درخت حوزه‌های تخصصی

علوم اسلامی

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۳٬۴۸۱ تا ۳٬۵۰۰ مورد از کل ۷۳٬۹۱۴ مورد.
۳۴۸۱.

عهد عتیق و مساله آیات الحاقی، بررسی آیات الحاقی در کدکس ها و ترجمه های عهد عتیق

نویسنده:
منبع: مطالعات ادیان و عرفان تطبیقی دوره ۶ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ 69 - 92

کلید واژه ها: عهدعتیق آیات الحاقی کدکس ها طومار بحر المیت کدکس سینایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۴ تعداد دانلود : ۷۵
امروزه ده ها نسخه قدیمی از عهد عتیق  در دسترس است. اولین نسخه های به نسبت کامل از عهد عتیق کمتر از 1200سال با زمان تدوین فاصله دارند. و نسخه های متاخرتر نیز  تا حدود 2300 سال با زمان تدوین فاصله دارند. ولی متاسفانه هماهنگی کاملی بین این نسخه ها وجود ندارد و صدها بند و یا عبارتی  وجود دارد که در برخی از نسخه ها هست اما در سایر نسخه ها اصلا چنین بندی  وجود ندارد و یا کاملا به گونه متضادی درج شده است.  این مساله مترجمین را هم دچار دردسر کرده و لذا حتی در ترجمه های پر فروش امروزی نیز تفاوت ها و اختلافات زیادی دیده می شود. سوال اصلی در این تحقیق این است که آیا  بین نسخه های موجود عهد عتیق با نسخه های اصلی آن تطابقی وجود دارد. نتایج این تحقیق در صورت اثبات میتواند در اعتبار برخی از آیات موجود در عهد عتیق تشکیک ایجاد نماید و در نتیجه حجیت این کتاب را با چالش روبرو نماید.    در این تحقیق با روش کتاب خانه ای و بررسی نسخه های قدیمی به  بررسی برخی از آیاتی پرداختیم که برخی از نسخه ها واجد آن و برخی فاقد آن می باشند.
۳۴۸۲.

چالش های انگاره مطلق بودن تمکین زوجه: موردکاوی تمکین زنان شاغل از منظر فقه امامیه

نویسنده:
منبع: مطالعات فقه و اصول سال ۵ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ 265 - 238

کلید واژه ها: اذن خروج تمکین حقوق زوج حقوق زوجه زوجه شاغل قوامیت نشوز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۷ تعداد دانلود : ۱۰۹
در روزگار کنونی که بسیاری از زنان متکفل امور و مشاغل اجتماعیِ نیازمند خروج از خانه گشته اند، با چالش هایی پیرامون تزاحم میان اشتغال و تمکین مواجه شده اند. در برخی رویکردها کلیه حقوق و تکالیف زن، متأثر از وظایف و تکالیف زناشویی انگاشته می شود؛ به نحوی که کلیه حقوق و وظایف شرعی، انسانی و شهروندی زن در سایه تعهدات و تکالیف زوجیت رنگ می بازد. این در حالی است که زن برای رشد و کمال معنوی و انسانی خویش، حقوق و مسؤولیت هایی هم در قبال خویشتنِ خویش، معبود، والدین و اجتماع دارد و وظایف وی به کلی در تکالیف زوجیت فروکاسته نمی شود. این جستار در پی آن است که با بهره گیری از راهبرد موردکاوی بازخوانیِ نوینی نسبت به نصوص دینی از چشم اندازی زنانه ارائه داده و ضمن عدم جمود بر قرائت های مرسوم، به بازشناسی زمینه ها و ظرفیت های موجود در منابع دینی بپردازد. به این ترتیب با توجه به امضایی بودن بسیاری از احکام خانواده و تأیید شارع نسبت به مبانی عقلایی، با تغییر سبک زندگی و حضور اجتماعی زنان، بنا به اصول اباحه، صحت و قواعدی مانند سلطنت، عدالت، حفظ نظام، معاشرت به معروف، لاضرر و لاحرج و... امکان خروج متعارف و معقول زوجه از منزل وجود دارد و حدود اختیار زوج در امر تمکین و اذن خروج محاط حقوق و تکالیف الهی و انسانی زن می باشد.
۳۴۸۳.

نقش تربیتی آموز ه های مهدوی در اخلاق فردی و اجتماعی از منظر قرآن و حدیث(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: قرآن و علوم اجتماعی سال دوم پاییز ۱۴۰۱شماره ۳ (پیاپی ۷) 79 - 101

کلید واژه ها: مؤلفه های تربیتی آموزه های مهدوی اخلاق خدامحوری بصیرت ظلم ستیزی امیدواری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۹ تعداد دانلود : ۸۳
اعتقاد به وجود و ظهور امام مهدی )عج( همچون سایر اجزای اعتقادات دینی، آثار تربیتی معینی به دنبال دارد. ضرورت اعتقاد به مهدویت بر اساس قرآن و روایت معصومین )ع(، برای انسانها مجموعهای از اصول و ضوابط را فراهم میسازد که طی آن، زندگی خویش را بر محور تلاش برای نزدیک شدن ظهور تنظیم میکنند. در اینجاست که چهره آموزههای تربیتی مهدوی )عج( خود را آشکار میسازد. این پژوهش تلاش نمود تا با اتخاذ روش توصیفی- تحلیلی، نقش برخی از آموزههای تربیتی مهدویت را بر اساس آموزههای قرآن و روایات استخراج نموده و تأثیر آنها را در تربیت جامعه انسانی و زمینهسازی برای ظهور تبیین نماید. بررسیها نشان میدهد آموزههای تربیتی همچون خدامحوری، بصیرت، عزتنفس، امیدواری، ظلمستیزی، آمادگی همهجانبه، اسوه بودن و... نکات تربیتی مدنظر اسلام و ویژگی اصحاب امام عصر )عج( است که با تلاش و کوشش در راستای کسب این فضایل میتوان زمینهساز حاکمیت حق بر روی زمین گردید و سعادت فردی و اجتماعی را تضمین نمود.
۳۴۸۴.

آموزه های اجتماعی و سیاسی در آیات الهی، راهکار تبیین الزامات تمدن نوین اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: قرآن و علوم اجتماعی سال دوم پاییز ۱۴۰۱شماره ۳ (پیاپی ۷) 124 - 148

کلید واژه ها: آموزه های اجتماعی آموزه های سیاسی آیات الهی تمدن نوین اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۸ تعداد دانلود : ۶۸
پیدایی و بالندگی تمدن اسلامی، ریشه در اساس آموزههای اجتماعی و سیاسی برگرفته از مضامین قرآنی دارد. آموزههایی که جامع، حداکثری و متعلق به همه زمانهاست. امروزه نیز در تبیین الزامات تمدن نوین اسلامی، اهتمام متفکران و سیاستگذاران جوامع اسلامی در شناساندن این ارکان تمدن سازِ متمایز و پاسخگو که منبعث از آیات الهیاند، اجتنابناپذیر و امری ضروری به نظر میرسد؛ بنابراین این پژوهش توصیفی- تحلیلی درصدد پاسخ به این سؤال اصلی است که از منظر قرآن کریم، کدامیک از آموزههای اجتماعی و سیاسی میتوانند در تبیین الزامات تمدن نوین اسلامی نقشآفرینی نمایند؟ به استناد آیات الهی و مراجعه به منابع کتابخانهای نتایج نشان میدهد آموزههای اجتماعیِ قرآن همچون تواصی به همبستگی، حفظ وحدت امت اسلامی، اخلاقمداری، لزوم حصول عدالت و امنیت اجتماعی از الزامات تربیتی در تبیین تمدن نوین اسلامی محسوب میگردند. همچنین با اتکا به آموزههای تربیت سیاسی در قرآن، دستاوردهایی نظیر تقویت روحیه عزت طلبانه، التزام استقرار حاکمان صالح، توجه به توسعههای اقتصادی و صنعتی و نیز تقویت تجهیزات نظامی و دفاعی باعث تحقق تمدن نوین اسلامی خواهند شد.
۳۴۸۵.

تبیین فرایند خط مشی گذاری سیستمی از منظر قرآن

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و علوم سال ششم پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۱۲ 132 - 169

کلید واژه ها: خط مشی قرآنی خط مشی گذاری سیستمی رویکرد سیستمی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۷ تعداد دانلود : ۸۰
فرایندی بودن خط مشی گذاری مورد قبول همه دانشمندان این رشته بوده و برای بررسی این فرایند، از رویکردهای مختلفی استفاده شده است که یکی از آن ها رویکرد سیستمی است. رویکرد سیستمی برای اقدام به موقع در مقابل تحولات عمیق و پی درپی عصر حاضر بکار گرفته می شود. این تحقیق پیرامون مسئله (چگونگی نظر قرآن نسبت به بررسی فرایند خط مشی گذاری با رویکرد سیستمی) به بحث پرداخته است اهمیتش در این است که از یک طرف سازمان را به عنوان یک سیستم باز و متعامل با محیط در نظر گرفته و از طرف دیگر این نوع نگاه را با توجه به منابع اسلامی مورد تحلیل قرار داده است. مقاله حاضر با روش تحلیلی – توصیفی با هدف استخراج نظر اسلام نسبت به رویکرد سیستمی در بررسی فرایند خط مشی گذاری، به این نتیجه رسیده است که بررسی فرایند خط مشی گذاری با رویکرد سیستمی - با توجه به مستنداتی که در متن مذکور است-  مورد تأیید و تأکید دین مقدس اسلام بوده و دستورات متعددی از پیشوایان دینی همسو با این رویکرد وجود دارد.علاوه بر مباحث مدون در خط مشی گذاری مصطلح، مصالح، مفاسد و عرف نیز به عنوان ورودی ها و محیط خط مشی گذاری اسلامی در نظر گرفته شده است.
۳۴۸۶.

اِشارات و تَنبیهات (6): 1. شرحی روشنگرانه و ژرف نگرانه بر کشف المرادِ علّامه حلی؛ 2. أباضیّه، أباذیه، عبادیه؛ 3. دو برهان ابتکاری از نصیرالدّین کاشانی حِلّی بر اثبات وجود خدا و وحدت واجب الوجود

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۳۳ آذر و دی ۱۴۰۱ شماره ۵ (پیاپی ۱۹۷) 139 - 149

کلید واژه ها: کشف المراد اباضیه اباذیه عبادیه نصیرالدّین کاشانی اثبات وجود خدا وحدت واجب الوجود

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱ تعداد دانلود : ۷۳
سلسله مقالاتی که زیر عنوان «اِشارات و تَنبیهات» منتشر می شود مجالی است برای طرح و تحریر جستارهای گونه گونِ انتقادی و کتابگزارانه و تُراث پژوهانه که هر یک از آن جستارها نوشتاری است کوتاه و مستقل در باب موضوعی مشخّص و ممتاز. بخش ششم از این مقالات مشتمل است بر سه نوشته در حوزه دانش کلام. در یادداشت نخست، شرحی جدید و نفیس بر کشف المرادِ علّامه حلّی معرّفی شده است. در مقاله دوم، به نکته ای در خصوص نحوه نگارش و خوانش نام «اِباضیّه» اشارت رفته است، و در نوشتار سوم، ویراستی از متنی کوتاه از نصیرالدّین کاشانی حِلّی در تقریر دو برهان ابتکاری بر اثبات وجود خدا و وحدت واجب الوجود ارائه گردیده است.    
۳۴۸۷.

بازخوانی اشارات قرآن کریم به جایگاه ایرانیان(سوره انعام(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: مشرق موعود سال شانزدهم بهار ۱۴۰۱ شماره ۶۲ 7 - 22

کلید واژه ها: قوم فارس ایرانیان سوره انعام آخرالزمان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۵ تعداد دانلود : ۱۱۲
در مصادر حدیثی شیعه و اهل سنت روایات فراوانی وجود دارد که از نژاد فارس به عظمت سخن گفته و از آنان تجلیل کرده است. در پاره ای از این روایات به نقش آخرالزمانی قوم فارس و تأثیراتی که این قوم مومن و مقاوم بر محیط پیرامونی خود بر جای می گذارد و نقشی که در حمایت از دین و آموزه های اصیل اسلامی ایفا می کند اشاره شده است. این روایات در کتاب های متعدد و در ابواب مختلف پراکنده است و بخشی از آن در منابع تفسیری و در مقام تفسیر آیاتی از کلام الله مجید است و بسیاری از مفسران متقدم و متاخر شیعه و سنی به استناد همین روایات پاره ای از آیات قرآن را ناظر به قوم فارس دانسته اند. روشن است که اگر بتوان این آیات و نیز روایات مربوط به آن را همراه با دیدگاه محدثان و مفسران در این باره جمع آوری و دسته بندی و تحلیل کرد ابعاد بیشتری از موضوع روشن خواهد و افق های تازه ای بر محققین گشوده خواهد. راقم این سطور در مقالات دیگری برخی از این آیاتی که به حسب تفسیر پیشوایان معصوم به نژاد فارس تفسیر شده است را بررسی کرده است. در نوشتار پیش رو به هشتاد و نهمین آیه از سوره مبارکه انعام که از همین دست آیات است، پرداخته خواهد شد. أُولئِکَ الَّذِینَ آتَیناهُمُ الْکِتابَ وَ الْحُکْمَ وَ النُّبُوَّهَ فَإِنْ یکْفُرْ بِها هؤُلاءِ فَقَدْ وَکَّلْنا بِها قَوْماً لَیسُوا بِها بِکافِرِین .
۳۴۸۸.

اعتبارسنجی قرینه محور روایات تفسیری از دیدگاه سید مرتضی علم الهدی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های قرآنی بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۳۵ 267 - 292

کلید واژه ها: اعتبارسنجی قرینه محور روایات تفسیری رویکردهای اعتبارسنجی روایات سید مرتضی علم الهدی قرائن علم آور

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۴ تعداد دانلود : ۱۸۰
اعتبارسنجی روایات تفسیری از دیرباز مورد بحث بوده است. سید مرتضی علم الهدی به عنوان چهره برجسته شیعی در قرن پنجم، از جمله قرآن پژوهانی است که دیدگاه او در این باره از اهمیت خاصی برخوردار است. این مقاله که به روش توصیفی تحلیلی سامان یافته، با مراجعه به آثار سید مرتضی، رویکرد وی را در اعتبارسنجی روایات تفسیری بررسی کرده است. در نگاه آغازین به نظر می رسد از آنجا که روایات تفسیری جزء اخبار آحاد شمرده می شوند و سید مرتضی خبر واحد را بدان جهت که مفید ظن است، باعث علم و عمل نمی داند، ایشان نباید برای روایات تفسیری اعتباری قائل باشد. اما یافته های این جستار نشان از آن دارد که چنانچه خبر واحد همراه با قرائنی باشد که آن را از ظنی الدلاله بودن خارج کند، از نظر سید مرتضی می تواند در تفسیر نیز مورد استناد قرار گیرد. قرائنی همچون: وجود اخبار در مصنفات حدیثی و اصول شیعه، علم آور بودن مضمون خبر، مطابقت با ظاهر قرآن، مطابقت با حکم عقل، مطابقت با اصل عدل الهی، و اجماع امامیه می تواند روایت را از ظنی بودن خارج کند. در واقع سید مرتضی در مقابل رویکرد اعتبارسنجی راوی محور، به رویکرد اعتبارسنجی قرینه محور در ارزیابی احادیث باور دارد.
۳۴۸۹.

واکاوی ابهامات درباره انتساب کامل الزیارات به ابن قولویه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات علوم قرآن و حدیث سال نوزدهم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۵۴) 1 - 35

کلید واژه ها: افزوده نگاری کامل الزیارات اعتبارسنجی ابن قولویه بوشنجی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۰ تعداد دانلود : ۷۸
برای بهره گیری از منابع دینی احراز اعتبار آنها ضروری است. در مسیر اعتبارسنجی این آثار می بایست از راه های مورد اطمینان ورود کرد. یکی از مولفه های موثر در اعتبار یک اثر علمی، شخصیت و منزلت مولف آن است.کتاب کامل الزیارات اثر جعفر ابن قولویه قمی(م368ق)است.امروزه نسخه موجود این کتاب ، به روایت یکی از شاگردان مولف، یعنی بوشنجی است.در سال های اخیر انتساب این اثر به مولف مشهورش از سوی یکی از پژوهشگران معاصر مورد تردید قرار گرفته و این تردید ناشی از بروز ابهاماتی در این زمینه است.نوشتار حاضر به بررسی ابهامات در رابطه با انتساب کتاب کامل الزیارات به مولف مشهور آن یعنی جعفر بن محمد ابن قولویه پرداخته است.در این مسیر با استفاده از به کارگیری قرائن متعدد و به روش تحلیلی-کتابخانه ای،به نقد اشکالات و ابهامات در رابطه با این کتاب پرداخته و راه را برای داوری منصفانه در رابطه با این کتاب برنمایانده شده است. نتیجه بررسی منابع مکتوب و نسخ خطی کامل الزیارات بدین قرار است: 1.این کتاب اثر جعفر بن محمد ابن قولویه بوده و راوی آن حسین بن احمد بن مغیره بوشنجی است. 2.راوی کتاب افزوده هایی اندک(حدود 5 افزوده)-با نشانه گذاری مناسب- بر کتاب داشته است. 3.نام صحیح و کامل کتاب،کتاب کامل الزیارات است. 4.روایت از مجهولان یا ناشناسان در این اثر و دیگر کتب قدما به دلیل مبنای ایشان در اعتبارسنجی بوده و نمی توان آن را نشانه ای بر ضعف میراث روایی شیعه و یا نشانه ای از نگارش این کتب به دست افراد ضعیف و ناشناس و نفی آنان از مولفان اصلی شان دانست.
۳۴۹۰.

نقد شخصیت پردازی ساره در برابر هاجر و مهاجرت به حجاز(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های قرآنی پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۳۶ 121 - 142

کلید واژه ها: حضرت ابراهیم (ع) ساره ه‍اج‍ر حسادت مهاجرت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۳ تعداد دانلود : ۱۱۲
از مهم ترین نقاط عطف تاریخ، هجرت حضرت هاجر و اسماعیل (علیهماالسلام) به سرزمین بی آب و علف حجاز است، که به ایجاد شهر و حرم امن الهی و تجدید بنای خانه کعبه انجامید. تعلیل این هجرت به رذیله ای چون حسادت و انتساب آن به بانو ساره، مسئله ای سؤال برانگیز است که به جهت شهرت داستان، تأثیر و ترویج آن در منابع، آثار هنری و رسانه ها، ضرورت واکاوی مسئله را می طلبد. پژوهش پیش رو، به روش توصیفی تحلیلی در صدد تحقیق و بررسی این مسئله است که علی رغم اوصاف پسندیده ساره در قرآن، شدت عمل او تحت تأثیر حسادت ادعایی، دارای تنافی و تناقض است. از این رو، واکاوی همه جانبه و تطبیقی این داستان در قرآن، تاریخ، حدیث و اخلاق ضروری است که در این نوشتار پس از تبیین مفهومی و کاربردی حسد و بررسی تطبیقی متون، با تمرکز بر توصیف قرآن به عنوان معیار صحت در توصیف شخصیت های داستان و نقد و بررسی قرآن به قرآن گزارش ها، به نظر می رسد چنین تفسیری، هماهنگ با ظواهر و مبانی قرآنی نبوده و شایسته ترویج نیست.
۳۴۹۱.

بازخوانی جایگاه ایرانیان در پرتو احادیث(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: مشرق موعود سال شانزدهم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۶۳ 7 - 38

کلید واژه ها: امام مهدی (عج) ایران نسل سلمان آخرالزمان ایران در آخرالزمان قوم فارس ایرانیان در عصر ظهور

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۵ تعداد دانلود : ۱۲۶
در مصادر کهن حدیثی روایات بسیاری وجود دارد که زبان به نکو داشت نژاد فارس گشوده و از نقش آفرینی او در آینده تاریخ سخن گفته است. این روایات را در دسته های متعددی می توان صورت بندی کرد؛ در نوشتار پیش رو روایات یاد شده به تفصیل بیان و علاوه بر مداقه در منابع و اسناد آن تلاش می شود محتوای آن نیز مورد ارزیابی و تحلیل قرار گیرد. می توان حاصل بررسی های مربوط به این روایات را در این جمله خلاصه کرد که: فی الجمله درباره تکریم مردمان سرزمین پارس و نیز نقش ویژه ای که این قوم در آینده تاریخ ایفا خواهد کرد روایات معتبری در مصادر کهن شیعه و اهل سنت وجود دارد؛ روایات یاد شده هم می تواند امیدآفرین، انرژی بخش و حرکت زا باشد و انگیزه های امت مؤمن و انقلابی ایران را در پیمودن مسیر تعالی و پیشرفت مضاعف نماید و هم می تواند ترسیم کننده چشم انداز و تعیین کننده رسالت تاریخی او باشد.
۳۴۹۲.

نقش روایات نبوی در کاربرد «مهدی» در عصر حضور(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: مشرق موعود سال شانزدهم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۶۳ 153 - 178

کلید واژه ها: روایات نبوی مهدویت مفهوم شناسی مهدی کاربرد مهدی اندیشه مهدویت امام دوازدهم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۳ تعداد دانلود : ۱۳۴
کاربرد «مهدی» بازتاب اندیشه مهدویت و برگرفته از روایات نبوی است. در نوشتار حاضر، بر پایه روش تحلیل تاریخی، در پاسخگویی به این مسئله که: «روایات نبوی در کاربرد مهدی در عصر حضور ائمه؟عهم؟، چه نقشی داشت»، دانسته شد: در روایات نبوی، مهدی در دو مفهوم انعکاس یافت: «هدایت شده»(لغوی) و «مُنجی»(اصطلاحی). این دو مفهوم، خاستگاهی برای کاربردهای دوگانه و متمایز مهدی در عصر حضور شد. در این میان، کاربرد لغوی، کمتر واکنش برانگیز بود. این کاربرد، گاهی به مفهوم اصطلاحی می آمیخت و به عدل گستری منجی، یادشده در روایات، اشاره داشت. همچنین دقیق نبودن شناخت کاربران از روایات، سبب می شد تا گاهی کاربرد مهدی صرفاً از سرِ امید _ و نه، اعتقاد _ باشد. روایات نبوی، بسترساز کاربرد مهدی در قیام های شیعی بود. این کاربرد درباره محمدبن حنفیه در قیام مختار، لغوی بود و پس از وفات ابن حنفیه، به اصطلاحی تطور یافت. در قیام محمدبن عبدالله حسنی، هم مدعیان و هم منکران مهدویت وی، به روایات توجه داشتند. کاربرد مهدی درباره خلفا، ابزاری برای قداست و توأم با تحریف روایات بود. کاربرد مهدی درباره امام دوازدهم، در عصر حضور، با روایات نبوی و شرایط نقل آنها ارتباط تنگاتنگ داشت و پس از آن، به پایاترین کاربرد اصطلاحی و اعتقادی منجر شد.
۳۴۹۳.

گستره قاعده لاتعاد به لحاظ حالات ادراکی با تأکید بر دیدگاه محقق حائری(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: جستارهای فقهی و اصولی سال هشتم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۲۸ 159 - 186

کلید واژه ها: لا تعاد اخلال علم جهل نسیان اجزاء و شرایط صلات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۴ تعداد دانلود : ۹۳
قاعده لا تعاد از مهم ترین قواعد فقهی مبحث صلات بوده و مستند به روایات معتبر می باشد؛ قاعده مزبور از چند جهت میان فقیهان مورد بررسی قرار گرفته که یکی از آن جهات، بررسی شمول این قاعده با توجه به حالات ادراکی علم و جهل و نسیان مکلف نسبت به حکم است. یکی از فقیهانی که در این مسئله به بحث و اظهار نظر پرداخته ، محقق حائری است، چنانچه در نهایت، شمول این قاعده را نسبت به سه حالت فوق الاشاره مورد انکار قرار داد، در حالیکه مشهور فقیهان شمول این قاعده را تنها نسبت به دو حالت اول نپذیرفته اند. برآیند اثر حاضر، پس از بررسی و نقد دلایل مطرح شده از سوی ایشان و دیگر فقیهان، این است که ملاک اصلی در شمول یا عدم شمول این قاعده، صدق عنوان عذر بوده و از آنجا که این امر در مورد دو حالت علم و جهل تقصیری نسبت به حکم منتفی می باشد، از این رو، دو حالت مزبور از شمول قاعده خارج است ولی حالت های جهل قصوری و نسیان حکم، داخل در گستره این قاعده خواهد بود. مقاله پیش رو به روش تحلیلی توصیفی و با استفاده از داده های کتابخانه ای نگارش یافت.
۳۴۹۴.

تحلیل انتقادی طبیعت گرایی اخلاقی مورد نظر فلانگان

نویسنده:
منبع: تأملات اخلاقی دوره سوم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۳ 27 - 46

کلید واژه ها: فلانگان طبیعت گرائی اخلاقی اراده آزاد تعین گرایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۱ تعداد دانلود : ۱۰۶
فلانگان در مقاله طبیعی کردن اخلاق، نوعی طبیعت گرائی اخلاقی را تبیین نموده و معقول ترین گونه طبیعت-گرائی اخلاقی را نوسازگارگرائی می داند. براساس این نوع طبیعت گرائی، اراده آزاد با تعیّن گرائی سازگار بوده و شاهد نوعی تعیّن گرائی علمی، در عین مسئولیت اخلاقی خواهیم بود. فلانگان در مقاله خود نقدهای هیوم و مور در مقابل طبیعت گرائی اخلاقی را پاسخ می دهند و از منتهی شدن طبیعت گرائی اخلاقی مورد نظر خویش به نوعی نسبیت گرائی و نیهیلیسم ابائی ندارد، زیرا در هر حال ارزش و خوبی را وابسته به انسان و اکولوژی آن می دانند. پژوهش حاضر ابتدا گزارشی از ماهیت طبیعی گرائی اخلاقی در اندیشه فلانگان بیان می کند. در ادامه از موارد تقویت و نقد کسبییر و راس و ریلتن در قبال دیدگاه فلانگان سخن گفته می شود و در نهایت نقدهائی هستی شناسانه، معرفت شناسانه و انگیزشی و همچنین نقدهائی معطوف به پذیرش نسبی گرائی و نیهیلیسم اخلاقی بر ماهیت طبیعت گرائی اخلاقی مورد نظر فلانگان ارائه می شود.
۳۴۹۵.

ترویج فرهنگ گفتگو و نقش آن در جوامع دینی با الهام از سیره رضوی؛ ضرورت ها و بایسته ها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فرهنگ رضوی سال دهم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۳۹ 179 - 198

کلید واژه ها: فرهنگ گفت وگو جوامع دینی اندیشه رضوی مناظرات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۷ تعداد دانلود : ۱۲۶
بدون شک یکی از ضرورت های عصر حاضر، مسئله گفت وگوی ادیان با یکدیگر است؛ چراکه تعامل و تفاهم ادیان نقش سازنده و تعیین کننده ای در کاهش مخاصمات و منازعات دارد. دنیای پرتنش امروزی در کشورهای جهان اسلام که ناشی از مداخلات کشورهای بیگانه و ایجاد تفرقه بر اثر انگیزه های دینی است، ضرورت بیش از پیش همگرایی در جهان اسلام بر اساس فرهنگ گفت وگو را نمایان می سازد. هدف از این مقاله، گفت وگو و نقش آن در جوامع دینی و ضرورت های آن در اندیشه رضوی است.از این رو سوال اصلی مقاله دست یابی به چگونگی امکان پذیری نهادینه سازی فرهنگ گفت وگو با تکیه بر سیره رضوی است.یافته های تحقیق نشان می دهد که سیره رضوی به عنوان آینه تمام نما این واقعیت را برای ما آشکار می کند که در برخورد با ادیان و مذاهب دیگر می توان با حفظ خونسردی و ایجاد جوی آرام با مخالفان عقیدتی خود بهترین گفت وگو را برگزار کرد. بنابراین، دوران امامت امام رضاg، به عنوان دوره طلایی گفت وگو و مناظره و اثبات برتری آموزه های قرآنی اسلامی می تواند به منزله الگویی برای ضرورت تجدیدگفت وگو میان مذاهب اسلامی، آداب گفت وگو و همزیستی مسالمت آمیز میان مسلمانان مورد توجه قرار گیرد.
۳۴۹۶.

قلمرو و منشأ ارزش های اخلاقی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت سال ۳۱ مهر ۱۴۰۱ شماره ۲۹۸ 5-8

کلید واژه ها: اخلاق ارزش اخلاقی منشأ ارزش اخلاقی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۹ تعداد دانلود : ۲۷۵
یکی از مباحث مهم در زمینه اخلاق، که در هر مکتب اخلاقی باید به آن پرداخته شود و کاربردهای مختلفی نیز دارد، «قلمرو اخلاق» یا به تعبیری قلمرو ارزش های اخلاقی است. این بحث با تعریف اخلاق ارتباط روشنی دارد؛ زیرا می توان اخلاق را به گونه ای تعریف کرد که فقط بخشی از ارزش ها را شامل شود؛ چنان که می توان آن را به گونه ای دیگر تعریف کرد که دایره اش وسیع تر باشد. هرچند در محافل علمی در این زمینه کم وبیش اختلافاتی به چشم می خورد. ارزش اخلاقی به چیزی اطلاق می شود که در کمال نهایی انسان مؤثر است. ازاین رو، همه واجبات فردی و اجتماعی و مستحبات باید به گونه ای انجام شوند که زمینه ساز سعادت انسان شوند. البته باید توجه داشت که ارزش اخلاقی در عرف، شرع و از نظر عقل به نیت وابسته است. اولاً باید رفتار دارای حسن فعلی باشد. ثانیاً، ارزش های اخلاقی و معنوی در دین و براساس بینش الهی، دارای مراتب است و از نظر ارزش و اعتبار یکسان نیستند.
۳۴۹۷.

اصالت سنجی روایت نبوی «برتری پیامبرخاتم و آل او بر پیامبران»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و حدیث سال پانزدهم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۳۰) 57 - 89

کلید واژه ها: برتری پیامبر خاتم (ص) فضایل اهل بیت (ع) توسل پیامبران اصالت سنجی نقد متن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۰ تعداد دانلود : ۱۵۲
برتری رسول اکرم(ص) بر پیامبران پیشین از عقاید اجماعی مسلمانان است. امامیه بر اساس نصوص متعدد به افضلیت اهل بیت(ع) بر سایر پیامبران نیز باور دارد. برخی منابع متأخر امامیه در تبیین برتری پیامبر و آل او، به روایتی نبوی در امالی ابن بابویه استناد جسته اند که از گفتگوی رسول خدا(ص) و فردی یهودی درباره تفاضل حضرت محمد(ص) و حضرت موسی(ع) خبر می دهد. نوشتار حاضر امکان صدور این روایت از پیامبراکرم را با کاربست روش های نقد متن می سنجد. اصالت ساختار روایت برپایه مشابه یابی بخش های قابل تجزیه روایت در تراث اسلامی موجودِ کهن تر از امالی صورت گرفته و برآیند آن امکان وام گیری دو بخش پایانی روایت از منابع پیشین بر پایه شباهت لفظی، معنایی و اسلوب بیانی است. اصالت محتوای روایت نیز بنابر میزان فراوانی مفاهیم محوری روایت در مجموعه روایات منسوب به حضرت محمد(ص) بررسی شده و رهاورد آن تقویت انتساب مضمون بخش پایانی روایت به پیامبر اکرم(ص) است. از این رو، صدور روایت در قالب کنونی و انتساب برخی مضامین مندرج در متن به پیامبر اکرم(ص) تردید برانگیز است. با این حال، نوشتار حاضر احتمال عرضه این مضامین و آموزه های مبتنی بر آن را از جانب سایر معصومان نفی نمی کند و نقد روایت یاد شده به معنای انکار آموزه افضلیت رسول خاتم و آل او نیست.
۳۴۹۸.

کاربست «فصل» به عنوان «حد تام» در فلسفه ی ملاصدرا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اندیشه دینی دوره ۲۲ تابستان ۱۴۰۱ شماره ۸۳ 27 - 48

کلید واژه ها: جنس فصل حد تام منطق تعریف اصالت وجود ملاصدرا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۱ تعداد دانلود : ۱۰۶
تغییر در بنیان های فلسفی منطق مستلزم تغییر در رویکرد مواجهه با مسایل آن و گاه نیز مستلزم تغییر در خود آن مسایل است. یکی از مباحث مهم منطق، ساختار تعریف اشیا و نقش اجناس و فصول متعدد در تعریف حدی و چگونگی چینش و ترتیب آنها است. این مقاله با توجه به نظریه اصالت وجود، دیدگاه ملاصدرا درباره تعریف حدی اشیا را بازخوانی و تبیین کرده و نحوه مواجهه او با دیدگاه جمهور حکما را تحلیل کرده است. بررسی تحلیلی این موضوع به این نتیجه منتهی شد که نظریه اصالت وجود و فروع برآمده از آن، در فلسفه ملاصدرا به رویکرد متفاوتی انجامیده است که در آن فصل اخیر تأمین کننده وحدت حقیقی ماهیت مرکب است و مواد و اجناس پیشین را به نحو بساطت و اجمال در خود گنجانده است؛ بر همین اساس، صدرالمتألهین به صراحت اظهار داشته است که در حد تام رعایت ترتیب میان مقومات ماهیت ضروری نیست، بلکه امری استحسانی است. در این رویکرد ابداعی، حد حقیقی ماهیت صرفاً فصل اخیر آن است و هر یک از اجناس و فصول پیشین به نحو تفصیلی با فعلیت های متعدد آن گونه که جمهور حکما در ترکیب انضمامی ترسیم کرده اند مقوم شیء نیستند و خارج از حقیقت آن قرار دارند؛ در نتیجه، ذکر اجناس و فصول پیشین در تعریف حدی از باب زیادی حد بر محدود است.
۳۴۹۹.

گونه شناسی روایات ابان بن تغلب در جوامع روایی اهل تسنن تا سده پنجم هجری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال چهاردهم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲۷ 141 - 172

کلید واژه ها: ابان بن تغلب جوامع و مسانیدنویسان حلقه مشترک رویکرد فقهی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۷ تعداد دانلود : ۱۴۷
مواجهه عمومی محدثان اهل تسنن با ابان بن تغلِب، به عنوان راوی شیعه مذهبی که دارای جایگاه علمی ویژه ای بوده و در زمینه های مختلفی چون فقه، تفسیر، قرائت و... تبحر داشته، عموماً از سنخ قبول روایات بوده است. در این مطالعه پس از گردآوری طیف های روایی گوناگون نقل شده از ابان با رویکردی درون متنی با استفاده از روش حلقه مشترک در نگاه موتسکی به چرایی غلبه طیف روایی فقهی و سپس اخلاقی در جوامع و مسانید اهل تسنن پاسخ داده می شود. بر این اساس نقش حلقه مشترکی چون حماد بن زید، همچنین افراد مهمی مانند شعبه و... در گسترش طیف روایی فقهی و نیز یحیی بن حماد در گسترش طیف روایی اخلاقی مشهود بوده است. مسئله بعدی که در این مطالعه مورد توجه قرار گرفت، دلایل برون متنی چرایی غلبه رویکرد فقهی در جوامع و مسانید، دلایل عدم نقل بخاری و نیز نقل پرشمار طبرانی در گسترده ترین طیف ها از ابان بوده که برای پاسخ به آن ها می توان به این مسئله اشاره کرد که سبک نگارش این کتب و نیز نوع نگاه یا شخصیت علمی نویسندگان در این باره نقش مهمی ایفا کرده است.
۳۵۰۰.

تبیین مدل رفتاری انسان در راستای خط مشی رفتاری بر اساس اندیشه های علامه طباطبایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حکمت صدرایی سال دهم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۲۰) 99 - 120

کلید واژه ها: حکمت اسلامی مدل رفتاری انسان علامه طباطبایی رویکرد رفتاری انسان شناسی اسلامی خط مشی رفتاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۳ تعداد دانلود : ۲۰۳
خط مشی گذاری جهت تغییر رفتار انسان ها در حوزه های مختلف بهداشت، آموزش، محیط زیست، اقتصادی، فرهنگی و... از دغدغه های اصلی خط مشی گذاران در سطح جامعه است. از این رو به طور کلی سه رویکرد جهت نیل به این امر پیش گرفته می شود؛ رویکردهای قانونی، آموزشی و رفتاری. در این بین عمدتاً دو رویکرد قانونی و آموزشی به کار گرفته می شود و رویکرد رفتاری در امر سیاست گذاری مغفول است. در این راستا مدل های رفتاری گوناگونی توسط اندیشمندان غربی و اسلامی جهت تبیین رفتار انسان ارائه شده است. در این مقاله مدل رفتاری انسان از منظر حکمت اسلامی و براساس اندیشه های علامه طباطبایی تبیین شده است. به عبارت دیگر، سعی شده با مرور اندیشه های علامه طباطبایی فهرستی از عوامل مؤثر بر رفتار انسان تهیه شود و بر اساس آنها مدلی ارائه شود. مسئله اصلی این پژوهش، پرسش از عوامل مؤثر بر رفتار انسان در قالب یک مدل مفهومی از منظر علامه طباطبایی است. مطابق مدل نهایی عوامل بیرونیِ محیطی (معماری و جغرافیا) و اجتماعی (عادات و هنجارهای اجتماعی) در کنار عوامل درونی مانند ملکات نفس، مزاج، قوای نفس، وراثت بر ادراکات انسان اثرگذار است و تمام ادراکات و عوامل آن نیز ذیل سیطره توجه نفس، منجر به اراده و صدور فعل می شوند. در پایان مقاله به عنوان نمونه به برخی از دلالت های آن در تبیین رفتار عموم افراد و خط مشی گذاری عمومی اشاره شده است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان