اصلاح اجتماعی

امروزه نقش آموزش و پرورش در ابعاد مختلف تربیتی و تأثیر آن بر اخلاق، رفتار، گفتار، عملکرد، ارتباطات و.. بر کسی پوشیده نیست. می توان گفت که نظام های آموزشی، تغییر و تحولات سرنوشت سازی را در یک جامعه به وجود می آورند. آگاه سازی اولیاء دانش آموزان هم در بعد برنامه های آموزشی و تعامل با محیط آموزشی و هم در برجسته سازی و تفهیم نقش و وظیفه آنان در قبال آموزشگاه و فرزندان خود، از وظایف آموزش و پرورش است که در حال حاضر به یک ضرورت تبدیل شده است. با وجود پیشرفت ها و فناوری های جدید و به تبع آن بروز پیچیدگی ها و فرهنگ های نوین، اگر نظام های آموزشی و دست اندرکاران آن در مقطعی دچار سردرگمی و بی نظمی شوند و یا آمادگی و برنامه های متناسب را نداشته باشند، دیری نخواهد پایید که کل یک جامعه دچار رکود و ضعف خواهد شد. بنابراین لازم است که آموزش و پرورش امروزی مؤلفه های توسعه و رشد اجتماعی، فعالیت اقتصادی، انصاف و قانون مداری، خلاقیت و نوآوری، نقادی و بیان گفتاری و نوشتاری را در محتوا، اهداف، روش ها، برنامه ها و برنامه ریزی ها دنبال کند و تلفیق محتوای رسمی و غیررسمی و آموزش همه جانبه، جامع و عمومی را در دستور کار قرار دهد.

مرتضی مطهری از منادیان برجسته اخلاق در ایران معاصر است. وی افزون بر کوشش های نظری گسترده برای استوار کردن پایه های نظری نهضت اسلامی، با نگارش آثاری به زبان ساده برای مخاطب عمومی در ترویج ارزش های اخلاقی خاصی نیز کوشید. اگر بنا باشد اندیشه اصلاحگرانه اخلاقی وی شناخته شود، مطالعه همین دسته از آثار وی ضرورت است؛ چراکه نشان می دهند از نگاه او ترویج کدام ارزش ها در ایران دهه 1350 1340، در اولویت قرار داشته، و از دیگر سو، در آستانه تحول اجتماعی بزرگ ایران، کدام نگرش های اخلاقی ترویج شده است. این میان، یک اثر برجسته و تأثیرگذار، کتاب داستان راستان اوست. در این مطالعه کوشش خواهد شد که تحلیل ها از جایگاه و کارکرد این کتاب از نگرشی انتقادی مرور، و آن گاه با تحلیل محتوای این کتاب، راهی فراسوی شناخت رویکرد شهید مطهری به اصلاح اجتماعی و درک اندیشه های اخلاقی وی جسته شود. با این مطالعه بناست که دریابیم قضاوت های عمومی و رایج درباره هدف تألیف، مخاطبان، و رویکرد کلی اثر چیست؛ همچنان که نسبت میان اندیشه مؤلف را با درک سنتی و رایج ایرانیان آن عصر از اخلاق اسلامی از یک سو، و از دیگر سو، با ارزش های طبقه دانشگاهی جدیدی که در آن عصر به تازگی شکل گرفته بود، بازخواهیم جست.

یکی از اهداف جرم شناختی کیفر، هدف گیری اصلاح اجتماعی و تربیت مجرم می باشد به علاوه که کاهش آثار جرم هم مورد نظر است. همچنین تجربه ﻧﺸﺎن داده اﺳﺖ که ﮐﯿﻔﺮﮔﺮاﯾﯽ ﺑﯿﺶ از اﻧﺪازه و اﻓﺰودن ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﭘﯿﺮوان ﺣﻘﻮق ﮐﯿﻔﺮی ﮐﻪﺧﻮاه ﻧﺎﺧﻮاه ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎی ﻧﺎﮔﻮار اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ، اﻗﺘﺼﺎدی، ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و... را در ﺑﺮدارد، ﻫﯿﭻﮔﺎه ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﮐﺎرآﻣﺪی دﺳﺘﮕﺎه ﻋﺪاﻟﺖ ﮐﯿﻔﺮی در ﯾﮏ ﮐﺸﻮر ﻧﯿﺴﺖ. لذا نظام عدالت کیفری با اتخاذ سیاست کیفری ارفاقی خاصه در جرائم سبک، علاوه بر کاهش تراکم پرونده های کیفری، افزایش اوقات قضات جهت رسیدگی با دقت بیشتر در پرونده های مهمتر، کاهش اطاله دادرسی، کاهش جمعیت کیفری، کاهش هزینه های بار شده بر دولت و نیز امتناع از برچسب زنی در وهله اول جهت گیری اخلاقی و تربیتی و اصلاح گری اجتماعی بوده است. در نوشتار حاضر به روش توصیفی تحلیلی به چیستی معافیت از کیفر از نظر فقه و حقوق اسلامی و ارتباط آن با اخلاق و تربیت فردی و اصلاح گری اجتماعی پرداخته است

عینی سازی جامعه ایدئال فرهنگی بر اساس نگاه وحیانی، مبتنی بر فهم نگره فرهنگی تمدنی قرآن کریم است. دستیابی به این وضعیت، نیازمند طی مقدماتی است که یکی از گام های نخست آن، بررسی این پرسش است که در نظرگاه قرآن، آیا اساساً اصلاح رفتار انسان، امکان پذیر است؟ چالش بحث درباره سه دسته از آیات وحی است که اولاً نگاه منفی به مشی رفتاری اکثریت جامعه بشریت دارند؛ ثانیاً اصلاح پذیری را در مورد افراد خاص منتفی می شمارند و ثالثاً مبلغان دینی را در شرایط خاصی ملزم به ترک اقدام می کنند. بر اساس یافته های پژوهش حاضر، دو دسته نخست ناظر به تجربه تاریخی و معاصر جوامع بشری از یک سو، و انسان شناسی قرآنی از سوی دیگر است که با شناساندن عوامل چالش زای درونی و بیرونی در مسیر فرهنگ معیار تکمیل می گردد. دسته سوم، در حقیقت ناشی از پیامدسنجی واقع گرایانه قرآن است که بخشی از برنامه ریزی فرهنگی قرآن تلقی می شود. در نتیجه، قرآن ضمن تأکید بر برنامه ریزی برای اصلاح همگانی رفتار انسان ها و بیان امکان و لزوم حاکمیت فرهنگ معیار در جهان بشریت، اصلاح رفتار تمامی انسان ها را بر اساس سنت الهی در مختار بودن آدمی، منتفی می داند؛ هرچند وظیفه ابلاغ عمومی پیام دین را برای اتمام حجت، ثابت و لازم می داند.

هدف از این پژوهش کشف و تبیینِ نقش حکومت و قوانین بین الملل در «سبک زندگی اسلامی» با رویکرد «اصلاح اجتماعی» است و سؤال پژوهش این است که حکومت اسلامی و قوانین بین الملل چه مقدار و چگونه در سبک زندگیِ مردم و جامعه ایفای نقش می کنند؟ گردآوری داده ها با روش کتابخانه ای و مشاهدات میدانی و تحلیل داده ها به صورت عقلی و نظری با روشمندی مطالعات اسلامی انجام شده است. بعضی از یافته ها عبارت اند از: 1. سبک زندگی اسلامی در پنج مقیاس فردی، خانوادگی، اجتماعی، حکومتی و بین المللی قابل بررسی است؛ 2. این پنج مقیاس به صورت دایره های متحدالمرکز قابل نمایش هستند؛ 3. حکومت و قوانین بین الملل تقریباً دایره های دیگر را در درون خود هضم می کنند؛ 4. بدون وجود حکومت اسلامی، داشتن سبک زندگی اسلامی کامل، حتی در مقیاس فردی، ممکن نیست؛ 5. اراده حکومت اسلامی باید در قالب قوانین و مقررات و نهادها و سازمان ها وغیره متجلی شود.