مطالب مرتبط با کلیدواژه

دوره قاجار

۱.

حکومت خاندان اسفندیاری در کرمان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: شمس الدین نجمی

منبع: پژوهشنامه علوم انسانی دانشگاه شهید بهشتی ۱۳۸۲ شماره ۳۸

کلیدواژه‌ها: کرمان دوره قاجار آقامحمدخان محمداسماعیل خان نوری اسفندیاری مرتضی قلی خان خاندان اسفندیاری

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی تاریخ تاریخ جهان اروپای معاصر اروپای غربی

تعداد بازدید : ۳۰۲۵ تعداد دانلود : ۱۶۸۲

یکی از دوره های مهم سیاسی- اجتماعی تاریخ کرمان، دوره قاجار می باشد که از 208 هجری شمسی/ 1796میلادی تا 1334 هجری شمسی/ 1922میلادی به طول انجامید و در دوران همین سلسله بود که آقا محمدخان قاجار طی حمله ای وحشیانه کرمان را به ویرانه ای تبدیل کرد و بزرگترین بدبختی را برای آن به ارمغان آورد. اما چهار سال پس از این حادثه دردناک، فتحعلی شاه (جانشین آقا محمدخان) به اشاره بزرگان و برای جبران خسارت ها و خرابیهای کرمان، پسرعمویش ابراهیم خان ظهیرالدوله قاجار را به حکومت آنجا منصوب کرد و سی و هفت سال پس از وی، مخمد اسماعیل خان نوری اسفندیاری (وکیل الملک اول) و پس از او پسرش مرتضی قلی خان (وکیل الملک دوم) در مجموع 20 سال بر کرمان حکومت داشتند که مظهر آبادانی ها و خدمات بسیاری بودند و این مقاله به تشریح چگونگی حکومت و خدمات این خاندان (خاندان اسفندیاری) در کرمان و معرفی آنان می پردازد.

۲.

کارکرد نهادهای آموزشی فرانسه در ایران از اوایل دوره قاجار تا جنگ جهانی اول

نویسنده: ابوطالب سلطانیان

منبع: پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی دوره چهل و سوم پاییز و زمستان ۱۳۸۹شماره ۱

کلیدواژه‌ها: مدارس دوره قاجار نهادهای آموزشی اهداف جهانی جامعه مسیحیان لازاریست ها آلیانس فرانسه آلیانس یهود

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۸۰۱ تعداد دانلود : ۱۴۳۰

از اوایل دوره قاجار، سه نهاد آموزشی ـ فرهنگی فرانسه، که با اهداف جهانی در پاریس شکل گرفته بودند، به تدریج یکی پس از دیگری ایران را نیز تحت پوشش خود قرار دادند. این سه نهاد عبارت بودند از مدارس میسیونرهای لازاریست ها، مدارس آلیانس فرانسه و مدارس آلیانس یهود. اما چگونگی و گستره فعالیت های فرهنگی ـ آموزشی هر یک از این نهادها که بخشی از تاریخ فرهنگی ناشناخته دوره قاجار را تشکیل میدهند، چندان مورد مطالعه و تحلیل قرار نگرفته و بازتاب نیافته اند. هرچند که لازاریست ها جامعه مسیحیان ایران و آلیانس یهود جامعه یهودیان را مد نظر داشته اند، لیکن آلیانس فرانسه نهادی غیر مذهبی به شمار میرفت. با این همه، آن دو نهاد نیز به تدریج رویکردی عرفی و همگانی به خود گرفته و توانستند بسیاری از مسلمانان را نیز جذب نمایند. این نوشته پس از نگاهی به اهداف و آرمان های این نهادها، چگونگی برپایی این مدارس، گستردگی و کم و کیف فعالیت های آموزشی آن ها را بررسی میکند.

۳.

زن در هنرهای تصویری دوره قاجار(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده: زهرا حاتم پور غیاثی غلامعلی حاتم

منبع: نقش مایه سال دوم بهار و تابستان ۱۳۸۸ شماره ۳

کلیدواژه‌ها: زن نقاشی دوره قاجار عکاسی هنر قاجار

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۴۲۲۲ تعداد دانلود : ۲۲۷۴

در دوره قاجار به سبب مواجهه با غرب، تمایل دربار به تجربه دنیای مدرن و اشتیاق جهان غرب به شناخت دنیای شرق، نوعی دوگانگی سنتی و مدرن در بسیاری از مناسبات اجتماعی، فرهنگی و هنری جامعه نمایان شد.

۴.

مرام و مسلک لوطیان در دورة قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمدرضا جوادی یگانه محمدرضا جعفرآقایی رضا مختاری اصفهانی

منبع: جامعه پژوهی فرهنگی سال دوم پاییز و زمستان ۱۳۹۰ شماره ۲ (پیاپی ۴)

کلیدواژه‌ها: آداب و رسوم دوره قاجار لوطیان لوتیان عیاران فتیان و جوان مردان

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی

تعداد بازدید : ۴۰۳۳ تعداد دانلود : ۱۷۳۹

مقالة حاضر به بررسی اخلاق اجتماعی و آداب و رسوم لوطیان در دورة قاجار می پردازد. لوطی گری بخشی از زنجیره ای است که، در نظر، با فتوت آغاز می شود و در اصناف بازار و عیاری نمود می یابد. هر چند این نمود خارجی نیز در دوره هایی تحول و توسعه می یابد اما، در سراشیبی زوال، تبدیل به لوطیان می شود و در سدة حاضر با ارجاع به متون مارکسیستی به لمپن ها تغییر شکل می دهد. برداشت های متفاوت و گاه معارض از اصطلاح لوتیان/ لوطیان وجود دارد: از لوت به معنای «پابرهنه» تا لوط به معنای «منحرف». لوتی به معنای «داش مشتی» نیز برای ارجاع به بی نیازی لوطیان به کار می رود. در این مقاله، ضمن توضیح این برداشت ها، به اخلاق لوطیان پرداخته می شود و تمایز آنان با پِِِنطی ها ذکر می شود و به طور مشخص پوشش و اجزای لباس لوطیان، آداب لوطی گری، لهجه و زبان لوطیان، بازی ها و سرگرمی های آنان، و نام های لوطیان بررسی می شود. در پایان مقاله، از مراسم مذهبی لوطیان بحث می شود و روایتی از هم چشمی های لوطیانه در مراسم عزاداری محرم و زد و خوردهای آنان ارائه می شود.

۵.

منزلت «قانون» و «نظم» در نظریه های علوم اجتماعی و مدیریت و پیشینة آن در ادارة امور ایران عصر قاجار

نویسنده: حمید تنکابنی

منبع: جامعه پژوهی فرهنگی سال اول پاییز و زمستان ۱۳۸۹ شماره ۲

کلیدواژه‌ها: قانون نظم دوره قاجار دیوان سالاری حکومت خودکامه

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی

تعداد بازدید : ۲۱۰۶ تعداد دانلود : ۹۱۶

نظم و قاعده ورزی - به مثابه یکی از ارکان امور مدیریت و سازمان - در اساس مولود و محصول «قانون» به عنوان، مهم ترین محک سنجش امور و پدیده های جاری جوامع، و قانون باوری است. در جوامع اروپایی، وجود قوانین و رویه های حقوقی، حتی در دوره های تاریخی حاکمیت سلطنت مطلقه، موجد پدید آمدن و غلبة روح قانون مداری در اکثر جنبه های حیات زندگی و هم چنین در عرصة مطالعات و نظریه های علمی در حوزه های گوناگون و ازجمله علوم اجتماعی و مدیریت گردید. حال آنکه در ایران، به دلیل وجود حکومت های استبدادی و خودکامه پادشاهی و فقدان «قانون»، همواره روحیه و عادت قانون گریزی و قانون ستیزی، در ابعاد گوناگون زندگی اجتماعی، به ویژه در اداره عمومی و کارکرد نظام دیوان سالاری، وجه غالب امور جاری جامعه گردید. روحی های که در دورة قاجار و پس از آن تداوم و تشدید یافت و حتی پدیدة انقلاب مشروطیت هم قادر به تحول بنیادین در آن نگردید. در واقع پرسش اصلی آنست که با توجه به اهمیت قانون و نظم در آرای دانشمندان حوزة علوم اجتماعی و مدیریت و ادارة امور، وضعیت قانون مداری و پیشینة آن در نظامات اداری دورة قاجار به چه نحو بوده است؟ در اثر حاضر کوشش شده است با بهره گیری از روش ساختمندگرا – که کنش و ساختار را توأمان مداخله گر در تبیین علمی پدیده های اجتماعی می شمارد – به پرسش پراهمیت یاد شده پاسخ داده شود.

۶.

نگرشی بر نقش صنیع الدوله در نوسازی صنایع و استقرار نظام پارلمانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: علی اکبر تشکری علی اصغر چاهیان

منبع: جستارهای تاریخی سال دوم بهار و تابستان ۱۳۹۰ شماره ۱ (پیاپی ۳)

کلیدواژه‌ها: صنعت صنیع الدوله مشروطیت دوره قاجار نظام پارلمانی خاندان هدایت

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی تاریخ

تعداد بازدید : ۱۶۶۸ تعداد دانلود : ۸۲۹

در عصر ناصری، گسترش روابط با غرب نه تنها راهی برای ورود افکار و فنّاوری های تازه به ایران گشود، که فرایند چالش های سیاسی ـ اقتصادی این دوره در انقلاب مشروطه نمود یافت. در این میان، گذشته از تلاش روشن فکران غیر حکومتی در اصلاح ساختار سیاسی، در طیف حکومتی نیز ضرورت اصلاحات دل مشغولی گروهی از دولت مردان به شمار می رفت. بر این اساس، نقش مرتضی قلی خان صنیع الدوله از دو رویکرد اهمیت داشت: وجاهت فرهنگی - سیاسی خاندان هدایت و از دیگر سو آشنایی با ساختارهای جدید غرب در عرصه های صنعتی و فکری. از این رو، چنانچه در عصر ناصری و تا پیش از وقایع مشروطیت، صنیع الدوله به بازسازی صنایع یا نمودی از اصلاحات توجه کرد، در حوادث آتی نیز با همیاری طیف اعتدالی مجلس، نقش شایان توجهی در استقرار نظام پارلمانی داشت.

۷.

بررسی شیوه های حکاکی و مُهرکنی در دوره قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمدصادق میرزاابوالقاسمی حسنعلی پورمند

منبع: نگره سال ششم زمستان ۱۳۹۰ شماره ۲۰

کلیدواژه‌ها: دوره قاجار حکاکی مهرکنی مهرسازی

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی هنر و معماری

تعداد بازدید : ۱۶۴۹ تعداد دانلود : ۱۶۹۵

۸.

ویژگی های نخستین ""پارک"" تهران : پارک امین الدوله*(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: ابوذر مجلسی کوپایی مجتبی انصاری محمدرضا بمانیان فرهاد فخار تهرانی

منبع: باغ نظر سال دهم تابستان ۱۳۹۲ شماره ۲۵

کلیدواژه‌ها: تهران پارک دوره قاجار باغ ایرانی پارک امین الدوله

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۳۴۸۰ تعداد دانلود : ۱۲۱۸

اگرچه ایجاد فضاهای سبز عمومی در ایران، قدمتی به عمقِ تاریخِ فرهنگِ این سرزمین دارد و اوج نمایش آن، در چهارباغ اصفهانِ صفوی پدیدار می شود؛ اما واژه ""پارک""، نخستین بار در دوره قاجار و در عصر ناصرالدین شاه به دایره واژگان شهرنشینی ایران وارد شد. عصر ناصری، از مؤثرترین ادوارِ شکل گیریِ حیات مدنیِ نوین در ایران است. ارتباطات گسترده با غرب، دنیای بکر و سنتی ایرانی را دستخوش تحولاتی شگرف کرد؛ از جمله این تغییرات در معماری و شهرسازی رخ داد که شاخصه اصلی آن تمایل به الگوبرداری از سبک فرنگی بود. در این دوره، فضاهای نوینی در شهر پدید آمد که از همان زمان در مدارک، اسناد و نقشهها «پارک» نامیده شدند؛ از «پارک امینالدوله» در اسناد مختلف، به عنوان اولین پارک تهران یاد شده است. فرضیه این نوشتار آن است که اولین بار، در تهران قاجاری، «پارک»هایی ساخته شد که دارای عملکرد، مالکیت و مفهوم متفاوت، هم با باغهای آن دوره و هم با پارکهای عمومی امروزین است. این مقاله، در پی بررسی سیر تحول معنایی این واژه، در فرهنگ شهری ایران نیست، بلکه هدف، بیان ویژگیهای پارک امینالدوله به عنوان اولین پارک ایرانی است ـ که دارای سبک طراحی متمایل به الگوهای فرنگی و متفاوت با باغهای ایرانی بوده ـ و طرح این پارک مؤثر بر طراحی پارکهای بعدی ایران است. بنابراین روند و شرایط شکلگیری این پارک مورد بررسی قرار میگیرد و از این رهگذر، به چرایی «پارک» نامیدهشدنِ آن پیبرده میشود؛ برای نیل به این هدف، ابتدا با استفاده از روش تاریخیـ توصیفی، گوشهای از تغییر شتابزده در فرهنگ دوره قاجاری، خصوصاً در حوزه معماری و شهرسازی، در تعامل با غرب بررسی شده و سپس این پارک به وسیله اسناد و مدارک، بازنمایی شده و مورد تحلیل قرار میگیرد. نتایج این تحقیق نشان میدهد نخستین پارک تهران، دارای تفاوتهایی با اصالت باغ ایرانی بوده که موجب متفاوت نامیده شدن این فضاها، از همان زمان قاجار شده است؛ پارک قاجاری، مانند بسیاری از اجزای دیگرِ معماری و شهرسازی دوره قاجار، دارای خصوصیات التقاطی بوده و مفهومی میانی و برآمده از پارک فرنگی و باغ ایرانی است.

۹.

تحولات اجتماعی زنان در روزنامه های ایرانی از آغاز تا پایان مشروطه دوم

نویسنده: حسن حضرتی افسانه روشن

منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال دوم زمستان ۱۳۸۹ شماره ۶

کلیدواژه‌ها: اسلام زنان ایران مشروطه اروپا تحولات اجتماعی دوره قاجار روزنامه های فارسی زبان

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۴۲۹ تعداد دانلود : ۱۱۷۷

پژوهش حاضر به تحولات فرهنگی و اجتماعی زنان ملل مختلف اختصاص دارد و اساس آن بر مطبوعات ایرانی از آغاز انتشارشان در دوره قاجار تا پایان مشروطه دوم یعنی 29 ذی حجه 1329ق. قرار گرفته است. انعکاس مطالب از زنان سایر ملل در روزنامه ها و چگونگی آن، در سه مرحله بنابر ویژگی هایی خاص قابل تفکیک است. مرحله اول روزنامه های دولتی داخلی را دربردارد؛ مرحله دوم با انتشار روزنامه های برون مرزی آغاز شده که با وقوع انقلاب مشروطه به پایان می رسد و مرحله سوم از انقلاب مشروطه تا پایان مشروطه دوم را دربردارد. مسأله پژوهش حاضر آنست که در مراحل مذکور انعکاس اخبار زنان سایر ملل در روزنامه های فارسی زبان چه سیری را طی نموده و چه تحولاتی به خود دیده است؟ همچنین مطبوعات چه هدفی از طرح آن مطالب دنبال می کردند و ذهنیت زن ایرانی چگونه از آن تأثیر پذیرفت؟ در بازه زمانی مورد نظر، طرح مسائل زنان سایر ملل از گونه اخباری در مرحله اول به وجهی تحلیلی در مراحل بعدی پیش رفته است. در هر مرحله نه تنها کمیت اخبار نسبت به مرحله قبل افزایش یافته، بلکه موضوعات مطرح شده نیز تفاوت هایی اساسی پیدا کرده و مباحثی جدی تر از مسائل زنان مطرح شده است. در مراحل دوم و سوم است که زن ایرانی با زنان سایر ملل مقایسه شده و حیات فرهنگی و اجتماعی اش از آنها خصوصاً از زن اروپایی تأثیر پذیرفته است.

۱۰.

اوضاع سیاسی و اقتصادی ولایت گروس در دوره قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: حسین آبادیان امید صادق پور

منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال اول بهار و تابستان ۱۳۹۲ شماره ۲

کلیدواژه‌ها: جنگ اول جهانی دوره قاجار موقعیت اقتصادی گروس خاندان های محلی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۹۳۶ تعداد دانلود : ۱۲۲۱

مقاله حاضر خاندانهای حکومتگر ولایت گروس یا بیجار کنونی را در دوره قاجار مورد بررسی قرار میدهد و نقش این خاندانها را در تحولات سیاسی و اقتصادی منطقه ارزیابی میکند. فرضیه مقاله این است که با وصف اینکه گروس ولایتی کوچک در کردستان بوده، اما در فضای سیاسی و اقتصادی ایران دوره قاجار جایگاهی مهم داشته است. این جایگاه بعد از دوره مشروطه و، به ویژه، دوره جنگ اول جهانی، به شدت افول کرد. علت امر در کشاکشهای محلی و اشغال کشور به طور کلی؛ و مناطق غربی از جمله کردستان به طور خاص خلاصه میشود، امری که باعث قتل عامهای فراوان ناشی از هجوم بیگانگان و قحطی بزرگ جنگ اول جهانی در ایران گردید. هدف مقاله این است تا عوامل شکوفایی سیاسی و اقتصادی منطقه در دوره قاجار تا قبل از جنگ اول جهانی و فروپاشی جایگاه آن را در دوره بعد از جنگ ارزیابی نماید.

۱۱.

کنترل مستند اسامی مشاهیر( امرای لشکری و کشوری) اسناد دوره قاجار موجود در آرشیو ملی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: فرزانه خانی کچویی سعید رضایی شریف آبادی معصومه کربلاآقایی کامران

منبع: گنجینه اسناد سال بیست و چهارم تابستان ۱۳۹۳ شماره ۲ (پیاپی ۹۴)

کلیدواژه‌ها: آرشیو دوره قاجار سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران مستند مشاهیر

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۸۷۱ تعداد دانلود : ۱۱۷۱

هدف: هدف پژوهش حاضر، بررسی وضعیت کنترل مستند مشاهیر اسناد آرشیوی و بازنگری شیوه نامه کنترل مستند اسامی رجال و مشاهیر اسناد آرشیو ملی ایران برای امرای کشوری و لشکری در دوره قاجار است. روش و رویکرد پژوهش: روش مورد استفاده، ترکیبیِ (کمی-کیفی) دلفی کلاسیک تعدیل شده و مطالعات کتابخانه ای بوده و برای گردآوری داده ها از مصاحبه و پرسشنامه استفاده شده است. جامعه پژوهش حاضر شامل دو گروه است. جامعه نخست، نامهای امرای کشوری و لشکری است که در کتاب شرح حال رجال ایران قرن 12و 13 و 14 هجری، نوشته مهدی بامداد آمده است. جامعه دوم، آرشیویست هایی هستند که با مستندسازی در حوزه آرشیو آشنایی دارند یا دارای حداقل 5 سال تجربه در این زمینه میباشند. یافته های پژوهش: در پرسشنامه مرحله نخست،71 درصد(10 نفر) از 14 نفر اعضای پنل، بیشتر از نصف انتخابهایشان ( میانه) از 60 نام، نامی غیر از نام مستند شده کتابخانه ملی بوده است. همچنین، 20 نام از 60 نام پرتکرار (33درصد) کاملاً جدید بوده اند و در 50 درصد(30 سؤال) از 60 سؤال نامی غیراز نام مستند شده کتابخانه ملی انتخاب یا پیشنهاد شده است. در پرسشنامه مرحله دوم، از 62درصد( 15 مقوله) از 24 مقوله به دست آمده از تحلیل پاسخ های تشریحی اعضای پنل، بهدلایل و قوانینی غیراز دلایل و قوانین موجود در شیوهنامه مستند اسامی رجال و مشاهیر آرشیو ملی ایران در دوره قاجار اشاره کرده اند. در پرسشنامه مرحله سوم، 60درصد(17 قانون) از 28 قانون تأیید شده، موارد جدیدی بوده اند که توسط اعضای پنل پیشنهاد شده اند. ن نتیجه گیری: با توجه به یافته های به دست آمده و با استفاده از نظرات اعضای پنل دلفی، عناصر موجود در شیوه نامه کنترل مستند اسامی رجال و مشاهیر آرشیو ملی ایران و همچنین عناصری که باید در شیوه نامه کنترل مستند اسامی مشاهیر (امرای لشکری و کشوری) اسناد آرشیو ملی ایران در دوره قاجار بیاید، مشخص شد. همچنین، براساس عناصر پیشنهاد شده، شیوه نامه کنترل مستند اسامی مشاهیر (امرای لشکری و کشوری) دوره قاجار تدوین گشت. پژوهشگر پیشنهاد می نماید آرشیو ملی ایران از طریق گام هایی که ارائه نموده در جهت تدوین و پیشرفت شیوه نامه مستند اسامی مشاهیر اسناد آرشیو ملی ایران اقدام نماید.

۱۲.

واردات شیشه در دوره قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: آرزو خانپور محمدتقی آشوری

منبع: پژوهشنامه تاریخ اجتماعی و اقتصادی سال چهارم بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۱ (پیاپی ۷)

کلیدواژه‌ها: دوره قاجار شیشه واردات شیشه تولید شیشه

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی قاجار اقتصادی

تعداد بازدید : ۱۲۳۶ تعداد دانلود : ۱۵۹۴

این پژوهش با روش توصیفی به مطالعه میزان و نوع واردات محصولات شیشه در دوره ی قاجار پرداخته است. این بررسی نشان می دهد بیشترین میزان واردات محصولات شیشه از کشور روسیه انجام گرفته که البته راه های مناسب و حمل و نقل سریع و آسان در سرعت بخشیدن به این امر بسیار موثر بود. این واردات، شیشه های مصرفی و کاربردی را در بر می گرفت. در مقابل محصولات شیشه ای وارد شده از کشورهای اروپایی که از طریق حکومت عثمانی انجام می گرفت بیشتر جنبه تزیینی داشته و مخصوص طبقه مرفه جامعه ی قاجاری بوده است. هرچند رشد بی رویه ی محصولات شیشه موجب شکل گیری تلاش هایی در جهت تولید آثار شیشه ای در ایران گردید; اما اغلب آثار شیشه ای مربوط به دوره قاجار در موزه های ایران متعلق به کشورهای اروپایی و روسیه بوده که در این دوره وارد ایران می گردید.

۱۳.

بررسی تاریخی نقش آفرینی مسجدمدرسه ها در اصلاح و ارتقاء گفتمان دینی (نمونه پژوهشی تهران در دوره قاجار)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: نعمت الله صفری فروشانی حامد قرائتی

منبع: پژوهش های تاریخی دوره جدید سال هشتم تابستان ۱۳۹۵ شماره ۲ (پیاپی ۳۰)

کلیدواژه‌ها: تهران دوره قاجار گفتمان دینی مسجدمدرسه

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی قاجار فرهنگی

تعداد بازدید : ۹۶۵ تعداد دانلود : ۶۱۶

گفتمان مذهبی عهد قاجار متاثر از عوامل مختلف اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و مذهبی از طرفی دچار نوعی عوام زدگی و شعارگرایی و از طرف دیگر، بیگانه با وضع جدید اجتماعی شده بود. در این میان، اماکن مذهبی در نگاهی کلی، با وجود تعدد و تنوع درخور تامل، چندان قادر به ایفای رسالت ذاتی خود در هدایت و اصلاح و ارتقاء گفتمانی جامع و مانع، در عرصه مذهبی نبودند؛ مگر مساجدی که در کنار کارکرد عبادی خود، فعالیت های علمی و آموزشی در قالب مدرسه علمیه را نیز برعهده گرفته بودند. این پژوهش با تکیه بر منابع کتابخانه ای و رویکرد توصیفی تحلیلی، درصدد پاسخ به این پرسش است که این اماکن چه سهمی در اصلاح و ارتقای گفتمان دینی تهران در دوره قاجار داشته اند. از نتایج این پژوهش، نقش آفرینی مسجدمدرسه ها در محورهایی همچون تقویت ابعاد علمی و استدلالی آموزه های دینی در بستر جامعه، آشنا شدن صاحبنظران و محصلان علوم دینی با نیازها و مطالبات اجتماعی، مستند شدن باورهای مذهبی، خرافه زدایی و صیانت از آموزه های دینی، پاسخگویی به سوالات و شبهه های دینی و نیز اعتدال و پرهیز از افراط و تفریط های دینی است.

۱۴.

نگاهی بر سنت انتقال مردگان به اماکن مقدس و پیامدهای آن در دوره قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سید علیرضا گلشنی عباس سرافرازی سید روح الله نعمت اللهی زینب رنجبران

منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال چهارم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۲ (پیاپی ۸)

کلیدواژه‌ها: دوره قاجار قرنطینه قبور متبرک بیماری های همه گیر

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۳۳۶ تعداد دانلود : ۱۴۵۰

۱۵.

نگرش عوام به آثار باستانی در دوره قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مریم رفیعی آتانی حمیده چوبک

منبع: تاریخ نگری و تاریخ نگاری دوره جدید پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۱۶ (پیاپی ۱۰۱)

کلیدواژه‌ها: اسطوره مردم میراث فرهنگی دوره قاجار تقدس

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۲۷۵ تعداد دانلود : ۸۰۴

دوره قاجار و مخصوصا عصر ناصری در ایران با تحولات فرهنگی، اجتماعی و سیاسی فراوانی همراه است که همه جنبه های زندگی مردم را تحت تاثیر قرار داد. یکی از این تاثیرات در زمینه کشفیات باستانشناسی و تغییر نگرش مردم به آثار باستانی و تاریخ کشورشان بود. با این وجود پیش از آنکه حفاری های علمی در ایران آغاز شود ایرانیان با آثار باستانی محیط زندگیشان، تعامل داشتند. آن ها آثار را به افسانه ها و اسطوره ها مرتبط می ساختند یا اینکه جنبه مقدس به آن می دادند. پس از حضور دلالان عتیقه مردم بومی گاهی به تجارت مواد فرهنگی نیز اقدام می کردند. نگاه مردم به آثار در نگرش آن ها به خود نیز اهمیت داشت. این نگرش در ساخت هویت تاریخی ایرانیان موثر بود و بعدها قسمتی از هویت ملی ایرانیان را تشکیل داد. این پژوهش با روش کتابخانه ای و تحلیل تاریخی به بررسی تاثیر نگاه ایرانیان به میراث فرهنگی در ساخت هویت ملیشان پرداخته است.

۱۶.

نفوذ غرب در نقّاشی ایران از ابتدای حکومت قاجار تا پایان عصر ناصری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مصطفی لعل شاطری عباس سرافرازی هادی وکیلی

منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۱۹

کلیدواژه‌ها: دوره قاجار فتحعلی شاه هنر غرب محمد شاه عصرناصری نقاشی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۸۴۰ تعداد دانلود : ۹۹۸

دوره ی قاجار یکی از مهم ترین مقاطع هنری ایران محسوب می گردد، چراکه تأثیر پذیری از هنر غرب به ویژه در نقّاشی به صورت محسوسی بروز یافت. با وجود اینکه هنر نقّاشی در دوره ی قاجار تا حد زیادی بر اساس بنیادهای هنری عصر صفوی استوار شده بود، در برابر وجوه متنوع هنر غرب که تا حد بسیار زیادی به صورت ظاهری دریافت می گردید، تحت تاثیر قرار گرفت. در این بین تلاش هم زمان و درعین حال متناقض برای تقلید از سنت های درباری و متعاقبا دستاوردهای غربی آغاز شد که نتیجه آن نه تنها بازگشت صحیح و مستقل به روش های سنتی نبود، بلکه هنرمندان و حامیان آنان نیز در فراگیری صحیح و کامل دستاوردهای غربی نیز چندان موفقیتی به دست نیاوردند و صرفا نمود بصریِ آن به صورت التقاطی سطحی در آثار هنری و ثمره ی آن کاهش تدریجیِ اسلوب ایرانی و گرته برداری از آثار نقاشّان رنسانس از سوی هنرمندان ایرانی و ایجاد سبک هایی تلفیقی به ویژه در عصر ناصری بود. پژوهش حاضر بر آن است تا با روش توصیفی- تحلیلی و تکیه بر تحقیقات جدید به بررسی روند نفوذ سبک های غربی در نقّاشی ایران از ابتدای دوره قاجار (1210ق/ 1795م.) تا پایان عصر حکومت ناصرالدین شاه (1313ق/ 1895م.) و متعاقبا رویکرد پادشاهان قاجار و نقّاشان درباری پرداخته و آن را مورد بررسی و تحلیل قرار دهد.

۱۷.

بررسی ادبیات غنایی در فرش های تصویری دوره قاجار (مطالعه موردی: داستان های بهرام گور)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: لاله آهنی علی وندشعاری آزاده یعقوب زاده

منبع: جلوه هنر پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۱۴

کلیدواژه‌ها: بهرام گور دوره قاجار ادبیات غنایی قالی های تصویری

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی هنر و معماری

تعداد بازدید : ۱۳۲۳ تعداد دانلود : ۱۶۷۰

قالی های تصویری، گروه نسبتاً بزرگی از قالی های دوره قاجار را تشکیل می دهند. در این میان تعداد قابل توجهی از آن ها تصویرگر ادبیات غنی ایران هستند؛ دسته گسترده ای از قالی های تصویری قاجار این مفهوم را با بهره گیری از خط نگاره ها، تجلی بخشیده اند. این مقاله ضمن معرفی عوامل زمینه ساز و مؤثر بر روند تصویرگری در قالی های قاجار، به معرفی و بررسی دسته ای از قالی های تصویری با مضامین و موضوعات ادبی که اختصاص به داستان های بهرام گور دارد، می پردازد. در این راستا ارتباط بین مضامین کتیبه ها با چگونگی تصویرگری، منبع الهام گیری و اهمیت موضوع داستان های مربوط به بهرام، مسئله پژوهش بوده و پاسخ دهی و ریشه یابی موارد نامبرده، از اهداف این مقاله است. طی مطالعات انجام گرفته، این داستان ها به جهت اهمیت موضوعی و جایگاه ویژه در آن مقطع تاریخی بازتابی از اوضاع سیاسی، اجتماعی و فرهنگی دوران مذکور در ایران اند. رویکرد نگارندگان به موضوع تاریخی – توصیفی و گردآوری مطالب و تصاویر به شیوه کتابخانه ای بوده است. اطلاعات به دست آمده به شیوه کیفی تحلیل شده اند.

۱۸.

ارزیابی عوامل اقتصادی، سیاسی و مذهبی در توسعه ساختار شهر کرمانشاه در دوره قاجار با تکیه بر شواهد تاریخی و باستان شناسی موجود(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمدابراهیم زارعی یدالله حیدری باباکمال

منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال نهم بهار ۱۳۹۶ شماره ۳۲

کلیدواژه‌ها: دوره قاجار اس‍ن‍اد ت‍اری‍خ‍ی شهر قدیم کرمانشاه رونق اقتصادی سیاسی و مذهبی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۶۶۲ تعداد دانلود : ۲۱۱۰

الگوی فضایی شهرهای اسلامی بازتابی از شرایط اقلیمی طبیعی، مناسبات اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و مذهبی جامعه است؛ از این رو در هر دوره از تاریخ شهرسازی اسلامی، ظهور شکل خاصی از شهر با مناسبات اجتماعی و اقتصادی مسلط آن دوران هماهنگی می یابد. اوج توسعه و رونق شهر کرمانشاه در دوره قاجار با دوران حکومت محمدعلی میرزای دولتشاه آغاز می شود و فرزندش عمادالدوله آن را تکمیل می کند. به جهت حمایت شاهزادگان قاجاری یاد شده، شهر کرمانشاه به بزرگ ترین شهر منطقه غرب ایران تبدیل می شود. بر این اساس پژوهش حاضر در نظر دارد تا با تکیه بر اسناد دستِ اول تاریخی و شهرسازی عوامل مهم اقتصادی، سیاسی و مذهبی را در توسعه شهر کرمانشاه در دوره قاجار بررسی کند. نتایج پژوهش نشان می دهد که ساختار منظم بازار، قرارگیری ارگ حکومتی، مسجد جامع و میدان اصلی شهر در کنار یکدیگر و در مجاورت محله های مرتبط با آنها، عناصر اصلی ساختار شهر کرمانشاه را در دوره قاجار تشکیل می دهند. این عناصر در داخل حصاری مرتفع محصور بودند. در این میان اهمیت حمایت گسترده شاهزادگان قاجاری از امور تجاری و به دنبال آن توسعه بازار و گمرک به عنوان مهم ترین عامل در توسعه ساختار شهر، در مقایسه با عوامل دیگر بسیار چشمگیرتر بوده است. همچنین وجود مساجد محله ای متعدد، تکایا و راه زیارتی عتبات عالیات و وجود رودخانه آبشوران، ارتفاعات در شمال و جنوب و دشت های وسیع در شرق و غرب نیز در شکل دهی مراکز محلات و استحکام ارتباط آنها با بازار و ارگ حکومتی مؤثر بوده است.

۱۹.

جامعه شناسی ترجمه متون نمایشی در دوره قاجار: با نگاهی بر تأثیر شرایط اجتماعی آن دوران بر انگیزه های مترجمان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمدرضا هاشمی فاطمه حیدری یلدا رضایی دانش

منبع: مطالعات زبان و ترجمه سال چهل و نهم زمستان ۱۳۹۵ شماره ۴

کلیدواژه‌ها: جامعه شناسی دوره قاجار بوردیو متون نمایشی انگیزه های مترجمان

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۲۲۵ تعداد دانلود : ۸۸۳

این مقاله کاوشی است در جهت یافتن پاسخی به چرایی ترجمة برخی از آثار نمایشی در دوره قاجار؛ آثاری که بررسی درونمایة آن ها و انگیزه های مترجمانشان راهگشای برقراری ارتباط میان ترجمه و جامعه شناسی است. از دیدگاه چسترمن (۲۰۰۹) تحقیقات با رویکرد جامعه شناسانه بر روی انگیزه های مترجمان می تواند سهم عمده ای در شناخت هرچه بهتر ایده ها و اهداف شخصی مترجمان داشته باشد و اینکه چطور این نگرش ها در ترجمه آن اثر نمود پیدا کرده است. از منظر جامعه شناسی است که می توان به تأثیر فضای اجتماعی سیاسی جامعه بر انتخاب های مترجمان برای ترجمه آثاری خاص پی برد. علاوه بر این تأثیرپذیری اولیه، نقش عادت واره های مترجم که بوردیو در مدل جامعه شناسی اش آن را یکی از فاکتورهای مهم در هر کنش اجتماعی می داند بررسی شده و در نتیجه، انگیزه های آنان نیز در این مجال مورد بررسی قرار گرفته اند.

۲۰.

جلوه گری و هویدایی آموزه های شیعی در معماری مقابر دوره قاجار آذربایجان غربی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: رضا رضالو اسماعیل معروفی اقدم علی اصغر محمودی نسب

منبع: جلوه هنر بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۱۷

کلیدواژه‌ها: اهل تشیع آذربایجان غربی دوره قاجار مقابر اسلامی تجلی آموزه ها

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی هنر و معماری

تعداد بازدید : ۷۷۷ تعداد دانلود : ۵۰۸

در شکل گیری معماری هر دوره از ادوار تاریخی ایران، علاوه بر عواملی همچون وضعیت جغرافیایی، اقلیم، فرهنگ، آموزه ها و احکام دینی نیز به نوبه خود در سبک ها و ویژگی های آن تأثیری مستقیم دارد. این تأثیرات در بناهای مذهبی، خصوصاً در معماری بناهای آرامگاهی خود را بیشتر نشان می دهد و باید گفت که دو مقوله مذهب و معماری با یکدیگر ارتباط کامل دارند و آن ها را می توان امری جدایی ناپذیر از یکدیگر به شمار آورد. پژوهش حاضر که مبتنی بر مطالعات کتابخانه های و بررسی های میدانی است، به منظور تبیین و شناسایی میزان تأثیر آموزه ها و احکام شیعی در معماری و هنرهای وابسته به آن در مقابر مربوط به اهل تشیع دوره قاجار آذربایجان غربی انجام شده و در این راستا در صدد بررسی میزان تأثیر آموزه های مذهب تشیع در ویژگی های معماری و تزئینات بناهای آرامگاهی آذربایجان غربی و ارتباط بین آموزه ها و احکام شیعی و هنر و معماری مقابر آذربایجان غربی بود. نتایج نشان داد که شیعیان به بناهای آرامگاهی خصوصاً امام زادگان به مثابه مساجد می نگرند و حضور این دسته از بناها را در معماری اسلامی با توجه به نوع آموزه ها و احکام خود، امری بدیهی می پندارند. به طور کلی مذهب شیعه، مهم ترین تأثیرات را در کمّیت و کیّفیت معماری و تزئینات بناهای آرامگاهی دارد و همان طور که در بررسی مقابر شیعی آذربایجان غربی مشخص شده، این آموزه ها به طور آشکاری در احداث این دسته از بناها و تداوم حیات آن ها در طی ادوار؛ همچنین در حضور عناصر و مشخصه های معماری مقابر منطقه از جمله کاربرد مناره ها، استفاده از ضریح و منبر درون مقبره، به کارگیری شعائر مذهبی و کتیبه هایی با مضامین شیعی، اوج استفاده از تزئینات مفصل کاشیکاری، آیینه کاری و گچبری و حتی در وسعت این بناها نیز تأثیرات خود را نشان می دهد.