زن

این مقاله تلاشی برای توصیف، بررسی و تحلیل چهره زنان در نوع ادبی تمثیل رؤیا از منظر اسطوره شناسی و با تمرکز بر سیر تحول آن از دوران باستان تا دوران معاصر است. با استفاده از روش تحلیل تطبیقی، بیش از پانزده روایت تمثیل های رؤیا از فرهنگ ها و دوره های زمانی مختلف (همچون: اسطوره ایشتر و گیل گمش؛ روایت های زردشتی چون معراج کرتیر و ارداویراف نامه؛ رساله الغفران، کمدی الهی و از متن های معاصری چون نمایشنامه کفن سیاه عشقی، «زن بدوی» سپهری، و فیلم هایی چون چه رؤیاهایی که می آیند و پویانمایی هرکول و...) بررسی و مقایسه شده است و با توجه به متن های پیکره پژوهش، دریافتیم: در روایت های تمثیل رؤیا، زنان اغلب در قالب چهره هایی چون راهنما قدیس، مادر، هدف سفر، شرور و، در مواردی نادر، زن سالک ظاهر می شوند. در این سیر تاریخی، چهره زنان دستخوش تحول شده است و در روایت های دوران معاصر زنان راهنما بار دیگر با چهره هایی خردمند و ستوده دیده می شوند. تحلیل تمثیل های رؤیا نشان دهنده تحول در نقش زنان در طول تاریخ و تأثیر عوامل مختلف فرهنگی و اجتماعی بر آن است؛ چهره زن از خدای ماده، زنان راهنما و درمانگر دوران اساطیر به زنان معذب به عذاب دوزخ نزول می کنند و در روایت های عارفانه فارسی عموماً چهره زن راهنما، با چهره پیری روحانی جایگزین می شود. در تمثیل رؤیاهای معاصر اندک اندک ردپایی از بازگشت راهنمای زن به روایت ها دیده می شود. مسیر سفر قهرمانانه زنان با سفر قهرمانانه مردان نیز تفاوت دارد و الگوی «مارپیچ» موریان مورداک در توصیف سفر قهرمان زنان نسبت به الگوی جوزف کمبل در «سفر قهرمان» مناسب تر به نظر می رسد؛ الگویی که در آن بر اهمیت خودآگاهی و هم آوایی زنان با آگاهی درونی شان تأکید می کند.  

اکوفمینیسم شاخه ای از پژوهش های فمینیستی است که ارتباط میان زن و زمین را بررسی می کند که این بررسی، عمدتاً یکپارچه نیست و مانند فمینیسم، متکثّر و متنوّع است؛ اما باور مشترک میان اکوفمینیست های مختلف، استثمار زن و زمین از طرف نظام مردسالار حاکم را تأیید می کند. در این پژوهش به روش تحلیل کیفی و با بهره گیری از مطالعات کتابخانه ای و اسنادی، تلاش کرده ایم به خوانش اشعار فروغ فرخزاد و سعاد الصباح بر مبنای مؤلفه های شاخص اکوفمینیسم بپردازیم و نشانه های آن را در اشعار این دو شاعر، استخراج، طبقه بندی، مقایسه و نقد کنیم. یافته های پژوهش نشان می دهد در اشعار فروغ فرخزاد و سعاد الصباح، تشبیه زنان به گیاهان بسامد چشمگیری دارد که بخشی از این تشبیهات، ریشه در فرهنگ و جغرافیا دارد؛ اما بخشی دیگر، دارای سویه های انتقادی است؛ به گونه ای که هر دو شاعر زن به صراحت یا به شکل تلویحی، نظام مردسالار را در استثمار زمین و زن مورد انتقاد خود قرار می دهند. در نهایت، نگرانی های این شاعران زن شرقی در قبال طبیعت، باعث شده بخشی از شعر آن ها، قابلیت خوانش با شاخصه های جریان اکوفمینیسم را داشته باشد. البته در بررسی نمونه ها نقاط افتراق این دو شاعر هم به چشم می آید. فروغ فرخزاد و سعاد الصباح به شکلی منحصربه فرد و شخصی ارتباط زن و طبیعت را بازتاب داده اند.  

هویت اجتماعی، از مهم ترین ابعاد هویت است که هم برای زنان و هم برای مردان موضوعیت دارد. اما اختلاف آراء درخصوص هویت اجتماعی زنانه هم در مقایسه بین نظریات غربی و اسلامی و هم درون نظریات اسلامی بسیار زیاد است و این امر سردرگمی هایی را برای زنان ایجاد نموده است. مطالعه ی حاضر درنظر دارد تا با روش توصیفی-تحلیلی صورت های هویت یابی اجتماعی زنان در قرآن را در تفاسیر المیزان و تسنیم بررسی کند و به تبیین متعالی ترین صورت هویت یابی اجتماعی زنان بپردازد. نتایج نشان می دهد که قرآن کریم حضور اجتماعی دنیاطلبانه، عشوه گرانه و متبرّجانه را مورد نهی قرار می دهد. در مقابل، نفس حضور اجتماعی و اقتصادی زنان، حضور در عرصه ی سیاسی و حکمرانی و اشتغال اقتصادی زنان با سکوت قرآن تأیید می شود. اما حضور مبارزاتی در راه اسلام، حضور به عنوان مصلح اجتماعی و نیز حضور در معاهدات سیاسی مورد تأیید صریح قرار می گیرد. اما در بین همه ی صورت های هویت یابی اجتماعی زنانه، حضور مادرانه و مصلحانه نه تنها مورد تأیید قرار می گیرد بلکه مورد تحسین نیز می باشد و زن را تا مرحله ی اسوه بودن رشد می دهد. در مجموع می توان گفت، هویت اجتماعی زن از منظر قرآن، اگر با مادرانگی و نه صرف مادری، همراه شود هم در سطح خانواده و هم در مسیر اصلاحات اجتماعی در مطلوب ترین وجه خود قرار می گیرد.

تبرج در سنت اسلامی و ایرانی به عنوان رذیله ای اخلاقی محسوب می شده است. این زذیله اخلاقی از آنجایی که حفاظت و صیانت از بنیان خانواده را به خطر میانداخت هم در میراث ایران پیش از اسلام مذموم بود و هم در سنت اسلامی. تعداد زیادی از متون حماسی مصنوع فارسی با محوریت زنان سروده شده اند که در آنها میتوان مصادیقی از زنان متبرج را دید. شکل قبح اخلاقی زنان متبرج در متون حماسی فارسی در قالب اندیشه باستانی زن انیران یا پری متجلی است از این رو هر زنی که این رذیله اخلاقی را در متون حماسی دارد، خوشیکاری خودآگاه و یا ناخودآگاه انیرانی دارد. این تبرج در نمایش تنانه، لباس، عشوه گری، عطر، تزیینات و ... خود را نشان میدهد که میتوان برای هر کدام از انها در متون روایی شیعی نهی اخلاقی را یافت. نظر به این شباهت این پژوهش به دنبال مقایسه مسئله تبروج زنان در متون حماسی فارسی با متون دینی شیعی است. روش تحقیق برای آزمون این مسئله تطبیقی و متکی بر منابع دست اول روایی و حماسی به عنوان بخش مهمی از گفتمان فرهنگی است. نتایج حاکی از آن است که غالب مصادیق تبرج در متون روایی، برای شخصیت های انیرانی در اشکال گوناگون متناسب با زمینه های تاریخی صدور متن حماسی مطابقت دارد.

فعالیت بدنی منظم باعث حفظ و بهبود سلامتی می شود؛ درحالی که رفتارهای کم تحرک با سلامتی ضعیف مرتبط است. هدف پژوهش حاضر بررسی سطح فعالیت بدنی و زمان نشستن روزانه در زنان بزرگسال شهر تهران بود. به این منظور، 312 زن بزرگسال تهرانی (میانگین سنی 15/9±35/35 سال و شاخص توده بدنی 14/4±12/25 کیلوگرم بر مجذور قد) از اقشار مختلف جامعه در سال های 2018 تا 2019 مورد مطالعه قرار گرفتند. در این پژوهش، سطح فعالیت بدنی و زمان نشستن روزانه با استفاده از پرسش نامه بین المللی فعالیت بدنی اندازه گیری شد. داده ها با از آزمون t مستقل برای مقایسه افراد مجرد و متاهل، آزمون مجذور کای و تحلیل واریانس یک طرفه برای بررسی تفاوت بین گروه های سنی و سطوح تحصیلی تجزیه و تحلیل شدند. علاوه بر این، ضرایب همبستگی پیرسون و اسپیرمن برای بررسی روابط بین متغیرها محاسبه شد. کلیه تجزیه و تحلیل ها در سطح معناداری 05/0p≤ با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه 26 انجام شدند. نتایج پژوهش حاضر نشان داد که سطح فعالیت بدنی شرکت کنندگان شامل: پایین (135 نفر؛ 3/43 درصد)، متوسط (130 نفر؛ 7/41 درصد) و شدید (47 نفر؛ 1/15 درصد) بود. بنابراین شیوع کم تحرکی جسمانی در شرکت کنندگان 3/43 درصد گزارش شد. همچنین زمان نشستن روزانه شرکت کنندگان به این صورت بود: 22 نفر (1/7 درصد) کمتر از 4 ساعت، 43 نفر (8/13 درصد) بین 4 تا کمتر از 6 ساعت، 48 نفر (4/15 درصد) بین 6 تا 8 ساعت و 196 نفر (8/62 درصد) بیشتر از 8 ساعت در روز نشسته بودند. نتایج مطالعه حاضر شیوع بالای کم تحرکی و رفتارهای کم تحرک در زنان بزرگسال تهران را نشان داد. ازاین رو، برای پیشگیری از عوارض کم تحرکی و ارتقای سلامت مادران و نسل آینده، آموزش و ترویج سبک زندگی سالم و فعال در میان زنان جامعه ضروری است.

به دنبال فوت دختری جوان در 25 شهریور 1401 در بیمارستان کسرای تهران، گفتمانی با عنوان «زن، زندگی، آزادی» وارد «میدان گفتمانی» جامعه ایران گردید و با گفتمان سیاسی-اجتماعی جمهوری اسلامی ایران رابطه تخاصمی (یا غیریت سازانه) برقرار کرد. هدف پژوهش حاضر تحلیل گفتمان «زن، زندگی، آزادی»، بررسی رابطه این گفتمان با سه گفتمان سیاسی-اجتماعی «جمهوری اسلامی ایران»، «غرب گرایان» و «سلطنت طلبان» در میدان گفتمانی جامعه ایران و نهایتاً بررسی چرایی هژمون نشدن و افول گفتمان «زن، زندگی، آزادی»، علی رغم جذب بخشی هایی از نسل جوان ایرانی به عنوان زنجیره هم ارزی خود است. در این راستا و به منظور پاسخ گویی به پرسش اصلی پژوهش، نظریه تحلیل گفتمان لاکلا و موفه به عنوان چارچوب نظری انتخاب می گردد. این پژوهش در پی پاسخ به این پرسش اصلی که «دلایل هژمون نشدن و افول گفتمان «زن، زندگی، آزادی» در جامعه ایران چه می باشد؟» فرضیه خود را ارائه داده و 9 عامل را به عنوان دلایل هژمون نشدن و افول گفتمان «زن، زندگی، آزادی» در جامعه ایران معرفی می نماید. متدولوژی این پژوهش مبتنی بر روش تحلیل گفتمان است. این پژوهش از نوع توصیفی- تحلیلی می باشد.

زمینه و هدف: خانواده در جامعه به عنوان اصیل ترین نهاد اجتماعی می باشد که با گذشت زمان تغییرات اجتماعی تا حدودی روی این نهاد تأثیر گذاشته است. اما از دیرباز تاکنون همیشه قدرت و ریاست بر خانواده مهم ترین ویژگی قابل مطالعه این نهاد مهم بوده است. مواد و روش ها: در این مطالعه به روش تحلیلی- توصیفی عمل شده است. ملاحظات اخلاقی: تمامی اصول اخلاقی در نگارش این مقاله رعایت شده است. یافته ها و نتیجه گیری: مباحث این پژوهش نشان می دهد که مطابق قانون، ریاست خانواده به عنوان وظیفه ای اجتماعی در جهت صلاح اندیشی خانواده و حمایت از اعضای آن برعهده مرد است و علت آن به طورکلی، خصوصیت های متفاوت مرد و ادای نفقه و تأمین هزینه های اعضای خانواده و ضرورت اذن او و حقوقی است که قانون برای او به عنوان رئیس خانواده در نظر گرفته است. همچنین از نظر روان شناسی بر اساس وجود بعضی از صفات ذاتی در مردان، همچون احساس مسؤولیت، اقتدارگرایی و... مردان گزینه مناسب تری برای ریاست خانواده محسوب می شوند و این موضوع با احساس رضایت از زندگی و آرامش روانی اعضای خانواده بی ارتباط نخواهد بود.

هویت، مجموعه ای از ویژگی ها و مشخصات فردی، اجتماعی و احساسات و تفکرات مربوط به آن هاست و هویت و متغیرهای آن، یکی از مسائل مهم امروز زنان است که در بستر اجتماع شکل می گیرد. امروزه، حضور و نقش زنان را، به عنوان نیمی از توان بالقوه جامعه نمی توان نادیده گرفت و ازآنجاکه دنیای معاصر با تکنولوژی های پیشرفته ارتباطی به خصوص اینترنت و فضای مجازی همراه شده است، تحولات هویتی زنان در فضای مجازی، قابل تأمل است. این پژوهش، به روش توصیفی تحلیلی است و با هدف بررسی پیامدهای مثبت و منفی فضای مجازی در زندگی و هویت زن مسلمان انجام شده است. بر اساس اطلاعات پژوهش های مختلف و نتایج این پژوهش ها به این جمع بندی خواهیم رسید که فضای مجازی، علاوه بر فواید و محاسن بسیاری که دارد، اگر به طور صحیح از آن استفاده نشود، معضلات و مضرات زیادی خواهد داشت که هویت زنان نیز از آن بی تأثیر نخواهد بود. در راستای رفع پیامدهای منفی فضای مجازی، راهکارهایی جهت برون رفت از آن ها با تأکید بر آموزه های اسلامی ارائه شده است. درنهایت، سواد رسانه ای، خود آگاهی و تقوی به عنوان مهم ترین عناصر حل معضلات فضای مجازی بر هویت زنان معرفی شده است.

انقلاب اسلامی پیام آور ارزش های نوین معنوی واخلاقی برای بشریت دراواخر قرن بیستم میلادی بود که ازمهم ترین آنها ، اهتمام به هویت انسانی ومبارزه با شی انگاری جنسی وعریانی زن می باشد. تبدیل شدن زن به کالای جنسی وفروپاشی خانواده ارمغان مدرنیته وتمدن غرب است . هدف اصلی مقاله ،بررسی جایگاه زن درگفتمان اسلامی وگفتمان مدرنیته غربی بوده ومساله ای که به دنبال بررسی آن است عبارت است از بررسی چالش های فراروی زن در عصرجهانی سازی. روش تحقیق: تحقیق حاضر به لحاظ هدف توسعه ای وازنوع تحقیقات کیفی است که با استفاده از تحلیل اسنادی ومنابع کتابخانه ای انجام شده است. جامعه آماری تحقیق منابع واسناد موجود ونوع نمونه گیری هدفمند ساده می باشد. ابزارهای تحقیق عبارتند از اسناد مرتبط با زن . یافته های تحقیق : زن در گفتمان اسلامی، هویتی انسانی مانند مرد داشته واز کرامت وحقوق گسترده ای برخوردار بوده و نقش مهم وتعیین کننده ای درخانواده وجامعه ایفا می کند ودر عین حال از تبعیضات ناروای جنسی وعدالت درجامعه برخوردار است ودرگفتمان مدرنیته غربی، هویت زن به کالای جنسی تقلیل یافته ،وبا چالش های: افزایش خشونت ،تعدی وآزار جنسی ،افزایش تجارت جهانی سکس،افزایش طلاق وفروپاشی نهادخانواده ،بحران هویتی وافزایش افسردگی وخودکشی ،زوال مفاهیم مادری ،همسری و تربیتی زن وافزایش جرم وجنایت وبزهکاری ،افزایش شکاف جنسیتی وکاهش عدالت اقتصادی ، افزایش بی عدالتی سیاسی مواجه می باشد.

می-تو جنبشی برای حمایت از زنان سیاه پوست بزه دیده تجاوز جنسی بود. با همه گیری این پویش در شبکه های اجتماعی ایران و انتشار اخبار سوء استفاده جنسی در محیط های کاری و انتشار نامه 800 نفر از زنان سینماگر، نگرانی ها در این زمینه افزایش یافت و به موازات آن پرسش های حقوقی زیادی در خصوص ماهیت و پیامد آن مطرح شد. تاکنون پژوهش علمی که این پویش را از منظر موازین حقوقی بررسی کرده باشد، دیده نشد. این نوشتار کیفی است و به شیوه توصیفی-تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای و تحلیل حقوقی برخی محتواهای می-تویی انجام شده و هدف آن، شناخت ماهیت و پیامدهای حقوقی مشارکت در این پویش است. یافته های پژوهش نشان می دهد پیامد حقوقی مشارکت در پویش، تابع صراحت و نوع انتساب و امکان یا عدم امکان اثبات است. چون بیشتر محتواهای می-تو، ادعای سوء استفاده جنسی ناشی از الزامات حرفه ای است، خلأ قانونی آن باید جبران گردد.

این پژوهش به مطالعه سینمای پست مدرن ایران با رویکرد نشانه شناسی امبرتو اکو می پردازد و ویژگی های کلیدی آن را مورد بررسی قرار می دهد. یکی از محورهای اصلی تحقیق بررسی این موضوع است که چگونه می توان ویژگی های سینمای پست مدرن ایران را با استفاده از نظریه نشانه شناسی اکو تحلیل کرد. نشانه شناسی اکو بر دال و مدلول، تفسیر، فرهنگ و مجموعه ای از شاخص ها متمرکز است که در این سینما بارز است. سینمای پست مدرن ایران با روایتی غیرخطی و فراروایتی، بر بستر فرهنگی خاصی شکل گرفته که خود الهام بخش معانی چندلایه ای است. درک این معانی بستگی به آشنایی مخاطب با زمینه های فرهنگی، تاریخی و جغرافیایی فیلم دارد. بر اساس نظریات اکو، تصاویر در سینما حامل رمزگانی هستند که مخاطب از طریق ادراک و تفسیر فعال می تواند آن ها را رمزگشایی کند. فیلم هایی نظیر شیرین عباس کیارستمی با استفاده از رمزگان بصری و نشانه شناسی پیچیده، مخاطب را در فرایند تولید معنا شریک می کنند. عناصر کلیدی این سینما شامل تکثرگرایی، بریکلاژ، بینامتنیت و فراداستان است. این پژوهش از منظر هدف، نظری - کاربردی و از منظر شیوه انجام، توصیفی - تحلیلی است. جامعه آماری تحقیق شامل آثار سینمای پست مدرن جهان و ایران با تأکید بر فیلم شیرین است. یافته های پژوهش نشان می دهد که نشانه ها و شاخص ها در فیلم شیرین نه تنها ابزاری برای بیان معانی عمیق تر هستند، بلکه به درک بهتر تجارب زنان در جامعه معاصر ایران نیز کمک می کنند. علاوه بر این، عناصر نشانه شناسی در این فیلم به ایجاد تعاملات معنادار بین تماشاگر و فیلم ساز منجر شده و بستر مناسبی برای طرح پرسش های بنیادین درباره هویت، تجربه های اجتماعی و مناسبات فرهنگی فراهم می آورد. این تعامل به ویژه در زمینه بازتاب مسائل اجتماعی و فرهنگی ایران معاصر، حائز اهمیت است. نتایج نهایی نشان می دهد که سینمای پست مدرن ایران، از طریق ایجاد ساختارهای پیچیده معنایی، نه تنها به ارائه دیدگاه های نوین می پردازد؛ بلکه فضایی برای تأمل فرهنگی و اجتماعی در اختیار مخاطب قرار می دهد.

حقوق متقابل زن و شوهر از مسائلی است که در سوره نساء بیان شده و تفاسیر شیعه و اهل سنت اصول مشترکی را ذیل آیات مطرح کرده اند. بررسی نظرات مفسران متقدم تا عصر حاضر و مقایسه آنها با المیزان بیانگر آن است که نظرات علامه طباطبایی متمایز از دیگران، کاربردی و منطبق بر عصر حاضر است. بیشتر مفسران وجوب اطاعت زن را اطاعت الهی دانسته اند، ولی علامه آن را اطاعت زن از شوهر بیان کرده است. حفظ اسرار و اموال همسر از دیدگاه غالب مفسران و علامه به معنای حفظ حقوق شوهران دانسته شده و تمامی مفسران نافرمانی نکردن زن در مقابل شوهر را جزء وظایف زن دانسته اند. سه مرحله بازداری زن از نافرمانی در قرآن طبق نظر غالب مفسران بر اساس «پند و اندرز»، «هجر» و «زدن» بیان شده که در مورد «هجر» برخی مفسران آن را به معنای «دوری از بستر» گرفته اند؛ حال آنکه علامه طباطبایی و برخی آن را به معنای «قهر و دوری» دانسته اند. «زدن» تنبیهی آرام است که موجب تحت تأثیر قرار گرفتن عواطف زن و در نتیجه فرمان برداری وی می گردد و مرد در صورت تأثیرپذیری زن، حق هیچ گونه تعرضی به زن ندارد. این مقاله با سامان دادن دیدگاه های مفسران ذیل آیات سوره نساء با روش گردآوری کتابخانه ای و شیوه توصیفی- تحلیلی به جمع آوری داده ها پرداخته و نظرات آنان را با علامه طباطبایی مقایسه کرده است.