محمدحسن امرایی

محمدحسن امرایی

مدرک تحصیلی: استادیار زبان و ادبیات عربی دانشگاه ولایت ایرانشهر

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین

فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۳۲ مورد.
۱.

أسلوبية قصيدة "عذاب الحلاج" لعبدالوهاب البياتي وفقا للنظرية البنيوية النقدية(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش در زبان و ادبیات عربی بهار و تابستان ۱۴۰۳ شماره ۳۰ 87 - 104

کلیدواژه‌ها: الأسلوبیه عذاب الحلاج عبد الوهاب البیاتی البنیویه المستوی الأدبی المستوی الفکری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵ تعداد دانلود : ۳۷
الأسلوب منهج یرکّز على العناصر الأساسیه والداخلیه للعمل الفنی، للکشف عن معاییر الاختراع والابتکار فیه. إنّ مناقشه أسلوب العمل الأدبی وسیله لفهم الآراء والنظره العالمیه والثراء الفنی للعمل الأدبی؛ إذ إنّها توضح کیفیه تفاعل المؤلف مع الإمکانات والکفاءه اللغویه التی تظهر فی المستویات المختلفه للغه. یمکن القول بأنّ الأسلوبیه هی إحدى الأسالیب الجدیده التی دخلت مجال الأدب لتحلیل النص، بحیث یمکن من خلالها الوصول إلى أحسن الفهم للنصوص الأدبیه. تحتوی قصیده عذاب الحلاج لعبد الوهاب البیاتی على سته أجزاء داخلیه تشکل بنیه ذات معنى فی اتصال عضوی، لیتمکن الشاعر من استحضار شخصیه صوفیه کحلاج حتی یشرح تجربته الواعیه لمجتمعه المعاصر. ولذلک تصبح قصیده عذاب الحلاج بنیه ذات معنى تعکس ظروف المجتمع. وفی السیاق ذاته، وبالنظر إلى السمات الأسلوبیه المحدده للقصیده، یهدف هذا المقال إلى التحقیق فی شتی مستویات القصیده، منها الفکریه، والصوتیه، والنحویه، والبلاغیه، من خلال الاعتماد على المنهج الوصفی التحلیلی القائم على التفسیر والتحلیل. تشیر نتائج هذا البحث إلى أنّ قصیده عذاب الحلاج تتکون من سته أقسام داخلیه محزنه، تشکل بنیه ذات معنى فی ارتباط عضوی، بحیث یتمکن الشاعر من استدعاء شخصیه صوفیه بهدف شرح تجربته الواعیه وتقدیم الاستجابه المناسبه لتصرفات مجتمعه المعاصر. وبهذا، تصبح القصیده بنیه ذات معنى داله على أحوال المجتمع. لقد أبدع البیاتی فی هذه القصیده الواقعیه الصوفیه، وترک أسلوباً خاصاً قد تجلّی فی عدّه مستویات: لغویه، وأدبیه، وفکریه. فإن انسجام المستوى اللغوی والأدبی لهذه القصیده مع نظیرتها الفکریه هو من أهم السمات الأسلوبیه لهذه القصیده.
۲.

الاستعاره في القرآن الکریم وإستراتیجیه ترجمتها إلی الفارسیه علی ضوء نظریه نیومارک (ترجمه محمد یزدي ومکارم شیرازي لسوره البقره نموذجًا)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات فی العلوم الانسانیه دوره ۳۰ سال ۱۴۴۵ شماره ۳ ۱۳۶-۱۱۵
تعداد بازدید : ۶۵ تعداد دانلود : ۶۷
لا ریب أنّ القرآن الکریم کتاب مقدس أُستُخدمت فیه أفصح أسالیب التعبیر وأقوالها لتوجیه البشر وهدایته. إحدی أهمّ الأسالیب الموظّفه هذه علی نطاق واسع فی القرآن هی الاستعاره التی تعتبر من أصعب المشاکل التی یواجهها المترجمون؛ حیث إنّ ترجمتها عملیه أدبیه صعبه تتطلب دقه خاصه، لا سیّما إذا کانت لهذه الاستعارات شحنات ثقافیه تقف فی خلفیه النص الأصلی. فی السیاق ذاته، اقترح بیتر نیومارک سبع إستراتیجیات لترجمه الاستعاره یمکن استخدامها لترجمه الصور الاستعاریه إلی اللغه الهدف. فی هذه الورقه، بعد نظره سریعه علی معنی الاستعاره فی القرآن الکریم مستعینه بکتب التفسیر وعلوم القرآن والبلاغه، تمت مناقشه ترجمه "الاستعارات" فی سوره البقره المختاره لدی اثنین من المترجمین الإیرانیین المختارین هما محمد یزدی ومکارم شیرازی، ثم تمت المقارنه بین أسالیب ترجمه هذه الاستعارات فی السوره، معتمده علی المنهج الوصفی - التحلیلی. ومن أبرز النتائج التی توصلنا إلیها عبر هذا المقال هی أن کلا المترجمین تمتعا بالمبدأ الأول من مبادئ نیومارک المقترحه إلی حد کبیر، وذلک من أجل الحفاظ علی التکافؤ الشکلی، ولکن فی مواجهه الآیات ذات العبء الثقافی، فقد تحولا أیضًا إلی نقل المفهوم والتکافؤ الدینامیکی. فی السیاق ذاته، اعتمد یزدی بشکل أکبر علی الأسالیب المعادله والحرفیه البحته، ولکنّ مکارم لجأ إلی الأسالیب المفهومیه والإضافات التفسیریه مع الترجمه الحرفیه مهتمًا بالمخاطبین واللغه الهدف.
۳.

تحلیل مقابله ای ادبیّت سبک در توصیف «ایوان مدائن» از بحتری و «ایوان طاق بستان» از ارّجانی براساس معادله بوزیمان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: کاوش نامه ادبیات تطبیقی سال دوازدهم بهار ۱۴۰۱ شماره ۴۵ 1 - 20

کلیدواژه‌ها: سبک شناسی تطبیقی ایوان طاق بستان ایوان مدائن بحتری ارّجانی معادله بوزیمان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۳ تعداد دانلود : ۱۵۱
بحتری (206-284)، شاعر عرب دوره عبّاسی، شیفتگی شگفت انگیزی به مظاهر تمدّن ساسانی نشان داده است. وی در سفری که از شام به بغداد داشته، پس از ویرانی «ایوان مدائن» به دست اعراب، از آن دیدن کرده، در ضمن قصیده ای 56 بیتی، آن ایوان را به زیبایی به تصویر کشیده و سوز درونی خود را نمایان ساخته است. این قصیده ، برترین چکامه ای است که در وصف ایوان مدائن و فضیلت شهریاران ساسانی به زبان عربی سروده شده است. اصح الدّین ارّجانی (460-544) نیز برترین شاعر عربی سرای ایرانی دوره سلجوقیان در خوزستان است که در توصیف اماکن باستانی و عبرت آموزی از حوادث روزگار و زوال حکومت های پیشین، سخت چیره دست بوده است. او نیز در شرایطی مشابه، در گذری که به منطقه «طاق بستان» کرمانشاه داشته، به تقلید از سینیه بحتری، در قصیده ای 65 بیتی، با نگاهی تأمّلی و حکمت آمیز به توصیف آن طاق باستانی پرداخته است. هدف نوشتار پیش رو بررسی تطبیقی میزان ادبیّت سبک در شعر بحتری و ارّجانی است که با تکیه بر نظریه بوزیمان، دانشمند معروف آلمانی نوشته شده است تا نشان دهد که اندیشه ، ایدئولوژی و سبک شاعران فارس و عرب، در توصیف این دو مکان آرکائیک، چگونه بوده است. یافته های پژوهش بیانگر آن است که سبک بحتری از سبک ارّجانی ادبیّت بیشترى دارد؛ زیرا ارّجانی، افزون بر نگرش عبرت آموز و حکیمانه، با استعمال تشبیه های مختلف، درراستای ملموس و نزدیک به واقع نشان دادن سنگ نگاره های طاق بستان، از میزان (ن ف ص) و ادبیّت شعر خود کاسته است.
۴.

مقاربه أسلوبیه لرائیه ابن العرندس الحلی من منظور البنیویه النقدیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش در زبان و ادبیات عربی پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲۷ 171 - 192

کلیدواژه‌ها: الأسلوبیه الشعر العربی القدیم ابن العرندس الرثاء الإمام الحسین

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۹ تعداد دانلود : ۱۰۲
الأسلوبیه منهج یرکز على العناصر الأساسیه والداخلیه للعمل الفنی من أجل الکشف عن معاییر الاختراع والابتکار فیه. إن البحث عن أسلوب العمل الأدبی طریقه لفهم الآراء والرؤیه الکونیه والثراء الأدبی لذاک العمل، حیث یعبر عن کیفیه تفاعل الکاتب مع الإمکانات اللغویه التی تظهر على مستویات مختلفه. فی المجال ذاته، إن الشیخ صالح بن عبد الوهّاب، الشهیر بابن العرندس، أحد أعیان الشیعه ومن علمائهم فی الفقه والأصول والمنطق، له مدائح ومراث فریده لأهل البیت (%)، ولا سیما الإمام الحسین (8)، تنم عن تفانیه فی ولائهم ومناوئته لأعدائهم. ومن أشهر قصائده فی هذا المجال، رائیته الشهیره (105بیتا) التی اشتهر أنها ما قرأت فی حفل إلا وحضره الإمام الزمان یبکى مع الباکین، على مصاب جدّه الحسین(8). فی هذا المقال، تتم مراجعه هذه "الرائیه" على المستویات الفکریه والصوتیه والنحویه والدلالیه، وفقا للمنهج الأسلوبی الذی یرکز على دراسه النص الأدبی، معتمدا على التفسیر والتحلیل. تشیر نتائج هذا البحث إلى أن ظاهره الجناس من أجمل آلیات الموسیقى والمحسنات اللفظیه التی أسرف فیها الشاعر جدا، حیث تمخضت عنها سمات أسلوبیه ودلالیه رائعه. سیطرت الجمل الاسمیه الخبریه السردیه على معظم أبیات القصیده کظاهره أسلوبیه لافته للنظر؛ وأما على المستوى الأدبی، فلقد صور الشاعر بعض الجمادات تبکی على الحسین، وت ذرف الدم وع وتتحرک حتى کأنه وضعها أمامنا کجسم حی تنبعث فیه موجات متدفقه من الحراک والدینامیکیه.
۵.

تحليل مفاهيمي للاستعارات الأنطولوجية لـ "الرحمة" في نهج البلاغة، بناءً على فرضيات أولاف جيکيل في اللغويات المعرفية(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات حدیثه فی نهج البلاغه السنه ۶ خریف و شتاء ۱۴۰۱ (۱۴۴۳ق) العدد ۳ (المتوالی ۱۱) 139 - 151

کلیدواژه‌ها: نهج البلاغه الاستعاره المفاهیمیه الاستعاره الوجودیه الرحمه مبادئ جیکیل المعرفیه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵ تعداد دانلود : ۲۸
قدمت اللسانیات المعرفیه طرقًا جیده لفحص النصوص وفهمها بشکل أفضل. إن مفهوم الرحمه الإلهیه، کأحد المفاهیم المجرده فی کتاب نهج البلاغه، قد استُخدم فی أشکال استعاریه مختلفه یکشف فحصها اللغوی عن جمالها الأدبی الخاص وآراء الإمام علی (ع). تناولت هذه المقاله الاستعاره المفاهیمیه للرحمه الإلهیه فی نهج البلاغه، مستخدمه المنهج الوصفی التحلیلی علی ضوء نظریه أولاف جیکیل المعرفیه. ومن أهم النتائج البحث هو أنّ الإمام (ع) جعل مفاهیمه المنشوده مفهومه فی إطار المحسوسات مستخدمًا مجالات مختلفه من الاستعارات الظاهراتیه، والظرفیه، والتشخیصیه؛ حیث تُصوَّر الرحمه فی نهج البلاغه، على أنها ممتلکات ثمینه مخزنه فی الکنوز التی یفتحها الله لفائده العباد، أو البرکات الروحیه مثل إرسال الرسل ووحی القرآن على شکل مطر یسقط على العباد، وبطریقه أخرى فإن رحمه الله مثل وعاء ضخم أو مساحه یمکن للعبد أن یدخلها أو یخرج منها. هذا، وبناءً على مبادئ جیکیل المعرفیه، فإن تحلیل الأدله التی تم فحصها فی نهج البلاغه یتوافق مع المبادئ الاستعاریه لجیکیل التسعه، مثل مبدأ الاستعاره الشامله، ومبدأ المجال، ومبدأ النموذج، ومبدأ الوحده، ومبدأ الضروره، ومبدأ الإبداع، ومبدأ الترکیز ویؤیدها.
۶.

ملامح النرجسیه فی أشعار أبی العلاء المعری (فی ضوء نظریه "أوتو کیرنبرغ" النفسیه)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اضاءات نقدیه سال یازدهم بهار ۱۴۰۰ شماره ۴۱ 65 - 83

کلیدواژه‌ها: العصر العباسی الشعر أبوالعلاء المعرّی النرجسیه السیکوباتیه السیکولوجیه الحدیثه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۳ تعداد دانلود : ۷۷۳
تعرّف الدراسات السیکولوجیه الحدیثه ظاهره النرجسیه بأنّها الشعور المفرط بتعاظم النفس والاعتداد بالذات وتضخیم النفس وقد عرّفها المحلل النفسی النمساوی الشهیر"أوتو کیرنبرغ" ووضع أساساً لتشخیص الشخصیه النرجسیه، حیث قدّم تعریفا واضحا للشخصیه النرجسیه المضطربه والمعتدله فی ضوء إحدى عشره سمه واضحه، ومنها المیل إلى الافتخار بالذات واستعراض القوّه والشهره وتفضیل الآباء والأسره على الآخرین والشکوى من الحساد. إذن فهذا المقال یرمی إلى إزاحه السّتار عن ظاهره النرجسیه وتداعیاتها المختلفه لدى الشاعر العباسی أبی العلاء المعری وفقا لآراء "أوتو کیرنبرغ" النفسیه والمنهج الّذی اعتمدناه فی هذا المقال هو المنهج النفسی القائم على دراسه أشعار الشاعر الذی یهدف إلى الکشف عن عالمه الفکری والنفسی المتمثل فی النرجسیه والفخر. بإمکاننا أن نرصد مظاهر هذه النرجسیه فی معظم أشعار الشاعر ولکن تکاد تکون فخریاته المنشوده فی دیوانه الشهیر المعنون ب "سقط الزند" مرآه صافیه وصادقه تعکس نرجسیه الشاعر وأصداءها بشکل لا غبار علیه. هذا وقد حاولنا إلقاء الضوء على أهمّ أسباب وعوامل نشوء هذه الظاهره النفسیه بداخل الشاعر؛ حیث یمکن اعتباره من الشخصیات النرجسیه المعتدله وفقا لما یراه المحلل النفسی "أوتو کیرنبرغ". ومن أبرز التداعیات الّتی ترکتها ظاهره النرجسیه عند الشّاعر أنّه أولع بنفسه وبشعره وبالغ فی إعلاء شأنه وفضّل نفسه وقومه على أبناء جنسه کلّهم کما أبدى شکایته مریره من حسد الحسّاد، مظهرا غضبه واستیاءه فی وجه کلّ من یأتی بما لا یرضیه.
۷.

شعر النقائض الأمویه، دراسه أسلوبیه إحصائیه فی ضوء اللسانیات الکمیه (نقیضه الفرزدق وجریر أنموذجاً)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه نقد ادب عربی دوره یازدهم بهار و تالستان ۱۴۰۰ شماره ۲۲ (پیاپی ۸۰) 27 - 55

کلیدواژه‌ها: الأسلوبیه معادله بوزیمان النقائض الفرزدق جریر بن عطیه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۶ تعداد دانلود : ۱۳۴
ترکز الأسلوبیه الإحصائیه على الإحصاء الریاضی بغیه الکشف عن کوامن النصوص الأدبیه. وتعتبر معادله بوزیمان الإحصائیه، من أهم الطرق العلمیه الریاضیه التی تفحص مدى العاطفه الشعریه فی النصوص وتمیّز بین الأسلوب الأدبی والأسلوب العلمی. یرى بوزیمان أنّه من خلال دراسه نسبه الأفعال إلى الصفات، ثم التعرّف على المؤشرات الصیاغیه والمضمونیه المؤدیه إلى التحول الأدبی والعلمی فی عمل کاتب أو شاعر ما، بإمکان القارئ أن یفهم عملیه بناء أعمالهم الأدبیه ویدرک مدى انفعالیتهم أو علمیتهم فی النصوص. فمن هذا المنطلق، یهدف المقال إلى دراسه النقیضتین الهجائیتین للشاعرین الأمویین المرموقین، الفرزدق وجریر بن عطیه. وفی السیاق ذاته، اخترنا نقیضتین "إِنَّ الَّذی سَمَکَ السَماءَ" للفرزدق و"لِمَنِ الدِیارُ کَأَنَّها لَم تُحلَلِ" لجریر أنموذجا وقارنا بین أسلوبهما الشعری،خلال المنهج الإحصائی لنبیّن مدى أدبیتهما وفقا لمعادله بوزیمان الإحصائیه. وانتهى المقال إلى أنّ أسلوب کلا الشاعرین فی نقیضتیهما الهجائیه أدبیٌّ ولکنّ درجه الانفعال والدینامیکیه والإثاره الأدبیه فی أسلوبهما الشعری تختلف. إذ إن نقیضه جریر کانت أکثر أدبیّه من نقیضه الفرزدق؛ حیث أکسى جریر نقیضته الهجائیه مشاعر وجدانیه وانفعالات حسیه  وحرکیه. لقد نزع کلا الشاعرین فی نقائضهما نحو الفنون البیانیه الضخمه من تش بیه واس تعاره ومجاز وکنایه بتفصیل، ولکن لغه جریر الشعریه الخاصه المفعمه بالأحاسیس والعواطف الصادقه جعلته أکثر نجاحًا من الفرزدق.
۸.

المؤشرات الأسلوبیه والدلالیه فی الخطبه الحادیه عشره بعد المائه للإمام علی (ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات فی العلوم الانسانیه دوره ۲۷ سال ۱۴۴۲ شماره ۱ 97-126
تعداد بازدید : ۴۳۸ تعداد دانلود : ۲۳۰
إحدی أهمّ خطب الإمام علی (ع) المذهله لکل الأجیال الحالیه والقادمه هی الخطبه الحادیه عشره بعد المائه التی استوعبت مجموعه قیمه من المواعظ فی إطار الابتعاد عن الانغماس فی الدنیا والتحذیر عن الاغترار بها وظواهرها المتقلبه التی تکشف لنا عن ح قارتها ودنیتها. إنّ هذه الخطبه من أجمل خطب الإمام ومن أعمق مواعظه فی نهج البلاغه؛ بحیث تجدر الإشاره إلی مستویاتها الأسلوبیه التی تعتمد فی مسارها علی الکشف عن الجمالیات الکامنه وراء النصوص من خلال تحلیل ظواهرها اللغویه والنحویه وبیان أفکارها المطروحه فی ثنایاها وتأثیرها الفنی والأدبی علی المتلقین. هذا المقال یتبع المنهج الوصفی والتحلیلی القائم علی الدراسه الأسلوبیه التی تهدف إلی استنطاق الخطبه واستکناه أسرارها من خلال مستویاتها المختلفه بغیه العثور علی الفهم الأکثر للمعانی المکنونه فی إطارها الأسلوبی والفنی والکشف عن لمحات من خصائصها الجمالیه والبلاغیه. ومن النتائج التی توصّل إلیها المقال أنّ الإمام (ع) ذمّ حقیقه الدنیا وتذبذب أحوالها ثمّ حذّر العباد من الاغترار بها غایه التحذیر من خلال توظیف التراکیب اللغویه والنحویه ضمن نصّه حتی یوقظ نفوس السامعین ویقنعهم بغدارتها. مما یسترعی الانتباه أنّ الخطیب أضفی علی خطابه طابعا عاما من الإیجاز البلاغی المشحون بالسجع وقصر العبارات مع توازنها الترکیبی العام. ولو أمعنا النظر لنلاحظ أنّ الاستعاره المکنیه أو التشخیص ثم الکنایه لقد طغتا علی إطار الخطبه العام وأضفتا علیها أجواء ممتعه بالحیویه وجعلتاها أکثر حرکیه ودینامیکیه .
۹.

جلوه های حضور اسطوره یونانی "آشیل" در شعر معاصر عربی بر مبنای نظریه پیر برونل (محمود درویش، عبدالعزیز المقالح و سلیمان البستانی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های ادبیات تطبیقی دوره هشتم بهار ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۲۳) 1-23

کلیدواژه‌ها: شعر معاصر عربی اسطوره آشیل أخیل آخیلِس البستانی درویش مقالح جنگ تروا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۷۴ تعداد دانلود : ۶۹۵
به گواهی ناقدان و صاحب نظران حوزه اسطوره، "أخیلِس" یا "آشیل" نامورترین قهرمان اسطوره ای یونان یاستان در داستان نبرد تروا ( Trojan War ) است . هومیروس، کهن ترین و مشهورترین حماسه سرای یونانی، در کتاب خود "ایلیاد" که جامع ترین منظومه حماسی مغرب زمین و یونان به شمار می رود، داستان این اسطوره و ماجراجویی های وی را در جنگ تروا به نظم کشیده است. این کتاب بر مجامع فرهنگی و ادبی جهان غرب و شرق تأثیرات شگرفی گذاشته است. در همین راستا، برخی شاعران معاصر عرب نیز همانند سلیمان البستانی (1856) محمود درویش (1941) ، و عبدالعزیز المقالح (1937) غالباً تحت تأثیر ایلیاد هومر، به فراخوانی این اسطوره پرداخته اند. هدف این مقاله نقد و ارزیابی جلوه های حضور اسطوره «آشیل» در شعر شاعران مذکور، بر مبنای نظریه پیر برونل و چگونگی به کارگیری آن در شعر آنان است. دستاورد پژوهش که با اعتماد به روش توصیفی - تحلیلی نگاشته شده، نشان می دهد که اسطوره آشیل در شعر برخی نامبردگان، مانند درویش و مقالح که از شاعران نسل فریاد و ﺣﻮادث ﻓﺎﺟﻌﻪ ﺑﺎر ﻫﺰیﻤﺖ و ﺷﮑﺴﺖ در سرزمین های عربی هستند، از هیأت یک قهرمان جنگی در میدان نبرد تروا به شمایل یک منجی و سفیر سیاسی در میان ملت های عربی در آمده که رهایی بخش انسان معاصر از دردها و رنج های سیاسی – اجتماعی است.
۱۰.

کارکرد عناصر انسجام غیر ساختاری در دعای هجدهم صحیفه سجادیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و حدیث سال سیزدهم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۲۶) 247 - 270

کلیدواژه‌ها: امام سجاد (ع) صحیفه سجادیه دعای هجدهم نظریه انسجام انسجام غیر ساختاری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۳ تعداد دانلود : ۵۱۱
نظریه زبانشناسی "سیستمی - نقشی" مایکل هالیدی از مهم ترین نظریات زبانشناسی است که در چارچوب نقشگرایی به شکلی نظام مند به تحلیل متون ادبی مختلف می پردازد. او در بخشی از این نظریه، از شاخص هایی سخن می گوید که یک متن منسجم باید داشته باشد. سپس رقیه حسن با ارائه نظریه مجزّایی به نام "هماهنگی انسجامی" به تکمیل نظریه همسرش می پردازد. در این پژوهش، بر اساس نسخه تکامل یافته نظریه هالیدی و حسن 1985م، و نیز مفهوم هماهنگی انسجامی که رقیه حسن در سال 1984م مطرح کرد، انسجام و ابزارهای انسجام بخش آن، در دعای هجدهم صحیفه سجادیه، به بوته نقد و ارزیابی توصیفی - تحلیلی و آماری گذاشته می شود. هدف نگارنده در این مقاله آن است تا با اتکا به نظریه مذکور، انسجام، عوامل و نیز میزان این انسجام را در متن دعای هجدهم صحیفه سجادیه، تبیین نماید. دستاورد پژوهش نشان از وجود انسجام متنی بسیار بالا و نزدیک به 100% درصد را دارد که از منظر دانش زبانشناسی قابل توجّه و تأمّل است. عوامل و ابزارهای دستوری و واژگانی انسجام غیر ساختاری، در متن دعای هجدهم صحیفه سجادیه، حضوری غالب و چشمگیر دارند. این بسامد بالای فراوانی عوامل انسجام غیر ساختاری در متن دعا، عمدتاً نمایانگر توفیق امام سجاد (ع) در بازتاب دقیق مفاهیم دعا در صحیفه سجادیه است.
۱۱.

واکاوی عوامل انسجام در خطبه شِقشِقیّه امام علی با اتکا به الگوی هالیدی و حسن(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: ذهن بهار ۱۳۹۹ شماره ۸۱ 175 - 202

کلیدواژه‌ها: نظریه انسجام هماهنگی انسجامی خطبه شقشقیه زبان شناسی نقش گرا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۴ تعداد دانلود : ۵۰۵
  از مشهورترین خطبه های نهج البلاغه که علی رغم حجم اندک از موضوعات متنوّعی سخن گفته، خطبه شِقشِقیّه یا مُقَمّصه است. این خطبه در حساس ترین شرایط روحی امام علی† با شش بخش یا موضوع مختلف ارائه گردیده است. نظر به همین تنوع موضوع و حجم اندک، کیفیت انسجام در این خطبه می تواند مورد سؤال قرار گیرد. در این پژوهش بر اساس نسخه تکامل یافته از نظریه نظام مندِ هالیدی و حسن در 1985 میلادی و نیز مفهوم هماهنگی انسجامی که رقیه حسن در سال 1984 میلادی مطرح نمود، عوامل انسجام و هماهنگی انسجامی در پنج بخش نخست خطبه شقشقیه امام علی†، به صورت گزینشی و استقرایی به بوته نقد و ارزیابی توصیفی- تحلیلی و آماری گذاشته می شود. نگارنده بر آن است با نگاهی فراجمله ای و متن بنیاد، با اتکا به نظریه مذکور، عوامل انسجام، هماهنگی انسجامی و نیز میزان این انسجام را در متن خطبه شقشقیه مشخص نماید. دستاورد پژوهش نشان می دهد علی رغم وجود تفاوت هایی در نسبت عناصر دستوری و واژگانی، خطبه شقشقیه بر مبنای الگوی هالیدی و حسن (1985م) از انسجام متنی بسیار بالایی برخوردار است.  
۱۲.

الحمولات الرمزیه للمدن النضالیه فی شعر محمود درویش المقاوم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات الادب المعاصر سال دوازدهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۴۷ 123 - 145

کلیدواژه‌ها: یه المکان کنعان قدس بابل هیروشیما

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۳ تعداد دانلود : ۷۴
تُعدُّ الرموز بجمیع أنواعها، من أهمّ العناصر الفاعله والمکوِّنه للبنیه الفنیّه والجمالیه للقصیده العربیه المعاصره، فإذا أمعنّا النظر نری قد تنوّعت تفسیراتها وتعمّقت جذورها أکثر فأکثر؛ حیث ألقت بضلالها الدلالیه الثقیله علی لغه القصیده الحدیثه وأصبحت توظیفها سمه مشترکه لدی الغالبیه العُظمی من الشعراء المعاصرین فأسرفوا فی استخدامها للتعبیر عن تجاربهم ومشاعرهم الخاصه بطرق مختلفه. من هذا المنطلق، تمیزت أشعار محمود درویش فی دواوینه الأخیره بتوظیف الرموز المکانیه المتعدده ولاسیما المدنیه منها، بشکل مکثّف عمیق موح، حیث ارتفعت قیمه قصائده إلی مستویات إبداعیه مبتکره متطوّره تتوازی مع أعظم الأشعار العالمیه فی القرن العشرین. هذا المقال یروم البحث عن تلک الرموز المدنیه المنعکسه فی شعر محمود درویش ، متناولاً کیفیّه توظیفها وجمالیاتها الإیحائیه من خلال التعمّق فی المفردات والإشارات المعنونه بالرمز. وأمّا منهجنا فی الدراسه، فهو المنهج الاستقرائی والتوصیفی- التحلیلی القائم علی دراسه النصّ واستخراج رموزه المدنیه الهامّه المتناثره فی زوایا دواوینه، معتمدین علی طبیعه النصّ من حیث تکوینه الخاصّ وإمکاناته الفنیّه والجمالیه.
۱۳.

الظواهر الفنیه والجمالیه لخطبه حجه الوداع ومیزاتها الأسلوبیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش در زبان و ادبیات عربی پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲۱ 51 - 74

کلیدواژه‌ها: الخطابه حجه الوداع الرسول الأکرم (ص) الأسلوبیه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۸ تعداد دانلود : ۴۸۳
یتناول هذا المقال دراسه فنیه لخطبه حجّه الوداع الشهیره بغیهَ الکشف عن هیکلها البنائی وملامح من جمالیاتها الفنیّه، علماً بأنّ هذه الخطبه من روائع الأدب العربی والتراث التشریعی الحضاری الإسلامی، والتی تکشف عن حقوق الإنسان قبل أن تعرف دساتیر الأرض ما هی حقوق الإنسان؟ وترسم الطریق وتوضح المعالم وتبین حدود الله. إنّ هذا التراث الغالی وثیقه تاریخیّه لها قیمه فی الدعوه إلى الفضائل الإنسانیه وحسن المعاملات. فهذا المقال بالاعتماد على المنهج الوصفی والتحلیلی، یهدف إلى دراسه فکره النبی المقدّسه حیال هذه الخطبه ولمحات من خصائصها الفنیه والأسلوبیه مما یکشف لنا عن عظمه الإسلام ونبیّه. یبدأ البحث بتمهید لکلّ ما یجب ذکره حسب المنهجیّه الحدیثه للکتابه ثمّ یتطرق إلى هذه المحاور الخمسه والخاتمه: 1. نصّ الخطبه وتوثیقها؛ 2. الأفکار المطروحه فیها ومکانتها بالمقارنه إلى خطب الرسول (2) الأخرى؛ 3. الجانب العاطفی لها؛ 4. ظواهرها الفنیه والأسلوبیه؛ 5. ظواهرها الدلالیه والبلاغیه. ومن النتائج التی توصل إلیها المقال أنّ النبی الأعظم (2) وظّف صورا مختلفه من التکرار والتوکید ضمن نصّه من أجل لفت انتباه السامعین إلى کلامه وإقناعهم، وهذه الخطبه النبویه قد تشکّلت من العبارات الموجزه بإیجاز القصر فی الغالب الأعم، والتق دیم والت أخیر فیها ظ اهره أسلوبیه جاءت مشحونه بالمعانی البلاغیه واللفتات الجمالیّه الرائعه، وبنیه الخطبه الکلیّه قد تکوّنت فی غالبیتها من الجمل الفعلیه، بحیث أدرجت هذه الجمل فی نصّ الخطبه إدراجاً فنیاً تجعل النصّ أکثر حرکیّه ودینامیکیه
۱۴.

آموزه رجعت و تأثیر آن در اختلاف سبک ترجمه های قرآنی

نویسنده:
منبع: مطالعات ادبی متون اسلامی سال چهارم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳ (پیاپی ۱۵) 113 - 127

کلیدواژه‌ها: شیعه رجعت سوره نمل ترجمه فارسی قرآن کریم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۲ تعداد دانلود : ۴۱۴
از جمله حوادث بسیار مهم دوره ظهور و برقراری حکومت امام زمان (عج)، موضوع رجعت است که برای امکان وقوع آن به آیات 82 و83 سوره نمل، آیات 55، 72، 254 و 259 سوره بقره و 43 سوره ص استناد شده است. رجعت امری مسبوق به سابقه است چرا که پروردگار نظیر آن را در باره امت هاى گذشته اجرا فرموده است. بدین معنی که افرادی که از این دنیا رفته اند، دوباره به آن باز می گردند و رجعت نیز از منظر لغوی به همین معناست، یعنی بازگشت به دنیا قبل از برپایی قیامت. در فرهنگ دینی شیعه مراد از رجعت بازگشت گروهی از نیکان و نیز برخی انسان های فاسق و ظالم به این دنیا پیش از قیامت است. رجعت با بازگشت انسان ها در قیامت تفاوت دارد و طبق روایات در دوران ظهور امام زمان (عج) غیر از افرادی که در آن دوره زندگی می کنند، عده ای از مؤمنان مخلص و کافران مطلقی که در گذشته زندگی می کرده اند بر خواهند گشت. این پژوهش بر آن است تا به-صورت موردپژوهانه در آیات 82 و 83 سوره نمل نشان دهد که مترجمان فارسی قرآن تا چه حدی این موضوع را در ترجمه فارسی آیات مذکور از سوره نمل بازتاب داده اند.
۱۵.

وکاوی تحلیلی بینامتنیت سوره یوسف در تخلّص های شعری محمدیوسف کلهر کرمانشاهی

نویسنده:
منبع: مطالعات ادبی متون اسلامی سال چهارم بهار ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۱۳) 101 - 127

کلیدواژه‌ها: تأثیر قرآن قصه یوسف (ع) تخلص بینامتنیت کلهر کرمانشاهی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۳ تعداد دانلود : ۳۱۸
محمدیوسف کلهر کرمانشاهی شاعر و دبیر عهد قاجار و دوره بازگشت ادبی است که از مضامین قرآنی به ویژه داستان حضرت یوسف (ع) به وفور در مضمون آفرینی های تخلّصی بهره برده است. این موضوع افزون بر انس و الفت محمدیوسف کلهر با قرآن کریم و خوض در معانی ژرف و عمیق قرآنی، نشان از ترویج و اشاعه فرهنگ دینی و معارف اسلامی در اشعار او دارد. هدف این پژوهش بررسی نقش هنرآفرینی قصه حضرت یوسف (ع) و بهره گیری از شگردها و عناصر مضمون ساز بینامتنیت، از جمله اشاره و تلمیح در شعر این شاعر دوره بازگشت ادبی بپردازد. مفاهیم مهم و موردتوجه محمدیوسف کلهر در تخلّص شاعریش که از تأثیرپذیری وی از داستان حضرت یوسف (ع) حکایت دارد، غالباً می توان در محورهایی از قبیل: زیبایی ظاهری و باطنی حضرت یوسف (ع)، یوسف (ع) و چاه، بردگی حضرت یوسف (ع) و فروختن او، عشق زلیخا، طعنه و ملامت زلیخا، زندان و یوسف (ع)، عزیزی و حکومت یوسف (ع)، بوی پیراهن یوسف و بینایی چشم یعقوب، هجران یعقوب و یوسف، وصال یعقوب و یوسف، خلاصه نمود. نویسندگان این مقاله براساس یافته ها و نتایج بدست آمده، معتقدند که محمدیوسف کلهر از شاعران صاحب سبک فردی در زمینه مضمون آفرینی تخلّصی است.
۱۶.

تحلیل انسجام غیرساختاری در سوره لیل با رویکرد زبان شناختی نقش گرا(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: ذهن بهار ۱۳۹۸ شماره ۷۷ 215 - 244

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم تحلیل گفتمان عوامل انسجام سوره لیل زبان شناسی نقش گرا هالیدی و حسن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۲۰ تعداد دانلود : ۵۷۱
ارتباط و انسجام میان اجزای مختلف سوره های قرآن موضوعی است که از قرن ها پیش در سخن قرآن پژوهان غربی و شرق شناسان جایگاه خاصی یافته و برخی همانند نولدکه، بلاشر، کارلایل، گلدزیهر و...، با طرح ادعاهایی بی دلیل و بر خلاف روایات تاریخی تلاش کرده اند موضوع انسجام در قرآن کریم را بشری و سلیقه ای قلمداد کنند. این پژوهش بر آن است با نگاهی فراجمله ای و متن بنیاد با اتکا به نسخه تکامل یافته از نظریه نظام مند نقش گرای دستوری هالیدی و نیز مفهوم هماهنگی انسجامی که رقیه حسن مطرح نمود، عوامل انسجام و هماهنگی انسجامی را در تمام آیات سوره «لیل»، به صورت گزینشی و استقرایی به بوته نقد و ارزیابی توصیفی- تحلیلی و آماری گذاشته است تا ضمن ارائه پاسخی عملی و کاربردی به اتّهامات ناروای مستشرقان و قرآن پژوهان غربی در موضوع انسجام قرآن نشان دهد که سوره لیل از قرآن کریم کاملاً منسجم و دارای هماهنگی انسجامی است و ادعای مدعیان غربی و شرق شناسان در مورد بی نظمی و عدم تناسب و همبستگی آیات قرآن و اسلوب آن، به ویژه در خصوص سوره لیل در این مطالعه موردی، بی اساس و فاقد وجاهت منطقی و علمی است. دستاورد پژوهش که به شیوه توصیفی- تحلیلی نگاشته شده، نشان داد که: 1. متن سوره لیل باتوجه به شاخص های هالیدی و حسن درصد بالایی از انسجام متنی نزدیک به 96% را داراست. 2. عامل انسجامی جزء و کلّ در متن سوره بیشترین کاربرد را دارد. 3. به جز عامل نام گذاری، تمامی عوامل واژگانی و دستوری در متن سوره حضور فعال دارند.
۱۷.

الإیقاعات الرومانسیه الحزینه: بواعثها وتداعیاتها المختلفه(الشعراء العرب المختارون أنموذجاً)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات الادب المعاصر سال یازدهم بهار ۱۳۹۸ شماره ۴۱ 9 - 35

کلیدواژه‌ها: مشاعر الحزن الذات الوطن الدواعی الشعر المعاصر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۸ تعداد دانلود : ۹۰
إنّ الأدب العربی منذ عصوره الأولی أصبح ملیئاً بأشعار رثائیه تزخر بالعاطفه والمشاعر الحزینه؛ لکنه ارتقی منذ العصر الحدیث، فاستطاع بعض الشعراء أن یجعلوا من الحزن إحساساً مصاحباً فی أکثر أعمالهم الشعریّه؛ فشاع فی شعرهم بذلک رنات الأسی والأنین والشکوی وصارت مشاعر الحزن سمات بارزه تظهر من خلال تجاربهم الشعریّه. ولکن هناک مراتب من التفاوت فی مشاعرهم ومواقفهم الرومانسیه وبواعثها. هذا المقال بالمنهج الوصفی والتحلیلی اولاً یتناول الإیقاعات الرومانسیه الحزینه فی شعر نازک الملائکه ، و صلاح عبدالصبور ، و عبدالمعطی حجازی ، و بدر شاکر السیّاب أنموذجاً. ثانیاً یکشف عن العوامل المساهمه فی تضخیم مشاعرهم وتکوینها. ثالثاً یتبین الاتّجاهات والدواعی النفسیه والاجتماعیه والفلسفیه والمتافیزیقیه لتعبیراتهم الرومنسیه الحزینه.
۱۸.

نقد و ارزیابی کیفیت ترجمه قرآن آیت الله یزدی بر اساس نظریه گارسس (1994م) (مطالعه موردی: سوره بقره)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ترجمه قرآن و حدیث دوره پنجم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۱۰ 1-46

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم ترجمه سوره بقره محمد یزدی نظریه گارسس(1994م) کیفیت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۲۳ تعداد دانلود : ۵۰۷
نظریه ارزیابی کیفیت ترجمه خانم کارمن والرو گارسس (1994م) از مهم ترین نظریات حوزه زبان شناسی است که به منظور تشخیص سطح کیفی ترجمه ها، سازمان یافته و به تحلیل کیفی متون ترجمه شده ادبی می پردازد. این نظریه، به سبب مؤلفه هایی که در تعیین میزان قابلیت و کیفیت متون ترجمه و میزان مطابقت آن ها با متن مبدأ دارد، می تواند چارچوبی کارآمد برای نقد کیفیت ترجمه های قرآن کریم نیز باشد. گارسس، برای ارزیابی ترجمه، چهار سطح پیشنهاد می کند که عبارتند از: سطح معنایی- لغوی، سطح نحوی- صرفی، سطح گفتمانی- کاربردی و سطح سبکی- مقصودشناختی. پژوهش حاضر، با تکیه بر اهمیتِ غیر قابل انکار این مدل ترکیبی در ارزشیابی کیفی ترجمه ها، در نظر دارد به ارزیابی تخصصی کیفیت ترجمه منتخب سوره بقره به قلم آیت الله محمد یزدی از قرآن کریم بپردازد. برای ای ن منظ ور ابت دا و ب ه ط ور مختصر، نظریه گارسس معرفی و سپس موارد قابل کاربستِ این نظریه بر مثال های مستخرج از ترجمه سوره مذکور، ذکر می شود. مهم ترین یافته های این پژوهش که با روشی توصیفی – تحلیلی و آماری نگاش ته ش ده، بی ان گر آن اس ت ک ه اولاً: ترجمه یزدی از منظر شاخص های نظریه گارسس، قابل نقد و ارزیابی کیفی است. ثانیاً: این ترجم ه، هم توضیحی تفسیری است و داده های بسیاری برای زیرگروه تعریف و توضیح و بسط خلاقه دارد و هم، موارد بی شماری از داده های قابل تطبیق با نظریه گارسس و زیرگروه های متعدد آن، از قبیل: همانندی قبض و بسط نحوی، دستورگردانی و همچنین انتقال ابهام را در خود جای داده است. ​
۱۹.

واکاوی تحلیلی روش شناسی تعابیر کنایی در فرایند ترجمه حدّاد عادل(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآن و حدیث سال دوازدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۲۳) 269 - 292

کلیدواژه‌ها: ترجمه قرآن تعابیر کنایی حداد عادل روش شناسی ترجمه تحت اللفظی نقد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۲۲ تعداد دانلود : ۳۹۸
در این جستار به بررسی روش شناسی ترجمه "کنایه" و نقد عملکرد استاد حدّاد عادل پرداخته شده است. ناقدان و صاحب نظران ترجمه، سه روش را برای ترجمه "کنایه" مناسب دانسته اند، و بر این اعتقادند که شیوه کنایی، بهترین روش برای ترجمه تعابیر کناییِ معادل دار در زبان مقصد (ترجمه) است، در غیر این صورت، باید به روش معنایی، و حتی المقدور از ترجمه تحت اللفظی صرف نظر نمود. نگارنده نیز روش ترکیبی و تلفیقیِ: «معنایی - ارتباطی» را پیشنهاد می کند؛ با این حال، حدّادعادل بیشتر تعابیر کنایی را به سبک تحت اللفظی صِرف ارائه کرده که ضعیف ترین شیوه برای برگردان  "کنایه" است و اساساً نمی تواند لطایف معانیِ پنهان کنایه را به مخاطب بازتاب دهد. دستاورد این پژوهش که با استقصاء تام ترجمه و با اعتماد به روش توصیفی - تحلیلی و نقدی انجام شده، نشان می دهد که حدّادعادل، در ترجمه "کنایه" روش یک نواختی ندارد و از روش های مختلفِ کنایی، معنایی، معنایی - ارتباطی و تحت اللفظی بهره گرفته که مطلوب و موردنظر است؛ امّا مسئله مهم استفاده غیر روشمند و بی برنامه ایشان از سبک تحت اللفظی است، تا جایی که از مجموع 15 مورد کنایه ای که از سراسر ترجمه وی بررسی شد، 9 مورد به شیوه تحت اللفظی صِرف، 4 مورد به شیوه معنایی، 1 مورد به شیوه کنایی و 1 مورد نیز به شیوه معنایی ارتباطی ترجمه شده است. این موضوع ترجمه حدّادعادل از کنایات را با چالشی آشکار مواجه ساخته است. هدف این مقاله، بررسی ترجمه حدادعادل با محوریت کنایه، و پیشنهاد مطلوب ترین شیوه برای ترجمه این ساختار بلاغی است که در موارد فراوانی نیازمند بازنگری مجدد است.
۲۰.

تحلیل تطبیقی اشکالات نحوی ترجمه قرآن حدّاد عادل و فولادوند (مطالعه موردی: مفعول مطلق)

نویسنده:
منبع: مطالعات سبک شناختی قرآن کریم سال دوم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۳) 81 - 97

کلیدواژه‌ها: ترجمه قرآن کریم حداد عادل فولادوند مفعول مطلق آسیب شناسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۲ تعداد دانلود : ۵۴۷
غلامعلی حداد عادل و محمد مهدی فولادوند از مترجمان معاصر قرآن کریم هستند که ترجمه آنها از منظر برگردان انواع مفعول مطلق، نیازمند بازنگری مجدد است. روش شناسی ترجمه ها نشان می دهد که مترجمان در برگردان مفعول مطلق و انواع آن غالباً به شیوه تحت اللفظی صرف عمل نموده اند؛ لذا نقش ظرافت های نحوی و دستوری را در بیان ترجمه فارسی نادیده انگاشته اند. این مقاله در صدد است، تا به بررسی و نقد کیفیت ترجمه مفعول مطلق و انواع مختلف آن در ترجمه غلامعلی حداد عادل و محمد مهدی فولادوند بپردازد. نتایج پژوهش نشان داد که هردو مترجم در برگردان تعابیر مفعول مطلق قرآن کریم غالبا از روش معنایی یا معنایی - ارتباطی که بهترین روش ها در برگردان انواع مفعول مطلق هستند، غفلت ورزیده اند؛ بلکه بیشتر از رویکرد حرفی و لفظی بهره گرفته اند. با این حال، فولادوند به مراتب بهتر از حداد عادل عمل کرده است. ضرورت انجام این پژوهش، نارسایی ترجمه حداد عادل و فولادوند، در برگردان انواع مفعول مطلق است تا جایی که ادبیات این ترجمه ها در برخی موارد، دچار عربی زدگی ساختاری گردیده است.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان