پژوهشنامه علوم سیاسی

پژوهشنامه علوم سیاسی

پژوهشنامه علوم سیاسی سال هشتم پاییز 1392 شماره 4 (پیاپی 32) (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

روش پژوهش کیفی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: روش شناسی علمی روش پژوهشی روش پژوهش کمی یگانگی روش پژوهش چندگانگی روش پژوهش

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 447 تعداد دانلود : 838
دستاوردهای شگفت انگیز روش پژوهش علمی زیست جهان انسان را در مدت نسبتاً کوتاهی به طور بنیادی دگرگون ساخت، دشواری های زندگی سنتی و راه حل آنها جای خود را به مسائل نوظهوری داد که هیچ کدام در گفتمان پیشینیان درباره ی روابط انسان و جهان نیامده بود. روش پژوهش علمی برای پاسخیابی به دشواری های مادی و معنوی انسان در جهان دگرگون شده وارد میدان شد و به عنوان بهترین روش برای فهمیدن مشکلات جدید و شناسایی راه حل آنها، روشهای معرفت شناختی سنتی را از اعتبار انداخت و خود جانشین آنها گردید ولی طولی نکشید که کامیابی های روش پژوهش علمی مایه درد سر آن گردید. گروه روز افزونی از دانشمندان بر آن شدند که روش پژوهش علمی دو کمبود بنیادی دارد 1- تفاوتی میان هستی های طبیعی و انسانی از لحاظ روش شناختی نمی بیند و 2- روایت ها یا قوانین کلی اجتماعی مورد جستجوی آن پاسخ گوی نیازهای گروه های زور افزون اجتماعی و فردی شدن زندگی شخصی در جهانی پیچیده تر شده ی امروزی را برآورده نمی سازد. از این رو لازم است در پژوهش پدیده های اجتماعی راه دیگری در پیش گرفت که بتواند به مسایل جزیی و فردی زندگی انسانها با ژرفای بیشتر بپردازد. این استدلالها در نهایت به پافشاری در کاربست شیوه پژوهش کیفی بطور انحصاری در پژوهش پدیده های انسانی و اجتماعی انجامید، چشم پوشی از کاربرد گسترده شیوه پژوهش کیفی در مطالعه پدیده های طبیعی به منظور جا انداختن آن بعنوان یک روش پژوهش متفاوت گفتمان پر سر و صدایی را به دنبال داشت که بر سر ارتباط میان «روش» های (کمی) و (کیفی) پژوهش به راه افتاد. بن مایه ی این گفتمان را از یک سود یگانگی یا چند گانگی روش پژوهش علمی و از سوی دیگر رویکرد تجربی یا تفسیری به عنوان راه های درست دستیابی به واقعیات اجتماعی تشکیل می دهد. هدف این مقاله نشان دادن این امر است که هر دو عنصر این گفتمان یعنی دوگانگی بنیادی شیوه های پژوهش کمی و کیفی و دوگانگی رویکرد تجربی و تفسیری پیش فرضهای نادرستی می باشند. چرا که هر دو این شیوه ها و رویکردها با دارا بودن زیربنای تجربی و روبنای منطقی تفاوت بنیادی با یکدیگر ندارند ولی در مقام کاربرد بسته به درونمایه موضوع پژوهش از شیوه های مناسب با موضوع استفاده می کنند.
۲.

حوالت تاریخ و جایگاه کنش سیاسی در اندیشه احمد فردید(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: کنش سیاسی حوالت تاریخ حکمت معنوی ادوار تاریخ فلسفه جوهری تاریخ مکر لیل و نهار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 730 تعداد دانلود : 716
نظریه پردازی و نگرش فلسفی به تاریخ یکی از راههای تحلیل و فهم مسایل اجتماعی و سیاسی ایران در دوران معاصر بوده است. فردید یکی از مهمترین اندیشمندان چند دهه اخیر است که می کوشد با طرح حکمت معنوی و حوالت تاریخی نسبت اندیشه و تاریخ مدرن جامعه ایرانی را با اندیشه و تاریخ تمدن غربی قابل فهم و مشخص سازد . او تحولات فکری و اجتماعی جوامع شرقی را با مقایسه با تاریخ تفکر غربی و پیدایی متافیزیک در قالب ادوار تاریخی مطرح می کند ،که جابجایی دوره های تاریخی بنا بر حوالت اسماء الهی و هویت غیب انجام می پذیرد . سیر دوره های تاریخی با حتمیت و ضرورت خود و اندیشه جبر تاریخ و گریز ناپذیری حوادث و رویدادها را فردید با حوالت تاریخی و مکر لیل و نهار توضیح می دهد . مهمترین تضمن سیاسی حکمت تاریخ فردید نادیده گرفتن و بی توجهی به مقوله کنش سیاسی می باشد که نوشته حاضر ضمن توصیف و تحلیل اندیشه فردید در باب تاریخ چگونگی ارتباط و تاثیر پذیری یا تاثیر گذاری کنش انسانی را در نظریه تاریخ و همچنین درمبانی فکری او مورد لحاظ و توجه قرار می دهد.
۳.

امر سیاسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: توسعه سیاسی فلسفه سیاسی امر سیاسی علم سیاسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 532 تعداد دانلود : 75
به نظر می رسد داشتن توافقی بر سر موضوع سیاست، سمت و سوی فعالیت های نظری و عملی هر قوم را سامان می بخشد. موضوع سیاست آن گاه که جامع و مانع باشد، «امر سیاسی» نامیده می شود. امر سیاسی، مولود مشاجرات و نقدهای حدوداً یک صدساله اخیر معرفت شناسان حوزه علوم سیاسی است. به ویژه آن گاه که پوزیتویسم در اوج اقتدار، هرگونه رقیب معرفتی غیرتجربی و غیراثباتی را در مقام معرفتی «غیرعلمی» و در نتیجه غیراطمینان آور و نهایتاً غیرمصرفی، طرد کرد. در این زمان بود که تازه به میدان آمدگانِ مدعی علم اثباتیِ سیاست (و سپس از منظری دیگر، فلاسفه سیاسیِ از قافله وامانده) تلاش کردند تا حضور و حیات خود در عرصه معرفت شناسی را با پاسخ به رقیب از طریق عَلم کردن «امر سیاسی» به رسمیت بشناسند. در این خصوص، تلاش های زیادی انجام شد تا برداشتی متفق علیه از امر سیاسی ارائه شود. مقاله حاضر به بررسی این روند می پردازد و به نحو ضمنی بیان می کند که داشتن برداشتی از امر سیاسی، زمینه ساز پیگیری درست و متناسب توسعه سیاسی در میان هر ملتی است.
۴.

الاهیات سیاسی چارچوبی برای فهم روابط متقابل دین و سیاست(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: علوم سیاسی دین الهیات سیاسی نهادی الهیات سیاسی حقوقی - دولتی الهیات سیاسی عدالت گرایانه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 813 تعداد دانلود : 282
مقاله در پی توضیح و تبیین الاهیات سیاسی و رویکرد های گونا گون آن است. الاهیات سیاسی در تعبیری عام دربرگیرنده انواع ارتباط و پیوستگی میان دین و سیاست است. این تعبیر اگرچه به یک معنا کهن است، اما محتوی و منظور از این واژه در دوره های مختلف زمانی متفاوت بوده است. دین و سیاست بطور مشترک ابعاد گوناگون اجتماعی و فردی سپهر زندگی انسان را تعیین می کنند. در مقاله پیوستگی دین و سیاست بعنوان موضوع یکی از زیر شاخه های علوم سیاسی تحت نام ""علوم سیاسی دین"" معرفی می شود. این زیر شاخه از علوم سیاسی بعنوان گرایش جدید آکادمیک شناخته می شود. در ادامه به سه نوع الاهیات سیاسی پرداخته می شود: نهادی، حقوقی دولتی و الاهیات سیاسی عدالتگرایانه. نمایندگان فکری برجسته هر کدام از سه نحله معرفی و به شرح دیدگاه آنان می پردازد.
۵.

بررسی تطبیقی مبادی و مبانی قدرت در اندیشه سیاسی غرب و اسلام مطالعه موردی: اندیشه سیاسی رهبران انقلاب اسلامی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: اسلام قدرت غرب امام خمینی آیت الله خامنه ای

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 456 تعداد دانلود : 296
قدرت به مثابه کانونی ترین مفهوم علم سیاست،موضوعی است که کمتر در خصوص تعاریف آن میان صاحبنظران و نویسندگان اتفاق نظر وجود ندارد.این عدم اجماع سبب گردیده تا دامنه گسترده ای از تعاریف در قالب مکاتب و گفتمانهای مختلف شکل گیرد.در پژوهشهای علمی برای خروج از این توسّع مفهومی و چالش واژگانی،شیوه های متفاوتی همچون سنخ شناسی مکتبی(ساخت گرائی،تکوین گرائی،واقع گرائی،آرمانگرائی و...)، تطور زمانی،بررسی تطبیقی و شیو های انطباقی به کار رفته است. این پژوهش در نظر دارد تا ضمن تحلیل توصیفی منحنی تحول واژگانی قدرت بطور عام در مکاتب مادی و غیر مادی،نظرات و دیدگاه های حضرت امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری و وجه تمایز آن با سایر دیدگاه ها را مورد واکاوی قرار دهد. رویکرد رهائی بخش انقلاب اسلامی ایران به رهبری امام خمینی و پس از ایشان،حضرت آیت الله خامنه ای سبب فاصله گیری و سویه سازی مفهوم قدرت و کاربرد آن شده است و این مقاله بر جنبه های بارزی همچون غایت گرائی، تکلیف محوری،ظلم ستیزی،نظم عادلانه و ... در تعریف قدرت از نظر رهبران انقلاب اسلامی و تفاوت ماهوی ان با دیدگاه های غربی اهتمام دارد.
۶.

زبان و شیوه بیان در اشعار ناسیونالیستی بهار و عشقی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: زبان میرزاده عشقی بیان ملی گرایی ملک الشعرا بهار ناسیو نالیسم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 874 تعداد دانلود : 335
در این نوشتار ،اشعار ناسیونالیستی دو شاعر عصر مشروطه ،ملک الشعرای بهار و میرزاده ی عشقی ،از حیث زبان و شیوه ی بیان ،به صورت تطبیقی بررسی و تحلیل می گردد. پس از ذکر مقدماتی پیرامون معرفی پدیده ی ناسیونالیسم و چگونگی ترویج آن در ایران،شرح حال مختصری از زندگی و فعالیت های سیاسی دو شاعر نامبرده ذکر گردیده ،آن گاه اشعار ناسیونالیستی آن ها از جهت ""لحن""،""عاطفه و احساس""،""باستان گرایی""،""کاربرد عناصر فرهنگ عامه""،""زبان بلاغی""،""زبان شعری"" و...با ذکر مهمترین شواهد شعری به دست آمده ،به شیوه ی توصیفی –تحلیلی مورد بحث قرار می گیرد.
۷.

روش و نظریه فمینیستی در علم سیاست(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: فمینیسم روش شناسی معرفت شناسی هستی شناسی علم سیاست

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 986 تعداد دانلود : 912
پژوهش فمینیستی، پژوهشی است که زنان را به مثابه نقطه عزیمت بحث در نظر گرفته و باورهای فمینیستی را در فرایند پژوهش به کار می گیرد . این رویکرد، به دنبال کشف و پرده برداری از پویایی ها و روابط پدر سالارانه اجتماعی از منظر زنان و همچنین درپی گنجاندن فمینیسم در درون فرایندها و تمرکز بر معنایی است که زنان به جهان خود می دهند. این رویکرد، به عدم تعادل قدرت بین مرد و زن و میان زنان به عنوان کارگزاران فعال جهان می پردازد. پژوهش فمینیستی، پژوهشی است که اصول و مبانی نظریه فمینیستی را در سراسر مراحل پژوهش، از انتخاب موضوع تا ارائه داده ها به کار می گیرد. این اصول فمینیستی همچنین به تصمیمات پژوهشگر شکل می دهد و به مثابه چارچوبی برای فعالیت پژوهشی محقق عمل می کند. فمینیسم از منظر فلسفه علم، با اتخاذ رویکردی انتقادی، و با واردن کردن ""جنسیت"" به مثابه موضوع و همچنین ابزار تحلیل، شکل گیری ""امپریالیسم"" معرفت شناسی و روش شناسی علمی رایج را متاثر از ویژگی های معرفتی ""مردانه"" می داند و از جنبه ایجابی و پیشنهادی ، با اعتقاد به نوعی ""پلورالیسم"" روش شناختی برآن است که ضمن بهره گیری از تمامی رهیافت ها و روش های موجود باید ویژگی های ""زنانه"" در معرفت را وارد علم و روش شناسی علمی کرد و بدین ترتیب بنیان هژمونی مردسالارانه این رویکردها را واسازی و اصلاح نمود. حال این سئوال پیش می آید که آیا روش و نظریه فمینیستی توانسته است به هدف فوق الذکر دست یابد؟ و از جنبه عینی به باز تعریف رابطه (جایگاه و نقش) زنان در مناسبات قدرت بویژه در رابطه با دولت توفیق یابد؟جهت پاسخ این سئوال، پژوهش حاضر می کوشد ضمن بررسی بنیان های هستی شناسی، معرفت شناسی و روش شناسی فمینیستی به ارزیابی نتایج و پیامدهای این رویکرد نظری برای فلسفه علم و معرفت شناسی و روش شناسی های رایج، بویژه درحوزه علم سیاست بپردازد. روش پژوهش این نوشتار توصیفی- تبیینی با تکیه بر منابع کتابخانه ای است.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۷۰