پژوهشنامه علوم سیاسی

پژوهشنامه علوم سیاسی

پژوهشنامه علوم سیاسی سال شانزدهم زمستان 1399 شماره 1 (پیاپی 61) (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

بررسی عوامل سیاسی رسانه ای تأثیرگذار بر مدیریت اخبار قوه مجریه در اتاق خبر سیمای جمهوری اسلامی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران مدیریت خبر رسانه محور مدیریت خبر سیاسی عوامل سیاسی عوامل رسانه ای فرهنگ رسانه ای

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 871 تعداد دانلود : 284
رویکرد رسانه ملی به اطلاع رسانی عمومی از سیاست انتشار سنتی خبر مبتنی بر مبادلات میان فردی بین سیاستمداران و ژورنالیست ها به یک فرآیند حرفه ای و تخصصی ارتباطات استراتژیک کنترل کننده جریان اخبار تغییر کرده است. با توجه به این تحول کلی، مدیریت اخبار دولت ها یکی از راهکارهای عملی برای برقراری ارتباط استراتژیک میان رسانه ملی و قوه مجریه محسوب می شود. در این مقاله، مدیریت اخبار قوه مجریه را با استفاده از مصاحبه های نیم ساخت یافته و نظریه زمینه بنیاد از زوایای مختلف بررسی کرده، به این پرسش ها پاسخ می دهیم: ارتباط میان مدیریت اخبار و فرآیند سیاسی چگونه است؟ چه عوامل سیاسی و رسانه ای بر مدیریت اخبار قوه مجریه در اتاق خبر سیما تأثیرگذار است؟ فرض ما این است که تغییر در مدیریت اخبار، سبک ها و نتایج آن به مجموعه ای از عوامل سیستم سیاسی، سیستم رسانه ای و فرهنگ حاکم بر رسانه ملی بستگی دارد. هدف اصلی این مقاله تجزیه و تحلیل مدیریت اخبار و بررسی زمینه ای است که در شکل دهی به رویکرد صداوسیما نسبت به اخبار قوه مجریه تأثیرگذار است. استدلال اصلی ما این است که به دلیل زمینه های مختلف ایدئولوژیک، وابستگی رسانه ملی به دولت از منظر بودجه، عدم وجود رسانه صوتی تصویری خصوصی و حزبی و انحصار پخش تلویزیونی اخبار، عدم امکان رقابت در سطح داخلی و سلطه روزنامه نگاری انتقادی و خصمانه، «مدیریت اخبار رسانه محور» نوع غالب ارتباطات استراتژیک در اتاق خبر سیما است. در حالی که به نظر می رسد قوه مجریه تمایل دارد با حفظ وابستگی رسانه ملی، یک رابطه کاری کم خصمانه و کم تنش را میان دولت و رسانه ملی رقم بزند.
۲.

تحلیل میزان احساس خوشبختی و توسعه یافتگی در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: ایران توسعه یافتگی احساس خوشبختی شاخص های توسعه خوشبختی عینی خوشبختی ذهنی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 902 تعداد دانلود : 291
در سال های اخیر مفهوم توسعه بسیار گسترش یافته و در کنار ابعاد اقتصادی، ابعاد متنوّع دیگری را در بر می گیرد که یکی از مهم ترین آن ها احساس خوشبختی است. این مقاله در پی آن است که بر اساس تازه ترین یافته های منتشرشده توسّط مؤسسه گالوپ جایگاه ایران را از نظر احساس خوشبختی در میان سایر کشورها مشخّص کند و به تحلیل آن بپردازد. یافته ها حکایت از آن دارد که وضعیّت احساس خوشبختی در ایران بحرانی است، حال آن که ایران از نظر شاخص های دیگر توسعه بر اساس یافته های گالوپ و بانک جهانی، جایگاه بهتری در رتبه بندی جهانی دارد. برای درک فاصله موجود میان احساس خوشبختی و شاخص های دیگر توسعه شامل: تولید ناخالص داخلی سرانه، ضریب جینی، میزان حمایت اجتماعی، امید به زندگی سالم، آزادی انتخاب روش زندگی، بخشندگی و تصوّر فساد، سه تحلیل پیشنهاد شده است که عبارت اند از تحلیل فرهنگی تاریخی، تحلیل بر مبنای گفتمان سیاسی حاکم و تحلیل بر اساس جوّ رسانه ای. نتیجه این مطالعه اینست که برای فائق آمدن بر بحران عدم احساس خوشبختی در ایران، لازم است در سیاست های فرهنگی بازنگری شود، گفتمان سیاسی کشور به سمت یک گفتمان ملایم و همدلانه با فضای باز برای رقابت سالم سیاسی سوق داده شود و انحصار رسانه ای برداشته شود تا گروه های مختلف نخبگان ایرانی بتوانند فضای رسانه ای حرفه ای را در جهت منافع ملّی برای اقناع افکار عمومی به کار گیرند.
۳.

فراتحلیل کیفی مطالعات رفتار رأی دهی در ایران: 1360-1397(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: فراتحلیل انتخابات رفتار رأی دهی مطالعات رفتار رأی دهی ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 570 تعداد دانلود : 101
رأی دهی به عنوان یک کنش سیاسی، به رفتار رأی دهندگان بستگی دارد. در ایران، به استناد اصل ششم قانون اساسی اداره امور کشور با اتکاء به آراء عمومی تعریف و انتخابات گوناگونی برگزار شده است. ازاین رو، موضوع رفتار رأی دهندگان ایرانی موردتوجه بسیاری از پژوهشگران حوزه مطالعات انتخاباتی قرارگرفته است. تعدد و پراکندگی این مطالعات، پژوهش حاضر را وا داشته تا برای اولین بار به کمک روش فراتحلیل کیفی مطالعات انجام شده را ذیل «مطالعات رفتار رأی دهی»، شناسایی، دسته بندی و ارزیابی کند. جامعه آماری شامل مقالات علمی پژوهشی و ترویجی است که در پایگاه های علمی مجلات تخصصی داخلی در بازه زمانی 1360 تا 1397 نمایه شده است. طی فرایند ارزیابی، تعداد 35 اثر درون گنجی و برای ارزیابی ثانویه یافته ها، مورد ارزیابی قرارگرفت. یافته ها نشان می دهد، دهه 1390، به لحاظ حجم پژوهش ها نقطه عطفی در مطالعات رفتار رأی دهی در ایران بوده است. مردان بیشترین سهم از انتشار مطالعات را داشته اند. انتخابات مجلس دوره دهم بیشترین مورد مطالعه و شهر تهران و رأی دهند گان عادی به ترتیب، بیشترین میدان و مورد مطالعاتی را به خود اختصاص داده اند. همچنین عوامل جامعه شناختی با بیشترین فراوانی، مؤثرترین عامل بر رفتار رأی دهی ایرانیان شناسایی شده اند.
۴.

الگوی شناخت و دسته بندیِ اندیشه های سیاسی در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: اندیشه سیاسی روش شناسی الگوی تحلیل ایران جهان اسلام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 772 تعداد دانلود : 492
یکی از راه های شناخت و تحلیل اندیشه های سیاسی دسته بندی آنهاست. سیالیت اندیشه و گذار از دوره ها و مراحل گوناگون و متفاوت و گاهی متضاد، دسته بندی آنها را دشوار می کند. دسته بندی های متعددی از اندیشه های سیاسی معاصر در ایران ارائه شده که همه آنها معیارهای خرد را در دسته بندی خود ملاک قرار داده اند، مسأله این مقاله وارد کردن شناخت جغرافیای کلان فکری اندیشه ها و نسبت آنها با یکدیگر در دسته بندی اندیشه های سیاسی است. پرسش اصلی مقاله این است که چه الگوی کامل تری برای دسته بندی اندیشه های سیاسی می توان ارائه داد که فهم ابعاد خرد و کلان اندیشه ها را در یک بازه زمانی طولانی میسر کند. این مقاله با مد نظر قرار دادن روش تحقیق «نظریه زمینه ای» ابتدا نگاهی اجمالی به دسته بندی های انجام شده و معیارها و الگوهای این دسته بندی ها تاکنون دارد، سپس به ارائه الگوی «دسته بندیِ خوشه ای» برای شناخت اندیشه های سیاسی می پردازد که یافته آن است. این الگو از سه سطحِ تحلیلِ بیرونی، تحلیل درونی، و نسبت سنجی بهره می برد و اندیشه های سیاسی را از جهت جریانی، گفتمانی و پارادایمی ریشه یابی می کند. در سطح تحلیل بیرونی، اندیشه ها را در جغرافیای کلان فکریِ یک جامعه یا حوزه تمدنی می بیند، در سطح درونی، با نگاه خُرد به فهم اجزای اندیشه ها می پردازد، و در سطح نسبت سنجی آنها را بایکدیگر مقایسه می کند.
۵.

آسیب شناسی نقش اندیشکده ها در سیاستگذاری خارجی جمهوری اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: اندیشکده ها سیاست گذاری خارجی تصمیم سازی تولید فکر آسیب شناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 361 تعداد دانلود : 928
تفاوت و تمایز سازمان ها و جوامع موفق در عرصه های مختلف به طور معمول به مکانیزم های موجود در سطوح عالی سیاستگذاری است که با تصمیم سازی گروهی و مشورتی می توان الگویی موفق و موثر بر گرفته از کارکرد اندیشکده ها و مراکز تصمیم ساز ایجاد کرد. جایگاه استراتژیک و با اهمیت اندیشکده ها امروزه در قرن بیست و یکم با اثبات و قابلیت و برتری در سیاستگذاری خارجی کشورهای پیشرفته همراه بوده است. رویکرد جامعه علمی، سیاستگذار و نخبگان علمی در جمهوری اسلامی تشکیل و راه اندازی اندیشکده ها و کانون های مولد و تصمیم ساز، بخصوص در عرصه سیاستگذاری خارجی است. به گونه ای که علاوه بر کثرت و تنوع با نوعی رقابت آشکار و پنهان بین اندیشکده های این حوزه همراه است. تحقیق حاضر از روش توصیفی- تحلیلی استفاده و اطلاعات مورد نیاز در خصوص چگونگی آسیب شناسی نقش و عملکرد اندیشکده ها از طریق مطالعات کتابخانه ای و بررسی اسناد و مدارک گردآوری شده است. در پژوهش حاضر ضمن تشریح مزایا و قابلیت های اندیشکده ها و کارکرد مناسب آنها در چگونگی تصمیم سازی در سیاستگذاری خارجی با محوریت آسیب شناسی و شناسایی موانع پیش روی فعالیت و اثرگذاری اندیشکده ها در روند سیاستگذاری خارجی جمهوری اسلامی تلاش شده است که مخاطب را با آسیب های غالب و برجسته ای چون عدم توجه به نظر کارشناسان و دولتی و شبه دولتی بودن اندیشکده ها و فقدان پیوند ساختاری اندیشکده ها آشنا کند
۶.

بررسی رابطه بین میزان اعتماد درسرمایه اجتماعی با میزان مدارای اجتماعی و ملی (مورد مطالعه دانشجویان تحصیلات عالی دانشگاه تهران)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مدارای اجتماعی اعتماد اجتماعی سرمایه اجتماعی توسعه اجتماعی دانشجویان تحصیلات عالی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 786 تعداد دانلود : 316
در اندیشه نظریه پردازان سیاسی و اجتماعی، اعتماد اجتماعی بعنوان مهمترین رکن سرمایه-اجتماعی و میزان مداراگری بعنوان پرورش دهنده ارزش های دموکراتیک از منظر ویژگی های فردی و ارتباطات اجتماعی مورد تأکید قرار گرفته اند. از آنجا که نوع نگرش افراد از مهمترین عوامل تاثیرگذار بر عرصه سیاسی-اجتماعی است و از آنجا که مدارای اجتماعی در جامعه دارای پیامدهایی از جمله، احترام به عقاید دیگران، آزادی و افزایش اعتماد در روابط اجتماعی و همگرایی و وحدت ملی است به نظر می رسد داشتن نگاهی آسیب شناسانه در خصوص احساس عدم صداقت و اطمینان و کاهش بی اعتمادی عاملی در جهت تقویت سرمایه اجتماعی مطلوب و معقول، مفید و موثر خواهد بود. در این پژوهش اعتماد در سرمایه اجتماعی و ابعاد آن و رابطه آن با مدارای اجتماعی در بین دانشجویان تحصیلات عالی ساکن در خوابگاه دانشگاه تهران مورد بررسی قرار می گیرد. نمونه گیری به روش تصادفی در دسترس انجام شد. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه استاندارد اعتماداجتماعی (صفاری نیا و شریف1389) و پرسشنامه مدارای اجتماعی (زالی زاده و همکاران 1394) و روایی آن توسط متحصصان و اساتید دانشگاه مورد تایید بوده و با سطح پایایی (آلفای کرونباخ) به ترتیب 72/0 و 70/0 بدست آمد استفاده شده است. برای تجزیه و تحلیل داده ها به روش همبستگی پیرسون از نرم افزار SPSS19 استفاده شد. یافته ها نشان می دهد 1) بین رفتار مبتنی بر اعتماداجتماعی با میزان مدارای اجتماعی دانشجویان رابطه مستقیم و معنادار وجود دارد، 2) بین تمایلات همکاری جویانه با میزان مدارای اجتماعی دانشجویان نیز رابطه مستقیم و معنادرای وجود دارد و 3) بین صراحت و صداقت و بُعد اطمینان و میزان مدارای اجتماعی دانشجویان پاسخ دهنده رابطه معنادار وجود ندارد.
۷.

بررسی ابعاد و ضرورت های جامعه فضیلتمند در ایران امروز(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: اخلاق فضیلت بحران ایران فضیلتمند

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 324 تعداد دانلود : 414
جوامع معاصر بشری با بحران های مختلفی مانند محیط زیست، آزار حیوانات، فقر، بیماری های ویروسی، جنگ و نظامی گری، ستمگری انسان ها نسبت به یکدیگر، گسترش روابط انتفاعی و ابزاری میان انسان ها، بی-تفاوتی سیاسی و مدنی، فروپاشی اخلاقی و ... مواجه هستند. در میان بحران های مذکور، مقاله حاضر با تمرکز بر بحران اخلاقی، در پی یافتن پاسخی مناسب برای این پرسش است که «چگونه می توان از گسترش بیشتر بحران اخلاق در جامعه امروز ایران جلوگیری کرد؟». به عنوان فرضیه پاسخ آن است که حرکت به سمت جامعه فضیلتمند و شاخص های اخلاقی چنین جامعه ای مانند مسئولیت پذیری، اعتماد، راستگویی، خیرخواهی، همکاری جویی، صداقت، دیگردوستی و مهارت، مهمترین امید ما برای جلوگیری از گسترش بحران اخلاقی است. از این رو، چیستی جامعه فضیلتمند، شناخت ابعاد و شاخص های آن و همچنین اهمیت و ضرورت طرح آن در جامعه امروزِ ایران از مهمترین مسائل مورد بررسی در این مقاله است. با دغدغه ای کاربردی سعی شده تا امکانات نظریه اخلاق فضیلت محور برای به کارگیری در سطوح فردی و اجتماعی معرفی شود تا از این طریق راهی برای حل و فصل معضلات اخلاقی جامعه ایران معرفی شود. برای دستیابی به چنین هدفی ضمن تعریف اخلاقِ فضیلت، به بررسی رابطه فضایل اخلاقی با جامعه و اهمیت چنین موضوعی در جامعه بحرانی ایران پرداخته شده است. روش تحلیل مقاله «هنجاری» است و با آسیب شناسی از «آنچه که هست» در پی «آنچه که باید باشد» حرکت خواهیم کرد. نتایج بحث نشانگر آن است که در پرتو اخلاق فضیلت می توان مواجه ای دیگرگونه با جامعه بحران زده ایرانی داشت و به سازوکارهای آن امیدوار بود.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۷۰