۱.
کلیدواژه‌ها:
ایالات متحده آمریکا بحرین دموکراسی خواهی سوریه موازنه راهبردی
اغلب پژوهش هایی که درباره راهبرد آمریکا در قبال دموکراسی خواهی در غرب آسیا صورت گرفته اند، به نوعی سردرگمی راهبردی اشاره دارند. آنها معتقدند آمریکا از طرفی در پی دموکراسی سازی و حمایت از حقوق بشر بوده و از دیگر سو بیم داشته که منافع راهبردی خود در منطقه را از دست بدهد؛ از این رو چنین ملاحظاتی موجب بروز کنش های ناسازوار از سوی این کشور شده است. اما در این مقاله، این پرسش مطرح می شود که مبنای راهبرد سیاست خارجی ایالات متحده در دو سوریه و بحرین در قبال روند دموکراسی خواهی چه بوده است؟ در پاسخ با واکاوی حوادث دو کشور سوریه و بحرین پس از سال 2011، این فرضیه طرح شده که مبنای کنش ایالات متحده مشخص و مبتنی بر موازنه راهبردی است. یافته های مؤید فرضیه نشان می دهند: حفظ موازنه با هدف جلوگیری از بر هم خوردن تعادل نیروهای منطقه ای راهبرد سیاست خارجی آمریکا بوده است. دموکراسی خواهی و حمایت از حقوق بشر در راستای راهبرد موازنه به کار گرفته می شود و در صورت تضاد بین این دو مقوله، موضوع دوم نادیده انگاشته می شود. در این نوشتار ضمن بهره گیری از رویکرد توصیفی - تحلیلی، در گردآوری اطلاعات از روش کتابخانه ای استفاده شده است.
۲.
کلیدواژه‌ها:
تاریخ توسعه در دوره معاصر توسعه و تجدد توسعه سیاسی جدال های هویتی توسعه حاکمیت و تضادهای هویتی
جریان هویتی از توسعه در ایرانبا قرائت های چارچوبی و برداشت های متفاوت دوره ای همراه بوده است که دولت ها (حاکمیت ها) متولی آن بوده اند؛ همان گونه که اصلاحات و توسعه در عصر قاجار به منظور رهایی از عقب ماندگی و رساندن تقریبی بخش هایی از ساختار شبه دولتی قاجار به توسعه بود، در دوره پهلوی دوم با اصلاحات دولتی برای پر کردن خلأ مشروعیتی همراه بود و در دوره جمهوری اسلامی نیز با خلأ پارادایمی و گفتمانی در زمینه علمی توسعه توأم بوده است. این مقاله با مفاهیمی چون توسعه، هویت و دولت ها در ایران و تضاد تاریخی در رویکردهای هویتی- دولت محور به توسعه و با استعانت و استفاده از روش تحلیلی- تاریخی، درصدد بررسی و واکاوی دلایل ناموفق بودن رویکردهای توسعه در ایران با توجه به ویژگی های هویتی حاکمیت ها در سه دوره تاریخی قاجار، پهلوی و جمهوری اسلامی است.
۳.
کلیدواژه‌ها:
امویان تکفیری داعش
ظهور جریان وهابیت و در پی آن پدیدار شدن پدیده های جدید فکری و سیاسی همانند طالبان، القاعده، القاعده فی بلاد الرافدین و داعش، مدعیان متفاوتی را در گفتمان دینی جهان اسلام رقم زد. رهاورد این جریان و گفتمان، ترویج نوع مشخصی از عقیده و باور دینی و رویه متفاوتی از عمل فقهی نسبت به مسلمانان دیگر است که برای غلبه بر دیگر جوامع مسلمان، به تکفیر مسلمانان دیگر پرداخت و تصویر جدیدی از خشونت معطوف به دینداری را ترویج کرد که در سایر ِفرَق اسلامی چنین رفتار خشونت آمیزی در تاریخ اسلام دارای سابقه کمتری بوده است. به گمان بسیاری، وهابیت، القاعده و داعش تداوم جریان فکری خوارج در تاریخ صدر اسلام بوده، چه اینکه انگاره های جبرگرایانه فلسفی و ظاهرگرایانه حدیثی را در آنان جست وجو می کردند. اما به باور ما این گمانه چندان صحیح به نظر نمی رسد زیرا خوارج را کم بنیان تر از تأثیرگذاری عقیدتی و فاقد پایانه های فکری لازم برای شکل دادن به چنین تحولات تاریخی می دانیم. علی هذا باور داریم این مسئله را باید عمیق تر و دقیق تر بررسی کرد و بنیان های فکری آن را در جای دیگر جست وجو کرد. به اعتقاد ما این جریان با حکومت اموی در مقوله باورها، سنت ها و عملکردها، شباهت و همخوانی کلامی، فقهی و تاریخی آشکارتر و پیوند عمیق تری دارد.
۴.
کلیدواژه‌ها:
آمریکای شمالی کاسفتا منطقه گرایی نفتا همگرایی
منطقه گرایی روندی است که از اروپای غربی شروع شده و با گذشت زمان، تحولاتی را به خود دیده است. بنابراین نقطه آغاز مطالعات و نظریه پردازی های منطقه گرایی اغلب منطقه اروپای غربی بوده است. این واقعیت موجب شده که تلاش های نظری و عملی منطقه گرایی در اروپا معیاریبرای شناخت و ارزیابی منطقه گرایی در سایر مناطق جهان باشد. بر همین اساس از زمان برقراری موافقت نامه های همگرایی بین کشورهای آمریکای شمالی یعنی کاسفتا در سال 1989، نفتا در سال 1994 و سپس سازوکار امنیت و رفاه مشترک آمریکای شمالی (اس.پی.پی) در سال 2005 از منطقه آمریکای شمالی هم به عنوان یکی از مناطق دارای پیوندهای همگرایی منطقه ای نام برده می شود. با این حال موافقت نامه های منطقه گرایی یادشده چه از لحاظ عملی و چه از لحاظ مفاهیم به کارگرفته شده در آنها با منطقه گرایی های موجود در سایر نقاط دنیا تفاوت دارند. به نظر می رسد موافقت نامه های یادشده در منطقه آمریکای شمالی" منطقه ای شدن" را به وجود آورده اند که تفاوت های زیادی با منطقه گرایی دارد. بنابراین پرسش مقاله حاضر این است که چرا کشورهای آمریکای شمالی از منطقه ای شدن استقبال اما در برابر منطقه گرایی مقاومت می کنند؟
۵.
کلیدواژه‌ها:
بحران جاهلیت خلافت داعش
هدف این پژوهش، بررسی و کشف ایدئولوژی داعش است. مقاله حاضر سعی داردبراساس روش شناسی توماس اسپریگنز به این پرسش پاسخ دهد که ایدئولوژی داعش چگونه در خاورمیانه شکل گرفته است؟ براساس یافته های این مقاله، شکل گیری ایدئولوژی داعش، ریشه در بحران های معاصر جهان اسلام معاصر دارد. داعش بحران موجود در جوامع اسلامی را در جاهلیت مدرن این جوامع می بیند. آنها با مقایسه کشورهای اسلامی معاصر با دوران جاهلیت زمان پیامبر اکرم معتقدند که مسائلی همچون کفر، شرک و بدعت سبب شکل گیری جاهلیت معاصر شده است. از نظر داعش، دلایل این بحران عبارت است از عواملی همچون مدرنیته که دین را از سیاست جدا کرد، فرقه گرایی و رافضی گرایی که با بدعت موجب انحراف در دین شد و انحطاط اخلاقی مسلمان. از نظر داعش، هدف نهایی مسلمانان متعهد، بایداستقرار حاکمیت خداوند رویزمینباشدتابهاینوسیله،همهگناهان،رنج هاوفشارهادفعشود و بر همین اساس جامعه بازسازی شده خود را در گذشته و در قالب خلافت اسلامی به سبک و سیاق خلفای راشدین طرح ریزی می کند و تنها راه رسیدن به این جامعه آرمانی را در هجرت و جهاد می بیند.
۶.
کلیدواژه‌ها:
امنیت منطقه ای ایران پیشران ها خاورمیانه دولت های فرومانده
رشد نوسلفی گری و ظهور پدیده داعش در خاورمیانه، نشان دهنده بروز نوعی از تهدیدهای جدید است که نه تنها در درون کشوری خاص، بلکه به صورت بی سابقه ای در خاورمیانه گسترش یافته است. هدف نوشتار حاضر روندپژوهی تهدیدهای امنیت منطقه ای ایران در اثر پیدایش تهدیدهای نوین امنیتی در سایه ظهور و گسترش نوسلفی گرایی است. پرسش اصلی آن است که «پیشران های اثرگذار بر حیات نوسلفی گری و شکل گیری روند تهدیدهای امنیت منطقه ای ایران کدام اند؟» در پاسخ، فرضیه اصلی این نوشتار بر این مبنا استوار است که روند مذکور، در سه سطح و تحت تأثیر پیشران های بحران شامل «کنش بازیگران بین المللی»، «واگرایی در انسجام داخلی ساختار اجتماعی جهان اسلام» و «رقابت ایدئولوژیکی و اختلاف منافع بازیگران رقیب منطقه ای» قرار دارد. یافته های پژوهش نیز شامل جهانی شدن، افزایش امنیت اسرائیل، دوگانه نظم/بی نظمی در دوره گذار، جنگ های نیابتی، نوسلفی گری و پیدایش گروه های سلفی تکفیری، شیعه ستیزی و فقه التکفیر، شکاف های قومی و مذهبی، بحران هویت و دولت های فروماندهاست.
۷.
کلیدواژه‌ها:
امنیت تهدید وجودی جمهوری اسلامی ایران عربستان سعودی
در طول ماه های گذشته، عربستان سعودی دستخوش برخی تحولات در سطوح مختلف داخلی، منطقه ای و بین المللی شده است که از جمله می توان به گسترش روابط با ایالات متحده آمریکا و خرید کلان تسلیحاتی از این کشور، تنش در روابط با قطر، انتصاب محمد بن سلمان به ولیعهدی و آشکار کردن روابط با رژیم صهیونیستی اشاره کرد. نکته شایان توجه در همه این تحولات، دستمایه قرار دادن بهانه مقابله با نفوذ منطقه ای جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک تهدید منطقه ای است. از این رهگذر، تحولات مذکور در کانون توجه نخبگان سیاسی و نظامی ایران قرار گرفته است و تحلیلگران مسائل استراتژیک با حساسیت ویژه ای به تهدیدهای برخاسته از آن می نگرند؛ اما با توجه به گوناگونی ماهیت تهدیدها و اهمیت تهدیدهای امنیتی در سرنوشت یک کشور، هدف اصلی مقاله پیش رو، واکاوی ماهیت این تهدیدهاست. بر این اساس، به طرح این پرسش پرداختیم که ماهیت تهدیدهای برخاسته از تحولات اخیر عربستان سعودی برای جمهوری اسلامی ایران چیست؟ در پاسخ به این پرسش، با استفاده از روش توصیفی - تحلیلی برپایه استفاده از منابع کتابخانه ای و با عنایت به تعامل فهم و واقعیت در مکتب امنیتی کپنهاگ - که به عنوان رویکرد پژوهشی مقاله انتخاب شده است - این فرضیه بیان شد که به نظر می رسد تحولات اخیر عربستان سعودی، بیانگر تلاش این کشور برای برعهده گرفتن کارکردی محوری با هدف مهار منطقه ای جمهوری اسلامی ایران از سوی ایالات متحده آمریکا است که این کارکرد به ویژه با به قدرت رسیدن بن سلمان به ولیعهدی و نگرش های ضد ایرانی وی، تشدید شده است و امنیت ملی جمهوری اسلامی را بیش از پیش تهدید می کند.
۸.
کلیدواژه‌ها:
روحانیت سنت شیخ هادی نجم آبادی عقلانیت مدرنیته مشروطه
شرح مواجهه ایرانیان با مدرنیته همواره یکی از مباحثات مجادله آمیز چند دهه اخیر در فضای دانشگاهی ایرانیان بوده است. این مباحثات از زاویه های گوناگون درصدد برآمده اند که یا با ایجاد دیدگاه دوگانه سازی، سنت را در مقابل مدرنیته قرار دهند یا این مواجهه را از دریچه نوعی از بومی کردن مدرنیته در فضاهای دولتی ایران به شیوه ای آمرانه بنگرند. اما در میانه این دو نگاه، کندوکاو در عرصه اندیشه روحانیت دوره مشروطه و حتی دوره های متأخرتر چنین به ذهن متبادر می کند که اختیار کردن دو نگاه مذکور توان ترسیم خطوط کلی و واقعی موجود در فضای مشروطه و مشروطه خواهی را ندارد و دستیابی به چنین امری نیازمند بازیابی انگاره های ترسیمی از نهادهای مدرن در نزد شخصیت هایی از جمله شیخ هادی نجم آبادی است که در حوزه تاریخ سیاسی معاصر ایران و نیز اندیشه سیاسی تا اندازه ای مهجور مانده اند.
۹.
کلیدواژه‌ها:
اوراسیاگرایی دولت گرایی سازه انگاری انتقادی غرب گرایی گفتمان های هویتی منطقه گرایی اوراسیایی
گفتمان های هویتی روسیه با فروپاشی اتحاد شوروی، در اطراف مرزهای این کشور با منطقه ای متشکل از دولت ها و مرزهای سرزمینی روبه رو شدند که پیش از این در قالب یک «ما» تعریف می شدند و اکنون باید به عنوان «آنها» باز تعریف شده و جایگاه آنها در پیوستار «خود- دیگری» روسیه مشخص می شد. این گفتمان ها در بازتعریف خود، بر دامنه ای از برداشت های مختلف از تداوم «ما بودگی» در دوران پساشوروی تا «دگرپنداری» و «غیریت سازی» از منطقه اوراسیا تأکید کرده اند. بسته به یکسان انگاری یا دگرپنداری هویتی، منطقه گرایی اوراسیایی در کلان گفتمان های هویتی روسیه (غرب گرایی، دولت گرایی و اوراسیاگرایی) بازنمایی های متفاوتی پیدا کرده و در نتیجه ترجیحات روسیه در این فرایند با چرخش های فروگذارانه و تأکیدگذارانه همراه شده است. این پژوهش در راستای علت یابی افت وخیزهای مشارکت روسیه در منطقه گرایی اوراسیایی، با کاربست نظریه «منطقه گرایی سازه انگارانه انتقادی»، بر این فرض تأکید دارد که «مناظره های هویتی در گفتمان های سیاست خارجی روسیه، علت چرخش های فروگذارانه و تأکیدگذارانه این کشور در ترجیح مشارکت در منطقه گرایی اوراسیایی بوده است».
۱۰.
کلیدواژه‌ها:
برابری غلبه قدرت نسبی گذار قدرت موازنه قدرت همکاری و منازعه
از شاخص های مهم در شناسایی پویایی های قدرت در منطقه شرق آسیا، شناخت وضعیت «گذار قدرت» و تبدیل آسیا به محور سیاست جهان است. هدف این مقاله، تبیین چگونگی ظهور و بروز این پویایی های نوین قدرت در شرق آسیا با ارزیابی دو رویکرد نظری رقیب موازنه قدرت و گذار قدرت است. داده ها نشان می دهد که نظریه گذار قدرت قابلیت تبیین پذیری بیشتری نسبت به نظریه موازنه قدرت دارد. بااین حال، نوآوری نوشتار این است که با وجود قابلیت تبیین بیشتر، نظریه گذار قدرت، پاسخگوی سیستم بین المللی پیچیده امروز نیست و مستلزم بازنگری در مفهوم و مؤلفه های شکل دهنده گذار متناسب با واقعیت امروز جهان و منطقه است. بر این اساس، فرضیه مقاله آن است که پیچیدگی و وضعیت غیرخطی حاکم بر سیستم بین الملل به تعدد نقاط گذار در سیستم امروز انجامیده است، به گونه ای که در حال شکل دادن به نظم سلسله مراتب دوگانه با رهبری آمریکا در امنیت و رهبری چین در اقتصاد در شرق آسیا است. روش پژوهش مقاله، قیاسی- استقرایی و شامل استفاده از نظریه و روش های کمّی ارزیابی کاربست نظریه با تکیه بر پایگاه داده های بانک جهانی، کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل (UNCTAD) و مؤسسه مطالعات صلح استکهلم (SIPRI) است.
۱۱.
کلیدواژه‌ها:
اتحادیه اروپا جامعه بین الملل ساختار سیاست های هنجاری قدرت هنجاری جهانی شدن
با توجه بهاینکه ساختارها به رفتار بازیگران اجتماعی و سیاسی اعم از افراد و کشورها شکل می دهند، ساختارهای هنجاری یا انگاره ای (فرهنگ، زبان، مذهب، گفتمان و غیره که هم جنبه شناختی دارند و هم جنبه ارزشی) به هماناندازه ساختارهای مادی اهمیت دارند. اتحادیه اروپا به عنوان یکی از مهم ترین و منسجم ترین اتحادهای متشکل از دولت ها در ابعاد سیاسی اقتصادی، پس از جنگ جهانی دوم گام های زیادی در زمینه همگرایی و هماهنگی بیشتر و همچنین گسترش قلمرو خود برداشته است. این اتحادیه مفهوم و برداشت جدیدی از همکاری و همگرایی میان دولت ها را وارد ادبیات روابط بین الملل کرده است، ولی به واقع برای فهم جایگاه آن به عنوان بازیگری مهم در جامعه بین الملل باید با تأمل بیشتری نگریسته شود. بر این اساس، مقاله پیش رو در پی بررسی نقش اتحادیه اروپا در شکل دادن به هنجارهای بین المللی است.
۱۲.
کلیدواژه‌ها:
ارمنستان اصلاحات قانون اساسی جمهوری آذربایجان گرجستان گردش نخبگان ماندن در قدرت
هر سه جمهوری آذربایجان، ارمنستان و گرجستان در دوران استقلال، اولین قانون اساسی نوین خود را در سال 1995 به تصویب رساندند و در سال های بعد دست کم دو یا سه بار این قانون ها را اصلاح کردند. همزمانیاین اصلاحاتباانتقالقدرتوانتخابات،آثارسیاسی شانراگستردهوشایان توجهکردهاست. با توجه به اینمسئله،سؤال اصلی این نوشتار این است که مهم ترین عاملاصلاحات قانون اساسی جمهوری های قفقاز جنوبی چه بوده است؟ بررسی تطبیقی این مسئله نشان دهنده همگونی ها و ناهمگونی های میان این کشورهاست که ممکن است در دیگر کشورهای در حال توسعه نیز تجربه شود. برای پاسخ به پرسش اصلی باید بسترهای اصلاحات به ویژه فضای سیاسی، بازیگران اصلی و عناصر سود بر اصلاحات، پیامد حقوقی و همچنین پیامد سیاسی هر یک از اصلاحات را مورد توجه و تحلیل قرار داد. فرضیه اصلی این نوشتار این است که در هر سه جمهوری، طراحی سازوکاری برای جلوگیری از چرخش نخبگان حاکم، مهم ترین دلیلاصلاحاتقانون اساسی در هر دو شکل ریاستی یا پارلمانی بوده است. مقایسه سه جمهوری نشان می دهد اصلاحات به مردم سالارتر شدن جمهوری ها منجر نشده است. روش این پژوهش توصیفی-تحلیلی است.
۱۳.
کلیدواژه‌ها:
پیرامون داخلی دولت عصر قاجار نگاه امنیتی
این مقاله در پی بررسی ریشه های نگاه و برخورد امنیتی دولت به پیرامون داخلی است. منظور ما از نگاه امنیتی دولت به پیرامون، جهت گیری و بُعد امنیتی بخشیدن دولت به مسائلی است که در پیرامون داخلی یا خارجی آن روی می دهد. بر مبنای بهره گیری از نظریه های اندیشمندانی همچون رکان و لیپست، ریشه های ویژگی های خاص دولت ها را باید در جهت گیری های عمده ای یافت که در جریان گذر از مراحل حساس تاریخی همچون مرحله گذار به مدرن سازی در پیش گرفته اند. بدین روی ازآنجا که به اعتقاد نگارنده، گام های اولیه در جهت مدرن سازی دولت در عصر قاجار برداشته شد، برای شناخت ریشه ویژگی های خاص دولت در ایران، رجوع به این عصر و بررسی آن، حائز اهمیت فراوانی است.
۱۴.
کلیدواژه‌ها:
تروریسم تحولات یمن جمهوری اسلامی ایران رهیافت همگرایی رئالیسم تهاجمی نئورئالیسم
سیاست خارجی قدرت های بزرگ همواره در روند تحولات و مسائل بین المللی و منطقه ای از اهمیت بسزایی برخوردار بوده، به گونه ای که گاه با حضور آنها سرنوشت سیاسی یک کشور دستخوش تغییرات فراوانی شده است. یمن در سال های اخیر شاهد درگیری های خشونت باری بوده که از درگیری های داخلی شروع شده و اکنون عرصه تقابل قدرت های منطقه ای و فرامنطقه ای شده است.آغاز بحران سیاسی در این کشور در سال 1390 بودوپس از خروج صالح و روی کار آمدن منصور هادی خاتمه یافت و در سال 1394 به شکلی دیگر نمود پیدا کرد. یکی از بازیگران اصلی تحولات یمن عربستان سعودی است که همواره سعی دارد با تضعیف یمن، نفوذ خود را در این کشور افزایش دهد. سقوط دولت عبدالله صالح و روی کار آمدن مهره کلیدی عربستان،منصور هادی، و همزمان با آن مخالفت های مردمی، یمن را درگیر تنشی کرده است که تاکنون ادامه دارد. آمریکا هم در قبال این تحولات، همکاری ویژه ای را با عربستان سعودی به اجرا گذاشته است. این مقاله سعی دارد به این سؤال بپردازد که جهت گیری سیاست خارجی آمریکا و عربستان در قبال بحران یمن چگونه بوده است؟ فرضیه مقاله این است که عربستان در قبال تحولات یمن، سیاست حفظ وضع موجود با رویکردی تهاجمی و ایالات متحده آمریکا با حفظ منافع خاص خود که گاه در تعارض با سیاست های عربستان است، در قبال این تحولات، رهیافت همگرایی با عربستان را برگزیده است. روش تحقیق در این مقاله، توصیفی- تحلیلی با استفاده از ابزار کتابخانه ای است.
