پژوهشنامه علوم سیاسی

پژوهشنامه علوم سیاسی

پژوهشنامه علوم سیاسی سال پانزدهم پاییز 1399 شماره 4 (پیاپی 60) (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

کاربست نظریه شکار-جادوگر برای تبیین جامعه شناختی تصفیه های انقلابی (روسیه، چین و ایران)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: شکار جادوگر تصفیه انقلابی انقلاب فرهنگی روسیه چین ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 235 تعداد دانلود : 933
تصفیه یکی از ویژگی های بارز انقلاب ها بوده است. هدف این مطالعه تبیین این پدیده از دریچه نظریه ی شکار جادوگر و مقایسه ویژگی های آن در رخدادهای تصفیه انقلابی در سه کشور روسیه، چین و ایران است. روش مطالعه مقایسه ای بوده و به شیوه بازنمایی نظریه (parallel demonstration of theory) ویژگی های تصفیه های بزرگ سه کشور روسیه (تصفیه بزرگ استالین)، چین (تصفیه انقلاب فرهنگی مائو) و ایران (تصفیه اوایل دهه 60) مورد مقایسه تاریخی قرار گرفته اند. گردآوری داده ها از منابع دست اول و دوم صورت گرفته و تحلیل ها به شیوه مقایسه-تاریخی ارائه شده اند. یافته های مطالعه ضمن تائید کلی مفروضات نظریه شکار-جادوگر در مورد سه رخداد تصفیه، نشان داده است تصفیه های روسیه، چین و ایران از بعضی جنبه ها مشابه و از بعضی جنبه ها متفاوت با یکدیگر هستند. طبق یافته ها هر سه رخداد در شرایطی بروز کرده اند که نمایندگی جمعی و منبع مشروعیت محدود بوده و نظام ارزشی زیربنای مشروعیت نظام در شرایط بحران بوده است. رهبران برای استقرار نظم یا نوسازی آن با نوسازی نظام اخلاقی انحراف سیاسی را به نحوی تعریف کرده اند که رقبا را تحت شمول قرار دهد. علاوه بر این تضعیف نهادهای مدنی واسط و تغییر اولویت ها باعث شده افراد دست از حمایت یکدیگر بردارند که نهایتاً به شکار جادوگر منجر شده است. تفاوت های ماهوی بین ایران و دو کشور دیگر وجود داشته است که پاک سازی انقلاب ایران را به شکل روندی همراه با انقلاب، دین محور، مشروع و دموکراتیک شکل داده است.
۲.

تاثیر فرآیند سیاست گذاری عمومی بر بحران آب در جمهوری اسلامی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: بحران آب سیاستگذاری آب منابع آب سیاستگذاری مرحله ای تنش آبی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 854 تعداد دانلود : 287
مساله کمبود آب در کشور تحت تاثیر عوامل مختلفی به بحران تبدیل شده است. هدف اصلی این مقاله پاسخگویی به این سوال است که نقش سیاست های دولت در ایجاد این بحران به چه میزان است؟ برای پاسخ به این پرسش و بر مبنای مطالعات و اطلاعات جمع آوری شده فرضیه ای طرح شد. طبق فرضیه این پژوهش، ضعف در جامع نگری و ناپیوستگی در فرآیند و مراحل سیاستگذاری آب، سبب تشدید بحران آب در کشور شده است. محک فرضیه، بر اساس شواهد و قراین تجربی و با استفاده از روش فراتحلیل صورت گرفته است. نتایج تحقیق نشان می دهد که مساله شناسی دیرهنگام، ضعف در اتقاق نظر در خصوص تعریف بحران آب، گسستگی بین مرحله اجرا و تصمیم گیری و ضعف شدید در ارزیابی فرآیند سیاستگذاری آب، سبب شده تا راه حلهای ارائه شده و تصمیمات، نه تنها مشکل را برطرف نکرده است بلکه به برداشت بیشتر از منابع و افزایش تقاضا منجر و بحران آب را در کشور تشدید کرده است.
۳.

چگونگی رویارویی رسانه های دولتی ایران با بحران کرونا(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: بحران کرونا رسانه های دولتی ایران بحران گریزی بحران پذیری بحران طلبی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 467 تعداد دانلود : 56
نوع رفتار رسانه های هر کشور در مواجهه با بحران های طبیعی و غیرطبیعی یکی از موضوعات مهم در امر مدیریت بحران است. فقدان وحدت رویه در عملکرد رسانه ها عموماً و رسانه های دولتی به طور خاص در شرایط بحرانی مدیریت افکار عمومی را با چالش مواجه می سازد. در این پژوهش با طرح این سوال که عملکرد رسانه های دولتی ایران در یک هفته اول بحران کرونا چگونه بوده تلاش شده تا با ارائه یک چارچوب مفهومی و تبیین «نقش رسانه ها در بحران»، عملکرد سه خبرگزاری دولتی ایرنا، صداوسیما و فارس واکاوی شود. بدین منظور با بهره مندی از روش تحلیل محتوا، عملکرد سه خبرگزاری فوق در موضوع نوع راهبرد انتخابی برای مواجهه با بحران مورد بررسی قرار گرفت. یافته ها نشان می دهد اگرچه متغیر مهم انتخابات دوم اسفند 1398 در اتخاذ راهبردهای متفاوت توسط این خبرگزاری ها اثر داشته اما هر سه خبرگزاری (البته با تفاوت های معنادار) بعد از گذشت چند روز از آغاز بحران از راهبرد «منفعل(بحران گریزی)» به سمت اتخاذ راهبرد «فعال(بحران پذیری)» تغییر جهت داده اند.
۴.

زندگی روزمره و منازعه سیاسی در ایران پس از انقلاب اسلامی؛ از 22 بهمن 1357 تا 30 خرداد 1360(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: زندگی روزمره منازعه سیاسی تکثر سیاسی تجربه زیسته وحدت سیاسی امر روزمره

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 999 تعداد دانلود : 313
پس از پیروزی انقلاب، نخبگان سیاسی و رهبران انقلابی و توده ها خواهان دگرگونی فوری زندگی روزمره بودند. بنابراین، مواضع نیروهای سیاسی در قبالِ وضع سیاست، در عین تنوع، می بایست زندگی روزمره را نیز شامل می شد و فرهنگ رسمی جدیدی را مسلط می ساخت. پژوهش حاضر بر این پرسش متمرکز است که زندگی روزمره در فاصله پیروزی انقلاب تا عزل بنی صدر چه رابطه ای با منازعه سیاسی داشته است؟ برای بررسی این مسئله، از روش تحقیق ترکیبی استفاده شد. در جمع آوری داده ها از ترکیبی از منابع دست اول و دست دوم استفاده شد که پس از طبقه بندی سعی کرده ایم پس از کشف و توصیف رابطه بین عناصر پژوهش، تحلیل و تفسیر نهایی را ارائه کنیم. این مقاله نشان می دهد که زندگی روزمره در موقعیتی انقلابی در فرایند منازعه پساانقلابی، خودش به موضوع اِعمال قدرت و محل بروز اختلافات نیروهای سیاسی تبدیل شد و پس از دو سال از موقعیت تکثر سیاسی به یگانگی سیاسی رسید. این یگانگی باعث افزایش پدیده های مظنون در زندگی روزمره می شد که می بایست آینده جامعه ایران و روابط نیروهای اجتماعی با ساخت قدرت مستقر را جهت دهد.
۵.

نقد و بررسی دکترین صدور انقلاب در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران (1358-1363)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: دکترین صدور انقلاب اسلامی هویت سیاست خارجی سازه انگاری رابطه ی نظریه- تاریخ سیاست خارجی جمهوری اسلامی.

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 574 تعداد دانلود : 671
موضوع این مقاله، بررسی دکترین صدور انقلاب اسلامی آیت الله [امام] خمینی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی از مقطع اشغال سفارت آمریکا تا پایان تحوّلات مربوط به عملیات رمضان و خیبر در جنگ ایران و عراق و نقد این دکترین بر اساس رویکرد سازه انگارانه ی الکساندر ونت در کتاب نظریه ی اجتماعی سیاست بین الملل است. پرسش های مقاله معطوف به چیستی صدور انقلاب به مثابه یک دکترین و چگونگی برسازی هویت سیاست خارجی ایران در پرتو تحوّلات عمده سیاست خارجی در مقطع زمانی مورد اشاره بوده است. به منظور پاسخگویی به پرسش ها و فراهم آوردن استدلال های لازم نخست پیشینه ی موضوع پژوهش مورد بررسی قرار گرفته و سپس مفاهیم اصلی مستخرج از نظریه ونت در چارچوب یک مدل نظری گردآوری شده، سپس داده های پژوهش بر اساس همین مدل گردآوری شده و مورد نقد قرار گرفته است. در این فرایند به دو نکته ی جدید در این مقاله پرداخته شده؛ نخست آن که دکترین صدور انقلاب مربوط به مقطع خاصی از تاریخ انقلاب اسلامی بوده و در مقاطع بعدی پایان یافته تلقی می شود، و دوم آن که دکترین ها در سیاست خارجی جمهوری اسلامی بیشتر ماهیتی توجیه کننده برای اقدامات قبلی دارند و نه راهنمای اقدامات بعدی.
۶.

ارزیابی راهبردهای نظام مدیریت سیاسی بحران در ایران در مواجهه با تهدیدات همه گیری کووید-19(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: مدیریت بحران تهدید راهبرد امنیت زدایی شخصی سازی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 847 تعداد دانلود : 467
مسئله اصلی هرنظام مدیریتی درمقابله بابحران، شناسایی و اولویت بندی تهدیدات بحرانی به منظور تدوین بهترین راهبرد برای مقابله با فوری ترین تهدید است. بااین وصف درمقاله پیش رو با طرح این پرسش که اصلی ترین تهدیدات ایران درشرایط پاندمی کووید19 کدام است و راه حل های مربوط به اصلی ترین تهدید چیست، عملکرد دولت درمدیریت بحران پاندمی کووید19 بارویکرد توصیفی-تحلیلی ارزیابی می شود.. تمرکز تحقیق بر جامعه ایران درشرایط کرونایی و اقدامات دولت از اسفندماه98 تا شهریور99 است و داده ها ازطریق مصاحبه با خبرگان و کارشناسان گردآوری شد. برای تعیین اولویت تهدیدات از تکنیک AHP استفاده شد. برطبق نتایج، تهدیدات حوزه امنیت، باضریب 0.324 وبعد از آن به ترتیب حوزه اقتصادی باضریب 0.252 درحوزه بهداشت و سلامت باضریب 0.205 درحوزه مدیریت-سیاسی باضریب 0.179 و درنهایت تهدیدات درحوزه اجتماع باضریب 0.071 قراردارند. پاسخ دولت نیز اتخاذ راهبرد اجتناب درحوزه امنیت، راهبرد انتقال درحوزه اقتصاد، راهبرد تعدیل درحوزه سلامت، راهبرد انتقال درحوزه مدیریت و راهبرد پذیرش- تعدیل درحوزه اجتماع، ارزیابی شد.
۷.

الگوی مطلوب دیپلماسی رسانه ای در وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: دیپلماسی رسانه ای وزارت امور خارجه دیپلماسی تحلیل مضمونی قدرت نرم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 706 تعداد دانلود : 120
مرکز دیپلماسی عمومی و رسانه ای در وزارت امور خارجه ج.ا.ایران، متولی امر دیپلماسی رسانه ای در دستگاه دیپلماسی کشور است. موضوع پژوهش حاضر، بررسی و پیاده سازی الگوی دیپلماسی رسانه ای در وزارت امور خارجه ج.ا.ایران است. این پژوهش به روش کیفی منتج از مصاحبه عمقی با 19 تن از مسئولین فعلی و سابق این وزارتخانه اعم از سخنگویان فعلی و گذشته، مدیران دیپلماسی رسانه ای و تعدادی از کارشناسان این حوزه که متولی امر دیپلماسی رسانه ای هستند، اساتید دانشگاه و صاحب نظران در حوزه دیپلماسی رسانه ای و است. تحلیل مصاحبه ها با روش تحلیل مضمونی صورت گرفته است. نتایج تحقیق نشان می دهد که الگوی دیپلماسی رسانه ای در دستگاه سیاست خارجی، در وهله اول اقدام به رصد اخبار و وقایع در سراسر دنیا می نماید. در وهله دوم از طریق اطلاع رسانی اطلاعات، موضع گیری و جریان سازی، به تحولات پیش آمده پاسخ می دهد. طی این چرخه اقدام به ارزیابی اقدامات نموده، سپس در صورت لزوم به فعالیتهای سلبی رسانه ها، واکنش نشان می دهد. در پایان الگوی مطلوب دیپلماسی رسانه ای مبتنی بر نظرات کارشناسان این حوزه و در راستای رفع محدودیتها و نقطه ضعفها تدوین شده است.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۷۰