اندیشه های نوین تربیتی

رویکرد ریزوماتیک و تفکر خلاق به شکل فزاینده ای در تحقیقات آموزشی در دو دهه گذشته ارزشمند بوده است. نظام های آموزشی برای دستیابی به اهداف کلان خود و ایجاد تفکر خلاق به روش های مطلوب آموزش نیاز دارند. هدف این پژوهش ارائه الگوی ریزوماتیک برای آموزش تفکر خلاق است. به این منظور، به روش پژوهش ترکیبی از نوع اکتشافی با طرح ارائه الگو و تأیید آن استفاده شد. ابتدا مفاهیم و نظریه های موجود در مورد آموزش ریزوماتیک بررسی شد و پس از طبقه بندی، نقشه و چهارچوب مفهومی تدوین و در نهایت الگوی آموزشی تفکر ریزوماتیک ارائه شد. سپس محتوای آموزشی ریزوماتیک بر اساس این الگو طراحی و اجرا گردید. جامعه آمارى پژوهش، تمام دانش آموزان پسر پایه ششم ابتدایی مدارس دولتی شهر صحنه در سال تحصیلی 98- 1397 بود. جهت انتخاب نمونه مناسب به روش هدفمند دو کلاس از کلاس های شهر صحنه که دارای امکانات آموزشی مناسب، معلمان خبره و دانش آموزان دارای معدل بالا بودند در درس علوم تجربی به عنوان نمونه انتخاب شد. یک کلاس 34 نفره به گروه آزمایشى و یک کلاس 34 نفره به گروه گواه اختصاص یافت. برای اندازه گیری تفکر خلاق دانش آموزان از آزمون خلاقیت شیفر استفاده شد. نتایج تحلیل کوواریانس حاکی از تأثیر این الگو بر رشد تفکر خلاق دانش آموزان بود.

پژوهش با هدف بررسی رابطه دینداری با گرایش به سیگار نوجوانان انجام شده است. جامعه آماری این پژوهش شامل دانش آموزان پسر دبیرستان های شهر تهران است که با بهره گیری از روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای تعداد 290 نفر انتخاب شدند. به منظور گرد آوری اطلاعات از پرسشنامه های دینداری گلاک و استارک (1965) و اعتیاد به نیکوتین فیروزآبادی (1395) استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها، از روش های همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه بهره گرفته شد. یافته ها نشان می دهند که بین دینداری و اعتیاد به سیگار همبستگی معناداری وجود دارد و همچنین همبستگی بین نمره کلی دینداری با اعتیاد به سیگار، منفی (360/0-) است و بر این اساس می توان گفت افرادی که دینداری بیشتری دارند، میزان اعتیاد به سیگار کمتری دارند. نتایج مربوط به تحلیل رگرسیون چندگانه برای پیش بینی اعتیاد به سیگار از طریق ابعاد دینداری، نشان داد که ابعاد دینداری به جز بعد عاطفی قادر به پیش بینی اعتیاد به سیگار می باشند.

تربیت مثبت مدرسه محور، سازه جدیدی است که رسالت آن، اصلاح و نهادینه سازی مفاهیم مثبتی همچون امید، شادی، بخشش، همدلی و خودتنظیمی از طریق آموزش دانش آموزان در مدرسه به عنوان محیطی مناسب جهت یادگیری ارزش ها و هنجارها است. هدف از پژوهش حاضر، تدوین بسته آموزشی تربیت مثبت مدرسه محور و اثربخشی آن بر بهزیستی ذهنی دانش آموزان پایه ششم ابتدایی بود. روش پژوهش برای مرحله تدوین بسته آموزشی، روش توصیفی-تحلیلی با رویکرد سنتزپژوهی آمیخته بود. شاخص روایی محتوا برای کل بسته آموزشی ۸۶/۰ به دست آمد که نشان دهنده روایی صوری و محتوایی مناسب است. سپس، برای تعیین اثربخشی بسته بر بهزیستی ذهنی، دو کلاس (۵۹ نفر) از دانش آموزان پسر پایه ششم ابتدایی منطقه یک شهر تهران به شیوه تصادفی چندمرحله ای انتخاب و به طور تصادفی در گروه آزمایش (کلاس ۲۸ نفری) و کنترل (کلاس ۳۱ نفری) جایگزین شدند. روش پژوهش این بخش، نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون_پس آزمون با گروه کنترل بود. گروه آزمایش ۱۲ جلسه به مدت ۴۰ دقیقه آموزش تربیت مثبت مدرسه محور دریافت نمودند. آزمودنی ها قبل و بعد از آموزش، به پرسشنامه بهزیستی ذهنی رِن شاو (۲۰۱۴) پاسخ دادند. نتایج تحلیل کوواریانس نشان داد نمرات بهزیستی ذهنی در گروه آزمایش بیشتر از گروه کنترل بود. بنابراین، نتیجه گرفته شد که آموزش تربیت مثبت مدرسه محور بر بهزیستی ذهنی دانش آموزان تأثیر مثبت دارد (P<0/001). همچنین، آموزش تربیت مثبت مدرسه محور باعث افزایش ۷۴% از تغییرات بهزیستی ذهنی دانش آموزان شد.

پژوهش حاضر با هدف بررسی پیامدهای آموزش مهارت های زندگی از طریق برنامه درسی بر سلامت روانی دانش آموزان دبستانی انجام شد. ماهیت پژوهش از حیث اجرا کیفی (رویکرد نظریه مبنایی) و از نظر هدف نظری است که در آموزش و پرورش کاربرد دارد. شرکت کنندگان در پژوهش دانش آموختگان برنامه ریزی درسی، مدیران و معلمان مقطع ابتدایی شاغل در استان بوشهر بودند که از بین آنها 26 نفر با استفاده از روش نمونه گیری هدف مند (گلوله برفی) انتخاب شدند. اطلاعات از طریق مصاحبه نیمه ساختاریافته تا رسیدن به مرحله اشباع نظری گردآوری شد. روایی و پایایی ابزار پژوهش و اطلاعات گردآوری شده، طبق فرمول هولستی (درصد توافق مشاهده شده) و الگوی گوبا و لینکلن (معیارهای مقبول بودن، انتقال پذیری، اطمینان پذیری، تأیید پذیری) انجام شد. پس از تجزیه و تحلیل اطلاعات طی سه مرحله کدگذاری (باز، محوری و انتخابی)؛ مقوله های هسته ای و زیرمقوله ها بدین شرح استخراج گردید: «تصمیم گیرنده موفق» پیامد توسعه مهارت های شناختی؛ «خردورزی در همه امور زندگی» پیامد توسعه مهارت های فکری؛ «عضو مفید خانواده_ شهروند شایسته جهانی» پیامد توسعه مهارت های ارتباطی؛ «انتخاب سبک زندگی مطلوب» پیامد توسعه مهارت های هیجانی. نتایج پژوهش نشان داد آموزش مهارت های زندگی از طریق برنامه درسی به کودکان دبستانی، سلامت روانی فرد و جامعه را تضمین می کند.

پژوهش حاضر با هدف تعیین اثربخشی آموزش مبتنی بر تاب آوری به مادران بر کاهش استرس والدگری و ارتقای تاب آوری کودکان چهار تا شش سال انجام شد. این مطالعه از نوع نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل بود. در این پژوهش، با استفاده از روش نمونه گیری در دسترس، 24 نفر از مادران دارای کودک چهار تا شش ساله شهرستان میبد که در مرکز پیش دبستانی نوبهار در سال 99-98، در حال آموزش بودند؛ انتخاب شدند و به طور تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل قرار گرفتند. گروه آزمایش، تحت برنامه آموزشی ارتقا و پرورش تاب آوری کودکان به مدت 9 جلسه 90 دقیقه ای قرار گرفت و گروه کنترل هیچ مداخله ای دریافت نکرد. شرکت کنندگان هر دو گروه، قبل از شروع و در پایان مداخله آموزشی، مقیاس های استرس والدگری آبیدین و تاب آوری کودکان آنگار و لیبنبرگ را تکمیل نمودند. نتایج تحلیل کوواریانس نشان داد که تفاوت بین گروهی در استرس والدگری (25/27=F، 01/0>P) و تاب آوری کودکان (21/37=F، 01/0>P) معنادار می باشد. به عبارتی، آموزش تاب آوری به والدین، بر کاهش استرس والدگری و افزایش تاب آوری کودکان اثربخشی معناداری دارد. بنابراین می توان از آموزش تاب آوری به مادران در جهت بهبود تاب آوری کودکان و کاهش استرس والدگری بهره برد.

کارکردهای اجرایی، مجموعه ای از پردازش های شناختی سطح بالا محسوب می شوند که در رفتارهای هدفمند ظاهر شده و به طور گسترده در فعالیت های روزمره مورد استفاده قرار می گیرند. این مهارت ها در کودکی و به ویژه دوران پیش از دبستان رشد چشمگیری دارند؛ از این رو شناخت دقیق آنها در این مرحله از زندگی از اهمیت بالایی برخوردار است. هدف این پژوهش مروری، بررسی مفهوم کارکردهای اجرایی با تمرکز بر سنین پیش از دبستان می باشد. در این راستا به گرد آوری نظریات مرتبط، ابزارهای سنجش و ویژگی های رشدی آن در سال های کودکی پرداخته شده است. طرح پژوهش حاضر از نوع توصیفی بوده و از میان 3939 مقاله انگلیسی زبان مرتبط با کارکردهای اجرایی در پایگاه داده اسکوپوس، تعدادی انتخاب و مورد بررسی قرار گرفتند. یافته ها بیانگر وجود 2 دیدگاه کلی مرتبط با کارکردهای اجرایی می باشد؛ همچنین اهمیت شکل گیری و رشد این پردازش های شناختی در سال های کودکی مورد توافق پژوهشگران می باشد.

امروزه پرورش مهارت های تفکر نقادانه دانشجویان از امور پیچیده و مهم در مقوله آموزش است. در همین راستا، هدف از پژوهش حاضر، مقایسه تفکر نقادانه بر اساس سبک های تصمیم گیری و سیستم مغزی _ رفتاری بود. طرح این پژوهش، از نوع علّی_ مقایس ه ای بود. جامعه پژوهش را تمامی دانشجویان کارشناسی ارشد رشته روان شناسی (تمامی گرایش ها) دانشگاه علامه طباطبایی که در نیم سال دوم سال تحصیلی 97_ 1396 مشغول تحصیل بودند، تشکیل دادند. نمونه آماری شامل 117 دانشجوی دختر و پسر بود که با روش در دسترس انتخاب و با احراز ملاک های ورود و خروج مشخص گردید. سپس پرسشنامه تفکر نقادانه کالیفرنیا، مقیاس سیستم مغزی_ رفتاری و پرسشنامه سبک های تصمیم گیری اسکات و بروس توسط هر شرکت کننده تکمیل گشت. نتایج تحلیل آزمون هایt  مستقل و آنووا نشان داد که تفکر نقادانه میان هر دو حالت سیستم مغزی_ رفتاری تفاوت معناداری وجود دارد و از لحاظ سبک های تصمیم گیری، تفکر نقادانه میان سبک های عقلانی و شهودی تفاوت معنادار نداشته ولی این دو سبک با سایر سبک ها تفاوت معناداری دارند. بنابراین، می توان نتیجه گرفت که ویژگی های فردی با تأکید بر نوع سبک تصمیم گیری و نوع سیستم مغزی_ رفتاری می تواند عملکرد تفکر نقادانه را تحت تأثیر قرار دهند.

پژوهش حاضر با هدف متمایز ساختن دانش آموزان با تعلل ورزی تحصیلی بالا و پایین، بر اساس مؤلفه های احساس تعلق به مدرسه و انعطاف پذیری شناختی انجام شد. روش پژوهش علّی_ مقایسه ای بود. جامعه آماری شامل تمامی دانش آموزان دختر و پسر مقطع متوسطه دوم شهرستان خواف در سال تحصیلی 1401-1400 بود که بر اساس جدول کرجسی و مورگان درنهایت 368 نفر از آنها با روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شدند. برای گرد آوری داده ها از پرسشنامه انعطاف پذیری شناختی دنیس و وندروال (2010)، احساس تعلق به مدرسه بری، بتی و وات (2004)، تعلل ورزی تحصیلی سولومون و راثبلوم (1984) استفاده گردید. داده ها با استفاده از نرم افزار spss-24 و آزمون تحلیل تشخیصی مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفتند. یافته های تحلیل تشخیصی، منجر به یک تابع تشخیص معنادار شد که طبق این تابع مؤلفه های حمایت معلم، ادراک کنترل پذیری و مشارکت علمی، دارای بالاترین توان تمایز بود (01/0p<). نتایج تحلیل تشخیصی نشان داد که 8/88 درصد از دانش آموزان در دو گروه طبق تابع به دست آمده به طور صحیح مجدداً طبقه بندی شده بودند که خود حاکی از توان این مؤلفه ها در متمایز ساختن دانش آموزان در سطوح مختلف تعلل ورزی تحصیلی بود.

هدف این پژوهش، شناسایی و تدوین استراتژی های تسهیل کننده تمرکززدایی در نظام آموزش و پرورش ایران است. این پژوهش کیفی با رویکرد داده بنیاد اجرا شده است. داده های اولیه از طریق مصاحبه نیمه سازمان یافته گرد آوری و با ابزار “SWOT”، تجزیه و تحلیل شده است. جامعه پژوهش شامل صاحب نظران و مدیران عالی آموزش و پرورش بوده، که 25 نفر با روش هدفمند به عنوان نمونه انتخاب شدند. در کدگذاری اولیه شانزده عامل داخلی و هجده عامل بیرونی تعیین شد. نتایج جهت تأیید اعتبار و ضریب دهی برای مشارکت کنندگان ارسال شد. ضرایب وزنی نهایی در هر دو حوزه داخلی و خارجی نشان داده که شرایط و استراتژی های کنونی آموزش و پرورش اثربخشی لازم برای بهبود و کاهش نقاط ضعف و تهدیدها و به ره برداری از قوت ها و فرصت ها را ندارد. با تشکیل ماتریس “SWOT”، استراتژی های؛ "هدایت اعتبارات پژوهشی برای طراحی نقشه جامع استانی و منطقه ای"، "توسعه انجمن های علمی"، "کاهش دغدغه های حاکمیت در حفظ وحدت"، "توسعه تدریجی اختیارات شوراها"، "توسعه و استمرار ارتباط با مجلس و مدیران سیاسی"، "شناسایی قابلیت ها، نیازها و محدودیت های مناطق"، "تقویت برنامه های درسی و آموزش های متناسب با بوم"، "توانمندسازی نیروی انسانی"، "تعدیل واحدهای ستادی"، "جلب حمایت قوای سه گانه"، "توسعه تدریجی اختیارات استانی"، "توسعه مدارس وابسته" و "شناسایی و جذب منابع بالقوه" ارائه شده است

هدف پژوهش پژوهش حاضر، بررسی وضعیت آموزش محیط زیست در دوره پیش دبستانی از نظر مربیان شهرستان بوکان است. نوع پژوهش، کیفی و روش آن، پدیدارشناسی است. جامعه پژوهش تمامی مربیان پیش دبستانی شهر بوکان است که بر اساس روش نمونه گیری هدفمند متوالی، 11 نفر انتخاب شدند. ابزار گردآوری اطلاعات، مصاحبه نیمه ساختاریافته است. یافته های پژوهش نشان می دهد با نظر به دیدگاه مربیان پیش دبستانی شهر بوکان، وضع موجود آموزش محیط زیست در دوره پیش دبستان مناسب نیست. همچنین، در اهداف آموزش محیط زیست، حیطه های شناختی، عاطفی و عملی، در محتوا، تناسب با دوره رشد کودکان پیش دبستانی و رعایت اصول حاکم بر انتخاب و سازمان دهی محتوا، در روش های یاددهی_یادگیری، شیوه های تعاملی، فعال، غیر مستقیم و فناورانه، در شیوه های ارزشیابی، روش های مشاهده ای، مستقیم و شناختی، در مورد فضای آموزشی، رعایت اصل هماهنگی با نیازهای عاطفی و طراحی فضای آموزشی طبیعت گرایانه و در زمینه منابع و ابزار یادگیری، توجه به تنوع و تناسب منابع و ابزارهای یادگیری با رشد شناختی کودکان پیش دبستانی مورد تأکید قرارگرفته اند. نتیجه کلی این مطالعه حاکی از آن است که برای بهبود آموزش محیط زیست در دوره پیش دبستانی، باید رویکردی جامع، علمی و نو در تمامی ابعاد آن را به کار گرفت.

این پژوهش با هدف شناسایی باورهای تربیتی معلمان و نقش آنان در اقدامات تدریس و عملکرد ریاضی دانش آموزان اجرا شد. بدین منظور از طریق تحلیل ثانویه داده های مطالعه تیمز 2019، داده های 220 معلم و نتایج عملکرد ریاضی 5890 دانش آموز پایه هشتم بررسی شد. از سؤالات ملی پرسشنامه معلم ریاضی در زمینه باور در مورد ریاضی و باورهای تربیتی معلم، هفت عامل استخراج و با کاربرد مقیاس سازی راش، نمرات مقیاسی برای هر یک از عامل ها تولید شد. به همراه این سؤالات، سه مقیاس اقدامات تدریس شامل فعالیت های تدریس، درخواست از دانش آموزان حین تدریس و سنجش از دانش آموزان به همراه نمرات عملکرد ریاضی دانش آموزان استفاده شدند. نمرات مقیاسی برای شناسایی باورهای معلمان با استفاده از تحلیل کلاس مکنون به کار برده شدند. نتایج نشان داد که سه باور تربیتیِ غالب معلمان سازنده گرایی، انتقال مستقیم و مخلوط است که به ترتیب 5/48، 5/20 و 9/30 درصد از معلمان با آن باور دارند. هم چنین، مقایسه اقدامات تدریس میان این سه گروه نشان داد، معلمان با باور انتقال مستقیم کمترین و معلمان سازنده گرا بیشترین فعالیت های تدریس را گزارش دادند. در فعالیت سنجش از دانش آموزان، معلمان با باور مخلوط بیشترین میزان را گزارش دادند، ولی در متغیر درخواست از دانش آموزان تفاوتی بین معلمانِ سازنده گرا و معلمان با باور مخلوط وجود نداشت. در بررسی نهایی، تفاوتی در عملکرد ریاضی دانش آموزان این سه گروه از معلمان دیده نشد. نتایج نشان دادند که هنوز بخش زیادی از معلمان به باورهای جدیدتر تدریس گرایش ندارند؛ با این حال، تغییر باورهای آنان به ارتقای عملکرد تحصیلی دانش آموزان منجر نمی شود.

هدف پژوهش حاضر، بررسی گرایش به فضای مجازی بر اساس سرشت و منش، تیپ شبانه روزی و سبک های هویت با نقش میانجی اضطراب در دانشجویان شهر اصفهان بود. جامعه آماری دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد خمینی شهر در شهر اصفهان در سال 1400 بود که با روش نمونه گیری خوشه ای 384 نفر انتخاب شدند و با استفاده از پرسشنامه های گرایش به فضای مجازی یانگ (1998)، مقیاس سرشت و منش کلونینجر (1994)، پرسشنامه صبحگاهی شامگاهی هورن و استبرگ (1976)، سیاهه سبک هویت برزونسکی(1992) و پرسشنامه اضطراب بک و همکاران (1988) مورد ارزیابی قرار گرفتند. بررسی داده های پژوهش با آزمون مدل معادلات ساختاری با PLS-Smart 2-3 انجام شد. نتایج نشان داد که تأثیر خودراهبری و هویت هنجاری بر گرایش به فضای مجازی منفی بود. تأثیر نوجویی و هویت سردرگم اجتنابی بر گرایش به فضای مجازی مثبت بود. اضطراب بین آسیب پرهیزی، هویت سردرگم اجتنابی و تیپ شبانه روزی و همکاری با گرایش به فضای مجازی نقش میانجی داشت.