ادبیات عرب

نمایش ۱٬۳۰۱ تا ۱٬۳۲۰ مورد از کل ۱٬۹۱۱ مورد.

۱۳۰۱.

بررسی مبانی سوررئالیسم در داستان «الشحّاذ» اثر نجیب محفوظ(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمود حیدری ذبیح الله فتحی فتح

منبع: زبان و ادبیات عربی بهار و تابستان ۱۳۹۳ شماره ۱۰

کلیدواژه‌ها: سوررئالیسم نجیب محفوظ الشحاذ

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۶۵۵ تعداد دانلود : ۹۸۰

سوررئالیسم یکی از مکتب های ادبی است که از اروپا آغاز شد و به ادبیات دیگر ملل از جمله ادبیات عرب راه یافت و بر آن ها تاثیر گذاشت. مصر از کشورهای پیشرو در ادبیات داستانی عربی است که آشنایی نویسندگان مصری با اروپا و ادبیات اروپایی، راه را برای نفوذ جریان های نو ادبی، در آنجا هموارتر کرد. نجیب محفوظ؛ نویسنده ی بزرگ مصری و برنده ی جایزه ی نوبل 1988 از جمله نویسندگانی است که سوررئالیسم در برخی از داستان هایش بازتاب یافته است. نویسنده در داستان معروف الشحاذ (گدا) تصویر شاعری معاصر را ارائه می کند که در برخورد با دنیای جدید دچار نوعی تعارض شده است. این داستان، چگونگی تعارض ها و تلاش هنرمند برای رفع آن ها را نشان می دهد.کارهای انجام شده توسط شخصیت های داستان و نیز شگردهای نویسنده در پردازش آن خواننده را به سوی مکتب سوررئالیسم و اصول و روش های آن سوق می دهد. در این نوشتار به تطبیق مبانی این مکتب با داستان مذکور خواهیم پرداخت.

۱۳۰۲.

زیبایی شناسی اسلوب حکیم در قرآن (بررسی موردی ده جزء میانی قرآن)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمد میرحسینی نرگس انصاری زهرا سلیمی

منبع: پژوهش های ادبی - قرآنی سال دوم زمستان ۱۳۹۳ شماره ۴ (پیاپی ۸)

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم بلاغت اسلوب حکیم اقتضای ظاهر

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی ادبیات عرب علوم بلاغه بدیع

تعداد بازدید : ۴۳۳۰ تعداد دانلود : ۱۷۲۲

اسلوب حکیم یکی از عناصر زیباشناختی در متون است که گوینده بنابر اقتضاهای بافتی وموقعیتی، روش خردمندانه و حکیمانه ای برای بیان غرض خود در پیش می گیرد. این عنصر اگرچه گاه در بدیع و گاه در استفهام مطرح می شود اما به دید غالب در علم معانی و موارد خروج کلام از اقتضای ظاهر است که به کارگیری آن بر بلاغت کلام می افزاید و بلیغ بودن قائل آن را ثابت می کند. به کارگیری این شیوه ی هنری در زبان قرآن که متصف به بلاغت بوده و جنبه ی بلاغی آن از جمله موارد اعجاز زبانی آن به شمار می آید، اهمیت این مسأله را روشن می سازد. اثبات بلاغت قرآن کریم با بررسی این آرایه برای نشان دادن زیبایی وبخشی از وجوه اعجاز قرآن کریم وعمق بخشیدن به فهم کلام وحی الهی، با بیان اسرار و اغراض بلاغی مورد نظر خداوند در به کار بردن آن، از اهداف این پژوهش هست که تلاش شده است با روش توصیفی- تحلیلی واز طریق ذکر نمونه هایی از ده جزء میانی قرآن کریم و نیز نمودازی آماری به آن دست یابیم. اشاره به فراوانی ومیزان کاربرد این آرایه برای اثبات تاثیر کارآمدی آن در جهت نشان دادن وتثیبت بلاغت قرآن کریم وتقسیم بندی این آرایه بر چهار وجه مذکور از مهم ترین مشخصه های این پژوهش است. رویارویی با عناد وناسازگاری مخالفان پیامبر اکرم (ص) مبنی بر خواسته هاو بهانه هایی غیر قابل قبول برای نپذیرفتن ربوبیت خداوند متعال ورسالت رسول اکرم (ص)،از جمله دلایل به کاربردن آرایه ادبی اسلوب حکیم است .

۱۳۰۳.

الحنین فی شعر الملوک والقاده والوزراء فی الأندلس(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: عیسى فارس طلال علی دیوب

منبع: دراسات فی اللغه العربیه و آدابها تابستان ۱۳۹۲ شماره ۱۴

کلیدواژه‌ها: الحنین الملوک القاده الوزراء الزمن النعیم الندم

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی ادبیات عرب شعر

تعداد بازدید : ۶۷۰ تعداد دانلود : ۴۳۵

الحنین نزعه وجدانیّه إنسانیّه تشمل العصور والأزمنه کلّها، وتعبیر عن رغبه ذاتیّه صادقه فی رؤیه الوطن الأمّ الّذی نشأ الشّاعر فیه، واضطّرته تقلّبات الحیاه للابتعاد عنه. وقد ارتبطت هذه الحاله فی شعر الملوک والقاده فی الأندلس بجمله من الظّروف السیاسیّه، والذّاتیّه، والاجتماعّیه، عمّقت إحساسهم بالأسى والنّدم على فقدانهم العزّ المصحوب بالسّیاده والسّلطه، وفجّرت حنینهم للعوده المرتقبه من جدید، حیث حیاه الدّعه، والرّفاهیه، والنّعیم. تتقصّى هذه الدّراسه أشعار الملوک والقاده التی أُنْشِدَت فی الحنین، وتدرسها فی ضوء الأحوال النّفسیّه، والاجتماعیّه، والّذاتیّه الّتی أثارت هذه الخلجات الوجدانیّه، والأحاسیس المرهفه لدى فئه من هؤلاء الشّعراء اّلذین عبّروا من خلال الحنین عن بعدین متناقضین، الماضی المشرق الجمیل، والحاضر المؤلم الحزین. فهم فی ظلّ بعض الظّروف القاسیه الّتی طرأت على حیاتهم، افتقدوا نعیم التّواصل مع أهلهم وذویهم وأماکنهم، وراحت عواطفهم تتدفّق صادقه نابعه من أعماق ذواتهم، فینفثونها زفرات حرّى تحت وطأه الظّروف الصّعبه الّتی یعیشونها. ارتبطت قصیده الحنین عند الشّعراء الملوک والقاده بالزّمن الماضی المهیمن على قصائد الحنین الإنسانیّ، بخلاف قصائد الحنین الدینیّ عند الشّاعر الوزیر لسان الدّین بن الخطیب، حیث یتمّ الدّمج بین الزّمنین الماضی والمستقبل.

۱۳۰۴.

رویکردی تطبیقی به بینش فرجام شناسانه ی شعر بدر شاکر السیاب و فروغ فرخزاد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: احمدرضا حیدریان شهری

منبع: زبان و ادبیات عربی بهار و تابستان ۱۳۹۲ شماره ۸

کلیدواژه‌ها: فروغ فرخزاد بدر شاکر السیاب آخر الزمان فاجعه نگر رؤیا عام1956 آیه های زمینی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۴۸۵ تعداد دانلود : ۹۰۸

بدر شاکر السیاب، شاعر نوپرداز عراقی در دوره ی معاصر (1964-1926) و به باور برخی صاحب نظران، طلایه دار جریان نوپردازی در شعر معاصر عربی، از سرایندگانی است که در متن نمادگرایانه ی بسیاری از سروده های خویش در جایگاه یک «شاعر- مکاشف» به طرح و تبیین گونه ای ادبیات مکاشفه ای (Apocalyptic Literature) می پردازد؛ در ادبیات فارسی نیز، فروغ فرخزاد(1345-1313) از برجسته ترین سرایندگان معاصر در گستره ی ترسیم و تبیین ادبیات مکاشفه ای در شعر به شمار می رود. مقاله ی حاضر، جستاری توصیفی- تطبیقی است در راستای ترسیم نمودهای ادبیات مکاشفه ای در شعر «رؤیا عام1956» بدر شاکر السیاب و «آیه های زمینی» فروغ فرخزاد؛ و می کوشد تا پس از ترسیم چارچوب، زوایا و شاخصه های ادبیات مکاشفه ای و بیان گونه های آن به توصیف و تبیین چگونگی ظهور و بروز آن در متن ادبی بدر شاکر السیاب و فروغ فرخزاد، خوانش سازه های ادبیات آپوکالیتیک در دو متن و بازکاوی و تطبیق بینش و نمود آپوکالیپس(Apocalypse) در سروده های یادشده بپردازد؛ از مهمترین این نمودها که در پژوهش پیش رو مورد توجه قرار دارند، عبارت اند از : مکاشفه های پیش گویانه ی دو شاعر به منظور ملموس ساختن اکنونِ بحران، فاجعه، بی نظمی و بی عدالتی، ترسیم کشمکش دو جریان خیر و شر یا به دیگر سخن روایت نبرد اهورا و اهریمن با رویکرد به دوران معاصر با طرح احتمال تحقق حالت برتر و بکارگیری اساطیر رستاخیز، نجات و قربانی به منظور آفرینش فضایی آخر الزمانی و رستاخیزی.

۱۳۰۵.

بیگانگی در داستان «البحث عن ولید مسعود» جبرا ابراهیم جبرا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: حسین ناظری راضیه خسروی

منبع: زبان و ادبیات عربی بهار و تابستان ۱۳۹۲ شماره ۸

کلیدواژه‌ها: داستان روایت شناسی بیگانگی ولید مسعود سیال ذهن

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۸۷۸ تعداد دانلود : ۱۰۵۴

بیگانگی پدیده ای است به قدمت زندگی انسان که معنای بسیار وسیعی دارد. دامنه ی مفهوم این پدیده از غربت رمانتیک که حاصل دلتنگی و بازگشت به کودکی و روستا است، شروع می شود و تا غربت روان شناختی که حاصل فرار از خویشتن و یا نتیجه ی احوال سیاسی و اجتماعی است، امتداد دارد. این پدیده در برخی دوره ها به دلایل مختلف شدت گرفته است. در عصر کنونی ساکنان سرزمین فلسطین به دلیل رویارویی با بحران هایی مانند آوارگی و غربت، ترس از استعمار و فشارهای اقتصادی و سیاسی، بیش از دیگران گرفتار این پدیده شده اند. جبرا ابراهیم جبرا ادیبی است فلسطینی که رنج هم وطنان خود را در این فاجعه احساس کرده و آن را در آثار خود نشان داده است. ""البحث عن ولید مسعود"" از داستان های اوست که به طور چشمگیری این پدیده را منعکس ساخته است به گونه ای که در آن بیگانگی ذاتی و اجتماعی و فرهنگی با نشانه های متعدد آن و به شیوه جریان سیال ذهن قابل بررسی است. بکارگیری این روش امکان بروز اندیشه و ذهنیت شخصیت ها را فراهم می کند و درنتیجه از بیگانگی درونی آن ها تصویری به دست می دهد.تطبیق الگوهای روایت شناسی بازتاب مفهوم بیگانگی را آشکار می سازد.

۱۳۰۶.

پیوند موسیقی و رثا در شعر خنساء(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سید مهدی مسبوق نرگس نسیم بهار

منبع: پژوهشنامه ادب غنایی سال یازدهم بهار و تابستان ۱۳۹۲ شماره ۲۰

کلیدواژه‌ها: موسیقی رثا شعر خنساء

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۶۱۶ تعداد دانلود : ۹۹۱

خنساء از بزرگترین زنان شاعر ادب عربی است و در زمینهی رثا چنان مشهور است که کمتر شاعر تازی به پای او میرسد. مرثیههای او در سوگ دو برادرش صخر و معاویه حاکی از احساسات زنانه و عاطفهی سرشار او است. خنساء با انتخاب مجموعهای از گوشنوازترین قوافی و مناسبترین اوزان و بهکارگیری صنایع لفظی و معنویای مثل جناس، طباق، سجع، ترصیع، تسمیط و سایر افزایندههای موسیقایی و ایجاد پیوند بین مضمون و موسیقی مرثیههای خود توانسته احساسات زنانه و حزن و اندوه درونی خود را به بهترین وجه به خواننده القا کند. پژوهش حاضر بر آن است که با روش کتابخانهای و استفاده از شیوهی تحلیل ساختار و محتوا، موسیقی اشعار خنساء و پیوند آن با مضمون رثا را که وجه غالب اشعار اوست، مورد بررسی و واکاوی قرار دهد.

۱۳۰۷.

الرثاء فی شعر الشریف الرضی (رثاء در شعر شریف رضی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمدابراهیم خلیفه شوشتری محمدحسن امرایی

منبع: إضاءات نقدیه سال سوم تابستان ۱۳۹۲ شماره ۱۰

کلیدواژه‌ها: عصر عباسی رثاء شریف رضی شعر عربی قدیم

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۴۵۰۹ تعداد دانلود : ۲۴۸۲

شریف رضی اغراض و موضوعات مختلفی را به رشته نظم درآورده، و درتمامی آن اغراض نیکو شعر سروده، وتوانسته است با شاعری بی نظیرش، و بلاغت اصیلش، و توانایی شگفت انگیزش در صف مقدم بزرگان شعر ظاهر شود. مخصوصا در رثاء وگریه بر خانواده و خویشاوندان و دوستانش و درتوصیف دگرگونیهای روزگار. قصائد او در فن رثاء در قالبی سرشار و پر از احساسات نا آرام و سرگردان ظاهر و نمایان شد. قابل ذکر است قصاید او در رثاء و مصیبت امام حسین(ع) یک اسوه و نمونه کامل شعری است که شاعران پس از وی دربیان مظلومیت حسین(ع) و دردمندیشان از مصیبت مرگ حسین(ع) از او پیروی نمودند. اشعار او را حفظ می کردند و می سرودند. همان مرثیه های کم و اندک (فقط پنج قصیده در رثاء حسین(ع)، ولی همین مرثیه های کم بود که شریف رضی را در میان معاصرانش و شاعران شیعه بارز و برجسته نمود. این مقاله رثاء را در شعر شریف رضی بررسی می کند، و ثابت می کند که شریف رضی بدون شک از بهترین شاعران رثاء در عصر عباسی، و ازبهترین آنها در پرداختن به این فن است.

۱۳۰۸.

نقد فمینیستی داستان کوتاه «مردی در کوچه» از کتاب «چشمانت سرنوشت من اند» از غاده السمان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: اویس محمدی زینب صادقی

منبع: زبان و ادبیات عربی بهار و تابستان ۱۳۹۲ شماره ۸

کلیدواژه‌ها: زنان نقد فمینیستی غاده السمان نگارش زنانه

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۳۱۱۴ تعداد دانلود : ۱۶۳۱

غاده السمان در داستان «مردی در کوچه» -از کتاب«چشمانت سرنوشت من اند» از نظریه های نظریه پردازان فمینیسم تاثیر پذیرفته است. اوج این تاثیر پذیری را در تبیین نظریه ی فمینیستی-اگزیستانسیالیستی سیمون دو بوآر مشاهده می کنیم. السمان در این داستان با تاثیر پذیری از نظریه دو بوآر در خصوص فرهنگ و تمدن و ظلم آن نسبت به زنان، به بررسی شخصیت راوی می پردازد و نقش این فرهنگ و تمدن را در زندگی راوی به عنوان یک زن برجسته می نماید. السمان در این داستان برای بازیابی دوباره هویت زنان، در پی واژگون کردن هنجارها و ارزش های جامعه ی مردسالار است و به این ترتیب ویژگی های دیگر بودگی و انفعال و ضدخردگرایی را از زنان سلب می کند و در نقطه مقابل به مردان نسبت می دهد . این جستار در یک خوانش ساختارشکنانه این نکات را برجسته نموده است. السمان در این داستان زبان زنانه ی منحصر به فرد خود را دارد و بارزترین ویژگی زبانی او در این داستان خیال وسیع و شعربودگی آن است.

۱۳۰۹.

معاییرُ تقییم الشّعر من منظار قدامه بن جعفر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: امید جهان بخت لیلی غلامرضا کریمی فرد

منبع: دراسات فی اللغه العربیه و آدابها زمستان ۱۳۹۲ شماره ۱۶

کلیدواژه‌ها: قدامه بن جعفر النقد الأدبی أرسطو الذوق المقیاس والمعیار

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۰۸۴ تعداد دانلود : ۶۶۶

أحدثَ قدامه بن جعفر، وهو النّاقدُ المرموقُ فی العصر العباسیّ، تطوّراً فی النّقد الأدبیّ العربیّ لکونه أوّلَ من حاولَ المزاوجه بین الشّعر والفکر. إنّه حاولَ الثوره علی حاله النّقد الذوقی، بنقدٍ یقوم علی مبادئ وقواعد لها مصطلحها العلمیّ؛ المبادیء والقواعد والمصطلحات الّتی تجمعُ بین النّقد الفنّیّ من جهه والقاعده المنطقیّه الفلسفیّه من جهه أخری. سعی قدامه لأن یصِل إلی مبادیء النقد الأدبیّ وإلی صیاغه المعتقدات النّقدیّه والجمالیّه، أی إلی ما یُسمّی الیوم بالنّقد النّظریّ ( theoritical criticism ). تهدُف هذه المقاله إلی دراسه آرائه النّقدیه والمعاییر الّتی قرّرَها فی نقد الشّعر. یدورُ معظم بحثه حول عناصر الشّعر وهی: اللّفظ والوزن والقافیه والمعنی. علی ضوء هذا الأمر، فإنّ للشّعر عند قدامه درجاتٌ، هی:1- غایه الجوده، حین یکون کلٌّ من الأسباب ومکوّنات الشّعر فی غایه التّجوید، 2- غایه الرّداءه، حین یکون کلُ سببٍ من الأسباب فی غایه الضّعف، 3- الأوسط بین الجوده والرّداءَه، حین تکون النّعوت والعُیوب فی الشّعر متکافئه.

۱۳۱۰.

العربیة و مکانتها بین اللغات السامیَّة؛ دراسة و تقویم (زبان عربی و جایگاه آن در میان زبان های سامی(بررسی و ارزیابی))(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمدصالح شریف عسکری

منبع: إضاءات نقدیه سال سوم بهار ۱۳۹۲ شماره ۹

کلیدواژه‌ها: زبان عربی تعمدی بودن زبان امتیازات زبان عربی سامی گرائی زبان های سامی

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی ادبیات عرب کلیات

تعداد بازدید : ۱۹۱۲ تعداد دانلود : ۱۴۳۳۲

این مقاله بدنبال بررسی موضوع انتخاب متعمدانه زبان عربی بعنوان برترین زبان های زنده و کاملترین زبان های سامی، برای ابلاغ رسالت اسلام و بعنوان زبان قرآن است. از این رو به ارائه دیدگاه های زبان شناسان درمورد زبان های سامی، شاخه های آن، و دوره های ضعف و قوتی که این زبان ها پشت سر گذاشته می پردازد، و روابط میان شاخه های زبان سامی و آنچه از این شاخه های زبانی تا کنون به جای مانده و آنچه از بین رفته را نشان میدهد؛ همچنانکه این مقاله به فراخور مجال از امتیازات ویژه زبان عربی که آن را از دیگر شاخه های زبان سامی متمایز می سازد سخن میگوید، ویژگی هایی که در ریشه و اشتقاق و تنوع واژگان و شیوه های متعدد بیان به چشم می خورد. تا از این رهگذر سبب برتری زبان عربی بر دیگر زبان ها را بیان کند. زبانی که در مضمون کاملترین زبان ها و در قدرت انتقال معانی تواناترین آنهاست. موضوعی که این زبان را شایسته آن گردانیده که دربرگیرنده کلام الهی و سخن نبوی باشد. و از این حیث شأن و مقامی را دارا باشد که زبان دیگری بدان نایل نشده است. همچنانکه خواننده از طریق سطور این مقاله و با مشاهده زوال دیگر شاخه های زبان سامی و باقی ماندن عربی در خواهد یافت که انتخاب کاملترین زبان ها یعنی عربی برای ابلاغ کاملترین رسالت ها عملی ناخودآگاه نبوده بلکه در ورای آن تعمدی از جانب خداوند حکیم نهفته است.

۱۳۱۱.

التأثیر العربی فی الفکر اللغوی لیهود الأندلس (کتاب ""اللُّمَع"" أنموذجاً)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: وحید صفیه

منبع: دراسات فی اللغه العربیه و آدابها بهار ۱۳۹۲ شماره ۱۳

کلیدواژه‌ها: تأثیر الفکر الأندلس الیهودی العربی

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی ادبیات عرب کلیات منابع

تعداد بازدید : ۱۰۲۱ تعداد دانلود : ۸۴۲

عاش الیهود إلى جانب العرب المسلمین فی الأندلس الإسلامیه فتره تجاوزت الثمانیه قرون من الزمن، تلقوا خلالها العلم فی المعاهد والجامعات الإسلامیه إلى جانب المسلمین، فکان لهذه الثقافه العربیه أثرها الهام فی الحیاه الفکریه الیهودیه. ویحاول هذا البحث إماطه اللثام عن تأثیر الفکر اللغوی العربی فی الفکر اللغوی لیهود الأندلس خلال تلک الفتره. وقد اتخذنا من کتاب "" اللُّمَع "" لمروان بن جناح أنموذجاً یلقی لنا الضوء على ما وصل إلیه هذا التأثیر، وبذلک نثبت بالدلیل والبرهان أنَّ علماء الیهود ومفکریهم فی الأندلس لم یکونوا أولی فکرٍ مبدعٍ وخلاَّق کما یدعی الیهود، بل کانوا مقلِّدین لعلماء المسلمین ومفکریهم، ومتأثرین بفکرهم إلى حد کبیر.

۱۳۱۲.

تطبیق دیدگاه های ابنِ طباطبا با آراء منتقدان دیگر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مهدی ممتحن مهدی رضا کمالی بانیانی

منبع: ادب و زبان دوره ۱۶ بهار و تابستان ۱۳۹۲ شماره ۳۳

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی ادبیات عرب کلیات ادباء

تعداد بازدید : ۹۷۹ تعداد دانلود : ۸۱۳

۱۳۱۳.

جمالیه الصوره التشبیهیه فی مراثی الشریف الرضی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: نرجس انصاری علیرضا نظری

منبع: دراسات فی اللغه العربیه و آدابها پاییز ۱۳۹۲ شماره ۱۵

کلیدواژه‌ها: التشبیه الشریف الرضی الرثاء الصوره الشعریه

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی ادبیات عرب علوم بلاغه بیان

تعداد بازدید : ۱۱۱۸ تعداد دانلود : ۱۷۴۰

لقد لفتت الصوره انتباه النقاد والأدباء وعلماء البلاغه منذ القدیم ولیس ذلک بغریب؛ لأنّ الصوره تقوم بدور فعّال فی انتقال تجارب الشاعر ومشاعره إلی الآخرین والأسالیب المختلفه من التصویر تجعل عمل الشاعر الفنّى أشد وضوحاً وأکثر دقّه وهی ظاهره نواجهها فی کثیر من قصائد الرضی الرثائیه الذی استعان بأنواع الصوره لیرسم لوحه ممّا یرید إلقائه علی القاریء ولیزید عمله الأدبى تأثیراً علیه. هذا البحث تناول دراسه الصوره التشبیهیه فی مراثی الرضی التی لها دور أساسی بین أنواع صوره الشعریه معتمداً علی منهج وصفی -تحلیلی یتمثل فی القیام بدراسه مضمون الصوره نظریاً، ثمّ البحث عن الموضوع الرئیسی الذی یشتمل علی الابیات التی استخدم فیها الشاعر أنواع التشبیه إضافه الی تناسب صوره مع الغرض الذی یرید أن ینقله إلی المخاطب فهی کثیراً ما تصوّر حاله المتوفّی والمصابین، نفسانیه الشاعر، والموت ثمّ الأیام ومصائبه. ومن هذا المنظار یعالج البحث مضامین الصوره وبنیتها والشکلیه أیضاً. ومن النتائج التی توصل إلیها البحث هی أنّ استخدام حواسّ الصوت واللون یشکّل جانباً بارزاً عند رسم الصوره التشبیهیه؛ کما أنّ المادّی المحسوس یعدّ العنصر الهامّ فی التشبیه لدی الرضی وقد استمدّ اکثر صوره التشبیهیه من مظاهر الطبیعه والواقع المحسوس.

۱۳۱۴.

مقاله به زبان عربی: آیرونی در شعر معروف الرصافی (المفارقة التصویریّة فی شعر معروف الرصافی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: حمید ولی زاده علی صیادانی علی خالقی

منبع: اضاءات نقدیه سال سوم زمستان ۱۳۹۲ شماره ۱۲

کلیدواژه‌ها: تناقض آیرونی دلالت ضمنی معروف رصافی

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی ادبیات عرب شعر

تعداد بازدید : ۲۲۸۷ تعداد دانلود : ۱۰۷۹

آیرونی فنی است که شاعر معاصر آن را برای بیان تناقض میان دو شخص متقابل که بین آن دو طرف نوعی از تناقض و تضاد است به کار می گیرد و شامل تعریفاتی است همانند؛ نخست: انسان عکس مقصود خود را در نظر بگیرد، دوم: مسخره کردن، سوم: تهکم. آیرونی تکنیکی کاملا متفاوت با طباق و مطابقه است چه از جنبه ساختار فنی و چه از جنبه کاربرد القائی و ضمنی. به همین خاطر آیرونی برای بیان تناقض میان دو طرف شکل می گیرد؛ این تناقض گاهی آن چنان فراگیر می شود که کل قصیده را در بر می گیرد و به دو بخش جدایی ناپذیر تقسیم می شود: آیرونی لفظی و آیرونی موقعیت، از عناصر بارز آیرونی، تضاد میان ظاهر و پنهان است. آیرونی یکی از پایه های شعر معروف رصافی به شمار می رود که این عنصر فنی را برای بیان افکار و عواطفش بکار می گیرد، و در خلال آن جامعه عراق و خفقان سیاسی و وجوه استعمار آن جامعه را به تصویر می کشد؛ این ابزار شعری در شعر رصافی به بیداری مردمی و ترغیب و تشویق به استقامت در مقابل استعمارگران می انجامد. این پژوهش در تلاش برای تعیین مواضع آیرونی و همچنین تحلیل آن در شعر معروف الرصافی است که در این مقاله با روش توصیفی تحلیلی بدان پرداخته ایم.

۱۳۱۵.

دراسة موازنة لصورة الروم فی الأشعار الحربیة لأبی تمام و أبی فراس الحمدانی (بررسی و مقایسه بین تصویر رومیان در اشعار جنگی ابو تمام و ابوفراس الحمدانی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: عبدالغنی ایروانی زاده زهرا باقری ورزنه

منبع: إضاءات نقدیه سال سوم تابستان ۱۳۹۲ شماره ۱۰

کلیدواژه‌ها: رومی ها ابو تمام ابو فراس الحمدانی شعر های جنگی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۱۸۲ تعداد دانلود : ۱۹۱۵

در عصر عباسی علاوه بر جنگ های بین قبیله ای، جنگ های بسیاری بین خلفای عباسی با رومیان و خُرّمیان، وهمچنین بین حَمدانیان و رومیان در گرفته، این مقاله که شیوه وصفی ـ تحلیلی را دنبال کرده برای بررسی جنگ های عرب با روم اشعار جنگی دو شاعر برجسته ی قرن 3 و4 هجری را مد نظر قرار داده است، دو شاعری که در محیطی مشابه زیسته اند و دینشان اسلام و دشمنشان روم بوده است. یکی از آنها ابوتمام الطائی است که با زبان گویای خود و با اشعارش در جنگ شرکت کرده ودیگری ابوفراس الحَمدانی است که با تمام موجودیتش در جنگ حضور یافته است. اما ابو تمام بیشتر در قصیده های مدحی خود به وصف جنگ مسلمانان با رومیان پرداخته است برای همین بیشتر این قصیده ها را با غزل گویی یا وصف خرابه ها شروع کرده و همچنین ناچار بوده که جنگ را همانطور که ممدوحانش می پسندیدند وصف کند، ولی به هرحال او توانسته با این اشعار خود یاد فرماندهانی مثل ابو سعید الثَّغری را که تاریخ به فراموشی سپرده بود زنده کند. ولی ابو فراس در قصیده های فخری و مدحی خود مستقیما و بدون تکیه بر غزل گویی و مفصل گویی به وصف جنگ پرداخته است.

۱۳۱۶.

بررسی ساختار نحوی- بلاغی حرف «لَو» و کاربرد آن در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مرتضی قائمی سید محمود قتالی

منبع: پژوهش های ادبی - قرآنی سال اول بهار ۱۳۹۲ شماره ۱

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم لَو شرطیه تمنی مصدریه

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۳۰۱۴ تعداد دانلود : ۱۷۴۲

یکی از مهم ترین وجوه اعجاز قرآن کریم، فصاحت و بلاغت این کتاب آسمانی است که از زمان نزول آیات الهی تا کنون به شیوه های مختلف مورد بحث قرار گرفته است. یکی از ابعاد بلاغت قرآنی، وسعت و تنوع کاربرد کلمات و اصطلاحات، متناسب با مقتضای حال است. حرف «لَو» یکی از حروف پر کاربرد قرآن کریم است که در ساختارها و قالب های گوناگون، معانی عمیق و متعددی را در بر دارد. حرف «لَو»در قرآن کریم در بیش از ده ساختار، با ظرافت و دلالت های معنایی گوناگون به کار برده شده است. در این مقاله سعی شده تا با بررسی انواع و ساختارهای مختلف حرف «لَو»، معانی و دلالت های نحوی و بلاغی آن در قرآن کریم نیز بررسی و طبقه بندی گردد تا از این طریق بخشی از زیبایی های بلاغی قرآن کریم درباره ی «لو» به تصویر کشیده شود و در این پرتو، شناخت بهتری از این منبع روحانی حاصل گردد.

۱۳۱۷.

نقدی بر نظریه بنت الشاطی در عدم ترادف میان واژه های قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سید محمود طیب حسینی

منبع: پژوهش های ادبی - قرآنی سال اول پاییز ۱۳۹۲ شماره ۳

کلیدواژه‌ها: بنت الشاطی عدم ترادف در قرآن اعجاز بیانی قرآن تأثیر قرآن بر لغت

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی ادبیات عرب لغت

تعداد بازدید : ۲۲۵۵ تعداد دانلود : ۹۴۵

بنت الشاطی از محققان پرآوازة معاصر مصری است که دیدگاه وی در حوزة اعجاز بیانی قرآن مشهور است. وی از برجسته ترین دانشمندان معاصر است که وجود کلمات مترادف در قرآن کریم را انکار کرده و آن را یکی از پایه های اعجاز بیانی قرآن قرار داده است. اصلی ترین معیار و داور تعیین معنای دقیق واژه ها که آنها را از کلمات مترادفشان جدا می کند، از نظر وی قرآن کریم است. وی با تکیه بر همین معیار به شرح مسائل نافع بن ازرق پرداخته و در تمایز کلمات مترادف بسیار موفق ظاهر شده است. به طوری که روش وی الگوی بسیار مناسبی برای محققان است. اما با همة تلاشی که کرده در مواردی هم ناموفق مانده است. در مقالة حاضر ضمن معرفی نظریه و روش بنت الشاطی در رد ترادف میان الفاظ، نظر وی در چهار محور به نقد گرفته شده است. 1 ناتوانی از بیان تفاوت میان بعضی کلمات مترادف. 2 ناشناخته بودن بعضی معانی بیان شده برای اعرابی که قرآن به زبان آنها نازل شده است. 3 بی ثمر و اثر بودن بعضی تفاوت های بیان شده در تفسیر قرآن. 4 عدم قبول انکار ترادف در کلمات متعلق به دو لهجه.

۱۳۱۸.

مقاله به زبان عربی: تحلیل محتوای کتاب های آموزش قواعد زبان عربی در مقطع کارشناسی رشته زبان و ادبیات عربی بر اساس معیارهای کیفیت متون آموزشی بررسی موردی کتاب «مبادی العربیه» رشید شرتونی و «الجدید فی الصرف و النحو» ابراهیم دیباجی) (تحلیل محتوی کتب قواعد اللغته العربیه فی مرحله البکالوریوس لفرع اللغه العربیه و آدابها فی ضوء معاییر الجوده (مبادئ العربیه للرشید الشرتونی و الجدید فی الصرف و النحو للدیباجی نموذجین))(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: عیسی متقی زاده سجاد اسماعیلی دانش محمدی

منبع: پژوهش در زبان و ادبیات عربی بهار و تابستان ۱۳۹۲ شماره ۸

کلیدواژه‌ها: تحلیل محتوا قواعد زبان عربی مبادی العربیه الجدید فی الصرف و النحو

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۴۳۹۹ تعداد دانلود : ۲۵۱۱

کتاب یکی از مهمترین عناصر برنامه درسی است. اهمیت کتاب در هر برنامه به نقش هماهنگ کننده آن بین سایر عناصر برنامه درسی، بر می گردد. اغلب اوقات کتاب تعیین کننده روش تدریس نیز می باشد؛ زیرا بیشتر مدرسان روش و راهبردهای تدریس خود را بر اساس روش کتاب انتخاب می کنند. در برنامه درسی آموزش قواعد عربی نظریات و دیدگاه های متفاوتی در مورد معیارهای کیفیت کتاب دانشگاهی آموزش قواعد وجود دارد که نقطه مشترک همه آنها ضرورت تالیف کتاب بر اساس معیارهای نوین تنظیم محتوی است. تحلیل محتوی یکی از روش های نوین برای ارزیابی محتوی کتاب ها در برنامه درسی است. در این روش نقاط قوت و ضعف کتاب بر اساس معیارهای علمی و تربیتی نوین بررسی می شود. این پژوهش می کوشد با استفاده از روش توصیفی تحلیلی و با تکیه بر تحلیل محتوی به بررسی نقاط قوت و ضعف کتاب های آموزش قواعد عربی در مقطع کارشناسی رشته زبان و ادبیات عربی بپردازد. از بین کتاب های موجود دو کتاب « مبادی العربیه» و « الجدید فی الصرف و النحو» که بیشترین استفاده را در دانشگاه ها دارند، انتخاب شدند و با استفاده از معیارهای تحلیل محتوی این دو کتاب بررسی شدند. نتایج پژوهش نشان می دهد که روش غالب این دو کتاب در آموزش قواعد، روش سنتی قیاسی است. از نقاط ضعف بارز این کتاب ها عدم تبیین اهداف آموزشی برای مدرس و دانشجو و فقدان تمارین و متون متنوع برای نهادینه کردن قواعد است.

۱۳۱۹.

بررسی افکار و باورهای گنوسی ابوالعلاء معرّی و صادق هدایت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: حمیدرضا اردستانی رستمی

منبع: ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی سال نهم تابستان ۱۳۹۲ شماره ۳۱

کلیدواژه‌ها: زن صادق هدایت گنوسیس ابوالعلاء معری گیاهخواری شر رنج و زیستن

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۷۷۶ تعداد دانلود : ۱۲۹۰

با نگاهی به تاریخ زندگی سخنورانِ اندیشمند، به نام کسانی برمی خوریم که زیستن آنها متفاوت از دیگران بوده است و این تفاوتِ برخاسته از پیچیدگی های شخصیّتی باعث شده است که هر کس از پندار خود سخنی دربارة آنان بگوید و امکان شناخت حقیقی آنها فراهم نیاید. از جملة این کسان در تاریخ ادب فارسی، صادق هدایت در دورة معاصر است که پرسش ها، سرگشتگی ها و شوریدگی هایِ حاصل از تفکرات خود را در داستان هایش بیان کرده است. همانند این اندیشمند در ادب تازی، ابوالعلاء معرّی است که همان پیچیدگی های فکری و شخصیّتی را در روزگار گذشته دارا بوده است. ممکن است بخشی از این اندیشه ها و باورها تحت تأثیر اندیشه های گنوسی (= آمیزه ای از عقاید فلسفی – دینیِ یهودی، مصری، بابلی، یونانی، سوری و ایرانی) شکل گرفته باشد. پژوهش کنونی بر آن است که برخی از همین باورهای مشترک فکری برخاسته از اندیشه های گنوسی، چون مانویت، مزدکیه و مرقیون، همانندِ دوری جستن از زنان، اجتناب از خوردنِ گوشت و توجّه به گیاه خواری، باور به رنجبار بودنِ زیستن و آمیختگی تن و جهان به شرارت را آشکار سازد.

۱۳۲۰.

بررسی جریان سیال ذهن در داستان ""السفینه"" جبرا ابراهیم جبرا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سید محمدباقر حسینی راضیه خسروی

منبع: زبان و ادبیات عربی پاییز و زمستان ۱۳۹۲ شماره ۹

کلیدواژه‌ها: داستان زاویه دید تک گویی درونی سیال ذهن جبرا السفینه

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۷۶۴ تعداد دانلود : ۱۰۳۳

جریان سیال ذهن به ارائه جنبه های روانی اشخاص داستان می پردازد و به کل حوزه آگاهی و واکنش عاطفی روانی فرد گفته می شود که از سطح پیش گفتار آغاز شده و به بالاترین سطح که سطح کاملاً مجزای تفکر منطقی است، می انجامد. داستان « السفینه» از جبرا ابراهیم جبرا از جمله داستانهای معاصر عربی است که به این شیوه نوشته شده است. نویسنده با ارائه آمیزه ای از دیدگاه دانای کل و تک گویی درونی، اندیشه ها و خاطرات و واکنش های عاطفی روانی دو راوی اصلی داستان را در برابر رخدادهای زندگی شان روایت می کند. در این مقاله برآنیم تا با نقد و بررسی داستان، به تطبیق ابعاد و ویژگی های جریان سیال ذهن در داستان مذکور بپردازیم.

درخت حوزه‌های تخصصی