محمد فقیری

معنا و ماهیت آن نیز مسأله اصلی زبانشناسی شناختی است که حاصل تجربه حسی است و از حواس پنجگانه بینایی، گویایی، بساوایی، چشایی و بویایی به دست می آید. در واقع، نظریه شناخت حسی قلب زبانشناسی شناختی است. در معنی شناسی شناختی نیز بر خلاف معنی شناسی منطقی، به ساخت مفهومی یا شناختی توجه می گردد که از طریق تجربه از جهان دریافت می شود. یکی از نظریه های مربوط به این حوزه نیز نظریه پیش نمونگی است که بر اساس پیش نمونه های مشترک قرار دارد که در مقابل نظریه مشخصه های معنایی قرار دارد که بر مبنای دو ارزش {+} یا {-} استوار است. هدف این پژوهش کشف پیش نمونه های مشترک عنوان درس های فارسی اول تا ششم دبستان بر اساس معیارهای پیش نمونگی مثل استنباط، انطباق، شاخصیت، بسامد و ترتیب است. روش پژوهش کیفی کمی، نوع آن توصیفی تحلیلی و رویکرد آن زبانشناختی است. حجم نمونه نیز تمام عناوین کتاب های فارسی اول تا ششم بوده است. داده ها نیز بر اساس طیف لیکرت درجه بندی شده و درصد همبستگی معنایی میان عناوین و پیام ها یا پیش نمونه ها به ترتیب شامل درجات متوسط 32%، کم 31%، زیاد 22%، خیلی کم 12% و خیلی زیاد 3% بوده که به طور کلی، این همبستگی متوسط رو به پایین است. از یافته های فوق می توان اینگونه استنباط کرد عناوین در بیان پیام درس صراحت معنایی زیادی ندارد. این دشواری می تواند منجر به عدم درک متن شود و مشکلاتی در آموزش و یادگیری پدید آورد.

درس پژوهی الگویی ژاپنی برای پرورش حرفه ای معلمان است. آنان در جلسات مربوطه گرد هم می آیند و درباره مسائل و موضوعات آموزشی و ساختار و محتوای کتاب درسی تبادل نظر می کنند، اصلاحات و تغییرات را بررسی کرده و برای تدریس بهتر آماده می شوند. مسأله این پژوهش ناشناختگی و پیچیدگی متون درسی کتاب های فارسی اول، دوم و سوم دبستان است؛ راه حل نیز بررسی و تحلیل سبک های آن است. نوع پژوهش اکتشافی، رویکرد آن کیفی کمی و روش آن توصیفی تحلیلی است. جامعه آماری و نمونه شامل تمام درس های سه کتاب مذکور به جز تمرینات است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که فارسی دوم از تنوع سبکی بیشتری برخوردار است، فارسی اول بیانگرایانه تر، روایی تر و توصیفی تر است، فارسی سوم از دوتای دیگر تمثیلی تر است. فارسی نیز دوم و سوم داستانی تر است. سبک پرسشی، سببی، تحلیلی، مقایسه ای توضیحی و مثالی مصداقی در هر سه کتاب نیز بسیار پایین است. از این یافته ها می توان این گونه استنباط کرد که کتاب های مذکور از ماهیت فلسفی زیادی برخوردار نیستند. دلیل دیگر آن است که در سبک روایی که در کتاب های مذکور برجسته است نیز عنصر سببیت و واقعیت مندی داستانی وجود ندارد.

نظریه نقش گرایی از رویکردی شناختی نسبت به معانی و مفاهیم و تجربیات برخوردار است و اکتساب و بازنمایی تجربه های انسان را از طریق نظام گذرایی بیان می کند. هدف این بررسی دنیای تجربی یا جهان زندگی سعدی در غزلیاتش با استفاده از متغیرهای نقش اندیشگانی می باشد و فرضیه آن این است که از طریق فرایندهای نقش اندیشگانی می توان میزان ذهنی یا عینی بودن غزلیات را دریافت. ضرورت انجام این تحقیق فعل شناسی غزلیات سعدی و تشخیص و تعیین انواع آن بر اساس نقش و معنی است. پیکره ی تحقیق شامل9055 فعل است که بر مبنای نمونه گیری سیستماتیک انتخاب شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که فرایندهای اصلی مادی 23%، ذهنی 11%، رابطه ای 23% بوده و فرایندهای فرعی رفتاری 27%، بیانی 11% و وجودی 5% می باشد. همچنین فرایندهای اسنادی و هویتی شامل 87% به 13% بوده است. می توان از یافته های مذکور استنباط کرد که رفتارها، کنش ها و حرکات بیشتر مورد توجه بوده است و درصد بالای نسبت های توصیفی حاکی از آن است که روابط انتزاعی اکثرا از نوع ساده ی اسنادی بوده است و هویت بخشی خیلی کم مورد توجه بوده است.