«تُفَک» و «تُفَنگ» و ضَبْطِ نَصِ شَهْرآشوب وَحید قَزوینی

چکیده

شهر آشوب نام یکی از انواع شعر فارسی است که در آن سراینده به توصیف و مدح یا ذم اهل شهر و پیشه وران و ارباب مشاغل و اصناف گونا گون موجود در آن می پردازد. این گونه شعری، افزون بر ارزش هنری و ادبی عام آن، از چشم انداز جامعه شناسی تاریخی و وقوف بر لغات و اصطلاحات پیشه ها و صنعت های رایج در ادوار دور و فنون گونا گونی که در قدیم شایع بوده و همچنین شناخت مواد و ابزارهای مورد استفاده در حرف و صنایع مختلف، بسیار سودبخش است. مثنوی شهر آشوب وحید قزوینی مانند همه شهر آشوب ها و از جهاتی بیش از بسیاری از دیگر شهرآشوب ها، به کار مطالعه در تاریخ مشاغل و اصناف و بسیاری از دیگر مدنیات ایران کهن می آید. این کتاب اخیرا به کوشش رسول جعفریان در قالب چاپ حروفی از سوی نشر مورخ در سال 1398 به زیور طبع آراسته شده است. نویسنده در نوشتار حاضر با اشاره به یکی از اصناف مذکور در شهرآشوب وحید قزوینی یعنی تفنگ ساز، کندوکاوی در ضبط کلمه تفک و تفنگ در کتاب مذکور دارد. وی خوانش حدسی تفک را بر تفنگ ضبط کرده رسول جعفریان رجحان می نهد. نویسنده در ادامه، من باب نقد، معانی درست برخی واژه های دیگر متن را متذکر می شود.