش گرای هلیدی (1994) نیز به معنی و مفهوم به مثابه نقش و کارکرد می نگرد و تحلیل آن را از طریق دستور ممکن می داند. در این راستا، فرانقش اندیشگانی به دنیای فکری می پردازد، فرانقش بینافردی به نگرش و تعامل توجه دارد و در فرانقش متنی روابط معنایی را بررسی می کند. هدف این پژوهش بررسی و تحلیل جهان بینی، شیوه نگرش و چگونگی پیوند مفاهیم و مطالب در خطابه حسن روحانی از طریق فرا نقش های فوق است. جامعه آماری و حجم نمونه کل خطابه در سال 92 یعنی 195 جمله است، واحد تحلیل نیز جمله است. روش پژوهش ترکیبی (کیفی کمی) و رویکرد آن توصیفی تحلیلی است. یافته های پژوهش نشان می دهد که در فرا نقش اندیشگانی، فرایند مادی، رابطه ای و وجودی بسامد بیشتری دارد که بیانگر برتری دنیای روابط کنشی و انتزاعی به دنیای روابط خودآگاهی است. در فرانقش بینافردی، یک سوم زمان و وجه به زمان حال و وجه خبری تعلق دارد که نشانگر حال نگری و بیانگری خبری است. در فرانقش متنی، نقطه به عنوان یک تمهید پیوندی بیشتر بسامد را دارد ک ه نشانگر پایان اید ه ها در خطابه است. تمهید افزایشی و توضیحی و نقطه ویرگول نیز نشانه استمرار مفاهیم قبلی و تبیین آنها است. تاکید، ترغیب و درخواست در تمهیدات بارز است اما امر، نهی و توصیه وجود ندارد، بنابراین آمریت در صدای خطابه وجود نداشته و بیشتر به صورت درخواست و تقاضا است بدون شرط و تمنا.
۱۰۲۹۲.

ساخت ضد مجهول و الحاقی در زبان فارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و زبان شناسی دوره ۲۰ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۳۹ 69-96

کلیدواژه‌ها: جهت جهت غیربنیادی ضدمجهول الحاقی برجستگی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴ تعداد دانلود : ۳۳
در بحث بین جهت بنیادی و غیربنیادی، بسیاری از محققین ساخت هایی را دارای جهت غیربنیادی می دانند که در شکل فعل تغییراتی ایجاد شود. مثلاً در زبان فارسی ساخت مجهول و ساخت سببی چنین ویژگی ای دارند و نشانه هایی برای نشان دادن فعل مجهول و فعل سببی در این زبان به کار می رود. اما از دید نقشگرایی، هر ساختی، تعریفی نقشی دارد و ممکن است این تعریف نقشی با راهکارهای متفاوت در زبان های مختلف اعمال شود. حال ممکن است یکی از این راهکارها تغییر در صورت فعل نیز باشد. اما راهکارهای دیگری نیز برای هر ساخت وجود دارد. در این مقاله با تعریف نقشی از دو ساخت جهت غیربنیادی، یعنی ساخت ضد مجهول و ساخت الحاقی، سعی کردیم نشان دهیم راهکارهای زبان فارسی برای نشان دادن این دو ساخت کدام است. در ساخت ضدمجهول کنش پذیر تنزل کرده و از حیث برجستگی پایین تر می رود و در ساخت الحاقی مشارک غیرمرکزی برجسته تر شده و به مفعول بدل می شود و در عین حال کنش گر از حیث برجستگی تنزل می یابد. با این نگاه نقشی، دلایل وجود این ساخت ها در زبان فارسی و ارتباط رده شناختی آن با زبان-های دیگر بررسی می شود.
۱۰۲۹۳.

زبان شناسی اجتماعی زبان های ایرانی در داخل و خارج از کشور: مطالعات موردی فارسی، ترکی آذربایجانی و کردی، به اهتمام سید هادی میرواحدی،2019، xvii+294.(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و زبان شناسی دوره ۲۰ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۳۹ 381-396

کلیدواژه‌ها: نقد کتاب جامعه شناسی زبان فارسی کردی ترکی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲ تعداد دانلود : ۲۸
زبان شناسی اجتماعی یا جامعه شناسی زبان حوزه ای میان رشته ای است. از یک سو، به زیرنظام های آوایی، واژگانی، نحوی، معناشناختی و کاربردشناختیِ زبان نظر دارد و از سوی دیگر، تحولات در نظام های یادشده را در بستر تحولات اجتماعی بررسی و پیش بینی می کند. جهان معاصر از منظر پراکندگی زبان ها چهره ساده و یکدستی ندارد و تجربه زیسته ملت ها و دولت ها نشان می دهد که برای فهم و مواجهه با بسیاری از رویدادهای اجتماعی-زبانی نظیر مهاجرت های گسترده، به حاشیه رفتن و زوال زبان های اقلیت، خشونت های اجتماعی ناشی از تبعیضات و تعصبات زبانی ناچاریم به دستاوردهای زبان شناسی اجتماعی تکیه کنیم. با اندکی دقت در مطالعات اخیر درمی یابیم که این توجه به تدریج در دستور کار نهادهای رسمی برخی کشورها قرار گرفته است. برای ارائه نمونه می توان به گزارش رسمی منتشر شده توسط اداره آمار آمریکا اشاره کرد. در گزارش مزبور، طراحان و مجریان سرشماری کشور امریکا اذعان کرده اند که برای انجام سرشماری ملی و مصاحبه با شهروندان غیرانگلیسی زبان ناچار بوده اند شیوه های رایج در زبان شناسی اجتماعی را به مأموران سرشماری آموزش دهند(پان، 2007). ساختار کتاب کتاب مورد بررسی به زبان انگلیسی است و در نگارش تمام مقالات، اصول و هنجارهای متداول در ژانر آکادمیک رعایت شده است. کتاب شامل بخش آغازین، متن مقالات و نمایه است. در بخش آغازین صفحه عنوان، شناسنامه، فهرست مطالب، معرفی نویسندگان، فهرست تصاویر و فهرست جدول ها درج شده است. کتاب شامل یازده فصل است که در سه بخش طبقه بندی شده اند. در انتهای کتاب نیز نمایه ای از واژه های کلیدی به همراه شماره صفحه راهنما دیده می شود. در مجموع 12 محقق در تدوین مقالات این کتاب مشارکت داشته اند که از این تعداد، تنها سه نفر وابستگی سازمانی داخلی دارند و بقیه در دانشگاه ها و مراکز پژوهشی خارج از کشور مشغول تحصیل و کار هستند.
۱۰۲۹۴.

بررسی کتاب های فارسی دوره اول متوسطه بر اساس نظریه طرحواره تصویری معنی شناسی شناختی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و زبان شناسی دوره ۲۰ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۳۹ 313-346

کلیدواژه‌ها: زبان شناسی شناختی طرح واره تصویری مفاهیم انتزاعی کتاب های فارسی دوره اول متوسطه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲ تعداد دانلود : ۲۷
زبان شناسی شناختی یکی از دیدگاه های درحال رشد و تأثیرگذار در ماهیت زبان، ذهن و رابطه آن ها با تجربه اجتماعی - فیزیکی است. «طرح واره تصویری» حاصل تجربه های جسمی شده است و در ذهن شکل می گیرد و انسان را قادر می سازد تا مفاهیم پیچیده و انتزاعی را درک کند. ضرورت مسأله باعث گردید تا در این پژوهش به بررسی، تبیین و رمزگشایی چگونگی بیان مفاهیم انتزاعی از طریق طرح واره های تصویری در زبان فارسی و کاربرد آنها در کتب درسی می پردازد. با هدف شناسایی طرح واره های تصویری در متون کتاب های فارسی دوره اول متوسطه از دیدگاه زبان شناسی شناختی جانسون بپردازیم. پژوهش حاضر از نوع کیفی با روش توصیفی - تحلیلی بوده، واحد تحلیل «جمله» و داده ها به شیوه اسنادی استخراج گردید. جامعه آماری پژوهش، جملات کتاب های فارسی دوره اول متوسطه است که مشتمل بر 775 جمله طرح واره های حجمی، 511 جمله حرکتی و 648 جمله طرحواره قدرتی است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که از کل جملات دارای طرح واره ، بیشترین کاربرد طرحواره ها در کتاب های فارسی متوسطه اول به ترتیب، حجمی، قدرتی و حرکتی است و بیشترین تعداد طرح واره حجمی در فارسی هفتم و بیشترین تعداد طرح واره قدرتی در فارسی نهم و بیشترین بسامد کاربرد طرح واره حرکتی در فارسی هفتم است. حضور طرح واره های تصویری حاکی از آن است که مؤلفان کتاب های فارسی به فهم بهتر محتوا، رشد خلاقیت و تفکرات انتزاعی دانش آموزان توجه خاص داشته اند.
۱۰۲۹۵.

تأثیر سیاق در شکل گیری طرحواره های فرهنگی زبان شخصیت های داستان فارسی شکر است(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و زبان شناسی دوره ۲۰ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۳۹ 123-154

کلیدواژه‌ها: طرحواره فرهنگی تماس فرهنگی کنش گفتاری داستان فارسی شکر است زبان شناسی فرهنگی در فارسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱ تعداد دانلود : ۳۱
طرحواره فرهنگی یکی از ابزارهای اصلی زبان شناسی فرهنگی است و می توان آن را پایه ای برای تعامل کنش های گفتاری و درک گفتار دانست. طرحواره فرهنگی، مستلزم پیش فرض ها و انتظارات فرهنگی است. تا به امروز در تحلیل ها و مقالات مختلف به این مسئله پرداخته شده که این ملیت است که طرحواره های زبانی و طرحواره های فرهنگی را شکل می دهد، اما تاکنون تأثیر سیاق و لحن در شکل گیری طرحواره های فرهنگی مورد بررسی قرار نگرفته است. در پژوهش حاضر، به شیوه توصیفی-تحلیلی به بررسی طرحواره های فرهنگی و کنش های گفتاری سه شخصیت ایرانی به مثابه مشارکان گفتگو در داستان فارسی شکر است (جمالزاده، 1300) می پردازیم. هر یک از این مشارکان گفتگو از طرحواره متفاوتی استفاده می کند. کاربرد طرحواره های فرهنگی متفاوت، سبب مفهوم سازی های متفاوتی در مشارکان می شود. شخصیتی که در معرض فرهنگ و زبان دوم و یا زبان مذهب قرار نگرفته است، نمی تواند طرحواره فرهنگی و تک مفهوم های سایر مشارکان گفتگو را دریابد. نتیجه این پژوهش نشان می دهد که علاوه بر ملیت، سیاق متفاوت و تماس فرهنگی نیز طرحواره های فرهنگی متفاوت ایجاد می کنند. افزون بر این، طرحواره های فرهنگی زبان دوم بر زبان اول تأثیر می گذارد و آنها را تغییر می دهد.
۱۰۲۹۶.

یادی از فرهنگ نگار برجستل معاصر، پروفسور راینهارد هارتمن (۱۹۳۸-۲۰۲۴)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و زبان شناسی دوره ۲۰ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۳۹ 373-380
حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰ تعداد دانلود : ۲۲
روز چهارشنبه ۱۹ مهرماه ۱۴۰۳ (۹ اکتبر ۲۰۲۴) مراسم خاکسپاری انسانی بزرگ در شهر اکستر انگلستان با حضور اعضای خانواده، دوستان و برخی از همکاران و دانشجویان دیرین او برگزار شد. پروفسور راینهارد هارتمن به معنای واقعی انسانی شریف و بزرگ بود. در اخلاق: مهربان، نرم خو، گشاده رو و بزرگ منش، در علم: پربار، بلندنظر و گشاده دست و در کار و زندگی: عاشق، سخت کوش، جدی، تاثیرگذار و جهانی. او در هشتم آوریل ۱۹۳۸ در شهر وین و در خانواده ای فرهنگی زاده شد. تحصیلات خود را تا دکتری در دانشگاه های وینِ اتریش و ایلینویِ آمریکا در رشته های اقتصاد عمومی و جهانی، ترجمه و زبان انگلیسی به انجام رساند و از سال ۱۹۶۴ در دانشگاه منچستر و از ۱۹۶۸ در دانشگاه ناتینگهام کشور انگستان به تدریس زبان های معاصر پرداخت. در همان سال ۶۴ با لین وارن ازدواج کرد که ثمره آن دختری با نام نسیم و پسری با نام اشتفن بود. دوران شکوفائی علمی و کاری او از زمانی آغاز شد که با تمرکز بر زبان شناسی و پژوهش و کار عملی در حوزه تخصصی فرهنگ نگاری به تدوین یکی از فرهنگ های بسیار مهم و ساختارمند زبان و زبان شناسی پرداخت. از سال ۱۹۷۴ که برای همیشه به دانشگاه اکستر آمد، با فعالیت های همه جانبه و چشمگیر او، به زودی این دانشگاه به عنوان قطب علمی فرهنگ نگاری اروپا شناخته شد.
۱۰۲۹۷.

ساخت فعل در گویش لری خرم آبادی و فارسی میانه پهلوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و زبان شناسی دوره ۲۰ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۳۹ 39-68

کلیدواژه‌ها: فعل لری گویش لری خرم آبادی فارسی میانه پهلوی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰ تعداد دانلود : ۲۴
پژوهش مستقل درباره گویش های امروزی و زبان های کهن در هر خانواده زبانی به نتایج مهمی می انجامد. با این حال برخی ابهامات در هر یک از این دو حوزه را نمی توان به تنهایی برطرف ساخت و نیاز است با بررسی گویش امروزی و زبان کهن، آن ها را به دو بال هم نوا بدل کرد که در کنار یکدیگر برای روشن ساختن دامنه وسیع تری از یک خانواده زبانی توانمند هستند. به این ترتیب، با بررسی چارچوب های آوایی، نحوی و معنایی امروزین می توان بر تیرگی های تاریخی زبان های باستانی پرتو افکند و با تکیه بر ساخت های دیرپا در زبان های کهن، از ابهامات موجود در گویش های رایج کاست. در مقاله حاضر انواع فعل از نظر زمان، وجه و نمود، ماده های ماضی و مضارع، فعل مجهول، صرف فعل بودن و ساخت مصدر در لری خرم آبادی در مقایسه با فارسی میانه پهلوی مورد بررسی قرار گرفته و نگارندگان کوشیده اند وجوه اشتراک و تمایز این گویش را تا حد امکان در نسبت با فارسی میانه پهلوی روشن کنند. با توجه به آن که فارسی میانه پهلوی از جمله زبان های ایرانی میانه جنوب غربی و لری و زیرمجموعه های آن از جمله زبان های ایرانی نو جنوب غربی به شمار می روند، مقایسه این دو می تواند برای بررسی تحول زبان های ایرانی سودمند باشد.
۱۰۲۹۸.

بررسی افعال سبک در دو پیکرۀ تخصصی فارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و زبان شناسی دوره ۲۰ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۳۹ 97-122

کلیدواژه‌ها: فعل مرکب پیکره افعال سبک پیکره تخصصی فراوانی افعال سبک

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰ تعداد دانلود : ۲۱
یکی از مقوله هایی که در چارچوب زبان شناسی پیکره ای مورد بررسی قرار گرفته، فعل مرکب است. افعال مرکب از دو بخش «جزء غیرفعلی» و «فعل سبک» تشکیل شده اند. در این پژوهش فراوانی افعال سبک از دو پیکره تخصصی «پیکره پژوهش نامه» و «پکا» (پیکره کتاب های ایرانداک) استخراج شده است و فراوانی سه فعل سبک اول در این دو پیکره با فراوانی افعال سبک در یک پیکره عمومی، یعنی «پیکره متنی فارسی» مقایسه شده است. در این دو پیکره تخصصی، که در مجموع نزدیک به هشت میلیون واژه در این پیکره ها موجود است، از میان افعال سبک «زدن»، «داشتن»، «کردن»، «سپردن»، «گرفتن»، «آمدن»، «دادن»، «افتادن»، «خوردن»، «کشیدن»، «آوردن»، «نمودن»، «رفتن»، «بردن» و «انداختن»، دو فعل سبک «کردن» با فراوانی 5848 و فعل «دادن» با فراوانی 5037، در رتبه اول و دوم از نظر فراوانی قرار دارند؛ فروانی این دو فعل سبک در پیکره عمومی نیز بالا است و در رتبه های نخست قرار دارند. فعل سبک «گرفتن» با فراوانی 3246 در پیکره های تخصصی در رتبه سوم قرار دارد. حال آنکه در پیکره عمومی، فعل سبک «گرفتن» ، از نظر فراوانی بعد از افعال سبک «کردن»، «دادن»، «داشتن» و «نمودن» قرار دارد. پس از استخراج فراوانی افعال سبک و بررسی آن ها، افعال مرکبی که با این سه فعل سبک (کردن، دادن و گرفتن) ساخته می شوند از نظر احتمال فاصله میان جزء غیرفعلی و فعل سبک در بافت تعریف شده (پنج نگاشت قبل و پنج نگاشت بعد از فعل سبک موردنظر) نیز مورد بررسی کلی قرار گرفتند. بررسی رفتار افعال مرکب پربسامد در پیکره های تخصصی نشان داد نویسندگان متون تخصصی، عمدتاً پژوهشگران، دانشجویان و استادان، کمتر تمایل دارند بین جزء غیرفعلی و فعل سبک فاصله بیاندازند و بنابراین، در بیشتر افعال مرکب جزء غیرفعلی و فعل سبک در کنار هم قرار می گیرند و مقوله و گروه نحوی میان آن ها قرار نمی گیرد. در حالیکه در متون عمومی احتمال اینکه نویسندگان گروه/ گروه های نحوی و مقولات گوناگون میان جزء غیرفعلی و فعلی قرار دهند بیشتر از متون تخصصی است.
۱۰۲۹۹.

تحلیل بهینگی جابه جایی های زنجیری نظام واکه ای زبان فارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و زبان شناسی دوره ۲۰ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۳۹ 259-292

کلیدواژه‌ها: زبان فارسی نظام واکه ای جابه جایی زنجیری نظریه بهینگی زنجیره گزینه ها

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹ تعداد دانلود : ۲۷
پژوهش حاضر به بررسی تغییرات درزمانی نظام واکه ای زبان فارسی از ایرانی باستان به فارسی میانه، فارسی دری و به فارسی امروز، توصیف چگونگی رخداد آنها و تحلیل چرایی وقوع آنها در چارچوب نظریه بهینگی پرداخته است. این تغییرات از نوع نظام مند مستقل از بافت هستند که در قالب جابه جایی های زنجیری در فضای واکه ای شکل گرفته اند و نتیجه آنها ایجاد نظام واکه ای متقارن تر به لحاظ تمایزهای کیفی واکه های ساده و ازمیان رفتن نقش واجی واکه های مرکب و واکه های بلند بوده است. این تحولات در نظریه بهینگی با تعامل محدودیت ها توجیه می شود. برون داد نهایی این تعامل در هر دوره (گونه) زبانی واکه بهینه آن دوره است که برای گویشور آن منطبق بر درون داد است و تا زمانی که تغییر واکه ای دیگری ایجاد نشود، در واجگان وی باقی می ماند. تغییر جدید با تغییر در مرتبه محدودیت ها بازنمایی می شود و به بازسازی درون داد می انجامد. تحلیل مراحل میانی تغییرات واکه ها مانند تغییرات واکه های مرکب نیز در رویکرد زنجیره گزینه ها در این نظریه ممکن است.
۱۰۳۰۰.

بررسی در زمانی مؤلفه های سبکی عناوین روزنامه های فارسی زبان با تأکید بر ویژگی های نحوی(مطالعۀ موردی: بررسی ویژگی های نحوی مؤثر در سبک تیترهای اول روزنامۀ اطلاعات سال های 1357 و 1399)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و زبان شناسی دوره ۲۰ بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۳۹ 193-222

کلیدواژه‌ها: نحو سبک شناسی تیتر اول روزنامه اطلاعات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸ تعداد دانلود : ۳۰
در این مقاله تلاش شده که از ویژگی های نحوی عناوین اول خبری روزنامه اطلاعات، به عنوان عاملی برای مشخص کردن سبک نوشتاری این روزنامه در دو دوره مختلف استفاده شود. پرسش های اصلی تحقیق عبارت از این است که «چه ویژگی های نحوی را می توان به عنوان مؤلفه های سبکی برای بررسی سبک نگارش تیترهای اول روزنامه معرفی کرد؟» و «این ویژگی ها در روزنامه اطلاعات سال های 1357 و 1399 چه تغییراتی داشته است؟» برای این منظور پس از بیان مقدمه ای در رابطه با اهمیت، دلیل و چگونگی انتخاب موضوع، به برخی از پژوهش های مرتبط، که قبلاً انجام شده است، به عنوان پیشینه تحقیق اشاره گردید. در ادامه روش تحقیق و چگونگی انتخاب نمونه آماری و دسته بندی نمونه ها بیان شد. پس ازآن، با توجه به این که مقاله از یک سو به سبک شناسی و از سوی دیگر به دستور زایشی مرتبط بود، درباره هر یک از این موضوعات مطالبی، به عنوان چارچوب نظری تحقیق به اختصار ارائه گردید. در بخش بحث و بررسی با توجه به نمونه های ارائه شده، مواردی همچون میزان استفاده از گروه های اسمی و جمله های مستقل، میزان استفاده از افعال دارای وجه امری و التزامی، میزان نسبی استفاده از فرایندهای گشتار خروج و مبتداسازی و تعداد ساخت های همپایه، مورد بررسی قرار گرفت. در پایان نتیجه ای که به دست آمد این بود که تفاوت های معناداری در عنوان های اول خبری این روزنامه در سال های 57 و 99 بر اساس موارد مذکور وجود دارد. همچنین نتیجه گرفته شد که تمایل روزنامه نگاران در سال99 به استفاده از بندهای خودایستا به عنوان تیتر اول، استفاده از وجه التزامی و بهره گیری از گشتار خروج نسبت به سال 57 بیشتر بوده است در حالی که تمایل به استفاده از گشتار مبتدا ساز وبهره گیری از ساخت های همپایه در عنوان های خبری در سال 57 نسبت به سال 99 بیشتر بوده است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان