خط شناسی

زبان فارسی میانه به نظامهای نوشتاری مختلف نوشته شده که یکی از آن جمله موسوم به «پهلوی کتابی» است. این نظام نوشتاری ریشه در خط آرامی دارد و در رده نظامهای واجی دسته بندی می شود. با آنکه تعداد واجهای فارسی میانه به حدود 30 واج می رسد، اما پهلوی کتابی 14 نویسه بیشتر ندارد. کمیِ تعداد نویسه ها، و وجود پدیدههایی مانند املای تاریخی و هزوارش، پهلوی کتابی را نظامی نسبتاً «دشوارخوان» معرفی کرده است. این مقاله با استفاده از داده های کتابخانه ای و با روشی تحلیلی- توصیفی، دشواریهای برونه ای و درونه ای پهلوی کتابی را مورد بررسی قرار داده و راهکارهای آموزشی بهتری را برای فراگیریِ آسانترِ آن آن پیشنهاد کند. نتایج نشان میدهد که حتی بدون مراجعه به متون پهلوی، تمام دشواریهای برونه ای پهلوی کتابی در سه تا چهار جلسه آموزشی قابل رفع و رجوع است. اما بخشی از درونه این نظام نوشتاری که مرتبط با نوع نویسه ها و تعیین ارزش واجی آنهاست، نیاز به چندین جلسه آموزشی دارد، بعلاوه، آن بخش که دربرگیرنده املای تاریخی و شبه تاریخی، واژههای عالمانه و هزوارشهاست، نیاز به مطالعات مستمر دارد و با چند جلسه آموزشی محقق نمی شود و برای تسلط بر آن باید تمام متون فارسی میانه را مورد بررسی قرار داد.