مطالب مرتبط با کلیدواژه

عربستان سعودی


۶۱.

روابط جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی؛ چالش های بنیادین و امکانات پیشِ رو(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سیاست دوره ۴۰ پاییز ۱۳۸۹ شماره ۳ 1 - 19

کلیدواژه‌ها: جمهوری اسلامی ایران روابط خارجی سیاست خارجی سیاستگذاری خارجی عربستان سعودی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۷ تعداد دانلود : ۵۹۶
در این پژوهش، اهداف کلان دو کشور ایران و عربستان سعودی، مورد بررسی قرار می گیرد. از نظر نویسندگان، واکاوی روابط دو کشور با توجه به این اهداف که شکل دهنده ی سیاست خارجی آنها می باشد می تواند به ما در تبیین اهداف فوق کمک کند. در این پژوهش، ابعاد نظری شکل دهنده به ساختار ذهنیِ حاکم بر این روابط به صورت تحلیلی و برپایه ی استشهاد به وقایع گذشته ی روابط دو کشو ر، بدون تمرکز بر دوره ای خاص، مورد بررسی قرار می گیرد. در این پژوهش همچنین موانع ساختاری موجود که مانع بهبود روابط دو کشور می شود مورد توجه قرار می گیرد. در پایان میزان توانایی دو کشور در گذار از وضعیت تعارض و رقابت به همکاری و تعامل عقلانی پایدار در قالب نتیجه گیری مطرح می شود.
۶۲.

عربستان سعودی و تهدید امنیتی جمهوری اسلامی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سیاست دوره ۴۸ زمستان ۱۳۹۷ شماره ۴ 945 - 960

کلیدواژه‌ها: امنیت تهدید وجودی جمهوری اسلامی ایران عربستان سعودی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۲۸ تعداد دانلود : ۶۴۹
در طول ماه های گذشته، عربستان سعودی دستخوش برخی تحولات در سطوح مختلف داخلی، منطقه ای و بین المللی شده است که از جمله می توان به گسترش روابط با ایالات متحده آمریکا و خرید کلان تسلیحاتی از این کشور، تنش در روابط با قطر، انتصاب محمد بن سلمان به ولیعهدی و آشکار کردن روابط با رژیم صهیونیستی اشاره کرد. نکته شایان توجه در همه این تحولات، دستمایه قرار دادن بهانه مقابله با نفوذ منطقه ای جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک تهدید منطقه ای است. از این رهگذر، تحولات مذکور در کانون توجه نخبگان سیاسی و نظامی ایران قرار گرفته است و تحلیلگران مسائل استراتژیک با حساسیت ویژه ای به تهدیدهای برخاسته از آن می نگرند؛ اما با توجه به گوناگونی ماهیت تهدیدها و اهمیت تهدیدهای امنیتی در سرنوشت یک کشور، هدف اصلی مقاله پیش رو، واکاوی ماهیت این تهدیدهاست. بر این اساس، به طرح این پرسش پرداختیم که ماهیت تهدیدهای برخاسته از تحولات اخیر عربستان سعودی برای جمهوری اسلامی ایران چیست؟ در پاسخ به این پرسش، با استفاده از روش توصیفی - تحلیلی برپایه استفاده از منابع کتابخانه ای و با عنایت به تعامل فهم و واقعیت در مکتب امنیتی کپنهاگ - که به عنوان رویکرد پژوهشی مقاله انتخاب شده است - این فرضیه بیان شد که به نظر می رسد تحولات اخیر عربستان سعودی، بیانگر تلاش این کشور برای برعهده گرفتن کارکردی محوری با هدف مهار منطقه ای جمهوری اسلامی ایران از سوی ایالات متحده آمریکا است که این کارکرد به ویژه با به قدرت رسیدن بن سلمان به ولیعهدی و نگرش های ضد ایرانی وی، تشدید شده است و امنیت ملی جمهوری اسلامی را بیش از پیش تهدید می کند.
۶۳.

نقش عربستان سعودی در خروج آمریکا از توافق هسته‌ای برجام

نویسنده:
منبع: پژوهش ملل مهر ۱۳۹۸ شماره ۴۶
تعداد بازدید : ۸۱۲ تعداد دانلود : ۶۶۸
ایران و عربستان باتوجه به موقعیت ژئوپلیتیکی که دارند یکی از مهم ترین بازیگران خاورمیانه هستند که بیشترین نقش آفرینی را در رخدادهای منطقه دارند. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی این دو به دلیل تضادهای شدید ایدئولوژیکی با هم در رقابت شدید به سر می برند و همین امر باعث تسری رقابت در دیگر زمینه ها شده است. روابط این دو کشور در طول تاریخ همواره روندی سینوسی داشته است و ب اتوج ه ب ه تحولات س ال های اخی ر در منطق ه همانند عراق، سوریه، یمن و ... ش اهد رقابت های جدی ای ران و عربستان بودی م. چراکه افزایش قدرت هریک از این قدرت ها متقابلا به تضعیف دیگری در منطقه می انجامد. باتوجه به توافق هسته ای میان ایران و گروه 1+5 زمینه افزایش قدرت منطقه ای ایران در منطقه فراهم شده بود که این امر باعث موضع گیری شدید عربستان در مقابل ایران شد. باتوجه به خروج آمریکا از توافق هسته ای برجام شاهد کاهش قدرت مانور ایران در مسائل منطقه ای هستیم، بدیهی است عربستان در خروج آمریکا از این توافق نقش داشته است. پژوهش حاضر به دنبال این سوال است که هدف عربستان سعودی از فشار بر ایالات متحده در خروج از توافق برجام چیست؟ فرضیه مطرح شده نیز بر این اصول استوار است که فشار عربستان به آمریکا برای خروج این کشور از توافق هسته ای برجام، با هدف ممانعت از تقویت قدرت ایران و در نتیجه کاهش تهدید ایران علیه عربستان سعودی انجام گرفته است. چارچوب نظری مورد استفاده این پژوهش رئالیسم تهاجمی و روش پژوهش توصیفی-تحلیلی می باشد.
۶۴.

صوفیان سعودی: مصالحه میان وهابیان و متصوفه در حجاز (1925 1940)

نویسنده: مترجم:
منبع: آینه پژوهش سال ۲۵ خرداد و تیر ۱۳۹۳ شماره ۲ (پیاپی ۱۴۶) 19 - 25

کلیدواژه‌ها: دندراویه سنت ادریسی صوفیان سعودی وهابیان متصوفه حجاز آل سعود تصوف دولت سعودی فرقه احمدیه فرق صوفی عربستان سعودی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۵۴ تعداد دانلود : ۶۲۷
دندراویه یکی از طریقت های برآمده از سنت ادریسی بود که پس از مرگ سرسلسله آن، احمد بن ادریس فاسی، در گونه های مختلف در جهان اسلام بسط یافت. نویسنده در مقاله حاضر به دنبال نشان دادن این مسئله است که گرچه دشمنی وهابیان با تصوف قادری امری غیر قابل انکار بوده، اما فِرَقی همچون دندراویه پس از فتح حجاز توسط آل سعود به حیات و اشاعه آموزه های خود ادامه داده اند. وی در پی پاسخ به این سؤال است که چرا تنها دندراویه توانست پس از تسلط دولت سعودی بر حجاز، به فعالیت خود ادامه دهد. یکی از مفاهیم مورد تأکید نویسنده در این مقاله آن است که درک از وهابیت بر مبنای سلسله وقایعی که منجر به فتح حجاز توسط نیروهای سعودی در دهه های 1920 و 1930 شد، با آنچه در ساحت اندیشه رخ داده کمی متفاوت است. وی قبل از نگاه دقیق به ویژگی های خاص فرقه احمدیه، به تبیین وضع تصوف در عربستان سعودی و نوع مواجهه عبدالعزیز با تصوف می پردازد. از این رو، نیم نگاهی به روابط مابین خاندان سعود و ساختار مذهبی وهابی دارد.
۶۵.

تأثیر سرمایه اجتماعی بین المللی بر روابط ایران و عربستان پس از انقلاب اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای سیاسی معاصر سال دهم بهار ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۳۱) 127-157

کلیدواژه‌ها: سرمایه اجتماعی بین المللی جامعه بین المللی روابط خارجی جمهوری اسلامی ایران عربستان سعودی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۱ تعداد دانلود : ۷۱۱
روابط ایران و عربستان به عنوان دو کشور تأثیرگذار و قدرتمند منطقه خاورمیانه در سال های پس از انقلاب اسلامی بسیار پر فراز و نشیب بوده و در طیفی گسترده از همکاری نزدیک تا قطع روابط دیپلماتیک در نوسان بوده است. در این پژوهش از چارچوب نظری جدیدی به نام "سرمایه اجتماعی بین المللی" برای تبیین تحولات روابط دو کشور استفاده می شود. پرسش اصلی این است که سرمایه اجتماعی بین المللی چه تأثیری بر روابط ایران و عربستان پس از انقلاب اسلامی داشته است؟ در راستای پاسخ به این پرسش، با بهره گیری از اسناد و منابع کتابخانه ای موجود و استفاده از تحلیل های کمّی و کیفی سعی می شود پس از سنجش میزان سرمایه اجتماعی بین المللی ایران و عربستان بر اساس شاخص های تعریف شده و بررسی نوسانات آنها، به بررسی تأثیر آن بر روابط دو کشور در سال های پس از انقلاب اسلامی ایران بپردازیم. نتایج و یافته های پژوهش حاکی از آن است که میان فراز و نشیب در میزان سرمایه اجتماعی بین المللی ایران و عربستان و فراز و نشیب در روابط دو کشور رابطه ای معنادار برقرار است.
۶۶.

تهاجم نظامی عربستان سعودی به یمن؛ دلایل و پیامدها

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه اندیشه معاصر سال دوم بهار ۱۳۹۸ شماره ۲

کلیدواژه‌ها: عربستان سعودی یمن انصارالله ائتلاف توفان قاطعیت واقع گرایی تهاجمی ژئوپلیتیک

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۶۹۳ تعداد دانلود : ۱۳۷۷
عربستان سعودی در 26 مارس 2015 با تشکیل ائتلافی از کشورهای عربی، تهاجم هوایی خود را علیه مردم یمن با ادعای حمایت از عبدربه منصور هادی، رئیس جمهور مستعفی این کشور، آغاز کرد. در این عملیات که در ماه نخست از آن به عنوان «توفان قاطعیت» و بعد از آن «بازگشت امید» نام برده می شود، امارات، بحرین و کویت متحدان عربستان سعودی را تشکیل داده و کشورهایی نظیر سودان، مصر، اردن در تحویل تسلیحات نظامی با ریاض همکاری می کنند. مقاله حاضر با استفاده از روش توصیفی - تحلیلی و با بهره گیری از تئوری واقع گرایی تهاجمی به دنبال پاسخ به دو پرسش به هم پیوسته است. نخست، اهداف و دلایل عمده عربستان سعودی از تهاجم نظامی به یمن چه بوده است؟ و دوم این تهاجم چه پیامدهایی را برای عربستان سعودی به دنبال داشته است؟ فرضیه پژوهش این است که دلایل اصلی عربستان سعودی از حمله به یمن با هدف کاهش نفوذ شیعیان حوثی و به قدرت رساندن جریان های وابسته به خود در یمن و معمای امنیتی ناشی از نفوذ فزاینده قدرت منطقه ای جمهوری اسلامی ایران صورت گرفته است. یافته های پژوهش نیز حاکی از آن است که با گذشت حدود پنج سال از تهاجم نظامی عربستان سعودی به یمن، این کشور به اهداف اعلانی خود دست نیافته و تهاجم نظامی، پیامدهای منفی متعددی را برای عربستان به دنبال داشته است.
۶۷.

تحول در ساختار ژئوپلیتیک جهانی و بازدارندگی نیابتی و یک جانبه ایالات متحده (با محوریت عربستان سعودی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ژئوپلیتیک سال پانزدهم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۵۴) 146 - 172

کلیدواژه‌ها: ساختار ژئوپلیتیک جهانی بازدارندگی یک جانبه ایالات متحده عربستان سعودی ج. ا. ایران

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۷۱ تعداد دانلود : ۷۸۹
پیش از جنگ سرد؛ ساختار امپریالیستی جوامع غربی تلاش گسترده ای برای تسلط سرزمینی داشت که با وقوع جنگ های جهانی اول و دوم و سپس ورود به فضای دوقطبی دستخوش تغییر شد. در خلال جنگ سرد تقسیم بندی های ژئوپلیتیکی میان دو ابرقدرت زمینه را برای شکل گیری نظریه های سد نفوذ، بازدارندگی و دومینوهای جهانی آماده ساخت. در ادامه، فروپاشی شوروی نقطه عطفی بود که تداوم تغییر در ساختار ژئوپلیتیکی را نشان می داد. در فضای جدید، غرب آسیا به عنوان کمربند انتقالی ژئواستراتژیک شرقی به غربی اهمیت دوچندان یافت. گذشته از این؛ تغییر دسته بندی بازیگران نیز، دو کشور قدرتمند منطقه ای ایران و عربستان سعودی را رودرروی یکدیگر قرار داد که درنتیجه، سیاست خارجی این دو به سمت بازدارندگی سوق داده شد. در این میان با ورود ایالات متحده و اعمال بازدارندگی یک جانبه گسترده به حمایت از عربستان، توازن در قدرت و نفوذ منطقه ای در حال تغییر است؛ بنابراین، سؤال محوری پژوهش این است که تحول در ساختار ژئوپلیتیک جهانی چگونه مسئله بازدارندگی آمریکا در غرب آسیا و حمایت از عربستان سعودی را به دنبال داشته است؟ یافته های تحقیق مؤید این است که ایالات متحده با بهره گیری از نظریه بازدارندگی یک جانبه گسترده برای جلوگیری از توسعه نفوذ منطقه ای ایران بازدارندگی نیابتی را علیه جمهوری اسلامی ایران بکار گرفته است. درنتیجه، ضمن افزایش فشار ساختاری بر ایران به تقویت متحد منطقه ای خود عربستان سعودی و پوشش نارسایی های ژئوپلیتیک این کشور و تسلیح نظامی فراگیر و نیز مهم تر از همه، همکاری راهبردی با این کشور روی آورده است. هدف از این پژوهش نشان دادن مسئله بازدارندگی نیابتی آمریکا در غرب آسیا در قالب حمایت از عربستان سعودی است.
۶۸.

نقش عربستان سعودی در امنیتی سازی ایران؛ راهبرد جمهوری اسلامی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات راهبردی سال بیست و دوم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳ (پیاپی ۸۵) 83 - 106

کلیدواژه‌ها: ایران عربستان سعودی امنیت ملی امنیتی سازی کنشگر کارکردی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۷ تعداد دانلود : ۴۵۰
هدف این مقاله، بررسی رویکرد عربستان در دوره ملک سلمان درخصوص ایران و راهبرد جمهوری اسلامی ایران در برابر اقدامات سعودی هاست. فرضیه مقاله این است که عربستان سعودی در دوره ملک سلمان، در نقش «بازیگر کارکردی» در نظریه امنیتی سازی، بیش از هر زمانی در راستای امنیتی سازی جمهوری اسلامی ایران تلاش کرده است. یافته اصلی مقاله این است که حمایت از امنیتی سازی نقش منطقه ای ایران در خاورمیانه، محور اصلی سیاست های عربستان ملک سلمان در قبال ایران بوده است؛ بدین معنی که رهبران جدید سعودی با تأکید بر نقش منطقه ای مخرب ایران تلاش کرده اند تا  سیاست ها و کنش های ایران در خاورمیانه را به عنوان اصلی ترین تهدید برای ثبات و امنیت منطقه نشان دهند و ظرفیت های مختلفی را در مقابل ایران بسیج کنند. هرچند این اقدامات باعث تشدید فشارهای امنیتی علیه جمهوری اسلامی ایران شده، اما امنیتی سازی ایران با محدودیت ها و چالش هایی نیز مواجه بوده است.
۶۹.

تبیین توسعه نامتقارن سیاسی - اقتصادی عربستان در سند چشم انداز 2030 (بر اساس نظریه دولت توسعه ای لفت ویک)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: روابط خارجی سال دهم تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲

کلیدواژه‌ها: توسعه عربستان سعودی چشم انداز 2030 اصلاحات لفت ویک

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۱۲ تعداد دانلود : ۵۰۱
سند چشم انداز 2030 عربستان سعودی به دلیل گستردگی اصلاحات و برخورداری از برنامه های اساسی و شالوده شکن به نوبه خود یک انقلاب محسوب می گردد. اما این سند عمدتا یک طرح تک بعدی و مبتنی بر توسعه اقتصادی بوده و توجه اندکی به ابعاد سیاسی توسعه در آن شده است. با توجه به این مساله، سوال اصلی پژوهش بر این مبنا مفصل بندی شده است که چرا بعد سیاسی توسعه از جایگاه مناسبی در برنامه اصلاحات عربستان برخوردار نیست؟ و چگونه می توان انجام و تحقق برنامه های توسعه اقتصادی عربستان را در نظام سیاسی غیر دموکراتیک و اقتدارگرای این کشور تبیین نمود؟ یافته های پژوهش مبین این واقعیت است که به دلیل تهدیدات ساختاری ناشی از اصلاحات سیاسی، رهبران سعودی عمدتا بر جنبه های اقتصادی توسعه تمرکز کرده اند و تلاش نموده اند تا صرفا به اصلاحات جزیی و سطحی در حوزه سیاسی اتکا کنند. با توجه به این موضوع که برخورداری از یک حکومت دموکراتیک پیش شرط تحقق توسعه اقتصادی در یک دولت توسعه ای نیست، عربستان در شرایط کنونی قادر خواهد بود تا برنامه های اقتصادی خود را بدون توجه جدی به توسعه سیاسی و در یک ساختار اقتدارگرایانه و غیر دموکراتیک پیگیری کند. روش پژوهش تحلیلی- تبیینی بوده و از رهیافت نظری دولت توسعه ای لفت ویک برای تبیین موضوع استفاده شده است.
۷۰.

بررسی مقایسه ای روابط روسیه با ایران و عربستان سعودی در دوران ریاست جمهوری مدودیف، سال های 2008 تا 2012(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات اوراسیای مرکزی سال دوزادهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۲۵) 479 - 496

کلیدواژه‌ها: ایران پوتین تهدیدهای امنیتی خاورمیانه روسیه سیاست خارجی عربستان سعودی مدودیف مسکو

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۷ تعداد دانلود : ۴۹۷
از زمان روی کارآمدن مدودیف به عنوان رئیس جمهور روسیه در سال 2008، سیاست خارجی این کشور دگرگون شد. بر اساس مکتب های فکری سیاست خارجی روسیه، مدودیف به عنوان لیبرالی غرب گرا معرفی شده است که به دلیل وجود تهدیدهای مشترک امنیتی و نیاز به آزادسازی اقتصادی و سیاسی، بیشتر بر بهبود روابط با کشورهای غربی تأکید داشت. این سیاست به بروز تغییرهایی در سیاست خارجی روسیه در خاورمیانه و روابط مسکو با قدرت های منطقه ای منجر شد. در این نوشتار به دنبال پاسخ به این دو پرسش مهم هستیم: 1. اولویت ها و هدف های سیاست خارجی روسیه در دوران مدودیف چه بود؟ 2. اولویت های اصلی سیاست خارجی مدودیف، چه تحول هایی را برای روابط روسیه با ایران و عربستان سعودی به ارمغان آورد؟ فرضیه اصلی این نوشتار بیان می کند: «توسعه اقتصادی به عنوان اولویت نخست سیاست خارجی روسیه در دوران ریاست جمهوری مدودیف، سبب به کارگیری رویکرد غرب گرا از سوی وی و بازنگری کرملین در روابط با ایران و عربستان سعودی شد». برای آزمون فرضیه، اصول و الگوهای سیاست خارجی روسیه، سیاست خارجی این کشور در خاورمیانه و روابط روسیه با ایران و عربستان سعودی در دوران مدودیف را بررسی می کنیم. سرانجام، این نتیجه به دست آمد که اولویت توسعه اقتصادی و بهبود روابط با غرب، سبب شد تا روسیه در دوران مدودیف برخلاف دوران ریاست جمهوری پوتین، به سردی تدریجی در روابط با ایران و نزدیکی نسبی در روابط با عربستان سعودی گرایش داشته باشد، از رویارویی با کشورهای غربی بپرهیزد و برای همگرایی بیشتر در نظام بین الملل تلاش کند.
۷۱.

جهانی شدن و روابط ایران و عربستان پس از انقلاب اسلامی

نویسنده:
منبع: پژوهش های راهبردی انقلاب اسلامی سال اول پاییز ۱۳۹۷ شماره ۳

کلیدواژه‌ها: جهانی شدن شاخص کوف روابط خارجی جمهوری اسلامی ایران عربستان سعودی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۶ تعداد دانلود : ۴۲۴
ماهیت و نوع روابط ایران و عربستان به عنوان قدرت های منطقه ای و قطب های مذهبی، می تواند نقش تعیین کننده ای در گسترش صلح و ثبات در سطوح داخلی، منطقه ای و حتی بین المللی داشته باشد. با این وجود، روابط آن ها پس از انقلاب اسلامی بسیار پر فراز و نشیب و سینوسی بوده است. در این پژوهش از شاخص جدید و جامع جهانی شدن کوف به منظور تببین فراز و نشیب روابط دو کشور استفاده شده است. این شاخص شامل سه جنبه بسیار مهم اجتماعی ( شامل سه بعد تماس های شخصی، جریان اطلاعات و نزدیکی فرهنگی)، اقتصادی (شامل دو بعد جریان های اقتصادی واقعی و محدودیت های تجارت و سرمایه) و سیاسی است. بر این اساس، سؤال اصلی این است که جهانی شدن چه تأثیری بر روابط ایران و عربستان پس از انقلاب اسلامی داشته است؟ به منظور پاسخ به پرسش فوق، با بهره گیری از اسناد و منابع کتابخانه ای موجود و روش های کمی و کیفی و تحلیل تاریخی سعی می شود پس از سنجش میزان جهانی شدن ایران و عربستان بر اساس شاخص کوف، به بررسی تأثیرات آن بر ابعاد مختلف روابط دو کشور بپردازیم. نتایج و یافته های پژوهش حاکی از آن است که بین میزان جهانی شدن (عملکرد گزینشی و مقاومتی ایران و در مقابل استحاله عربستان) و روابط ایران و عربستان ارتباط معناداری وجود دارد.
۷۲.

بررسی آزادی مذهب در ژئوپلیتیک مذهبی عربستان سعودی با تأکید بر چارچوب حقوق مذهبی مورد حمایت سازمان ملل متحد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نگرش های نو در جغرافیای انسانی سال دهم بهار ۱۳۹۷ شماره ۲ (پیاپی ۳۸) 159 - 189

کلیدواژه‌ها: آزادی مذهب ژئوپلیتیک مذهب عربستان سعودی حقوق مذهبی سازمان ملل متحد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۵ تعداد دانلود : ۴۵۷
مذهب یکی از مهم ترین ابعاد حیات ژئوپلیتیکی واحدهای سیاسی بوده و هست و علاوه بر این که عاملی برای تفکیک مرزهای سیاسی کشورها بوده همچنین یکی از معیارهای تقسیمات سیاسی و منطقه ای داخل کشورها هم به شمار می رود. علاوه بر این در قرن بیستم و با کم رنگ شدن مرزهای سرزمینی و پیدایش نهادهای دارای اقتدار بین المللی مانند سازمان ملل متحد مذهب و مسائل مرتبط با مذهب همواره یکی از مهم ترین بنیان های مسائل تنش آفرین بوده است. هدف این مقاله بررسی آزادی مذهب در ژئوپلیتیک مذهبی عربستان سعودی با تأکید بر چارچوب حقوق مذهبی مورد حمایت سازمان ملل متحد است. سؤال اصلی مقاله این است که ژئوپلیتیک مذهبی عربستان سعودی دارای چه مختصات و ویژگی هایی است و اینکه آزادی مذهبی در چارچوب حقوق مذهبی مورد حمایت سازمان ملل متحد در عربستان سعودی دارایی چه وضعیتی است؟ علاوه بر این سؤال اصلی سؤالات فرعی دیگری نیز در این مقاله مطرح می شود از جمله این که حقوق مذهبی و از جمله آزادی مذهبی دارای چه تاریخچه و پیشینه ای در اسناد بین المللی بوده است و این که ژئوپلیتیک مذهبی عربستان سعودی دارای چه ساختارها و مرزبندی های داخلی است. به طور کلی نتایج این مقاله نشان می دهد که حقوق بین المللی، نه تنها روابط میان دولت ها را تنظیم می کند، بلکه به شناسایی حقوق انسانی افراد و حمایت از آن ها نیز اقدام می نماید. از جمله حقوق بشر که هر فرد انسانی از آن برخوردار است، حقوق مذهبی است. این حقوق در اسناد متعدد بین المللی ذی ربط مورد شناسایی و پذیرش قرار گرفته اند. در جامعه عربستان که بر پایه روابط قبیله ای استوار است وجود تعصب و علقه نیرومند قبیله ای به علاوه مذهب، شکل دهنده کلی فرهنگ جامعه است. نظام حقوقی عربستان سعودی برگرفته از فقه حنبلی یکی از مذاهب اسلامی است. در عربستان سعودی با جمعیتی حدود 15 تا 20 درصد شیعه هیچ نماینده ای از شیعیان در مجلس شورای سعودی حضور ندارد. شیعیان حتی در مدارس حق مدیر شدن ندارند و تنها در سال های اخیر حق حضور در شورای شهر یافته اند. هیچ شیعه عربستانی حق حضور در ارتش یا دیگر نیروهای نظامی را ندارد. در این مقاله تلاش خواهد شد با استفاده از منابع کتابخانه ای و مقالات علمی و پژوهشی و نیز اسناد سازمان های بین المللی آزادی مذهب در ژئوپلیتیک مذهبی عربستان سعودی با تأکید بر چارچوب حقوق مذهبی مورد حمایت سازمان ملل متحد تبیین و تحلیل گردد.
۷۳.

وضعیت کارگران جنوب شرق آسیا در کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس (با تأکید بر راهبردهای رسانه ای)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه رسانه بین الملل سال چهارم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴ 299 - 320

کلیدواژه‌ها: کارگران خارجی شورای همکاری خلیج فارس عربستان سعودی جنوب شرق آسیا رسانه برون مرزی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۷ تعداد دانلود : ۴۶۷
کارگران مهاجر جنوب شرق آسیا بخش مهمی از جمعیت کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس ازجمله عربستان سعودی را تشکیل می دهند. آمارهای سال 2019 نشان می دهد از مجموع حدود ۵۶ میلیون نفری که در 6 کشور شورای همکاری خلیج فارس (عربستان سعودی، امارات متحده عربی، بحرین، کویت، عمان و قطر) زندگی می کنند، بیش از 21 میلیون نفر را کارگران خارجی تشکیل می دهند. با توجه به این وضعیت، سؤال اصلی مقاله پیش رو، این است که با توجه به مفاد اسناد حقوق بین الملل بشر ازجمله «کنوانسیون حمایت از حقوق کارگران مهاجر و خانواده های آنها»، وضعیت کارگران جنوب شرق آسیا در کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس به خصوص عربستان سعودی چگونه است؟ این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از داده های کتابخانه ای، اسنادی و اینترنتی و همچنین مصاحبه با تعدادی از کارشناسان و محققان عربی و آسیایی انجام شده است. یافته های این تحقیق نشان می دهد که کارگران خارجی در این کشورها به خصوص در عربستان سعودی با خشونت ساختاری نظیر شرایط نامطلوب کاری، بازداشت و شکنجه، احکام ناعادلانه قضایی و اعدام گسترده مواجه هستند و با این افراد به مانند برده رفتار می شود، اما نظام کفالت موجب می شود که این افراد از حق شکایت محروم باشند.
۷۴.

ساختار نوین سیاست خارجی عربستان سعودی در تحولات اخیر خاورمیانه

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ سیاست و رسانه سال اول بهار ۱۳۹۷ شماره ۱ 85-116

کلیدواژه‌ها: سیاست خارجی عربستان سعودی مطالعات منطقه ای خاورمیانه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۵۳ تعداد دانلود : ۵۴۷
عربستان سعودی پهناورترین کشور عربی و یکی از ثروتمندترین کشورهای دنیا می باشد. ثروت عظیم و هنگفت ناشی از فروش نفت در سراسر جهان، باعث شده عربستان سعودی در روابط منطقه ای و جهانی نفوذ بسزایی داشته باشد، وسعت زیاد آن و دیدگاه های دینی و سیاسی اش در کنار داشتن نقش قداست و خادم حرمین شریفین، سبب شده تا این کشور در ناحیه ی مشکل خیز خاورمیانه جایگاه ویژه، نقش کلیدی و اساسی را به عنوان بازیگر مهم منطقه ای ایفا کند. براین اساس بررسی مؤلفه های سیاست خارجی عربستان سعودی در تحولات اخیر خاورمیانه، عنوان مقاله ای است که در آن به واکاوی سیاست خارجی این کشور بعد از روی کار آمدن دولت جدید (ملک سلمان بن عبدالعزیز)، فرایند و بازتاب آن در منطقه و جهان پرداخته می شود. این مقاله نشان می دهد که سیاست خارجی عربستان سعودی بر مبنای نزدیکی به قدرت های غربی، طرفداری از رژیم های غربی، مخالفت با تفکر انقلابی و اسلامی که به آزادی طلبی استوار است انجامیده. از این رو تحولات منطقه ای که عربستان سعودی به راه انداخته، تأثیر بسزایی بر منافع ملی و حتّی امنیت ملی و فراملی رقیب دیرینه خود، نظام جمهوری اسلامی ایران، گذاشته است. به نظر می رسد مهم ترین مؤلفه های سیاست خارجی عربستان سعودی بعد از مرگ ملک عبدالله، تقویت قدرت منطقه ای، کسب اقتدار جهانی و نقش آفرینی بین المللی می باشد. در این راستا دولت جدید آل سعود جهت رفع تنش با کشورهای قدرتمند، از آرمان خویش به خصوص آرمان فلسطین فاصله گرفته و دست به تغییرات راهبردی در سیاست خارجی خود به ویژه تضعیف نفوذ ایران در منطقه زده است.
۷۵.

همکاری های باکو و ریاض در پیشبرد پان آذریسم

نویسنده:
منبع: سیاست و روابط بین الملل سال سوم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۵) 151 - 170

کلیدواژه‌ها: جمهوری آذربایجان عربستان سعودی پان آذریسم ایران تفرقه قومی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۰ تعداد دانلود : ۵۳۲
عربستان سعودی بدلیل سرخوردگی از شکست های منطقه ای، رویکرد خصمانه علیه ایران اتخاذ کرده است. ریاض بموازات ابزارهای متعدد، به دنبال تفرقه قومی از جمله در مناطق آذری نشین است. اصرار بر ایجاد هویت مغایر با واقعیات تاریخی و تعریف رویکردها بر اساس آن، وجه مشترک میان باکو و ریاض در قبال ایران است. آل سعود که سابقه بیش از دو دهه همکاری امنیتی با آذربایجان برای توسعه وهابیت در این کشور را دارد، با آگاهی از اقدامات مشترک باکو، تل آویو و واشنگتن در ترویج پان آذریسم، تلاش دارد فعالیتهای قومی ضد ایرانی را تقویت کند. ابعاد همکاری باکو و ریاض از جمله تامین مالی گروه های قوم گرا، ایجادکانالهای قوم گرا در فضای مجازی، جذب فعالان تجزیه طلبی، القای رسانه ای وجود مساله قومی در ایران، تبدیل نمادهای ورزشی به سمبول های واگرایی قومی را شامل می شوند.در سفرهای الهام علی اف به عربستان در سالهای 1394 و 1396ش، ریاض که تجربه طولانی در تسلیح گروه های تجزیه طلب و تروریستی دارد، بر تزریق پول به اقتصاد جمهوری آذربایجان در قبال همکاری باکو در مساله قومیت گرایی تاکید کرده است. دیدار صالح ایلدیریم رییس گروه گائیپ با ملک سلمان موید این ادعاست. این مقاله با بهره گیری از نظریه سازه انگارانه الکساندر ونت که هویت دولت ها را تعیین کننده سیاست خارجی آنها می داند،تاکید می کند که ریاض هزینه سیاستهای غلط خود را با شکستهای متعدد داده و این روند ادامه دارد و مشارکت جمهوری آذربایجان در این روند می تواند تبعات منفی بر یکپارچگی این کشور کثیرالمله بگذارد.
۷۶.

اقلیت ها در جستجوی نظام خاص حقوق بشر؛ مطالعه موردی شیعیان عربستان سعودی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حقوق اسلامی سال شانزدهم بهار ۱۳۹۸ شماره ۶۰ 153 - 184

کلیدواژه‌ها: حقوق اقلیت ها نظام خاص حقوق بشر حق تعیین سرنوشت عربستان سعودی اقلیت شیعه آل سعود وهابیت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۳۲ تعداد دانلود : ۴۷۸
پژوهش حاضر ، در خصوص نظام خاص حقوق بشر ، شیعیان عربستان می باشد . حقوق بین الملل تعاریف مختلفی از واژه اقلیت داشته و شماری از حقوقدانان معتقدند که اقلیت ها علاوه بر بهره مندی از نظام عام حقوق بشر ، مشمول نظام خاص حقوق بشر به منظور حمایت بیشتر و به سبب آسیب پذیری آن ها در مقابل اکثریت حاکم، می باشند . پژوهش به دنبال اثبات این مسئله بوده ، که شیعیان عربستان با توجه به تعاریف و رویه های موجود بین المللی و علی رغم مخالفت دولت سعودی ، یک اقلیت مذهبی محسوب شده ، لذا دارای حقوق خاص در راستای حفظ موجودیت و هویتشان می باشند . یکی از اساسی ترین و بنیادی ترین حقوق جمعیت شیعیان عربستان ، حق تعیین سرنوشت آنها و ارزیابی ابعاد و محتوای آن بوده ، که این مقاله با روشی توصیفی - تحلیلی به واکاوی و ارزیابی آن پرداخته است.
۷۷.

روابط امنیتی - استراتژیکی عربستان سعودی و ایالات متحده آمریکا با تاکید بر تاثیر تحولات خاورمیانه در روابط دو کشور(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم و فنون نظامی سال نهم پاییز ۱۳۹۲ شماره ۲۵ 101 - 128

کلیدواژه‌ها: عربستان سعودی ایالات متحده آمریکا امنیت نو واقع گرایی موازنه قوا روابط استراتژیک

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۲ تعداد دانلود : ۵۵۳
عربستان سعودی به علت برخورداری از منابع عظیم نفتی و موقعیت فرهنگی بالقوه ای که در بین کشورهای عربی دارد، یکی از تاثیرگذارترین کشورهای خاورمیانه محسوب می شود. به همین جهت این کشور برای آمریکا نیز از اهمیت خاصی برخوردار است. حجم عظیمی از درآمدهای نفتی این کشور صرف خرید تجهیزات وتسلیحات مدرن از آمریکا گردیده که پیامد آن ایجاد همکاری های نظامی و روابط امنیتی گسترده بوده است. با وجود برخوردار بودن دو کشور از منافع حاصل از همکاری نزدیک در طول چند دهه، این دو کشور در بسیاری موارد در سطوح مختلف سیاسی، ایدئولوژیکی و فرهنگی دارای اختلافات عمیق می باشند. موضوع قدرت افزایی ایران و قدرت گرفتن شیعیان در منطقه و همچنین برخی مخالفت های داخلی، تاثیر قابل توجهی در سوق دادن عربستان به سمت آمریکا داشته است. اگر چه اخیراً و پس از توافق نامه هسته ای ایران و 1+5، عربستان سعی در ارائه یا حداقل نمایش سیاست مستقل داشته و حتی به بررسی گزینه های دیگری به جز آمریکا به عنوان متحد خود پرداخته است، ولی به نظر می رسد این اقدامات در کوتاه مدت تاثیر قابل توجهی در سطح روابط سعودی ها با آمریکا نخواهد داشت. در این پژوهش سعی شده است با بررسی روابط امنیتی واستراتژیکی عربستان سعودی و ایالات متحده آمریکا با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی، قابلیت و تاثیر این روابط را در تامین و تداوم اهداف امنیتی دو کشور مشخص نماییم. ما ابتدا سعی می کنیم تعریفی از امنیت ارائه دهیم. سپس به تشریح دیدگاه تئوریک جهت تبیین موضوع می پردازیم، پس از آن به توصیف روابط دو کشور با اشاره به تحولات خاورمیانه و در پایان به نتیجه گیری اقدام خواهیم ورزید.
۷۸.

مؤلفه هویت و تأثیر آن بر سیاست خارجی عربستان سعودی در قبال جمهوری اسلامی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مجلس و راهبرد سال نوزدهم زمستان ۱۳۹۱ شماره ۷۲ 77 - 99
تعداد بازدید : ۶۱۶ تعداد دانلود : ۴۲۷
عربستان سعودی یکی از کشورهای مهم و تأثیرگذار در منطقه خاورمیانه است که از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی، سیاست خارجی خصمانه و تقابل گرایانه ای در قبال جمهوری اسلامی ایران در پیش گرفته است. سؤال مقاله حاضر این است که محرک اصلی رفتار عربستان در قبال جمهوری اسلامی ایران به چه عاملی بر می گردد؟ فرضیه نویسنده این است که ادراکات و برداشت های هویت بنیان عربستان سبب شده تا این کشور سیاستی خصمانه و تقابل گرایانه در قبال جمهوری اسلامی ایران اتخاذ کند. مهم ترین یافته این مقاله (با رویکردی سازه انگارانه) آن است که مؤلفه هویت؛ عامل تعیین کننده سیاست خارجی عربستان در قبال جمهوری اسلامی ایران محسوب می شود.
۷۹.

بررسی میزان اثرگذاری مؤلفه پترواسلام بر سیاست های منطقه ای عربستان سعودی در افق 1414 شمسی

نویسنده:
منبع: مطالعات بنیادین و کاربردی جهان اسلام سال اول زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ 44 - 57

کلیدواژه‌ها: پترواسلام عربستان سعودی صادرات نفت جهان اسلام سیاست منطقه ای

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷۶ تعداد دانلود : ۴۸۷
بسیاری از پژوهشگران عرصه روابط بین الملل سابقه استفاده از ابزار حامل های انرژی به عنوان یک مؤلفه قدرت در سیاست را به جنگ رمضان 1973 و درگیری کشورهای عربی با رژیم صهیونیستی باز می گردانند. جنگ 1973 و متعاقب با آن دو شوک نفتی بزرگ که همزمان با تحریم فروش نفت به اسراییل، قیمت این حامل انرژی را به شدت در سطح جهانی افزایش داد، نه تنها بر مناسبات سیاسی بین المللی اثرگذار بود بلکه به عنوان یک مفهوم نوین نیز در حوزه ادبیات سیاسی نمود پیدا کرد. پترواسلام که از آن به عنوان بهره گیری کشورهای اسلامی از ابزار نفت برای پیشبرد مقاصد خود یاد می کنند، مفهوم عامی است که در سال های اخیر و به ویژه پس از به حکومت رسیدن سلمان بن عبدالعزیز و ولیعهد جوان وی یعنی محمد بن سلمان معنایی خاص و ویژه تر یافته است.به عبارت دیگر امروزه و پس از گذشت بیش از چهار دهه از جنگ 1973 تنها نمود مهم بهره گیری از پترواسلام کشور پادشاهی سعودی است که به واسطه نفت و قرائت اسلام گرایی خاص خود در پی گسترش و بسط نفوذ سیاسی خود در سایر نقاط جهان است. پژوهش حاضر ضمن بررسی چگونگی تحول یافتن مفهوم نظری پترواسلام در گذر زمان، در پی مشخص ساختن این نکته خواهد بود که حکومت سعودی چگونه به واسطه توجه و تمرکز به مفهوم پترواسلام درصدد تسلط و تفوق بر جهان اسلام برآمده و به چه میزان این ابزار قدرتمند کنش های منطقه ای پادشاهی سعودی را در افق 1414شکل می دهد.    
۸۰.

رویارویی ایدئولوژیکی ایران و عربستان سعودی در سوریه

نویسنده:
منبع: پژوهش های راهبردی انقلاب اسلامی سال دوم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۷ 29-53

کلیدواژه‌ها: ایران سوریه توازن ایدئولوژیکی خاورمیانه رئالیسم نئوکلاسیک عربستان سعودی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۲ تعداد دانلود : ۴۰۴
پیروزی انقلاب اسلامی، منجر به شکل گیری جنبش های متنوع و بیداری اسلامی در منطقه شده است. این بیداری با حمله امریکا به عراق و سقوط دولت صدام، روند رو به گسترشی را یافته و پیامدهای متعددی را نیز برای دولت ایران به همراه داشته است؛ به گونه ای که با آغاز بحران بین المللی سوریه، و ظهور نشانه های از پیروزی احتمالی اسد و محور مقاومت به رهبری جمهوری اسلامی، رهبران ائتلاف سنی به رهبری عربستان سعودی، احساس ترس و هراس بیشتری از تسری شیعه گری در منطقه و رشد قدرت و نفوذ ایران در منطقه کردند، به همین جهت بر حمایت های معنوی و به ویژه مادی خود از افراط گرایان سلفی در جنگ سوریه افزودند. سوال اصلی این است که علت این رقابت ایدئولوژیکی عربستان با ایران در بحران سوریه چیست؟ پاسخ موقتی این است که هراس عربستان از پیروزی ائتلاف شیعی و افزایش قدرت و نفوذ جمهوری اسلامی و در پی آن بر هم خوردن توازن قدرت منطقه، منجر به رقابت این دولت با ایران، در جنگ سوریه شده است. یافته های پژوهش با کاربست نظریه رئالیسم نئوکلاسیک نشان می دهد که سعودی ها با افزایش برداشت تهدید خود از پیروزی احتمالی ایران در جنگ، و با هدف مهار افزایش نفوذ آن و قدرت گیری ایدئولوژی شیعه در منطقه رفتار تهاجمی خود مبنی بر حذف دولت اسد را پیش گرفته اند. شیوه گردآوری اطلاعات و داده ها در این پژوهش مبتنی بر شیوه کتابخانه ای، و روش پژوهش نیز مبتنی بر روش تحقیقی توصیفی تحلیلی است.