پیدایش سازمان برنامه: چرخش از ملی گرایی سیاسی به ملی گرایی اقتصادی در ایران (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
برآمدن تکنوکرات ها پس از کودتای ۲۸ مرداد نشان گرِ انتقالی از ملی گرایی سیاسی حول جنبش ملی کردن نفت به شکل جدیدی از ملی گرایی اقتصادی بود. این گذار بیش از همه به سبب تحولات اقتصادی-سیاسی جهانی پس از جنگ دوم بین الملل رخ داد و وامدارِ فهم جدیدی از مفهوم اقتصاد بود که در برنامه هایِ توسعه جهان سوم به کار افتاد و خبرگانِ تکنوکرات را به عنوان بازیگرانی کلیدی وارد موضوع حکمرانی کرد. حرکت ایران به سوی توسعه در وضعیت «عقب مانده» اقتصادی و اجتماعیِ به جا مانده از جنگ آغاز شد. دولت ملی گرای مصدق به دنبال پس گیری حق حاکمیت ملی و دریافت درآمدهای بیشتر نفتی برای غلبه بر این اوضاع و به پیشتوانه جنبش های مردمی وارد مجادله ای سیاسی با دولت بریتانیا شد. این درگیری سرانجام با کودتای آمریکا/بریتانیایی به سرنگونی دولت مصدق انجامید. باری، موازی با جنبش سیاسی مصدق، گروهی از تکنوکرات ها به رهبری ابوالحسن ابتهاج با چشم اندازی متفاوت وارد دم ودستگاه دولت شدند. آن ها باور داشتند درآمدهای نفتی برای خروج از عقب ماندگی بایستی مبتنی بر رشد اقتصادی و برنامه ریزی توسعه باشد و به این منظور نیاز به دریافت کمک های مالی و فنی از سازمان های بین المللی توسعه است. تثبیت این نگرش به معنای آغاز فرمانروایی ملی گرایی اقتصادی در ایران بود که از ۱۳۳۲ چراغ راه هدایت اقتصادی و عمرانی ایران شد. این تحلیل تاریخی بر بزنگاهی متمرکز است که تعامل عوامل فنی-سیاسی مسیر سلطه یافتن خبرگان بر فرآیند توسعه با محوریت برنامه ریزی دولتی در ایران را شکل دادند و فهمی دقیق تر از چگونگی تحول گسترده اقتصادی-اجتماعی ایران که منجر به شکل گیری یک چهره جدید از جامعه ایران، از دهه ۱۳۳۰ به بعد، به دست می دهد.Establishment of the Plan Organization: A shift from political nationalism to economic nationalism
The emergence of technocrats following the 1953 coup d'état signified a transition from political nationalism centered around the nationalization of oil to a new form of economic nationalism. This shift was primarily driven by the global economic and political transformations after World War II, which introduced a new understanding of the concept of "the economy" and positioned technocrats as key actors in governance. Iran's move towards development began in the context of its economic and social backwardness left by the war. Prime Minister Mossadegh's nationalist government sought to regain national sovereignty and secure increased oil revenues to overcome these conditions, leading to a political confrontation with the British government. This confrontation eventually culminated in the U.S.-British-backed coup d'état against Mossadegh's government. In parallel to Mossadegh's political movement, a group of technocrats led by Abolhasan Ebtehaj entered the government with a different vision. They believed that oil revenues should be based on economic growth and development planning, requiring financial and technical assistance from international development organizations. Consolidating this approach marked the beginning of economic nationalism in Iran, with the Plan Organization becoming the guiding force for Iran's economic and infrastructure development since 1953. This historical analysis focuses on the concentrated interplay of technical and political factors that shaped the ascendance of technocrats and the role of state planning in Iran's extensive socio-economic transformation from the 1950s onwards, providing a deeper understanding of the process.
تبلیغات
