مقدمه: بیشتر مطالبی که نظام های آموزشی می آموزند، برنامه ریزی شده و آشکارند، اما مطالبی نیز وجود دارند که آشکار و صریح نبوده و پنهان و غیربرنامه ریزی شده هستند. شواهد این دوگانگی را می توان در برنامه درسی پنهان یافت که جعبه سیاه آموزشی نامیده می شود. اهداف مقاله حاضر، بررسی ماهیت جنبه های مختلف برنامه درسی پنهان در بُعد تربیت اجتماعی که از ساختار محیط آموزشی، جو اجتماعی آن و تعامل بین الگوهای مربی و فراگیر استخراج می شود و آشکارسازی جنبه های بازدارنده تربیتی برنامه درسی پنهان بودند.
نتیجه گیری: از آنجا که برنامه درسی پنهان جنبه های برجسته و گسترده نظام آموزشی را تشکیل می دهد، آنچه آموزش می دهد، می تواند تاثیرگذارترین مطالبی باشد که فراگیر در دوره تحصیل فرامی گیرد. از این رو، شناسایی جنبه های بازدارنده برنامه درسی پنهان با تاکید بر تربیت اجتماعی فراگیران می تواند به تحقق اهداف برنامه ریزی شده و آشکار تربیت اجتماعی محیط آموزشی کمک کند.
