نقدی دوباره بر «فاطمه- سلام الله علیها- در آئینه کتاب»

 
نگارش کتابنامه, علاوه بر تتبع وسیع, به تبحّر در فنّ تراجم, تاریخ و رجال و نسخه شناسى نیاز دارد و اگر مؤلف کتابنامه در یکى از این فنون, اطلاعاتش ناقص باشد کتاب او دچار اشتباهات و اغلاط فاحش خواهد شد و این بلایى بود که به سر کتابنامه فوق آمده است.
پس از انتشار نخستین چاپ کتاب (فاطمه در آئینه کتاب), این جانب نقدى بر آن نگاشت. (ر.ک: آینه پژوهش, شماره37) و موارد نادرستى از برخى مطالب آن را نمایان ساخت که در پایان آن آمده است: (ضمن آرزوى توفیق براى مؤلف محترم, امید است در چاپهاى بعدى تمام این کاستیها جبران شود و کارهایى از این دست با تأمل بیشتر و از سرِ دقّت و حوصله افزون به چاپ رسد).
امّا با کمال تأسف, چاپ دوم این کتاب نیز آکنده از کمبودها و کاستیهاست; همان اشتباهاتى که در چاپ اول وجود داشت ـ و یکایک آنها تذکر داده شده بود ـ اینک با تعداد بیشتر در چاپ دوم تکرار شده است. شاید انگیزه مؤلف براى این کار, افزایش شماره کتابها بوده باشد. اما شگفتى از (معاونت آموزشى و پژوهشى وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى) است که این کتاب را بدون توجه به اغلاط موجود در آن به دست چاپ سپرده و پیش از چاپ آن را بررسى نکرده است.
اینک براى آنکه این کتاب براى چاپهاى بعدى از اغلاط پیراسته شود و سخن ما به دور از واقعیت نبوده باشد به تذکار چند نکته درباره این کتاب مى پردازیم:
الف) مؤلف محترم, کتابش را نتیجه هفت سال کوشش و معرفى کننده 1155 کتاب مستقل در زندگى حضرت زهرا دانسته است (ص19) اما با یک نگاه اجمالى به آن درمى یابیم که نه این عدد صحیح است (که دهها کتاب بى ارتباط به حضرت و نادرست در آن داخل شده) و نه این همه, روى این کتاب کار شده است (که وجود اشتباهات فراوان در نام کسان, نام کتابها و عدم مراجعه به منابع در سراسر کتاب مشهود است).
ب) مؤلف محترم ارائه جزوه هاى کمتر از پنجاه صفحه را الزامى دانسته و حذف نام آنها را, نوعى فاصله گرفتن از چهارچوب علمى کار تلقى کرده است (ص19). حال جاى این پرسش است که آوردن نام کتابچه هاى کوچک پنج ـ شش صفحه اى کارى است علمى؟ و آیا اصولاً به آنها کتاب اطلاق مى شود؟ مانند:
حدیث شریف کساء, 15ص, چاپ 1395ش. (ش254)
حدیث شریف کساء منظوم, جیبى, 17ص (ش255)
حدیث کساء, جیبى, ؟ص (ش263)
حدیث کساء, نیم جیبى, 40ص (ش264)
حدیث کساء, رقعى, 6ص (ش266)
حدیث کساء, جیبى, 16ص (ش268)
حدیث الکساء فى مصادره, وزیرى, 8ص (ش271)
حدیث کساء منظوم, 16ص (ش276)
حضرت فاطمه, جیبى, 8ص (ش299)
نظم حدیث الکساء, رقعى, 8ص (ش1065)
زهرا بزرگ زن جهان بشریت, جیبى, 13ص (ش485)
زراعة الآخرة, جیبى, 20ص (ش450)
لازم به یادآورى است که در صفحه 122 تا 131 مجموعاً 32 عنوان درباره حدیث کساء وجود دارد که اکثر آنها کمتر از 30 صفحه است. آیا اینها کتابهاى مستقل درباره حضرت زهرا به شمار مى روند؟
ج) مؤلف در مقدمه مى نویسد: بعضى از کتابها ظاهر نامشان نشان مى دهد که درباره حضرت زهرا(ع) باشند, ولى مطالعه دقیق آنها این اشتباه را برطرف مى کند (ص21) و نوشتار خود را داراى این امتیاز مى داند که تمام کتابها مطالعه دقیق شده و همه آنها در مورد حضرت است, در حالى که مؤلف با توجه به این نکته, کتابهایى را که کوچکترین ارتباطى به حضرت زهرا ندارد, در شمار کتابهاى زندگى آنحضرت آورده است; مانند: تمام آنهایى که درباره شهر فاطیما ـ در پرتغال ـ است. این کتابها کوچکترین ارتباطى به حضرت زهرا ندارد. حتى مؤلف در توضیح برخى از آنها نوشته است: این کتاب درباره (فرانسیسکو)ست (ش805) یا این کتاب درباره (جاکنیتا)ست (ش217). آنها عبارتند از: ش47, 48, 50, 60, 79, 147, 216, 217, 603, 770, 771, 772, 774, 805, 935, 1003.
1و2. بانوى حجره تاریک (ش94 و95). این کتاب کوچکترین ارتباطى به حضرت زهرا ندارد و آن را انتشارات (نور جهان) ـ که مبلّغ رسمى مسیحیت در ایران, در پیش از انقلاب بود ـ به چاپ رسانده و عقاید انجیلى را مطرح ساخته است.
3. الشجرة الفاطمیة (ش561). درباره نسب سادات است.
4و5. البتول العذراء فى وصف الکیمیاء الحمراء (ش99). قصیده اى است درباره علم کیمیا, نه درباره زندگى حضرت زهرا. جالب آن است که در الذریعه (ج3, ص16) دنباله نام قصیده را آورده, اما مؤلف بدون جهت آن را حذف کرده است و همچنین است: (شرح البتول العذراء فى الکیمیاء الحمراء) (ش563) که این هم (قصائدى در مدح حضرت زهرا) نیست و مؤلف, اطلاعات نادرست داده است.
6. صحاح الاخبار فى نسب السادة الفاطمیة الاخیار (ش606).
7. بنى الزهراء (ش134).
8. بنى فاطمه دو سرى شاخ (ش135).
9. تحقیق المجلد الثالث والاربعون من بحارالانوار (ش161). آیا تحقیق و پاورقى بحار, خود کتابى مستقل به شمار مى رود; یعنى بحار یک کتاب است و تحقیق آن یک کتاب دیگر؟
10. ترکة النبى (ش192).
11. تفضیل الحسنین على امهما الصدّیقة (ع) (ش210). این کتاب درباره امام حسن و امام حسین ـ علیهما السلام ـ است.
12. الجمع بین فاطمیین (ش226). این درباره مسأله اى, فقهى یعنى جواز ازدواج با دو زن هاشمى است, نه درباره حضرت زهرا.
13. رسالة فى حلیّة الجمع بین الفاطمیتین (ش434).
14. الروضة الماجدیة (ش445). مؤلف اگر به این کتاب مراجعه کوتاهى مى کرد, مى دید که تمام اشعار آن درباره امام حسین و روز عاشورا و مقتل است.
15. الصوارم القاصمة لظهور الجامعین بین بنتین من ولد فاطمة (ش619). مؤلف در توضیح آن نوشته است: (در این رساله حرمت ازدواج با دو زن سید ثابت شده است) (پس این کتاب درباره حضرت زهرا است!).
16. فضائح المضلّین (ش811). یکى از مجلّدات شرح دیوان امیرالمؤمنین است, نه شرح زندگى حضرت زهرا.
17. بانوى اسلام (ش88). این کتاب ترجمه (المرأة المسلمة) (بانوى مسلمان) و در بیان صفاتى که یک زن مسلمان داشته باشد بوده و هیچ ارتباطى به حضرت زهرا ندارد.
18. مجمع الانوار (ش944). این کتاب درباره فضیلت صلوات است.
19. مزیل المین عن جواز الجمع بین الفاطمیتین (ش957).
20. مطالع الزهراء فى ذریّة بنى الزهراء (ش973).
21. مفتاح الفردوس (ش992).
22. نیرنگ فصاحت و ثمرة النبوة (ش1084). اوّلاً: این یک کتاب نیست و دو کتاب جداگانه است. ثانیاً: نیرنگ فصاحت ترجمه نهج البلاغه به اردو است (ذریعه, ج24, ص435). و ثمرة النبوة نیز در شماره 216 ذکر شده است.
23. فاطمة البتول روایة تاریخیة اجتماعیة (ش654). این کتاب ـ همانطورى که از اسمش برمى آید ـ داستانى تاریخى ـ اجتماعى و قصه عمرو و هند است.
24. فضل الفاطمیین (ش823).
25. گلهاى زهرایى (ش911). این کتاب مجموعه شعر درباره حضرت معصومه و مسجد جمکران و امام زمان(عج) است و کوچکترین ارتباطى به حضرت زهرا ندارد. ضمناً ناشر این کتاب (انتشارات مشایخ) است نه نشر مسعى ـ که اصلاً وجود خارجى ندارد.
26. جواب بعض العامة عن اعتراضه على اصحابنا… (ش232).
27. الوجیزة العاصمة من شبهة حرمة الجمع بین ثنتین من ولد فاطمة (ش1087). این کتاب به اردو است نه به عربى و اسم کتاب, مؤلف را به اشتباه افکنده است.
28. نقد روش عبداللطیف عاشور در تحقیق اثحاف السائل (ش1070).
29. تفسیر سورة الکوثر (ش205). مؤلف این کتاب را از فخر رازى معرفى کرده, اما آیا این کتاب درباره حضرت زهرا است؟ فخر رازى سنّى اشعرى شافعى که در تفسیرش آیات ولایت را انکار کرده و حتى در تفسیر سوره کوثر (مجلد 16, جزء31, ص117) نامى از حضرت زهرا نبرده است, کتابى مستقل در شأن حضرت نگاشته و سوره کوثر را به آن جناب تفسیر کرده است؟
30. کدام بیت الاحزان؟
این کتاب سفرنامه مؤلفش به مکه و مدینه است و از فجایع وهابى ها سخن مى گوید و کوچکترین ارتباطى به حضرت زهرا ندارد. چرا مؤلف گرامى, بدون مراجعه به اصل کتاب اطلاعات نادرست میدهد؟
نیز در نقد پیشین, دوازده کتاب دیگر ـ که به زندگى حضرت ارتباطى ندارند ـ یاد شده است, که همگى آنها در چاپ دوم نیز آمده است. ظاهراً مؤلف محترم, هر کتابى را که در اسم آن, کلمه فاطمه و زهرا باشد, مربوط به زندگى حضرت مى داند!
د) با اینکه مؤلف در مقدمه مى نویسد: چون در فهرست حاضر کتابهاى مستقل مورد نظر است, نام کتابهاى ضمنى حذف شد (ص22). اما ناخودآگاه ـ و یا براى افزایش شمار کتابها ـ بسیارى از کتابهاى ضمنى را هم با کتابهاى مستقل مخلوط کرده است; مانند:
1. اهل بیتین قودسال قادینلرى و فاطمه (ش78). این کتاب درباره بانوان اهلبیت است.
2. انوار حسینى (ش73). در تاریخ حضرت فاطمه و فرزندانش است.
3. جنت البقیع (ش228). این رساله درباره تاریخ و جغرافیاى قبرستان بقیع است و اختصاصى به حضرت زهرا ندارد.
4. بقیعة (ش127). این نیز در مورد قبرستان بقیع است ـ تازه اگر باشد ـ نه قبر حضرت زهرا.
4. الخطب الثلاثة فاطمة و امّ کلثوم و زینب (ش342).
5. شأن پنج تن (ش560).
6. کلمة جامعة (ش882). مؤلف, این کتاب را از حاج ملا على واعظ خیابانى (م1282)؟ ـ 1367ق صحیح است ـ و به نقل از علماء معاصرین/ 407 و در شرح احوال حضرت زهرا نوشته است. اما خود مؤلف در کتابش مى نویسد: (کلمة جامعة فى 470 صفحه, محتوى بر عقاید و مسائل و قصاید و احوال حضرت صدیقه طاهره و جمعى از ائمه معصومین ـ علیهم السلام ـ و دیگر مقاصد مهمّه.)
روشن است که مؤلف محترم به منبع مورد استناد مراجعه نکرده و نام این کتاب و منبع را از جاى دیگرى (کتابنامه حضرت زهرا, تدوین: بنیاد فرهنگى فاطمة الزهرا) گرفته است.
نیز در نقد پیشین, 26 کتاب ضمنى نشان داده شد که همگى در این چاپ نیز تکرار شده اند.
هـ) همچنین مؤلف در این کتاب براى افزودن بر تعداد کتابها, بسیارى از عناوین را از خود اختراع کرده و به مؤلفى موهوم نسبت داده است; مانند:
1. سیدة النساء فاطمة بنت الرسول (ش538). این چند صفحه از (صفة الصفوة) ابن جوزى بوده و هیچگاه مستقلاً به چاپ نرسیده است.
2. فاطمه (645). مؤلف, مدرک خود را ذریعه (ج17, ص186) نوشته است, اما با مراجعه به آن روشن مى شود که: شیخ شرف الدین على یزدى (م830ق) یک معمّا از نام حضرت زهرا ساخته و معاصر او, سید محمد بن على حسینى در شرح آن, رساله اى به نام قواعد العمل نوشته است. حال از کجاى این عبارت برمى آید که سید محمد حسینى کتابى مستقل به نام (فاطمه) نوشته است, قضاوت با خوانندگان است.
3. فدک فى التاریخ (ش794). نوشته سید حیدر بن اسماعیل موسوى عاملى. مؤلف مدرک خود را نقباء البشر (ج2, ص684) نوشته است, اما به این کتاب مراجعه نکرده تا ببیند که شیخ آقا بزرگ این کتاب را از تألیفات فرزند سید حیدر, یعنى سید محمد باقر صدر دانسته و این کتاب هم بسیار مشهور است.
4. القصیدة الحلواء فى مدح بنى الزهراء (ش848). مؤلف در ذیل آن مى نویسد: (این کتاب شامل قصیده اى در مدح حضرت زهرا و فرزندانش است)!
5. قصیدة فى مدح بضعة النبى (ش849). مؤلّف مى نویسد: (قصیده اى بدون الف در مدح حضرت زهراست)!
6. قصیدة لرثاء الصدیقة على ابیها (ش850). آیا اینهم یک کتاب مستقل است؟
7. عدّة قصائد فى رثاء الزهراء (ش628). این قصاید هیچگاه تفکیک نشده و به صورت مستقل هم منتشر نشده است.
8. الکوثریه (ش897). این نام یک شعر درباره امیرالمؤمنین(ع) و عید غدیر است و هیچ ارتباطى به حضرت زهرا ندارد. ر.ک: نقباء البشر, ج2, ص770.
9. یاس کبود (ش1150). مؤلف در ذیل آن نگاشته است: (عنوان دیگر کتاب (در رثاى صدیقه کبرى) است و منبع مورد استناد خود را کتاب (غدیر در شعر فارسى) معرفى مى نماید. امّا در این کتاب (ص67) آن را تنها یک شعر توصیف کرده است. عبارت کتاب چنین است: (سوگ سروده او در رثاى صدیقه کبرى ـ سلام الله علیها ـ با نام (یاس کبود) شهرتى همگانى یافت.)
10. مؤلف محترم, مجموعه مقالات (الزهرا) را ـ که حاوى چند مقاله است ـ تفکیک و به عنوان چهار کتاب مستقل معرفى کرده و بار دیگر هم کتاب (الزهرا) را شماره گذارى نموده است. آنها عبارتند از:
امّ ابیها صدیقه کبرى (ش68). ترجمه اسدالله ناصح;
زندگانى فاطمةالزهرا (ش465). ترجمه حسین ـ که حسن صحیح است ـ طارمى;
ترجمه وفاة الزهراء (ش191). ترجمه مسعود پاکپور ـ که پاکپرور صحیح است;
الزهراء (ش474).
این چهار شماره همه یک کتاب هستند.
11. نَظم روایة ورقة فى مصائب الزهراء (ش1067).
اینهم فقط یک شعر است و کتابى مستقل نیست.
12. ملحمة فى الزهراء البتول (ش999).
این نیز کتابى مستقل نبوده و تنها یک شعر چند بیتى است.
13. حدیث خطبة الزهراء (ش250). مؤلف آن را کتابى مستقل از سید مرتضى علم الهدى دانسته و به النابس/121 نسبت داده است. اما شیخ آقا بزرگ تهرانى در آن جا مى نویسد:
سید مرتضى از برخى از اساتید شیخ مفید نیز روایت مى کند; مانند: ابوعبدالله مرزبانى (م378ق) که از او بسیار و از جمله (حدیث خطبة الزهراء) را روایت مى کند.
مؤلف خیال کرده که حتماً اینهم نام کتابى مستقل است.
14. خطبة الزهراء (ش353). مؤلف آن را کتابى مستقل از على بن هارون دانسته و به نوابغ الرواة (ص211) ارجاع مى دهد. اما شیخ آقا بزرگ تهرانى مى نویسد: سید مرتضى از ابوعبدالله مرزبانى و او از على بن هارون, خطبة الزهراء را نقل کرده است. آیا این کتابى مستقل مى باشد؟
و هم در نقد پیشین یازده مقاله ـ که همه به عنوان کتابى مستقل شماره گذارى شده ـ معرفى شده است.
و) هرچند مؤلف در مقدمه نوشته است: کتابهایى که دو نام دارند در بعضى کتابنامه ها به عنوان دو کتاب معرفى شده بود که در کتاب حاضر این اشتباهات رفع شد (ص22). امّا واقع امر آن است که مؤلف محترم خود بیش از همه کتابنامه ها دچار این مشکل شده و لذا از ارزش کتابنامه خویش کاسته است. برخى از آنها عبارتند از:
1. احوال بى بى فاطمه (ش21 و22 و24) هر سه فارسى و خطى در کتابخانه هاى پاکستان.
2. البلاغة الفاطمیة (ش128 و129). هر دو بدون مؤلف و هر دو چاپ نجف و به علاوه آن هم با (البلاغة الفاطمیة) (ش130) نوشته سید جاسم شبر, یکسان است.
3. تفسیر سورة الکوثر و درّة الدرر فى تفسیر سورة الکوثر (ش204 و 208 و390). این هرسه با هم یکى هستند. هر سه تفسیر سوره کوثر و نوشته ملا حبیب الله کاشانى. مؤلف محترم به دلیل کمى تبحّر در علم تراجم و کتابشناسى نتوانسته است تشخیص دهد که حبیب الله کاشانى و حبیب الله بن علیمدد ساوجى کاشانى و حبیب الله بن علیمدد ساوى کاشانى ـ هرسه متوفاى 1340ق. ـ نام یک نفر است.
4. حضرت زهرا و فاطمه زهرا حضرتلرى (ش292 و 334). هر دو, ترجمه ترکى (بانوى بانوان) و به خط فارسى, ترجمه على سید زاده و چاپ بنیاد بعثت.
5. خطبة الزهراء (ش356 و 358). هر دو, چاپ مؤسسة البلاغ (بیروت) در سال 1990م.
6. خطبه هاى حضرت زهرا و خطبه هاى روشنگرانه حضرت فاطمه زهرا (ش365 و 366). هر دو چاپ بنیاد بعثت.
7. بى بى فاطمه و داستان بى بى فاطمه (ش141 و 372). هر دو فارسى, بدون مؤلف در کتابخانه گنج بخش پاکستان.
8. رساله حضرت طاهره و رساله فاطمه (ش424 و 427). هر دو فارسى و خطى و بدون نام مؤلف.
9. الرسالة التفضیلیة و تفضیل الحسنین (ش210 و 423). هر دو در یک موضوع و نوشته آقا محمد على بهبهانى.
10. شرح خطبة الزهراء (ش579 و 580). هر دو نوشته سید ابوالقاسم موسوى خوانسارى.
11. خزان در بهار و شکوفه عصمت (ش337 و 597). هر دو نوشته محمود جویبارى, و هیجده مناسبت مطابق هیجده سال سنّ حضرت زهرا. جالب آن است که خزان در بهار اصلاً وجود خارجى ندارد.
12. صحیفه فاطمه زهرا و صحیفه فاطمیه (ش608 و 610). هر دو نوشته سید محمد هادى جونپورى و چاپ هند. طرفه آنکه این کتاب مستقل! تنها پنج صفحه (به قطع رقعى و ضمن یک مجموعه) است.
13. فدک فاطمه و ماجراى فدک (ش793 و 930). هر دو نوشته سید احمد فالى. جالب آن است که یکى را فارسى چاپى و دیگرى را فارسى خطى نگاشته است.
14. فدک فى التاریخ (ش794 و 796). هر دو نوشته سید محمد باقر صدر.
15. مسئله فدک (ش958 و 959). هر دو نوشته سید محمد جعفر زیدى.
16. زندگانى فاطمه زهرا (ش463 و 469). هر دو از شهید دستغیب, ایشان یک زندگانى فاطمه زهرا, نگاشته, نه دو کتاب به یک اسم.
17. مسند فاطمه (ش962 و 963) و دلائل الزهرا (ش407). هر سه کتاب از محمد بن جریر طبرى صغیر.
18. مسند فاطمه (ش962 و963). هر دو عربى خطى و بدون مؤلف.
19. نظم حدیث الکساء (1060 و 1066). هر دو از سروده هاى سید عدنان غزیفى بحرانى است. جالب آن است که مؤلف به تصویر کتاب (ش1066) توجه نکرده تا نام مؤلف (سید عدنان عزیفى) را بر آن ببیند و لذا نام ناشر را به عنوان نام مؤلف ذکر کرده است.
20. فضائل فاطمة الزهرا و مناقب فاطمه (821 و 1013). هردو از حاکم نیشابورى (م405ق).
21. فضل الفاطمیین و فضیلت فاطمیین (ش823 و 825). هر دو عربى خطى و از تألیفات ملا اسماعیل خاجوئى.
22. قصه فاطمه زهرا (ش843 و 844). هر دو فارسى خطى و هر دو بدون مؤلف. البته در ذیل آن از قصه فاطمه زهرا ـ ترکى و عربى و اردو ـ نیز یاد شده که احتمال مى رود همه آنها یکى باشد و لغت آنها نیز با هم تفاوت نکند.
23. نود و نه نام حضرت فاطمه (ش1078 و 1079). هر دو بدون مؤلف و هر دو خطى و در هند.
24. وصیت پیغمبر به فاطمه و وصیت حضرت رسول به فاطمه زهرا (ش1091 و 1092 و 1093).
25. وصیة النبى لفاطمة (ش1094ـ1102). این نه عنوان همه عربى و بدون مؤلف هستند. ضمناً این کتابها احادیث پیامبر اکرم به شمار مى روند. آیا وصایاى پیامبر به على(ع) و ابوذر غفارى, و نیز وصیت امیرالمؤمنین به امام مجتبى(ع) مربوط به وصیت کننده است یا موصى له؟
26. وفاة الزهراء (ش1108 و 1110 و 1119 و 1122). این چهار عنوان همه عربى و بدون مؤلف هستند.
27. وفاة الزهراء (ش1105 و 1109). سید ماجد بحرانى با سید هاشم بحرانى خلط شده و سید ماجد کتابى به نام وفاة الزهراء ندارد.
28. وفات نامه حضرت فاطمه (ش1032 و 1033 و 1037). هرسه کتاب اردو, خطى و بدون مؤلف هستند.
29. فضائل فاطمة و مناقب فاطمة (ش818 و 1011). هر دو بدون مؤلف و به نقل از کشف الظنون.
30. حدیث شریف کساء منظوم و نظم حدیث کساء (ش255 و 1051). هر دو از شیخ جعفر شرف الدین شوشترى. ضمناً مؤلف متوجه نشده است که شیخ جعفر شرف الدین و شیخ جعفر بن محمد باقر شوشترى یک نفر است.
31. الثغور الباسمة فى فضائل فاطمة و مناقب فاطمة (ش214 و 943) هر دو از عبدالرحمان سیوطى.
32. مباحثة امامى و سنى= مباحثة الجعفرى و الاشعرى= مباحثة العلوى والاموى فى تفضیل الزهراء على مریم بنت عمران (ش936 و 937 و 938). هر سه از یک مؤلف و در یک موضوع و خطى, البته مباحثة العلوى و الاموى مختصرتر از مباحثة الجعفرى والاشعرى است.
33. فاطمة الزهراء قدوة و اسوة و فاطمة الزهراء المرأة النموذجیة (ش734 و 738). هر دو از یک مؤلف و در یک موضوع است.
البته بررسى بیشتر از حوصله این مقاله بیرون است.
ز) مؤلف محترم خود را مقیّد به دادن اطلاعات صحیح ندانسته است و در برخى موارد در مورد نام مؤلف, ناشر, لغت کتاب, طبع کتاب, ترجمه آن, دچار اشتباه شده است. مواردى از آن عبارتند از:
نام مؤلف:
1. البلاغة الفاطمیة, از سید جاسم شبّر است, نه عبدالرضا بن محمد على مطبعى ـ که ناشر آن است ـ (ش128).
2. نظم حدیث الکساء. از سید عدنان غریفى است, نه سید على عدنانى ـ که ناشر آن است ـ (ش1066).
3. بضعة الرسول. مؤلف آن را میرزایى قادیانى نوشته است, در حالى که میرزائیان فرقه اى از قادیانیه هستند نه شخص.
4. فدک فى التاریخ. از سید محمد باقر صدر است, نه سید حیدر موسوى عاملى (ش794).
5. نقش تاریخى و سیاسى فدک. از على اکبر حسنى است, نه سید على اکبر حسینى خراسانى ـ که وجود خارجى ندارد (ش1071).
نام ناشر:
1. گلهاى زهرایى. ناشر آن انتشارات مشایخ است, نه انتشارات مسعى ـ که وجود خارجى ندارد ـ (ش911).
2. فریاد یک انقلاب. ناشر آن دارالتبلیغ اسلامى است, نه انتشارات بدر (ش810).
لغت کتاب:
1. رساله آیت الله محمد کرمى درباره (فدک), به فارسى است نه عربى (ش430).
2. ثمرة النبوة. به زبان اردوست نه فارسى (ش215). ر.ک: ذریعة (ج5, ص16).
3. تفسیر سورة الکوثر. این کتاب عربى و به چاپ رسیده است, نه عربى خطى و نه فارسى چاپى (ش204 و 208 و 390). ر.ک: ذریعة (ج8, ص98).
4. فاطمة الزهراء من المهد الى اللحد. نه به انگلیسى ترجمه شده و نه به اردو, پس شماره هاى 693 و 307 زاید است.
5. کتاب ـ سخیف و موهون ـ فاطمة و بنات محمد. به فرانسوى بوده و هیچگاه به عربى ترجمه نشده, پس شماره 757 زاید است.
6. لمعة الضیاء فى شرح خطبة الزهراء (ش926). اگر به عربى است, پس چرا اسم آن در فهرست کتابهاى چاپى فارسى آمده و اگر فارسى است, چرا در مقابل آن نوشته اید: عربى!
7. نظم حدیث الکساء. اثر شیخ جعفر شرف الدین, فارسى است نه عربى (ش1051).
طبع کتاب:
مؤلف محترم بسیارى از کتابهایى را که هنوز به چاپ نرسیده و معلوم نیست چه زمانى به چاپ خواهد رسید و نیز پلى کپى ها را جزو کتابهاى چاپى نوشته است و طبعاً خواننده هرچه به دنبال آنها مى گردد کمتر مى یابد; مانند:
کتابهاى مؤسسة الزهراء, چون: بر کرانه کوثر (ش114); برگزیدگان (ش116 و117); برگ گل سرخ (ش118); پاره آفتاب (ش145); چشمه نور (ش235); خورشید شب (ش370); در بارگاه ماه (ش381); ماه هفت آسمان (ش934); محبوبه پروردگار (ش946); فضائل فاطمة الزهراء (ش822); کعبه عفاف (ش879); قطره اى از دریا (ش854) و نیز پلى کپى هایى که در نقد پیشین نام آنها آمده است; خزان در بهار (ش337) کى تألیف شده, تا به چاپ رسیده باشد؟ نیز کتاب لؤلؤ درخشان در صفات بهترین زنان جهان (ش919) به چاپ رسیده است. و هم کتاب فدک فاطمه= ماجراى فدک (ش793) به چاپ رسیده است (و مؤلف محترم هر دو را خطى نوشته است).
ترجمه کتاب:
1. کتاب فاطمة الزهراء من المهد الى اللحد. به اردو و انگلیسى ترجمه نشده است (ش693 و 703).
2. کتاب فاطمة و بنات محمد(ص). به عربى ترجمه نشده است تا به چاپ رسیده باشد (ش757).
ح) مؤلف محترم در مقدمه کتابش (ص25) ذکر تاریخ وفات مؤلفین را وعده داده است, اما در مقام عمل, بسیارى از ایشان را مهمل گذارده و تنها سال فوت کسانى را ذکر نموده که در کتابنامه حضرت زهرا اثر آقاى ناصرالدین انصارى ـ آمده است ـ برخى از آنها ـ که تاریخ وفات ایشان ذکر نشده است ـ عبارتند از:
حسن سعید (ش723); جلال الدین ریاستى (ش767); محمدرضا حکیمى حایرى (ش758); سید مصلح الدین مهدوى (ش802); توفیق ابوعلم (ش868); عایشه عبدالرحمن بنت الشاطى (ش678); عباس محمود عقاد (ش744); سید محمد کاظم قزوینى (ش740); محمد واصف (ش705); ملا داود کعبى هجرى (ش685); سید مرتضى حسینى فیروزآبادى (ش319); سید محمد هادى جونپورى (ش608); على بن موسى عمارى قرناطى (ش605); صدرالمتألّهین شیرازى (ش570); سید محمود آلوسى بغدادى (ش561); شیخ محمد على واعظ کرمانشاهى (ش514); سید محمد کاظم کفایى (ش465); سید على مرعشى شهرستانى (ش1059); حیدر على فیض آبادى هندى (ش374); سید جمال الدین محمد یزدى حایرى (ش384).
همچنین 22 نفر دیگر ـ که تاریخ وفات آنها ذکر نشده است ـ در نقد پیشین یادآورى شده اند, که در این چاپ نیز بدون سال فوت مانده اند.
ط) مؤلف در پاره اى موارد, تاریخ وفات مؤلفین را بسیار اشتباه ذکر کرده است, مانند:
1. سید جواد شرافت (ش674). تاریخ فوت او را 1360قمرى ذکر مى کند, که 1402قمرى صحیح است.
2. ملا على واعظ خیابانى (ش882). تارخ فوت او را 1282 قمرى ذکر مى کند و 1367 قمرى صحیح است.
یى) مؤلف محترم در بعضى موارد, نام مؤلف را تعیین نکرده است. با اینکه با اندکى تحقیق نام آنها روشن است.
ش868: کدام بیت الاحزان؟ (چاپ انتشارات سروش است و نام مؤلف بر روى کتاب ـ حتماً ـ نوشته شده است.)
ش699: فاطمة الزهراء (مؤلف که از تعداد صفحات آن آگاه است, خوب بود نام مؤلفین آن را نیز مى نوشت).
ش906: گل محمدى (عزیزالله جعفریان).
ش687: فاطمة الزهراء (میر ابوالفتح دعوتى نویسنده آن است).
به هر حال این کتاب با این نکات ـ که برخى را بر سبیل مثال بیان کردیم ـ به چاپ رسیده است. امید است در چاپهاى بعدى بر روى آن دقت بیشترى شود و مؤلف محترم و ناشر گرامى, براى انتشار آن شتاب نکرده و آن را با تأمل بیشتر و رفع نقایص منتشر نمایند.