الله کرم مشتاقی

پیوند نفت، قبیله، پادشاه، اسلام وهابی و تعامل سنتی با ایالات متحده موجب شده است که عربستان سعودی همواره به عنوان کشوری محافظه کار و موافق وضع موجود شناخته شود. عربستان تنها کشور موجود در غرب آسیا و شمال آفریقا است که از زمان تأسیس در سال 1932 تاکنون با هیچ کودتا، انقلاب و تغییر بنیادینی مواجه نشده است. این کشور با وجود تغییرات تاکتیکی، رفتار مشابهی در سطح راهبردی در دوره های مختلف تاریخی از خود بروز داده است که شناخت آن می تواند به تحلیل، تبیین و آینده پژوهی سیاست خارجی ریاض کمک زیادی کند. در این پژوهش با روش کیفی و رویکرد توصیفی تحلیلی ضمن مبنا قراردادن چشم انداز 2030 عربستان سعودی، در پی استخراج الگوهای رفتاری این کشور در منطقه غرب آسیا و شمال آفریقا هستیم. از این رو می کوشیم به این پرسش پاسخ دهیم که به قدرت رسیدن نخبگان جدید حکومتی در سال 2015 و به دنبال آن اصلاحات داخلی این کشور در قالب چشم انداز 2030، چه تحولی (تغییر و تثبیت) در الگوها و روندهای سیاست خارجی عربستان سعودی ایجاد کرده است.

پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی تحلیلی، سیاست خارجی رژیم صهیونیستی در قبال جنبش های بیداری اسلامی را مورد بررسی قرار داده است. سیاست خارجی کشورهای منطقه با توجه به وسعت، سرعت و شدت این تحولات با تغییرات ماهوی، بنیادی، شکلی و تاکتیکی همراه بوده است. رژیم صهیونیستی نیز با آغاز این تحولات تغییراتی را در سیاست خارجی خود اعمال کرده است. این پژوهش به دنبال آن است تا روشن سازد که آیا اولاً تغییرات امنیتی و سیاست خارجی تل آویو دارای ماهیتی بنیادین بوده یا رویکردی صرفاً تاکتیکی داشته است، ثانیاً تحولات بیداری اسلامی کدام ابعاد از سطوح تصمیم گیری سیاست خارجی تل آویو را تقویت و کدام ابعاد را تضعیف کرده است. نوشتار حاضر بنیان پژوهشی خود را به منظور بررسی سیاست خارجی و امنیتی رژیم صهیونیستی، سطوح پنج گانه تصمیم گیری «جیمز روزنا» قرار داده و تلاش کرده سیاست خارجی تل آویو، از آغاز بیداری اسلامی (نوامبر 2010) تا پایان دولت سی و سوم این رژیم (آوریل 2015) را مورد بررسی قرار دهد.

قدرت به مثابه کانونی ترین مفهوم علم سیاست،موضوعی است که کمتر در خصوص تعاریف آن میان صاحبنظران و نویسندگان اتفاق نظر وجود ندارد.این عدم اجماع سبب گردیده تا دامنه گسترده ای از تعاریف در قالب مکاتب و گفتمانهای مختلف شکل گیرد.در پژوهشهای علمی برای خروج از این توسّع مفهومی و چالش واژگانی،شیوه های متفاوتی همچون سنخ شناسی مکتبی(ساخت گرائی،تکوین گرائی،واقع گرائی،آرمانگرائی و...)، تطور زمانی،بررسی تطبیقی و شیو های انطباقی به کار رفته است. این پژوهش در نظر دارد تا ضمن تحلیل توصیفی منحنی تحول واژگانی قدرت بطور عام در مکاتب مادی و غیر مادی،نظرات و دیدگاه های حضرت امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری و وجه تمایز آن با سایر دیدگاه ها را مورد واکاوی قرار دهد. رویکرد رهائی بخش انقلاب اسلامی ایران به رهبری امام خمینی و پس از ایشان،حضرت آیت الله خامنه ای سبب فاصله گیری و سویه سازی مفهوم قدرت و کاربرد آن شده است و این مقاله بر جنبه های بارزی همچون غایت گرائی، تکلیف محوری،ظلم ستیزی،نظم عادلانه و ... در تعریف قدرت از نظر رهبران انقلاب اسلامی و تفاوت ماهوی ان با دیدگاه های غربی اهتمام دارد.