مطالب مرتبط با کلیدواژه

وقف


۱۸۱.

تأثیرات اجتماعی، فرهنگی و سیاسی نهاد وقف در استان مرزی خراسان جنوبی(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : ۲۱ تعداد دانلود : ۱۹
چوقف با کارکردهای متنوع خود و جایگاه ویژه اش در فرهنگ تشیع از جنبه های مختلف جامعه شناختی، اقتصادی، تاریخی، کالبدی، فرهنگی، سیاسی و غیره می تواند مورد بررسی قرار گیرد. موقوفات در تأسیس و تداوم حیات نهادها و مراکز دینی، مذهبی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی عام المنفعه تأثیر فراوانی داشته و منشأ اثرات فراوان بوده اند. در این پژوهش که به کمک شیوه اسنادی و با رویکردی تاریخی تهیه شده، سعی بر این بوده تا تأثیرات اجتماعی - فرهنگی وقف در دو بخش اثرات مستقیم و غیرمستقیم مورد کنکاش قرار گیرد. نتایچ بازخوانی اولیه اسناد مربوطه، بیانگر تنوع کارکردی نهاد وقف و مصارف موقوفات در فرهنگ تشیع به طور عام و در محدوده مورد مطالعاتی، به طور خاص است و این ویژگی، نهاد وقف را در مذهب تشیع نسبت به وقف و موقوفات در سایر مذاهب، متمایز و ممتاز می سازد. پشتوانه مالی موقوفات ضمن تأثیرات مستقیم در حوزه های متعدد ازجمله در حوزه بیان و نشر معارف دین اسلام و مذهب تشیع، به انسجام اجتماعی، افزایش امنیت اجتماعی و همدلی و همگرایی بیشتر در بین مردم، به خصوص در جامعه تشیع منطقه شرق ایران به عنوان یک منطقه مرزی، کمک مؤثری نموده است. نهاد وقف هم چنین با تحکیم، تثبیت و تقویت پایگاه های تشیع ازجمله مساجد، حسینیه ها، مراسم مذهبی از قبیل عزاداری و تأسیس و اداره مدارس علوم دینی در خاور ایران به افزایش قلمرو مؤثر ملی در دوره حکومت های شیعی و حفظ و تقویت قلمروهای ژئوپلیتیکی و ایدئولوژیکی تشیع انجامیده است.
۱۸۲.

بررسی کارکرد وقف علمی و رفاه اجتماعی در دارالایتام شادمهر(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : ۲۶ تعداد دانلود : ۲۰
وقف به عنوان یکی از راه های حفظ اصل املاک شخصی و تخصیص عواید آن به مصارف مورد علاقه واقف در تاریخ ایران اهمیت زیادی داشته و در دوره های مختلف مورد توجه بوده است. وقف دارالایتام و تعیین شرایطی برای تحصیل در علوم جدید برای افراد تحت سرپرستی آن، پدیده ای مدرن به شمار می آید. دارالایتام قهرمان شادمهر به عنوان تنها نمونه از نوع خود در خراسان آن روزگار و تأکید واقف آن بر کسب مهارت های تحصیلی و شغلی توسط کودکان تحت پوشش، موردی خاص جهت مطالعه است و واقف با رویکردی علمی، شرایط استفاده از وقف را مشخص کرده است. این پژوهش بر آن است تا به این سؤال پاسخ دهد که چگونه دارالایتام شادمهر شکل گرفت و چه اقداماتی برای تعالی و کسب رفاه اجتماعی ایتام انجام داد؟ و قصد دارد با تکیه بر اسناد خانوادگی و آرشیو شخصی رضاقلی میرزا قهرمان و مصاحبه با افرادی که به نوعی با مؤسسه ذی ربط ارتباط داشته اند به شیوه توصیفی-تحلیلی به این پرسش پاسخ گوید و برای این مقصود از مقایسه دارالایتام با برخی موارد مشابه بهره جسته است و به این نتیجه رسیده است که اغلب افرادی که دوره کامل اقامت در مؤسسه مزبور را طی کرده اند و عملاً حدود هفت سال را در آنجا آموزش های علمی، عملی و تربیتی دیده اند، هر کدام در جامعه کنونی در حرفه انتخابی خودشان به عنوان افراد مورد وثوق و موفق مطرح هستند.
۱۸۳.

کارکردهای آموزشی موقوفه حاج عبدالعلی خان در شهر بیرجند(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : ۲۶ تعداد دانلود : ۲۵
وقف به عنوان یکی از احکام الهی به واسطه حمایت در ایجاد نهادهای آموزشی و مدارس، پشتوانه ای جهت شکوفایی و تقویت فرهنگ اسلامی بوده است. این سنت پسندیده به عنوان یک منبع مستمر مالی و پشتوانه مردمی جهت تداوم و پابرجایی مراکز آموزشی برای تربیت طلاب و دانش پژوهان همه اقشار جامعه بوده است. این پژوهش که به روش توصیفی-تحلیلی و برپایه اسناد وقفی و منابع کتابخانه ای صورت پذیرفته است، در صدد است تا با بررسی و تحلیل اسناد موقوفات حاج عبدالعلی خان تأثیر وقف را در ایجاد مدارس و در نهایت شکوفایی فرهنگی و آموزشی بیرجند تبیین نماید. نتایج پژوهش نشان می دهد که یکی از دغدغه های مردم و حتی حاکمان وقت بیرجند، نبود نهادهای آموزشی و نگرانی از عقب ماندگی فرهنگی بوده است که واقف (حاج عبدالعلی خان) با نکته سنجی های دقیق، علاوه بر حل مشکل مکان جهت برگزاری کلاس ها، به هزینه طلاب، لباس و کتاب آن ها نیز توجه کرده و با وقف رقبات متعدد (اموال و املاک) بر مرکز آموزشی و فرهنگی موقوفه خود که شامل مجموعه مسجد، مدرسه علمیه، حسینیه و آب انبار بوده، الگویی از تأسیس مراکز آموزشی و فرهنگی را برای شهر بیرجند ایجاد نموده است.
۱۸۴.

بازخوانی متن و تحلیل محتوای وقف نامه مدرسه علمیه حاج محمدرفیع طبس(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : ۳۱ تعداد دانلود : ۲۵
وقف، سنت دیرپا و زنده اسلامی، از دیروز تا امروز با انگیزه‌های مختلف در سرزمین‌های اسلامی و بویژه ایران رواج داشته است. سابقه وقف در ایران دوره اسلامی به سده‌های نخستین هجری باز می‌گردد و غالباً به وقف مستغلات برای دو نهاد دینی و آموزشی مسجد و مدرسه اختصاص داشته است. در نیمه دوم سده 12 قمری حاج محمدرفیع پسر علی‌نقی دیهشکی بنای مدرسه‌ای را در شهر طبس پی ریخت و آن را وقف آموزش علوم دینی ساخت. هدف مقاله پیش‌رو، بازخوانی وقف‌نامه و بررسی محتوا و دستیابی به اطلاعات متنوع مندرج در آن است و برای نیل به این مقصود از روش توصیفی- تحلیلی بهره می‌برد. بررسی وقف‌نامه، باور راسخ بانی مدرسه به آموزه‌های شیعی را نشان داده و اطلاعاتی دست اول و سودمند از طبس در زمان وقف، چگونگی اداره مدرسه، متولی و شرایط استفاده از وقف را در اختیار خواننده قرار می‌دهد. بر پایه آنچه در وقف‌نامه آمده، تولیت این مدرسه به عهده بانی و پس از وی، پسر ارشد و آنگاه اولاد ذکور از نسل وی گذاشته شده است. اگر اولاد ذکور نیز از میان بروند، متولی وقف امام جمعۀ طبس خواهد بود. از جمله اطلاعات سودمند تاریخی متن وقف‌نامه در روزگار شکل‌گیری وقف، می‌توان به نام برخی از بزرگان طبس بویژه خواجه محمدعلی دیهشکی برادر واقف و ملامحمدمهدی پسر حاجی محمدصالح امام جمعۀ طبس و نیز حضور جماعت چیت‌گر اصفهانی در بازار و هم­چنین اطلاعات مربوط به مدار آب در این شهر اشاره کرد.
۱۸۵.

جایگاه قبول در وقف(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: وقف وقف عام وقف خاص قبول وقف عقد ایقاع

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳ تعداد دانلود : ۲۵
قانون مدنی ایران در ماده 56، به صراحت وقف را جزو عقود به شمار آورده و برای تحقق آن در وقف خاص، قبول موقوف علیهم و در وقف عام، قبول حاکم را لازم دانسته است؛. این در حالی است که میان فقهای امامیه در خصوص لزوم قبول، دیدگاه های متفاوتی ازاین قرار پدید آمده است: اینکه وقف، ازجمله ایقاعات است و نیازمند قبول نیست؛ وقف، عقد به شمار می رود و برای تحقق آن، افزون بر ایجاب، قبول ضروری است؛ قولی تفصیلی بدین بیان که وقف عام، ایقاع است و در آن قبول لازم نیست ولی در وقف خاص، قبول موقوف علیهم شرط صحت است. حاصل این نوشتار به روش تحلیلی توصیفی و با تکیه بر ابزار کتابخانه ای این است که وقف، ازجمله ایقاعات است و قبول در آن شرط نیست؛ ازاین رو توصیه می شود ماده 56 قانون مدنی در این باره بازخوانی و اصلاح شود.
۱۸۶.

جستاری پیرامون هنر خط در بیعه نامه نویسی عهد قاجار (با تکیه بر بیع نامه قلعه حسن خان)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: قلعه حسن خان قاجار مصطفی قلی خان میرشکار وقف موقوفه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷ تعداد دانلود : ۱۵
بیع نامه ها یکی از اسناد مهم تاریخی و اداری دوره قاجار محسوب می شوند. این آثار علاوه بر ارائه اطلاعات سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی از مظاهر مهم هنر خوشنویسی نیز به شمار می آیند. آنچه در این پژوهش مورد بررسی قرار می گیرد بیع نامه قلعه حسن خان مربوط به خدیجه سلطان دختر الله وردی میرزا فرزند فتحعلی شاه است که قریه حسن آباد در فاصله 20 کیلومتری تهران به سمت کرج را به مصطفی قلی خان مقدم میرشکار پسر امیرخان سردار دولو در عوض مال المصالحه معین واگذار کرده است. دیگری سند وقفی خریدار آن مصطفی قلی خان میرشکار مقدم است. پژوهش حاضر براساس روش تحقیق تاریخی با رویکرد تطبیقی، تحلیلی مبتنی بر بیع نامه و وقف نامه قلعه حسن خان انجام شده است، استنتاخ بیع نامه برای اولین بار صورت گرفته است و در آرشیو هیچ کدام از ادارات مربوطه نبوده است. با مطالعه تطبیقی میان بیع نامه و وقف نامه قلعه حسن خان نه تنها وجوه افتراق میان دو سند مزبور کشف شد، بلکه زمینه های تاریخی انسداد توسعه سیاسی و اقتصادی قلعه حسن خان به رغم فرصت های مناسب منطقه آشکار شد.اهداف پژوهش: شناسایی و وجوه افتراق و استنتاخ میان بیع نامه و وقف نامه در منطقه قلعه حسن خان.بررسی وجوه خطی بیع نامه قلعه حسن خان.سؤالات پژوهش: عوامل اعتقادی به چه صورت در مکاتبات و اسناد عصر قاجار مکتوب می شود؟بیع نامه قلعه حسن خان دارای چه مختصات خطی است؟
۱۸۷.

کارکرد وقف در حفظ مصحف های نفیس (مطالعه موردی: مصحف های نفیس گنجینه آستان قدس رضوی و واقفان آنها در دوره قاجار)

کلیدواژه‌ها: وقف مصحف دوره قاجار آستان قدس رضوی هنر اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱ تعداد دانلود : ۱۴
سنت وقف مصحف بر مساجد و بقاع متبرک از نخستین دهه های ظهور اسلام جاری شد. در ایران همواره مهم ترین مرکز جذب مصاحف وقفی مزار امام رضا(ع) در مشهد بوده و کسانی بسیار، دست کم از اوایل سده چهارم تا کنون، هزاران مصحف نفیس وقف آنجا کرده اند. انگیزه های معنوی و دنیوی این واقفان را در گستره ای از شوق تحصیل ثواب و نشر دانش و آگاهی، تا بقای نام خود و خاندان و حفظ آثار از گزند روزگار می توان دسته بندی کرد، که این انگیزه آخر بیشتر به کار مطالعات تاریخ هنر اسلامی آمده است. در دوره قاجار که پایانه ایران کهن و دروازه ایران نوگراست، به آستان قدس رضوی قدری متفاوت از ادوار پیش توجه شد، چنان که شاه خود متولی حرم گشت و همه نایبان تولیتش را از پایتخت فرستاد. سران حکومت و اشراف وابسته به ایشان نیز مصحف های موجودشان را، که یا یادگار پیشینیان یا سفارش خودشان بود، پیشکش آستان رضوی کردند. در این نوشتار ده تن از سرشناس ترین واقفان قاجاری مصاحف گنجینه رضوی، به همراه نسخه های اهدایی شان، معرفی و جایگاه اجتماعی و انگیزه هایشان تا حدی بررسی شده است. در انتها روشن می شود که وقف این آثار، با هر انگیزه ای، به حفظ آنها انجامیده و زمینه را برای مطالعات تاریخ هنری فراهم کرده است. روش دست یابی به اطلاعات، مراجعه به متون حدیث و فقه، تاریخ نامه های معتبر عصر قاجار، و مطالعه مقالات تحلیلی معاصر، به ویژه در نشریه وقف میراث جاویدان، در کنار تحلیل مصحف های وقفی بوده است.
۱۸۸.

توسعه فرهنگ وقف در مراکز آموزش عالی با تأکید بر دانشگاه آزاد اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : ۲۴ تعداد دانلود : ۱۴
هدف: هدف اصلی این پژوهش، ارائه مدلی جهت توسعه فرهنگ وقف در مراکز آموزش عالی با تأکید بر دانشگاه آزاد اسلامی است.روش پژوهش: تحقیق حاضر، یک مطالعه کیفی اکتشافی متوالی است. جمع آوری داده ها در سال 1400 و شیوه جمع آوری داده ها از نوع مصاحبه نیمه ساختمند بوده است. که به صورت تحلیل مضمون انجام شد. جامعه آماری پژوهش در بخش کیفی شامل صاحب نظران، خبرگان و متخصصان علوم دینی، خیرین و واقفین و مدیران عالی دانشگاه آزاد اسلامی که اطلاعات موردنیاز پژوهش را در اختیار داشتند، و به تعداد 30 نفر بودند. شامل 8 نفر از صاحب نظران دینی از اساتید حوزه علمیه با سابقه تدریس ۱۰ سال به بالا، 12 نفر از اساتید دانشگاه در رشته های مدیریت آموزشی و مدیریت مالی با سابقه حدأقل 10 سال تدریس، و 10 نفر از خیرین و واقفین، می باشد. ابزار گردآوری داده ها در بخش کیفی، مصاحبه نیمه ساختارمند بود. هم چنین داده های حاصل از تحقیق به وسیله نرم افزار SPSS  و AMOS24  مورد تحلیل قرار گرفت.یافته ها: نتایج نشان داد، مفاهیم استخراج شده، 105 کد اولیه، 36 مضمون پایه و 10 مضمون سازمان دهنده می باشد، که در 10 مولفه و در قالب 2 مضمون فراگیر (حمایت گستری و اقدام گستری) طبقه بندی شدند.نتیجه گیری: به عنوان یک نتیجه، دانشگاه ها باید خلاق باشند تا منابع مالی خود را بیابند، نه صرفاً با تکیه بر بودجه دولتی، که با گسترش فرهنگ وقف در جامعه این بستر مناسب ایجاد می شود.
۱۸۹.

سنتزپژوهی تبیین کارکرد وقف درتوسعه فرهنگ دینی دررسالت دانشگاه اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: سنتزپژوه وقف فرهنگ دینی دانشگاه اسلامی نظام اندیشه ای

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹ تعداد دانلود : ۱۰
مساله دانش و فرهنگ و چگونگی نهادینه کردن آن ها در نظام اجتماعی از قبل نظام آموزشی، از جمله رویکردهای دوران متاخر در نظام دانشگاهی بوده. مراکز آکادمیک در پویش تغییر کارکرد خود، امروزه در فراگیری جریان سازی نظام دانش و فرهنگ، رسالتی بنیادین داشته اند. و فرهنگ دینی در بازخوران نظام آموزشی، مورد توجه پیشرانان جریان فکری قرار گرفته است. وقف، به عنوان سرچشمه فیاض نظام اندیشه ای توانسته است در این کنشگری ایفاگر بسیاری از تعهدات مدنی باشد. هدف: هدف این پژوهش، ارائه یک فراترکیب از مصادیق و مضامین اصلی فرهنگ دینی در دانشگاه اسلام بر اساس مطالعات صورت گرفته است. بر همین مبنا، مطالعه حاضر به لحاظ هدف از نوع کاربردی و روش: روش پژوهش، کیفی بوده. جامعه آماری پژوهش شامل پژوهش های صورت گرفته در حوزه فرهنگ دینی بوده که مجموعا95 مقاله چاپ شده به صورت فیزیکی و یا الکترونیکی انتخاب شده و مورد بررسی قرار گرفته است و با توجه به ملاک-های پژوهش، تعداد 14 مقاله به صورت هدفمند گزینش گردیده بود و مورد تحلیل واقع شده. توجه عمیق به مساله فرهنگ و سازواره های بنیادین آن به عنوان یکی از کارویژه های وقف، موضوع محوری و تم اصلی این مقالات بوده که ضرورت ترویج موقوفات در حوزه نظام دانشگاهی را مورد تاکید قرار داده است. در عین حال ارائه راهکار اثربخش علمی در چگونگی چترگونگی مولفه فرهنگ ازقبل وقف،درنظام دانشگاهی مساله مغفول این پژوهش ها بوده. یافته ها: یافته های این مقاله نشان داده است که فرهنگ دینی از حیث ملاک های اقتصادی12مصداق و به لحاظ ملاک های اجتماعی19و از لحاظ مقولات فرهنگی17مصداق را در خود جای داده است. نتیجه گیری: یافته های پژوهشی نشان داده که در مقالات تحلیل شده، بررسی تطبیقی چندانی با مولفه های فرهنگ از ابعاد مختلف صورت نگرفته است. از سوی دیگر بیشتر نویسندگان، به دلیل عدم اشرافیت کامل بر مبانی دینی و آثار وقف، در تبیین و تطبیق مساله و چگونگی تحقق فرهنگ دینی، چندان موفق نبوده اند، ضمن این که چندان روشن و مشخص نشده که در حقیقت کدام بخش از سیستم های دانشگاهی از این نوع تحقیقات بهره برده اند. حتی احتمال قویی مطرح بوده که چندان مراجعه و استنادی به این نوع تحقیقات در حوزه سیاست گذاری های کلان جامعه رخ نداده است. این عیب و ایراد بزرگی بوده  که متاسفانه در تحقیقات علمی به آن چندان توجه نشده . دلیل این امر هم آن بوده که رابطه محققان حوزه های مختلف علمی با واقعیات نهادها و سازمان های موجود، یک رابطه یک طرفه بوده است.
۱۹۰.

عدالت در بهره مندی از خدمات بخش بهداشت با بهره گیری از تأمین مالی اسلامی با تاکید بر وقف(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: توسعه بهداشت تأمین مالی وقف ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹ تعداد دانلود : ۸
سلامت مردم یک کشور بر توسعه اقتصادی، اجتماعی، روا نشناختی و سیاسی آن کشور تأثیر می گذارد. با وجود این که بخش سلامت یکی از اولویت های مهم در تخصیص بودجه دولت است مشکل کمبود منابع مالی برای توسعه مراکز درمانی، کاهش توان مالی دولت ها در استمرار تأمین مالی بخش بهداشت و بالابودن سهم مردم از هزینه های درمان یکی از چالش های اقتصاد برای دسترسی عادلانه به این امکانات است. بالا بودن هزینه های درمانی برای خانوارها، به خصوص اقشار آسیب پذیر، باعث می شود که خانوار برای تأمین هزینه های درمانی از مخارج ضروری خود بکاهند و در نتیجه شرایط رفاهی خانوارها تنزل یابد. هدف این مقاله ارزیابی وضعیت تأمین مالی و عدالت در سلامت در کشور و بررسی تأثیر وقف به عنوان یکی از راه های تأمین مالی در توسعه بهداشت در ایران می باشد. بدین منظور با استفاده از شاخص مشارکت عادلانه، وضعیت عدالت در تأمین مالی بخش بهداشت مورد بررسی قرار گرفت و با روش توصیفی– تحلیلی تأثیر وقف بر توسعه بهداشت تشریح شد. نتایج نشان داد با وجود این که دو شاخص هزینه های کمرشکن و فقر سلامت روند نزولی داشته است اما با توجه به افزایش تعرفه ها و اضافه شدن خدمات پزشکی جدید به تعهدات پایه و بیمه کردن بدون پشتوانه مالی پایدار، منجر به مشکلاتی مانند افزایش بدهی سازمان های بیمه ای شده است و از طرفی دولت نیز به تنهایی قادر به تأمین مالی بخش درمان نخواهد بود. جلب مشارکت های مردمی و جذب کمک های خیرین و واگذاری امر بهداشت و درمان به مردم به صورت غیرانتفاعی و عام المنفعه می تواند در راستای توسعه اقتصادی و اجتماعی مؤثر باشد.
۱۹۱.

شناسایی و رتبه بندی عوامل مؤثر بر مشارکت در فعالیت های خیریه از سوی خیرین ورزش یار(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : ۱۵ تعداد دانلود : ۱۳
مشارکت در فعالیت های خیرخواهانه، از جمله امور پسندیده ای است که همه بزرگان دینی، بر آن تأکید دارند. یکی از جنبه های مشارکت در فعالیت های خیرخواهانه، ورزش می باشد. لذا هدف از پژوهش حاضر شناسایی و رتبه بندی عوامل مؤثر بر مشارکت در فعالیت های خیریه از سوی خیرین ورزش یار می-باشد. روش تحقیق حاضر آمیخته بود. جامعه آماری تحقیق حاضر شامل خیرین ورزش یار بودند که به موضوع تحقیق حاضر اشراف کامل داشتند. بر اساس انتخاب هدفمند، تعداد 18 نفر به عنوان نمونه تحقیق مشخص گردیدند. با مطالعه مبانی نظری و نظرات خبرگان، مؤلفه های اولیه استخراج گردید. تعداد 7 عامل موثر بر مشارکت در فعالیت های خیریه از سوی خیرین ورزش یار شامل باورهای مذهبی، علاقه به ورزش، کسب پایگاه اجتماعی، بنای یادبود برای گذشتگان، عدالت خواهی، تعهد اجتماعی و درخواست های شخصی شناسایی و نهایی گردید. کلیه روند تجزیه و تحلیل داده های تحقیق با استفاده از نرم افزار Electre SoLver (روش الکتره) انجام گردید. نتایج نشان داده است که باورهای مذهی با چیرگی 6، مهمترین عامل و درخواست های شخصی با چیرگی صفر، کم اهمیت ترین عامل موثر بر مشارکت در فعالیتهای خیریه از سوی خیرین ورزش یار می باشد. بنابراین پیشنهاد می شود مدیران ذیربط، با بهره گیری از عوامل استخراج شده، افراد مستعد در امر مشارکت در فعالیت های خیریه را شناسایی و انگیزه کافی را در آن ها برای مشارکت ایجاد نمایند.
۱۹۲.

بررسی وقف در طریقت صفوی از ایلخانان تا برآمدن صفویان براساس صریح الملک عبدی بیگ شیرازی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: ایلخانان شیخ صفی الدین طریقت صفوی صریح الملک عبدی بیگ شیرازی وقف

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹ تعداد دانلود : ۱۶
عمل به سنت وقف، از دوره ایلخانان گسترش چشمگیری یافت. یکی از نهادهایی که در دوران مزبور، به اقتضای عصر و نسل مورد توجه حاکمان و مردم عادی قرار گرفت و از موقوفات فراوانی بهره مند شد، نهاد تصوف به ویژه طریقت شریعت محور صفوی بود که به سبب نفوذ و محبوبیت شیوخ، اقشار مختلف جامعه با نیات متفاوت، موقوفات متنوعی را تقدیم آن می کردند. این موقوفات تأثیرات مهمی در تثبیت و توسعه همه جانبه طریقت و نیز کارکردهای اجتماعی، اقتصادی ویژه ای داشته است. سؤال اساسی مقاله حاضر، بررسی ابعاد وقف در طریقت صفوی از ایلخانان تا برآمدن صفویه است که با شیوه مطالعه اسنادی نسخه خطی منحصر به فرد صریح الملک عبدی بیگ شیرازی (م977ق)، اطلاعات واقفان، موقوفات و درآمدها استخراج شده است. بررسی ها نشان می دهد هم زمان با گسترش نفوذ معنوی طریقت، شبکه اقتصادی منسجم و گسترده ای نیز برای جذب کمک های مالی، برنامه ریزی شد تا این حجم از درآمدها که بیشتر از طریق وقف کسب می شد، در جهت ارتقای توان اقتصادی طریقت، سامان دهی شود. همچنین مشایخ صفوی با تثبیت و توسعه موقوفات و ارائه خدمات اجتماعی، ضمن تحکیم جایگاه مردمی با نفوذ به عرصه سیاسی، با توسعه خدمات موقوفات، تلاش مضاعفی را برای کسب قدرت به عمل آوردند. نگارنده در مقاله حاضر با تکیه بر روش توصیفی تحلیلی، موضوع را بررسی کرده است.
۱۹۳.

بررسی جایگاه بانوان در موقوفات شهرستان گناباد در دوران قاجار و پهلوی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: وقف واقف بانوان گناباد قاجار پهلوی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴ تعداد دانلود : ۱۴
هدف: بررسی سهم زنان در موقوفات گناباد در دوران قاجار و پهلوی؛ بیان ویژگی ها و مصارف این موقوفات در این دو مقطع؛ تبیین تأثیر گرایش های زنانه در تعیین نوع و مصرف موقوفات؛ چگونگی تعیین متولیان موقوفات زنان گنابادی.روش/رویکرد پژوهش: این پژوهش، با رویکرد توصیفی-تحلیلی و برمبنای محتویات اسناد موقوفات موجود در اداره اوقاف گناباد و نیز مندرجات برخی کتب، جایگاه بانوان در موقوفات شهرستان گناباد و موارد مرتبط با موقوفات آنان را بررسی می کند.یافته ها و نتایج: زنان گنابادی تنها در ایجاد 17% از وقفیات دوران قاجار و پهلوی در گناباد مشارکت داشته اند. عمده موقوفات زنان گنابادی، آب و زمین کشاورزی است؛ ولی گاهی درخت توت و عناب هم وقف شده است. اکثر زنان واقف، روستایی هستند و تحت تأثیر قیام سیدالشهداء(ع)، عمده درآمد موقوفات خود را وقف سوگواری محرم کرده اند. تقریباً می توان گفت که واقفان زن گنابادی، گرایش های زنانه خود را در تعیین مصارف موقوفات خود و متولیان آن ها درنظر نگرفته اند.