پژوهشنامه علوم سیاسی

نقش آفرینی صداوسیما در عرصه های مختلف سیاسی اجتماعی در ایران این روزها بیش از پیش مورد توجه پژوهشگران است. راهپیمایی های سالانه 22 بهمن و روز قدس از جمله رویدادهای جمعی مهمی است که نحوه نقش آفرینی این رسانه در آنها در قالب تولید و ارسال پیام به منظور همراه سازی مخاطبان کمتر مورد مطالعه علمی قرار گرفته است. به نظر می رسد خلاء مطالعات جدی و علمی در این باره سبب تداوم برخی رویه های سنتی رسانه ای و به ویژه تلویزیونی شده است.مطالعه علمی این موضوع نیز می تواند سبب شناخت بهتر و ارائه راهکارها به منظور بهبود عملکرد رسانه ها در این مناسبت ها بشود. از این رو پرسش اصلی پژوهش این است که "مسئولان صداو سیما از کدام الگو، محتوا، تکنیک و نیز شیوه های رسانه ای ( و در اینجا تلویزیون ) برای همراه سازی مردم در راهپیمایی های سالانه بهره می گیرند؟" فرضیه ای که به آزمون گذاشته خواهد شد این است که" تلویزیون در ارسال پیام برای این دو مناسبت تقریبا به یک شکل عمل می کند و تولید و ارسال پیام های همراه کننده با توجه به ویژگی های مخاطبان این دو رویداد نیست". پژوهش به دو روش اسنادی (برای داده های بخش نظری) و تحلیل محتوا (برای مطالعه محتوای برنامه های تلویزیون) انجام شده است. داده ها نیز با نرم افزار پردازش شده اند. توجه بیشتر برنامه های سیما به راهپیمایی 22 بهمن به نسبت روز قدس، غلبه قالب های غیر تبیینی ساخت برنامه و ارسال پیام در دو راهپیمایی، غلبه شیوه های مستقیم و ترغیبی انتقال پیام بر شیوه های غیر مستقیم و اقناعی،کم توجهی به علایق، ویژگی ها و سلایق مخاطب در تولید و ارسال پیام و بهره گیری نامتوازن از موضوعات و شرایط سیاسی روز مهمترین یافته های پژوهش اند.

مسأله جانشینی و ولیعهدی شاهان در شاهنامه فردوسی، یکی از مشکلات اساسی در ساختار سیاسی آن دولت به شمار می رفت که در مقاطعی دولت و کشور را با بحران و جنگ داخلی مواجه می ساخت. پادشاهان و بزرگان کشور، بر اساس قاعده ی داشتن فرّه ایزدی و نژاد(فرّه شاهی)، دست به انتخاب جانشین می زدند. با وجود این قاعده، اختلاف و ستیز بین شاهزادگان، گروه بندی در بین درباریان، پهلوانان و نظامیان به عنوان عوامل موثر در این مسأله را به دنبال می آورد و در مقاطعی با تردید در شیوه انتخاب ولیعهد و جانشین، باعث تشدید بحران و نیز جنگ داخلی گردید. سوال اصلی و عمده این پژوهش در راستای مسأله اساسی تحقیق بر محور انگیزه ها و دلایل و عوامل موثر در پدیده جانشینی شاهان در شاهنامه فردوسی و تبعات و نتایج آن استوار است. روش فهم ما برای استخراج شیوه انتخاب جانشین و تبعات آن، بازخوانی متن شاهنامه فردوسی همراه با توصیف است که در این خوانش متن بایسته های جانشین، طریقه گزینش و بحران های این انتخاب ها را بررسی می کنیم.

عرفان، چه نسبتی با سیاست دارد؟ آیا می توان از عارف سیاستمدار یا حاکم حکیم سخن گفت؟ در نوشتار حاضر به منظور پاسخ به این پرسش ها، به خوانش مهابهاراتا پرداخته شده است. بدین منظور، ابتدا به تعریف سیاست و ابعاد مختلف آن دست زده شده و نگاه عرفای هندی را نسبت به آن ها مورد بررسی قرار داده ایم. بررسی ها، نشان از آن داشت که عرفا و برهمنان درزمینهٔ مقولاتی همچون زندگی اجتماعی، دوستی و دشمنی، خیر مشترک و زور به عنوان داده بنیادین، پیش فرض، هدف و وسیله سیاست با سیاستمداران اختلافات اساسی دارند. بدین خاطر، آن ها، با هرگونه جمع شدن عرفان و سیاست در وجود یک شخص، مخالفت کرده اند. اما جریان دیگری از اندیشه نیز در مهابهاراتا وجود دارد که از سوی طبقه جنگجویان هندی هدایت می شود و به دنبال معنوی کردن سیاست است.

این مقاله با استفاده از تحلیل ثانویه شاخص های جهانی شدن کُف تلاش می کند تا رشد شاخص جهانی شدن اقتصادی و سیاسی را در دولت خاتمی و احمدی نژاد مقایسه نماید. این مقایسه دو یافته اصلی داشت. اولاً مشخص گردید در حالیکه در دولت خاتمی جهانی شدن سیاسی 26/16 و جهانی شدن اقتصادی 41/9 شاخص رشد داشته است، اما در دوره احمدی نژاد این رشد به ترتیب 39/2 و کمتر از یک یعنی 85./. شاخص بوده است. بالتبع نتیجه یافته اول این است که نوع دولت در ایران با میزان جهانی شدن مرتبط بوده است.ثانیاً و علیرغم این تمایز، همین طور مشخص گردید که در هر دو دولت خاتمی و احمدی نژاد به شیوه ای مشابه نوعی جهانی شدن نامتوازن حادث گردیده است که در آنها جهانی شدن اقتصادی به ترتیب 15/28 و 6/39 شاخص از جهانی شدن سیاسی عقب مانده است. بدین سان نتیجه یافته دوم مبین این موضوع است که میزان جهانی شدن در ایران باید به مقوله ای کلی تر از دولت نیز مرتبط باشد. در این جا مشخص ساختیم این عقب ماندگی مشابه باید کمتر متاثر از نوع دولت و بیشتر متاثر از ساختارهای قوام یافته داخلی مشابه تحلیل شود. به همین دلیل پیشنهاد شد در مطالعات جهانی شدن ایران، واحد تحلیل به جای آنکه صرفاً دولتها دیده شود، "درون" در نظر گرفته شود؛ یعنی واحد تحلیلی که تاثیر دولت و ساختارهای قوام یافته تاریخی بیرون از دولت را توامان در بر گیرد. نهایتاً تمامی یافته های مزبور مشخص ساختند جهانی شدن در ایران چگونه به جای آنکه مقوله ای سراسر بیرونی باشد، جریانی است که تا حد زیادی به "درون" کشور متصل است.

پژوهش حاضر درصدد است با رویکردی تلفیقی به بازنمایی مفاهیم قدرت، مشروعیت و نابرابری های اجتماعی مطرح شده از سوی ماکس وبر (1968) در گفتمان محمدرضاشاه و امام خمینی در چارچوب دستور نقش گرای نظام مند هلیدی-متیسن (2014) بپردازد. بدین منظور، 7 نطق و پیام از هرکدام از این دو شخصیت در خطاب به مردم به روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب گردیدند. یافته ها حاکی از این است که سه فرایند اصلی مادی، ذهنی و رابطه ای نقش بسزایی در بازنمایی مفاهیم قدرت، مشروعیت و نابرابری های اجتماعی داشته اند. توزیع پر بسامد ضمیر «من»، «ما» و «شما» گفتمان را عرصه تعامل این دو شخصیت و مردم نموده است. آغازگر مبتدایی بی نشان نیز مسئولیت اصلی پیام مطرح در گفتمان را برعهده دارد. در تحلیل انسجام متن نیز، عناصر انسجام دستوری بیشتر از عناصر واژگانی در سلاست و روانی کلام آن دو نقش داشته اند. در پایان مشخص شد که گفتمان هر دو شخصیت به دنبال کسب اقتدار بوده، مشروعیت محمدرضاشاه موروثی، لیکن در تلاش برای کسب مشروعیت کاریزماتیک است و این در حالی است که مشروعیت رهبری امام کاریزماتیک و مبتنی بر مشروعیت الهی است. هر دو گفتمان نیز عرصه توجه به حقوق اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی مخاطب است، لیکن گفتمان محمدرضاشاه در موضوع کشف حجاب برخلاف این ادعاست.

سودآوری نسبی شرکت در صنعت به عنوان یک سنجه رقابت پذیری، نقاط قوت و ضعف تجاری شرکت را منعکس می کند. سودآوری نسبی تحت تأثیر تصمیمات عملیاتی شرکت است که با تصمیمات سایر شرکت های صنعت ارتباط دارد. بنابراین، این وابستگی عملیاتی بین شرکت های رقیب، جریان های نقدی شرکت ها را تحت تأثیر قرار داده و بر رفتار بازده سهام شرکت ها تأثیر می گذارد ، لذا در تحقیق حاضر به بررسی تأثیر حمایت سیاسی دولت بر سودآوری نسبی پرداخته شده است. نمونه آماری مشتمل بر 141 شرکت فعال در بورس اوراق بهادار تهران در طی سال های 1389 تا 1393 بوده که با روش حذف سیستماتیک انتخاب شده و در مجموع 705 سال- شرکت می باشند، برای بررسی فرضیات پژوهش از آزمون رگرسیون خطی، جهت تجزیه تحلیل داده ها و آزمون فرضیات تحقیق از نرم افزار Eviews استفاده شده که نتایج رگرسیون حاکی از آن است که بین حمایت سیاسی دولت و سودآوری نسبی شرکت ارتباط مستقیم و معنی داری، بین بعد اقتصادی حمایت سیاسی دولت و سود آوری نسبی شرکت ارتباط مستقیم و معنی داری و بین بعد اجتماعی حمایت سیاسی دولت و سود آوری نسبی شرکت ارتباط مثبت و معنی داری وجود دارد.

محور اصلی بحث در مقاله حاضر، سنجش نگرش استادان علوم سیاسی دانشگاه تهران در رابطه با وضعیت آموزشی و پژوهشی رشته علوم سیاسی است. به منظور سنجش وضعیت موجود، متغیرهایی در رابطه آموزش، پژوهش، میزان علاقمندی به رشته، میزان رضایت از رشته، میزان تمایل به انجام کارهای پژوهشی و فعالیت های گروهی انتخاب شده که بیانگر نگرش استادان در این زمینه باشد. جامعة آماری نیز شامل کلیة استادان گروه علوم سیاسی دانشگاه تهران در سال تحصیلی 1396-1397 است که تعداد آنها 29 نفر بوده است. هدف اصلی نوشتار حاضر، توصیف و تحلیل نقاط قوت و ضعف رشتة علوم سیاسی برای ارتقای جایگاه آن در ساختار دانشگاهی کشور است.