درخت حوزه‌های تخصصی

علوم اسلامی

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۳٬۰۲۱ تا ۳٬۰۴۰ مورد از کل ۷۳٬۸۶۰ مورد.
۳۰۲۱.

اقدامات فرهنگی - آموزشی بانوان مسلمان صدر اسلام در حرمین شریفین تا سقوط عباسیان

نویسنده:
منبع: جستارهای تاریخ اسلام سال ۲ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴ 29 - 49

کلید واژه ها: اقدامات فرهنگی زنان اقدامات آموزشی زنان حرمین شریفین نقش زنان در جامعه اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰ تعداد دانلود : ۳۲
حرمین مکه و مدینه، جایگاه ویژه ای در میان مسلمانان دارد. در این میان، زنان مسلمان در دوره های مختلف تاریخ اسلام، در زمینه های گوناگون، دارای اقدامات موثر بوده و برخی از این اقدامات، به دلیل جایگاه ویژه حرمین شریفین، در این دو مکان مقدس واقع شده است. امروزه جامعه اسلامی به حضور زنان و اقدامات فرهنگی و آموزشی آنان نیاز دارد و اقدامات زنان صدر اسلام می تواند الگویی برای نقش آفرینی امروز زنان باشد. پژوهش حاضر درصدد پاسخگویی به این سؤال است که اقدامات فرهنگی-آموزشی بانوان مسلمان در حرمین شریفین از صدر اسلام تا پایان حکومت عباسیان چه بوده است؟ روش این پژوهش، توصیفی و با استفاده از منابع کتابخانه ای است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که زنان از همان صدر اسلام، به اقدامات فرهنگی آموزشی همچون علم آموزی، نقل حدیث، شاگردپروری، تبلیغ اسلام و بهره گیری از شعر و خطابه پرداخته اند و میزان این اقدامات، با فاصله گرفتن از صدر اسلام و رهبری دینی، تغییر کرده و در مواردی، تعداد بانوان فعال کاهش یافته است. همچنین رویکرد زنان از اقدامات فرهنگی آموزشی به امور غیرفرهنگی از جمله حضور در اجرای مراسم های آوازه خوانی تغییر یافته است.
۳۰۲۲.

مأخذشناسی توصیفی سادات عبدالوهابیه

نویسنده:
منبع: جستارهای تاریخ اسلام سال ۲ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴ 65 - 101

کلید واژه ها: مأخذشناسی توصیفی امیر عبدالوهاب سادات عبدالوهابیه سادات طباطبایى شجره نامه سادات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲ تعداد دانلود : ۳۹
شناخت ماخذ و منابع، گام نخست هر تحقیق است، امروزه کتابشناسی و ماخذشناسی به عنوان یک ضرورت مطرح شده و به صورت رشته آموزشی و تخصصی درآمده است. مآخذ شناسی توصیفی نیز مرجعی جامع برای محققین، دانشجویان و کلیه ی علاقه مندان پژوهش و مطالعه به شمار می رود. سادات عبدالوهابیه، شاخه ای از سادات طباطبایی هستند که در آذربایجان، به ویژه تبریز ساکن هستند و سادات وهابی، سادات وهابیه، سادات عبدالوهابیه و سادات آل عبدالوهاب خوانده می شوند. ازآنجاکه برای پیشبرد هر شاخه ای از علوم، نیاز مبرمی به تألیف پایان نامه شناسی، جزوه شناسی، سندشناسی، کتاب شناسی، مقاله شناسی، مواد دیداری شنیداری شناسی، نسخه شناسی و دیگر مواد کتابخانه ای شناسی و به عبارت بهتر، منبع شناسی جامع در هر شاخه، نیاز است و جزو ضرورت های اولیه و حیاتیِ شناخت و تحقیق در آن موضوع به شمار می رود؛ ازاین رو، پژوهش حاضر به صورت کتابخانه ای و بهره گیری از روش توصیفی و تا حدودی تحلیلی، به معرفی و توصیف منابعی پرداخته که موضوع آن، سادات عبدالوهابیه است. 
۳۰۲۳.

جایگاه جنگ در مواجهه با دشمن در سیره نظامی امام علی(ع)

نویسنده:
منبع: جستارهای تاریخ اسلام سال ۲ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴ 121 - 141

کلید واژه ها: امام علی (ع) سیره نظامی جنگ با دشمن مواجهه با دشمن اتمام حجت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴ تعداد دانلود : ۴۶
آشنایی با سیره نظامی امام علی(ع) و نوع برخورد آن حضرت با دشمنان خویش، که به مقابله نظامی با آنها پرداخته است، می تواند موجب آشنایی بهتر و بیشتر با سیره ایشان و سپس الگوگیری از نوع رفتارهای آن حضرت گردد. سوال تحقیق این است که امیرالمومنین(ع) در زمان رویارویی با دشمن و قبل از آغاز نبرد، چه عملکردی داشته است؟ واکاوی موضوع، با بهره گیری از شیوه توصیفی و تحلیلی نشان می دهد امیرالمومنین(ع) نبرد با دشمنان خویش را آخرین راهکار برای مقابله با آنان می دانست. امام علی(ع) تلاش داشت دشمنانش به اشتباه خویش پی ببرند، حق را ببینند و خود را به مهلکه نیندازند. ازاین رو، آن حضرت قبل از نبرد، با بهره گیری از شیوه های گوناگون، از جمله نگارش نامه، اعزام سفیر و گفت وگوی مستقیم با سران دشمن و دیگر شرکت کنندگان در جنگ ها، سعی داشت دشمن را از نبرد منصرف کند. اندیشه امام بر این امر استوار بود که حتی اگر موفق به انصراف دشمن نشود، حداقل با وی اتمام حجت کرده است.
۳۰۲۴.

بررسی و نقد مدخل های ثواب و عقاب و بهشت و دوزخ در دو دایره المعارف قرآنی خاورشناسان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال سیزدهم بهار ۱۴۰۱شماره ۴۸ 185 - 211

کلید واژه ها: دایره المعارف قرآن دانشنامه قرآن خاورشناسان بهشت و دوزخ ثواب و عقاب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۸ تعداد دانلود : ۱۶۱
دایره المعارف قرآن لیدن و دانشنامه قرآن الیور لیمن از مهم ترین پژوهش های قرآنی خاورشناسان است که با هدف ارائه معارف قرآن کریم به مخاطبان تالیف شده اند. در این دو دایره المعارف هر چند ادعا می شود که دقیق و منصفانه تدوین شده اند اما در آنها خطاهای روشی و محتوایی متعددی به چشم می خورد. این مقاله درصدد است تا به روش توصیفی و تحلیلی و با استناد به مصادر معتبر اسلامی و استدلال های متقن قرآنی به بررسی مدخل های ثواب و عقاب و بهشت و جهنم در این دو دایره المعارف بپردازد و به این سوال اساسی پاسخ دهد که کاستی ها و اشکالات مقالات بهشت و جهنم و ثواب و عقاب چیست؟. بر اساس مهم ترین یافته های این پژوهش، همپوشانی برخی مدخلها با یکدیگر، استناد به منابع غیر اصیل یا نامعتبر، ناسازگاری و ناهمخوانی محتوای مقالات با یکدیگر از مهم ترین اشکالات روشی، و القای اثرپذیری و پیروی تعالیم قرآنی از تعالیم پیشین، فرشته انگاری ابلیس، تصویرپردازی جسمانی از بهشت و جهنم، ارائه سیمایی خشن و نامتعادل از مسئله کیفر و پاداش در قرآن و تبیین نادرست از ربط و نسبت اختیار انسان با حاکمیت خداوند و نیز ارتباط شیطان با دوزخ از مهم ترین اشکالات محتوایی مقالات این دو دایره المعارف در مسئله مورد بحث است که نشان می دهد نویسندگان نتوانسته اند به فهم دقیقی از معارف اعتقادی قرآن دست یابند.
۳۰۲۵.

تحلیل دیدگاه ملارجبعلی تبریزی درباره اشتراک لفظی وجود و دو تفسیر از آن(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: نقد و نظر سال بیست و ششم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۳ (پیاپی ۱۰۷) 176 - 197

کلید واژه ها: ملا رجبعلی تبریزی اشتراک لفظی وجود اشتراک معنوی وجود میرمحمداسماعیل خاتون آبادی ملا عبدالرحیم دماوندی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۱ تعداد دانلود : ۱۷۴
اشتراک لفظی و معنوی وجود همواره یکی از دغدغه های فیلسوفان متأخر اسلامی (از زمان میرداماد تا عصر حاضر) بوده است. در این میان برخی از فیلسوفان قائل به اشتراک لفظی وجود و عده ای دیگر قائل به اشتراک معنوی وجود شده اند. یکی از فیلسوفان قائل به اشتراک لفظی وجود، ملا رجبعلی تبریزی است. وی معتقد است که وجود میان واجب و ممکن به دو معنای متفاوت به کار می رود. مسئله اصلی در این مقاله، بیان و تحلیل همین آموزه و دلیل های تبریزی است. این تحلیل هم از رهگذر نقدهای نگارنده و هم از رهگذر بیان دو تفسیر از این آموزه بیان می شود. تفسیر اول از آنِ ملا عبدالرحیم دماوندی و تفسیر دیگر برای یکی از شاگردان تبریزی به نام میرمحمداسماعیل خاتون آبادی است. روش بحث کتابخانه ای و توصیفی تحلیلی است. نتیجه اجمالی که این مقاله به آن دست یافته این است که تبریزی در بیان ادله عقلی برای اثبات اشتراک لفظی وجود ناکام است و ادله نقلی او نیز تنها با توجه به روش تفسیری خود او قابل اعتنا خواهند بود و از میان دو تفسیری که از آموزه اشتراک لفظی وجود نزد تبریزی بیان می شود، نظر میرمحمداسماعیل خاتون آبادی درست تر و درخور توجه بیشتر است.
۳۰۲۶.

Rethinking the word faraḍa: An Inquiry to the Earliest Commentaries and Its contextual relevance

نویسنده:
منبع: Interdisciplinary Qur'anic Studies, Volume ۱, Issue ۱, June ۲۰۲۲ 201 - 212

کلید واژه ها: Quranic context Quranic surahs causes of revelation gradual revelation Semitic etymology

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۱ تعداد دانلود : ۸۸
Some exegetic comments narrated from early scholars do not relate neither to the Quranic context, nor to lexicographical and linguistic evidences. As a case, such irrelevance can be observed for the verb faraḍa in the verse (Q.24:1), as well as the verse (Q.28:85). Regarding methodology, this research used both traditional lexicographical and linguistic etymological inquiries. The result of the research is the fact that both verses are speaking of the philosophy of the Quranic surahs being revealed gradually in separate parts appropriate to social occasions and the challenges in prophetic era. 
۳۰۲۷.

Prophetic Miracles from the Supernatural to Natural Events: Between Modernist and Ahmadiyya Interpretations

نویسنده:
منبع: Interdisciplinary Qur'anic Studies, Volume ۱, Issue ۲, December ۲۰۲۲ 79-100

کلید واژه ها: Interpretation of miracles modernist Muslims Naturalists

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰ تعداد دانلود : ۷۲
This article examines the beliefs of modern Muslims regarding miracles and supernatural claims. It looks at how modern Muslims have had to interpret most of the miracles mentioned in the Qur’an metaphorically or naturally in order to avoid accusations of error. It also examines the views of Muhammad Asad, who argued that the stories of miracles adopted traditional myths as a site for teaching morals. The article further explores the interpretations of naturalists, who interpret miracles in ways that do not contradict empirical observations of naturalism. Finally, it examines the influence of European and Christian ideas on modernist Muslims, and the silence of modernist commentators on the similarity in their ideas with some Christians who wrote a few generations before them. The conclusion is that modern Muslims have had to interpret miracles in ways that do not contradict empirical observations of naturalism, and that there is no tangible evidence that modernist Muslims have been influenced by the ideas of Europeans or earlier Christians.
۳۰۲۸.

بررسی عوامل سیاسی، اقتصادی و نظامی استکبار ستیزی با تأکید بر قرآن و اندیشه مقام معظم رهبری

نویسنده:
منبع: قرآن و عترت سال ۵ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۱۰ 91 - 125

کلید واژه ها: استکبارستیزی عوامل سیاسی عوامل اقتصادی عوامل نظامی قرآن کریم مقام معظم رهبری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۸ تعداد دانلود : ۶۶
استکبارستیزی به معنای نفی پذیرش هرگونه ظلم و ستم است. استکبارستیزی، یکی از مهم ترین شاخصه های انقلاب اسلامی و نزاع بین اسلام و کفر است که محدود به زمان خاصی نبوده و نیست. حضرت آیت الله العظمی خامنه ای بر مقوله ی استکبارستیزی تأکید ویژه ای دارند و این امر را یکی از اهداف و مبانی بزرگ انقلاب ارزیابی و همواره به ملت ایران، خطر استکبار و وابستگی به مستکبران را گوشزد می کنند. در این نوشتار به بررسی عوامل استکبارستیزی در عرصه های سیاسی، اقتصادی و نظامی از منظر قرآن و بیانات مقام معظم رهبری پرداخته شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که استکبارستیزی در عرصه ی سیاسی به دلایل دخالت سیاسی مستکبران، اختلاف افکنی و تخریب ملت ها است. دشمن با تحریم کردن، غارت کردن و تک محصولی کردن اقتصاد کشور، ملت ها را به مبارزه ی با خود در عرصه ی اقتصادی کشانده است و با کارهای نظامی مانند حمله کردن به کشورها و ایجاد ناامنی، مردم را به ستیز و مقابله با خود برانگیخته است. این تحقیق از نوع توصیفی- تحلیلی است و به روش کتابخانه ای انجام شده است.
۳۰۲۹.

تأسیس نظام های دنیوی در صدر اسلام و نقد انگاره آخرت گراییِ دین اسلام (مطالعه موردی تأسیس نظام آموزشی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی سال ۵۵ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ 296 - 279

کلید واژه ها: اسلام آخرت گرا اسلام جامع گرا مستشرقان نظام آموزشی نهادهای دنیوی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۴ تعداد دانلود : ۱۰۲
شماری از مستشرقان در آثار خود، ضمن بررسی تاریخ صدر اسلام این ادعا را طرح کرده اند که اسلام دینی آخرت گرا و به تأسیس نهادهای دنیوی بی اعتنا بوده است. این پژوهش با روش توصیفی - تحلیلی و اتکای بر شواهد و مستندات گوناگون، تلاش دارد تا مسئله توجه به تأسیس نهادهای دنیوی را در صدر اسلام بررسی نماید. از این رو، برای دستیابی به این هدف، به طور ویژه تأسیس نظام آموزشی در صدر اسلام را مطالعه نموده است. یافته های پژوهش حاضر نشان داد که استدلال تاریخی به سود این ادعاست که رسول خدا(ص) در عصر خود، نظامی آموزشی را بنا نهاد. عوامل مختلفی در تأسیس این نظام آموزشی موثر بوده است که مهم ترین آن، خصلت اسلام به عنوان دینی که پیروان خود را به بهره مندی از دنیا بر محور توحید و عبودیت امر کرده است و دیگر اینکه، پیامبر(ص) برای آموزش اسلام به تازه گروندگان، مجاهدت بسیار نمود و به این آموزش جهت بخشید.
۳۰۳۰.

استخدام المجال الافتراضی ومخاطره علی العلاقات الأسریه (دراسه میدانیه حول المکونات)

نویسنده:
منبع: المصطفی المجلد ۲ خریف و شتاء ۲۰۲۲ العدد ۳ (ملفّ العدد: الدین و الدیانة فی المجال الافتراضی) 269 - 296

کلید واژه ها: الأسره الفضاء الإلکترونی المخاطر الهیکل العاملی الاستخدام السیبرانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۴ تعداد دانلود : ۱۱۶
نظرًا لتوسّع الفضاء السیبرانی فی العصر الراهن، یقضی الناس ساعات طویله یومیًّا فی الفضاء الإلکترونی، فمن الناحیه العلمیّه یوجد سؤال مطروح وهو: ما مقدار استخدام الفضاء الإلکترونی الذی یمکن اعتباره أمرًا طبیعیًّا بحیث یوصف الزائد علیه بأنّه مضرّ؟ والسؤال الثانی: ما مخاطر استخدام الفضاء السیبرانی فی الأسره؟ وقد حاولت الدراسه الحالیّه الإجابه عن هذین السؤالین باستخدام الطریقه التجریبیّه للمسح؛ ولهذا الغرض تمّ تطبیق "استبیان مخاطر التواصل الأسری" (من إعداد الباحث) و"قائمه مراجعه الفضاء الإلکترونی"[1]  علی 240 طالبًا من طلاب الحوزه العلمیّه وطلّاب جامعه "قم"، وتمّ تحلیل البیانات باستخدام معاییر الإحصاء الوصفی، واختبار کایزر مایر ألکین (KMO) وبارتلت، وتحلیل العوامل الاستکشافیه، وترابط بیرسون، واختبار کولموغوروف سمیرنوف، وتحلیل التباین أحادی الاتجاه (ANOA). وقد أظهرت النتائج أنّ مخاطر التواصل الأسری یمکن تقسیمها إلى خمسه عوامل رئیسه، وهی: التواصل داخل الأسره، والتواصل خارج الأسره، والعنف المنزلی، والاضطرابات النفسیّه داخل الأسره، وأزمه الهویّه الأسریّه. وفی الدراسه یمکن تقسیم مستخدمی الفضاء الإلکترونی إلى خمس مجموعات من حیث الاستخدام: نصف ساعه، وساعه، وساعتین، وثلاث ساعات، وأکثر من ثلاث ساعات یومیًّا من استخدام الفضاء الإلکترونیّ، وتظهر النتائج أنّ هناک فرقًا کبیرًا بین المجموعه الخامسه والمجموعات الأربع الأولى، وفی المجموعه الأخیره توجد جمیع مخاطر التواصلات الأسریّه، وأخیرًا تمّ شرح النتائج ومقارنتها بنتائج دراسات أخرى.   [1]. وجدانی، 1397.
۳۰۳۱.

عوامل خیانت مردم به حاکمان اسلامی از دیدگاه امام علی علیه السلام در نهج البلاغه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوی سال ۱۳ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۲۶) 149-165

کلید واژه ها: خیانت مردم حاکمان اسلامی امام علی (ع) نهج البلاغه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۱ تعداد دانلود : ۱۶۳
از مسائل حساسی که در نهج البلاغه به چشم می خورد و به همان نسبت کمتر مورد توجه قرار گرفته، عوامل خیانتی است که مردم نسبت به حاکم جامعه اسلامی روا داشته اند.این عوامل در حوزه های محتلفی در نهج البلاغه مطرح شده که اگر شناسایی نشده و از مسیر حرکت جامعه زدوده نشود، آسیب های فراوانی بر پیکره نظام اسلامی و وضعیت مردم ایجاد خواهد کرد.داشتن درک صحیح از این مسائل باعث می شود در عصر غیبت معصوم با احراز شناخت دقیق از ولیّ فقیه به عنوان نائب امام معصوم، از بروز بحران و انحطاط جامعه اسلامی ممانعت نمود.عوامل اخلاقی، چون ناهماهنگی میان گفتار و عمل، عوامل سیاسی، مانند تاثیرپذیری ازحکام فاسد و گروه های منحرف اجتماعی و عوامل مادی، با محوریت دنیاگرایی از مهم ترین عوامل خیانت مردم به حاکم اسلامی بوده است. داده های اولیه با روش کتاب خانه ای گردآوری شده و به شیوه توصیفی-تحلیلی پردازش و تدوین گشته است.
۳۰۳۲.

نگاهی به ایماژهایِ زندگی در نگره مولوی و کازنتزاکیس با تاکید بر ایماژِ «زندگی به مثابه سوءتفاهم/ جنگ»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات عرفانی پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۳۶ 235 - 262

کلید واژه ها: ایماژهای زندگی زندگی به مثابه سوءتفاهم کازنتزاکیس مولوی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۱ تعداد دانلود : ۹۴
زندگی به مثابه فرایند تکامل و با توجه به دو ساحت باورها و عواطف- احساسات در نگاه اندیشمندان به اشکال مختلف بازنموده شده است. در این میان، ایماژهایِ برساخته از زندگی و معنایِ آن در لایه هایِ مختلف، یکی از نکاتِ برجسته در متون است که در قالب تصویرهای هنری و کلان استعاره ها مفصل بندی می شود. از سویی دیگر، در میان مجموعه متفکران، مولوی و کازنتزاکیس دو شخصیت کم نظیری هستند که با وجود تمایزهای معرفتی و گفتمانی از یک سو و تاریخی و جغرافیایی از سویی دیگر، مفهوم زندگی را در قالب استعاره/ ایماژهای هنری تصویرسازی کرده اند. در این مقاله، نویسنده سعی می کند این مسئله را با توجه به چهارچوب نظری انواع «ایماژهای زندگی» از منظر رابرت سالامون در مهم ترین آثار این دو متفکر بررسی کند. سالامون در این مبحث شانزده ایماژ از مهم ترین ایماژهای زندگی را شناسایی کرده که مهم ترین این موارد زندگی به مثابه بازی، داستان، غمنامه، کمدی، ماجرا و مأموریت است. این نوع طرز تلقی به زندگی، در آثار این دو تصویرسازی شده است که از بنیان هایِ معرفتی مشترک با وجود همه افتراق ها حکایت دارد. یکی از نکات مهم در تحلیل یافته ها اِشعار هردو به ایماژ ویژه ای است که در دستگاه فکری این دو به صورت برجسته مفصل بندی شده و آن «زندگی به مثابه سوءتفاهم» است. نویسنده ضمن بررسی مجموعه ایماژهای مشترک با تأکید بر ایماژ اخیر، اندیشه این دو متفکر را از منظر ارزش و کارکرد زندگی تحلیل کرده است.
۳۰۳۳.

مطالعات شیعه شناسی در ایران دوره پهلوی: مورد کتاب «شیعه در اسلام» از موسی سبط الشیخ

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۳۳ مهر و آبان ۱۴۰۱ شماره ۴ (پیاپی ۱۹۶) 223 - 250

کلید واژه ها: تشیع شیعه در اسلام مکتب تشیع شیعیگری سید موسی سبط تاریخ تشیع

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۹ تعداد دانلود : ۱۱۱
مطالعات شیعه شناسی در ایران به معنای نگارش از تاریخ و فرهنگ شیعه، پدیده ای نوظهور است که پس از مشروطه و تدریجاً ایجاد شد. بخشی از آن به دنبال انتقادهایی است که در ادبیات جدید از گذشته تشیع مطرح شد و اوج آن در نوشته کسروی و حکمی زاده بود. با توزیع کتاب شیعیگری، بسیاری از علما شیعه تلاش کردند خارج از روال سنتی و کلامی، به تحقیق درباره شیعه بپردازند. به همین دلیل کتاب هایی تحت عنوان تاریخ شیعه و عناوین مشابه در ایران و عراق نوشته شد. برخی از آنها متأثر از جریان های فکری تاریخی جهان عرب بود؛ اما در ایران به ویژه آثار ناظر به انتقادهایی بود که رواج یافته بود. کتابی در دو جلد با عنوان «شیعه در اسلام» در سال های 1328 1329 منتشر شد که در نقد کسروی بود. علامه طباطبایی هم با نگارش «شیعه در اسلام» این مطالعات را عمومی تر کرد و ترجمه آن به انگلیسی به سبب فراگیرشدن این مطالعات شد. در این مقاله به سیر این نگارش ها پرداخته شده است.
۳۰۳۴.

حافظ و سلطان احمد جلایر

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۳۳ بهمن و اسفند ۱۴۰۱ شماره ۶ (پیاپی ۱۹۸) 141 - 164

کلید واژه ها: حافظ سلطان احمد جلایر هفت پیکر مناسبات شعری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۳ تعداد دانلود : ۷۱
    مناسبات شعری حافظ با شاعران پیش از خود و نیز معاصرانش، از دیرباز جزو مباحث عرصه حافظ پژوهی بوده است. یکی از این شاعران معاصر حافظ، سلطان احمد بن شیخ اویس جلایری است که با حافظ مکاتبه و مراوده شعری داشته و حافظ در مطلع یکی از اشعار خویش از وی نام برده است. اکنون که پس از چندین قرن، هفت دفتر از اشعار سلطان احمد جلایر در قالب دیوانی پربرگ یافته شده و به چاپ رسیده، فرصتی مغتنم است تا مناسبات شعری میان حافظ و این سلطان غزل گو بررسی گردد.  
۳۰۳۵.

بررسی تحلیلی ابعاد وابستگی عالم به امام عصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف) با تأکید بر اندیشه آیت الله العظمی صافی گلپایگانی(ره)

نویسنده:
منبع: جامعه مهدوی سال ۳ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۶) 93 - 113

کلید واژه ها: امام عصر(عج) فیاضیت امام سببیت امام وابستگی عالم گفتمان آیت الله صافی گلپایگانی (ره)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۶ تعداد دانلود : ۱۰۴
در علوم مختلف کلامی، فلسفی و تفسیری، همواره به بحث لزوم وجود امام معصوم در هر دوره زمانی اشاره شده است؛ اما همواره سر سخن بدین سو بوده که این لزوم و وابستگی شامل چه ابعادی می شود؟ به عبارتی دیگر عالم اعم از ماده و ملکوت، در چه ساحت هایی به وجود امام عصر(عج) نیازمند است؟ آیا در این بین می توان قائل به منطقه فراغی شد، بدین معنی که نقطه ای را یافت که عالم به امام وابسته نباشد؟ امروزه بخش قابل توجهی از شناخت های موجود نسبت به امام عصر(عج) در میان عموم مردم و حتی نخبگان حوزوی و دانشگاهی، محصول شنیده ها و واژگان پرتکراری است که از منظومه معرفتی ترسیم شده در آیات و روایات فاصله زیادی دارد. این ضرورت سبب شد تا در این اثر به بررسی تحلیلی ابعاد این وابستگی با تأکید بر اندیشه آیت الله صافی گلپایگانی (ره) با روشی توصیفی - تحلیلی روی آورده شود. از مهم ترین یافته ها و نوآوری های این اثر، تشریح ابعاد وابستگی عالم به امام عصر(عج) در همه شئون مادی، ملکوتی، فردی و اجتماعی، حدوثی و بقایی است؛ به طوری که مطابق با آیات و روایات شریفه، عالم در هیچ بُعدی از زوایای وجودی خود قادر نیست به حیات خود بدون وجود امام عصر(عج) ادامه دهد؛ بدین ترتیب در هیچ دوره زمانی زمین از حجت خداوند خالی نخواهد بود و این وابستگی ریشه در اعتبار نداشته، بلکه ناشی از رابطه حقیقی آن با ولیّ خداوند است.
۳۰۳۶.

جمالیه التکرار فی سوره الإسراء دراسه تحلیلیه فی ضوء لسانیات النص(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آفاق الحضاره الاسلامیه سال بیست و پنجم یهار و تابستان ۱۴۰۱ (۱۴۴۳ه.ق) شماره ۱ (پیاپی ۴۹) 243-277

کلید واژه ها: القرآن الکریم سوره الإسراء التماسک النصی التکرار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۵ تعداد دانلود : ۱۳۵
إنّ التکرار ظاهره أدبیه جمالیه، وعنصر مهم فی النص الأدبی. فله أهمیه کبیره فی البلاغه لکنه فی العصر الحدیث لم تقف وظیفته وجمالیته عند تحسین الکلام، بل نهض بدور بارز فی ربط أجزاء النص وتماسکه، لأنّه یقوم علی مبدأ التأکید ویندرج تحت عناصر السبک المعجمی من آلیات التماسک النصی. والقرآن الکریم کالمصدر الأساسی لنسج هذا الأسلوب؛ وذلک لما فیه من جمال فنی وأثر بلیغ فی النفس الإنسانیه ولما یحظی به من قیمه معنویه وفّقت بین قوّه الإمتاع العقلی وجمال الإمتاع اللفظی. سلّطت الدراسه، بالاعتماد على المنهج الوصفی – التحلیلی، الضوء علی هذه الظاهره فی سوره الإسراء ودرست دورها فی تماسک السوره لما یتوفر فیها من ممیزات تصلح أن تکون موضوعاً خصباً للدراسه، ولأنّها تمثل نموذجاً زاخراً بألوان التکرار فیها.حیث تتنوع الأسالیب وتختلف الدلالات فی هذا النص الکریم وهذا ما أکسبه طابعاً متمیّزاً. فتوصلت الدراسه إلی ما یلی من النتائج:فی سوره الإسراء یعدّ التکرار محسناً بدیعیاً وکذلک آلیه من آلیات التماسک. یساعد التکرار علی کشف محور السوره وهو العبودیه، حیث یدور حول هذا المحور الأساسی (المعبود الحقیقی والعبد الحقیقی والضالّون عن العبودیه). أما أنماط التکرار: العنصر المعجمی وإعادته، والترادف، والشمول، والکلمات العامه، فکلٌّ له دور فی تماسک السوره. من بین أنواع التکرار فی السوره، فقد أدّت إعاده العنصر المعجمی دورا ًکبیراً فی انسجامها. والمحور الأول (المعبود الحقیقی) حسب تحلیل عناصر التکرار، هو المحور الذی استقطب أکبر نسبهً من عناصر التکرار.
۳۰۳۷.

بازخوانی قصاص مادر در برابر قتل فرزند در پرتوِ مقاصد شریعت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فقه و اصول سال پنجاه و چهارم بهار ۱۴۰۱ شماره ۱۲۸ 47 - 63

کلید واژه ها: مقاصد شریعت قصاص مادر عدالت نظامسازی حقوقی عدالت عرفی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۶ تعداد دانلود : ۲۲۵
با شکل گیری ایده نظام سازی از طریق فقه، بسیاری از خرده نظام ها بر مبنای آرای فقهی شکل گرفتند. نظام حقوقی ایران نیز از این قاعده مستثنا نیست. شکل گیریِ حقوقی مبتنی بر اسلام سببِ راه یابیِ بسیاری از آرای فقها به حیطه قانون شد. شرط انتفای ابوت ازجمله مواردی است که از فقه شیعه به حیطه قانون ورود یافته است. فراگیربودن قوانین حقوقی به خصوص مقررات کیفری سبب شده است که تحولات و مطالبات اجتماعی، بعضی از آرای فقه سنتی نظیر عدم قصاص پدر و در مقابل قصاص مادر در برابر قتل فرزند را برنتابد. نظریه ایجاد فقهی پویا و همگام با تحولات روز، ظرفیت هایی را برای عبور از فقه نص به سند پدید آورده است. مقاصد شریعت، مقتضیات زمان و مکان، و قاعده فقهی عدالت ازجمله ظرفیت هایی است که امکان پویاییِ فقه را فراهم کرده است. در این پژوهش با تلاش در استفاده از اصل عدالت به عنوان یکی از مقاصد کلان شریعت، وجود تفاوت بین پدر و مادر در اجرای مجازات قصاص مورد بررسی واقع شده است.
۳۰۳۸.

ضرورت و امکان سنجی رهن منفعت در نظام حقوقی کنونی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های فقه مدنی بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲۵ 185 - 204

کلید واژه ها: رهن منفعت وثیقه قواعد آمره قبض

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۶ تعداد دانلود : ۱۶۸
در ماده 774 قانون مدنی به پیروی از نظر مشهور در فقه، به بطلان رهن منفعت تصریح شده است. از مبانی مهم بطلان رهن منفعت، عدم قابلیت قبض و عدم ایجاد اطمینان و عدم امکان استیفای دین از آن عنوان شده است. با این حال، تمام این موارد در فقه مورد تردید قرار گرفته اند. در نظام حقوقی کشور نیز مقررات بسیاری مؤخر بر قانون مدنی به تصویب رسیده اند که با قواعد سنتی رهن همخوانی ندارند. برخی از آن ها قبض را از شرایط صحت رهن خارج کرده اند و برخی دیگر، اموال غیر عین معین، مانند طلب و سهام ضمانت نامه را قابل توثیق شناخته اند. از سوی دیگر، بطلان رهن منفعت باعث می شود که این گونه اموال، تا حدی از گردش اقتصادی جامعه خارج شوند. این امر باعث وارد آمدن زیان به چرخه اقتصادی می شود و مالکِ این اموال را از تمتع بردن تام از مال خود محروم می نماید. مجموع این عوامل باعث می شود که تلاش نظری برای شناسایی رهن منفعت ضرورت یابد. در این پژوهش، پنج راهکار مهم در این راستا مورد ارزیابی قرار گرفته اند که عبارت اند از: استفاده از قالب قراردادهای بی نام، استفاده از عقد وثیقه، استفاده از معاملات با حق استرداد، قبول نسخ ضمنی مواد 772 و 774 قانون مدنی و خروج آن ها از عداد مقررات آمره.
۳۰۳۹.

اثبات تغیّر در عوالم فوق طبیعت بر اساس دو مبنای مختلف(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: خردنامه صدرا دوره ۲۷ پاییز ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۱۰۹) 57-70

کلید واژه ها: حرکت تغیر ظهور بطون تکامل برزخی بدن عنصری اجمال و تفصیل ملاصدرا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۱ تعداد دانلود : ۲۰۱
در جریان تعامل فلسفه با آموزه های دینی، مسائل بسیاری تولید شده است. ازجمله مباحث جدیدی که در چند دهه اخیر مورد توجه بوده، مسئله تکامل برزخی و اخروی نفوس است. از یکسو، بر اساس مبانی و تصریحات جمهور فلاسفه و نیز ظاهر سخنان صدرالمتألهین، استکمال نفوس پس از مفارقت از بدن عنصری محال است. از سوی دیگر، ظاهر آیات و روایات بر استکمال نفوس در عوالم فوق طبیعت دلالت میکند. اینگونه اختلافات، محققان و اندیشمندان را به چاره اندیشی واداشته است. مقاله حاضر که به روش تحلیلی استدلالی نگاشته شده، میکوشد بر اساس اصول رایج فلسفی و نیز با التفات به رویکرد عرفانی ملاصدرا، به این پرسش که «آیا نفس پس از مفارقت از بدن تغیّر و حرکت میپذیرد؟» از دو راه متفاوت پاسخ دهد. بررسیها در این پژوهش نشان میدهد که بر اساس مبانی حکما، تغیّر احوالِ نفوس پس از مرگ، امری مقبول و از باب ترتب صور بر یکدیگر و اظهار ملکات و صور کسب شده در عالم طبیعت است. همچنین بر اساس خوانش عرفانی از حکمت متعالیه، تحولات عوالم فوق طبیعت، قطعی و از سنخ همین تحولات اینجهانی است، اما در این دیدگاه تحول و حرکت بمعنای رایج فلسفی نیست بلکه عبارتست از خروج از اجمال و کمون به تفصیل و ظهور. به این ترتیب، در پژوهش حاضر هم با تحفظ بر اصول فلسفی و هم با ارائه تعریفی جدید از حرکت، از ظواهر نقلی دال بر حرکت، تبیینی معقول ارائه شده است.
۳۰۴۰.

بررسی تطبیقی آیه (وَوَرِثَ سُلَیْمَانُ دَاوُدَ...) از نظر فریقین

نویسنده:
منبع: شبهه پژوهی مطالعات قرآنی سال چهارم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۶) 307 - 337

کلید واژه ها: ارث وراثت انبیاء ارث در مال فدک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۴ تعداد دانلود : ۱۰۸
آیات ارث در قرآن، یکی از مباحث ویژه و پر چالش احکام اسلامی است؛ توجه به مبانی فقهی و حقوقی در آیات الاحکام، بیانگر دستورالعمل سنت های اصیل اعتقادی است. تدوین این مقاله، در راستای تبیین واژه ارث در قرآن، به ویژه در خصوص دو آیه مندرج در سوره های نمل و مریم می باشد. رویکرد تاریخی و فراز و فرود های استنباطی گروه ها و نحله های اسلامی، با تاثیرپذیری از فضای جامعه و اثرات مسائل سیاسی حکومت های وقت، حساسیت موضوع را دوچندان کرده است. در این نوشتار، ابتدا به مستشکل یکی از نویسندگان به آیات مذکورپرداخته شده، سپس دیدگاه های مختلف تفسیری، با لحاظ نظرات اعتقادی موافقین و مخالفین و برداشت آن ها از آیات الهی آورده شده است. بررسی اصالت استنادات روائی، پیرامون آیه یادشده و موضوع چالش های تاریخی با توجه به رویدادهای سیاسی، مورد بحث و فحص قرار گرفته؛ در نهایت اثبات مسئله در خصوص این که موضوع مطروحه، ارث بوده یا هبه و اعطائی رسول مکرم اسلام (ص)، به حقانیت فدک و مظلومیت اهل بیت عصمت و طهارت (ع)، اشاره شده است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان