محسن حسن وندی

نفس، یكی از ابعاد وجودی انسان است كه دارای مراتب مختلفی و به حالات و شئون مختلفی متصف می شود. یكی از این حالات، حالت لوّامگی آن است كه پس از اتصاف به آن، «نفس لوّامه» خوانده می شود. اینكه نفس لوّامه چیست و چه عواملی در فعلیت و بیداری آن نقش دارند، مسئله ای است كه این پژوهش به دنبال پاسخ به آنها است. روش پژوهش، توصیفی تحلیلی است و در جمع آوری داده های، از منابع كتابخانه ای استفاده شده است. با مطالعه و بررسی منابع مربوطه، به دست آمد كه نفس لوّامه یكی از حالات، مراتب و شئون نفس است كه؛ هنگام ارتكاب معاصی توسط آدمی، بدان متصف می شود؛ بدین معنا كه تمامی انسان ها از برّ و فاجر، بعضی هم در دنیا و هم در قیامت و بعضی صرفاً در قیامت، بر اثر حضور و بروز عواملی بیداری آفرین، این حالت لوّامگی را در خود احساس كرده و در نتیجۀ ، به دلیل انجام فجور و یا قلت انجام كار نیك، ندامت حاصل شده و به ملامت خود می پردازند.

نصر حامد ابوزید از جمله اندیشمندان و قرآن پژوهان معاصری است که آراء و اندیشه های وی درباره مؤلفه های مربوط به قرآن کریم مناقشه برانگیز، قابل تأمل و بحث برانگیز است؛ همین مسأله باعث شده است تا بسیاری از اندیشمندان حوزه علوم اسلامی با دید انتقادی به نظریات ایشان نگریسته و در مقام رد و جواب به آن ها قلم فرسایی نمایند. نظر وی در باب چیستی و چگونگی وحی قرآن کریم بر پیامبر اکرم(ص) از جمله این موارد بحث برانگیز است. در مقاله پیش رو ضمن بازشناسی مفهوم وحی، دیدگاه نصر حامد ابوزید را در این زمینه توضیح و تبیین نموده و پس از آن با استفاده از روش تحلیلی آن را مورد بررسی انتقادی قرار داده و در پایان به این مهم اشاره شده است که این دیدگاه با نص صریح آیات قرآن کریم و احادیث وارده از ناحیه ائمه معصومین(ع) مطابقت ندارد.

هدف: بررسی مفاهیم مرتبط با خواندن در آیات قرآن کریم و احادیث معصومین (ع)، تبیین شیوه های بهره گیری مطلوب از مطالعه و کتابخوانی، و تحلیل راهکارهایی برای اثربخش نمودن فرایند مطالعه صحیح. روش/ رویکرد پژوهش: تحلیل محتوا. یافته ها: تعداد قابل توجهی از آیات و احادیث معصومین (ع) استخراج شد که از جنبه های مختلف، به طور مستقیم و غیرمستقیم مفاهیم مرتبط با مطالعه را مطرح می کنند. نتیجه گیری: خواندن مورد توجه شارع مقدس بوده است و برای چگونگی اثربخشی آن در زندگی فردی و اجتماعی آدمی، راهکارهایی ارائه شده است.