باغ نظر

بیان مسئله : خانه های صد سال اخیر نجف آباد با تغییر از خانه های حیاط مرکزی، در جریان مدرنسازی به ترتیب به چهار شکل هال مرکزی، سواره-پیاده، هال خصوصی و آپارتمانی ساخته شدند. تاکنون تحقیقی نه در مقام معرفی و نه تحلیل، بر روی این سیر تحول صورت نگرفته تا با معرفی گذشته و تغییرات آن، محققان و طراحان معاصر را  نسبت به زمینه و سابقه موضوع طراحی خانه در این شهر آگاه کند. این پژوهش به دنبال پاسخگویی به این سؤالات است که سیر تحول معماری خانه های نجف آباد طی صد سال اخیر چگونه بوده است؟ مقایسه تطبیقی خانه های صد سال اخیر نجف آباد براساس تکنیک نحو فضا چه اطلاعاتی به دست می دهد؟ هدف پژوهش : هدف تحلیل سیر تحول معماری خانه های نجف آباد طی صد سال اخیر و مقایسه تطبیقی آنها براساس تکنیک نحو فضا است. روش پژوهش : این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی و مقایسه تطبیقی با استدلال منطقی، به معرفی سیر تحول خانه ها از دیدگاه پیکربندی فضایی پرداخته و با مطالعات کتابخانه ای، مشاهدات میدانی و شبیه سازی با نرم افزار تخصصی نحو فضا، سیر تحول را در چند مقوله با چند شاخصه بررسی و الگوهای رفتاری در پیکربندی فضایی را تحلیل می کند. سه مقوله فضای ورودی، مسیر حرکتی و محرمیت با شاخصه عمق قابل پیمایش، سازماندهی داخلی فضاهای اصلی با شاخصه هم پیوندی و چگونگی فضاهای مکث، حرکت و سلسله مراتب فضایی با شاخصه عمق بررسی و برای اثبات نتایج عددی روش های آمار استنباطی با آزمون همبستگی پیرسون از نرم افزار (SPSS20) استفاده می شود. نتیجه گیری : با گذر زمان پیکربندی فضایی خانه ها چنان تغییرکرده که حریم خصوصی کاهش یافته است. همبستگی آماری مستقیمی بین همپیوندی، عمق و عمق قابل پیمایش از فضاهای مشترک در تمام دوره های زمانی وجود دارد و تغییری تدریجی در موارد زیر مشخص است: کاهش ارتباط حیاط با بنا و تغییر نقش آن از حالت فعال به منفعل، کم رنگ شدن محرمیت در ورودی، تشخص یافتن و چند عملکردی شدن مسیرهای ارتباطی عمودی، کم رنگ شدن سلسله مراتب در مسیرهای افقی، افزایش تعداد عناصر سازمان دهنده و تغییر نحوه سازمان دهی از حالت مرکزی به خطی. این نتایج برای محققان و نیز طراحان معاصر مسکن موضوعی قابل تأمل جهت تأمل در کیفیت های فضایی مسکن معاصر به منظور کاستن از نواقص فوق است.

بیان مسئله : به دنبال تأثیرپذیری فرهنگی ایرانیان از اروپا در دوره قاجار، نفوذ معماری و شهرسازی جدید نیز با حرکتی آرام صورت گرفت. ظهور صنعت نفت در خطه جنوبی ایران و حضور عوامل بیگانه که حامل این تغییرات بوده اند، این حرکت آرام را به حرکتی شتاب زده مبدل ساخت و منجر به ایجاد پدیده ای، به نام شرکت شهرها شد. در این شهرک ها، سبک زندگی جدید بر پایه تقسیم بندی طبقات شغلی و اجتماعی، بر مبنای جایگاه افراد در نظام تولید بود، که ظرف زندگی و کالبد معماری جدیدی را می طلبید. هدف پژوهش : این تحقیق با هدف به تصویر کشیدن تحولات سبک زندگی در این شرکت شهرها و تأثیرات آن بر معماری و شناسایی الگوی زندگی مدرن حاصله، که بعدها به بطن فرهنگ ما نفوذ کرد، انجام شده است. روش پژوهش : در راستای تحقیقی تفسیری- تاریخی، از بررسی های نرم افزاری به همراه تحلیل های کیفی بهره برده شده است. با استفاده از نرم افزار ای گراف، گراف های توجیهی حاصل از نرم افزار برای شناسایی کالبدی نمونه هایی از خانه های سه طبقه شغلی متفاوت در شرکت شهر آبادان، تحلیل شده و سپس برای شناسایی تحولات سبک زندگی، مجلات و بولتن های منتشرشده در خلال سال های 1320 تا 1350 بررسی شده و با تحلیل های کیفی، تغییرات سبک زندگی، شناسایی و در نهایت، به روش تحلیل محتوایی-توصیفی و مقایسه ای مورد نتیجه گیری قرا ر گرفته است. نتیجه گیری : می توان گفت تغییرات در مؤلفه های مصرف، فراغت، فرهنگ و هویت بیشترین تحولات را در سبک زندگی ساکنین شرکت شهر نفتی آبادان ایجاد کرده است. ایجاد ساختارهای متفاوت در پلان خانه های طبقات شغلی، حذف حیاط های میانی، تغییرات فضایی آشپزخانه و در نهایت برون گرایی و ساختار کاملاً متفاوت خانه های بنگلو در طبقه رؤسا، می تواند بازتاب این تغییرات به شمار آید.

بیان مسئله : علی رغم مطرح شدن مفهوم «توسعه پایدار شهری» به دنبال پیامدهای توسعه تک بعدی اقتصادی، اما هم چنان پژوهشگران شهری عملکردهای حقوقی را در این زمینه، کم تر مورد توجه قرار داده اند. قوانین به مثابه چارچوب توسعه، با زمینه های تاریخی، ظرفیت های نهادی و غیره مرتبط شده و موفقیت آن ها در تحقق «آن چه باید» معرفی می شود. اما از آن جایی که همیشه موفقیت آن ها تضمین نمی شود باید برای توصیف آن ها، از سطح یک پیش نویس حقوقی فراتر رفته و فرایند اجرا و ثمرات آن را در قالب کلیتی واحد مورد مطالعه قرار داد. از این رو سؤال این پژوهش عبارت است از چگونگی قوانین برنامه ریزی توسعه کالبدی-فضایی شهر تهران بر پایه مدل تحلیلی (PLAF). هدف پژوهش : ارائه توصیفی-تحلیلی از وضعیت قوانین برنامه ریزی توسعه کالبدی-فضایی شهر تهران در مسیر تحقق توسعه پایدار شهری. روش پژوهش : این پژوهش کاربردی- توسعه ای به سراغ معیارها و شاخص های کیفی برآمده از مدل تحلیلی(PLAF) رفته و داده پردازی را با تشکیل کارگروهی متشکل از هشت متخصص، انجام می دهد. در نهایت معیارهای کیفی مورد سنجش، کمی سازی شده و با هم مقایسه می شوند. نتیجه گیری : در نهایت نتایج این پژوهش ترکیبی نشان داد که قوانین برنامه ریزی توسعه کالبدی-فضایی شهر تهران، چه از بعد اثربخشی عملکردی و چه در ابعاد فنی، از وضعیت چندان مطلوبی در مسیر تحقق توسعه پایدار شهری، برخوردار نیست. در میان شش حوزه موضوعی مورد مطالعه، به ترتیب قوانین برنامه ریزانه مرتبط با «کدهای ساختمانی» و «سرمایه های مبتنی بر زمین»، بهترین و بدترین وضعیت را به لحاظ «اثربخشی عملکردی» دارند. هم چنین قوانین برنامه ریزانه مرتبط با «حقوق توسعه» و «فضاهای عمومی» نیز به ترتیب بهترین و بدترین وضعیت را از «جنبه های فنی» دارند. به طور مشابه، همین وضعیت در نمره نهایی کسب شده نیز بروز یافته و قوانین برنامه ریزانه مرتبط با «قطعات و بلوک ها» و «حقوق توسعه» بیش ترین و «فضاهای عمومی» کم ترین نمره را در میان همه حوزه ها کسب کرده اند. در نهایت قابل توجه است که توصیفات به دست آمده در این پژوهش، می تواند تبیین گر علل حقوقی فاصله میان وضعیت فضایی شهر تهران، با مطلوبیت های مورد نظر توسعه پایدار شهری باشد.

بیان مسئله : شیخ لطف الله بنایی شاخص مربوط به دوران صفویه است. مداخلات گوناگون انجام شده در بنا در دوره های مختلف، کالبد گذشته آن را در برخی از بخش ها تغییر داده است. با وجود ارزش بسیار بنای شیخ لطف الله، تاکنون مستندسازی از تحولات و مداخلات انجام شده در آن، صورت نگرفته است. آشکارشدن بسیاری از وجوه پنهان و یافت نشده بنای شیخ لطف الله می تواند راهکاری جهت شناسایی مداخلات نادرست گذشته در این بنا  شود. از سوی دیگر، می تواند راه را جهت نگهداری این بنا برای آیندگان هموار سازد. هدف پژوهش : این پژوهش بر آن است تا برای نخستین بار، تحولات بسیاری از ویژگی های کالبدی و کارکردی کم نظیر و کمتر شناخته شده بنای شیخ لطف الله را آشکار سازد. روش پژوهش : این پژوهش، با بررسی اسناد توصیفی و تصویری مرتبط با بنای شیخ لطف الله به ترتیب سال، روند تحول این بنا را آشکار خواهد کرد. از سوی دیگر، با مصاحبه با افرادی که به نحوی از گذشته تاکنون در مرمت این بنا نقش داشته اند، برخی از ویژگی های نانوشته این بنا مدون خواهد شد. همچنین، بخش اصلی این پژوهش با مطالعات دقیق میدانی در تک تک بخش های این بنا انجام شد. در این گام، تمامی نکات موجود در اسناد و مصاحبه ها روی نقشه ها پیاده سازی شد. نتیجه گیری : تحلیل ها و مشاهدات آشکار ساخت، بنای شیخ لطف الله دارای بخش هایی در گذشته بوده، که در گذر زمان از آن جدا شده و به کارکرد های دیگری اختصاص داده شده است. از سوی دیگر تحولات به وجودآمده در فرایند دسترسی به بنا،  تغییراتی را در پلان آن ایجاد کرده است. این موضوع سبب تحول در پلان اولیه بنا و روابط فضایی آن شده است. قابل توجه است که  تحولات بسیاری در نما و بدنه بنا نیز به وجود آمده است.

بیان مسئله : فقر مسکن و شکل گیری محدوده های اسکان غیررسمی و فقیرنشین شهری در کشور در پاسخ به نقصان سیاست گذاری و برنامه ریزی مسکن و توسعه شهری در حال افزایش بوده و مسکن کم درآمدها به یکی از چالش های اساسی در نظام برنامه ریزی شهری تبدیل شده است. در این میان جدابودن سیاست های متمرکز و عمدتاً دولتی تأمین مسکن از سیاست های محلی و طرح های توسعه شهری از مسائل بنیادین در این زمینه است که به دنبال خود مشکلات زیادی را در دسترسی اقشار کم درآمد به مسکن مناسب به وجود آورده است. روند افزایش محلات اسکان غیررسمی و شتاب فقر مسکن نیز حاکی از این مسئله است که سیاست های تأمین مسکن در کشور جوابگوی تقاضای کنونی مسکن کم درآمدها نیست. هدف پژوهش : هدف این پژوهش، آسیب شناسی سیاست های تأمین و طراحی مسکن در کشور و تدوین چارچوب سیاستی نوین همسو با شرایط ایران است. روش پژوهش : روش شناسی این پژوهش از نوع روش کیفی و به صورت استفاده از ابزارهای مختلفی همچون تحلیل محتوای اسناد، طرح ها، مدارک و آمارهای موجود؛ سیاست های تأمین و طراحی مسکن کم درآمدها در جهان و کشور ارزیابی شده و با آسیب شناسی وضعیت کنونی، چارچوب های سیاستی نوینی در قالب سیاست ها و راهکارهای مختلف برای شرایط ایران ارائه شده است. نتیجه گیری : حل مسکن کم درآمدها بیش از آن که نیازمند سیاست و الگوی واحد و مداخله متمرکز دولتی باشد، سیاستی محلی است که با مشارکت ساکنان و در پیوند با فرایند توسعه شهر شکل می گیرد و متأثر از ویژگی های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی جوامع محلی است. نتایج این پژوهش ضرورت هم پیوندی سیاست گذاری مسکن در مقیاس ملی را با سیاست های محلی و برنامه های شهری بیش از پیش آشکار می کند. از آنجا که تقاضای مسکن ارتباط مستقیمی با اقتصاد شهری و ارائه فرصت های اشتغال دارد، بایسته است ابعاد مختلف برنامه ریزی شهری و برنامه های تأمین و طراحی مسکن در ارتباط با یکدیگر در نظر گرفته شوند.

بیان مسئله : سلامت روان در سال های اخیر و در رشته های مختلف مورد توجه بسیار واقع شده است. یکی از پارامترهای سلامت روان هیجان است که تحت تأثیر عوامل مختلف محیطی، اجتماعی، شناختی و حرکتی قرار دارد. فضای معماری به عنوان یکی از مؤلفه های مهم محیطی بر هیجان تأثیرگذار بوده و اثرات نوروفیزیولوژیکی بر مغز انسان می گذارد. از آن جا که انسان زمان زیادی را در فضای داخلی معماری می گذارند، این اهمیت دو چندان می شود. با وجود اهمیت فراوان این موضوع تاکنون تحقیقات کمی در معماری صورت گرفته است، همچنین اکثر تحقیقات از روش های کیفی مصاحبه، مشاهده و پرسش نامه استفاده کرده اند که به دلیل تأثیرگذاری نگارنده امکان جهت گیری در نتایج وجود داشته است. اما با پیشرفت تکنولوژی و ظهور رشته علوم اعصاب، ابزارها و روش های کمی نوینی جهت اندازه گیری هیجان در اختیار محققان قرار گرفته و باعث شکل گیری پارادایم نوین معماری عصب محور شده است. لذا پژوهش حاضر بر آن است تا اطلاعاتی که در رابطه با تأثیر مؤلفه های کالبدی فضای داخلی معماری بر هیجان را  که  از علوم نوین معماری عصب محور استفاده کرده اند، بررسی کند. هدف پژوهش : هدف پژوهش حاضر مروری بر مطالعات صورت گرفته در این زمینه است تا علاوه بر شفاف سازی تأثیر فضای داخلی معماری بر هیجان، روش شناسی مطالعات نیز تحلیل شود و مسیری مشخص برای محققان آینده فراهم کند. بنابراین سؤالات پژوهش حاضر این گونه قابل بیان است: کدام مؤلفه های کالبدی فضای داخلی معماری بر هیجان تأثیرگذار هستند؟ قرار گرفتن در معرض آن ها چه تأثیری بر هیجان عصبی فیزیولوژیکی داشته است؟ و این هیجانات چگونه بروز می کند؟ روش پژوهش : پژوهش حاضر از روش تحقیق مرور سیستماتیک بهره گرفته است. در این راستا معیارهای ورود که شامل، کلمات کلیدی، متغیرهای سنجش، ابزارهای سنجش و سال انتشار را مشخص کرده است، پایگاه داده های مطالعات، نحوه انتخاب مطالعات، ارزیابی کیفیت مطالعات نیز تعریف شده و مطالعات نهایی از این طریق معرفی و تحلیل شده است. نتیجه گیری : نتایج حاکی از تأثیر معیارهای کالبدی فضای داخلی از جمله فرم، مصالح و بافت، مبلمان، ارتفاع سقف، جزئیات معماری و بازشو به طبیعت بر هیجان است که هریک به صورت یکی از حالات هیجان و احساساتی همچون، لذت، خوشایندی، برانگیختگی و انزجار بروز کرده است. پژوهش حاضر دریچه ای به موضوع سلامت روان است که زمینه ای در جهت بهره گیری از فضای داخلی معماری به منزله نوعی درمان یا پیشگیری را معرفی می کند.