تحلیل تحولات وقف در دوره پهلوی (مورد مطالعه؛ آستان قدس رضوی) (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
این مقاله با تکیه بر داده های وقف نامه ها در آستان قدس رضوی و شواهد تاریخی، می کوشد تصویر روشنی از سیر وقف های غیرمنقول، واقفان، نوع رَقَبات و پراکندگی جغرافیایی شان، مصرف موقوفات و نیز واگذاری تولیت یا ناظر ارائه کند. برای توضیح این تحولات از تاریخ اجتماعی و پاره ای مفاهیم نظری بهره گرفته و از روش تاریخی توصیفی تحلیلی و مصاحبه استفاده شده است. یافته ها بیانگر آن است که: میانگین سالانه وقف های غیرمنقول در پهلوی حدود یک و نیم است. 85% واقفان متعلق به پایگاه اجتماعی متوسط متوسط و متوسط بالا بوده و به جز اندکی از تجار و کسبه،40% تولیت موقوفه را به آستان واگذار کرده و54% ناظر تعیین نکرده اند. 68% موقوفات جنبه خاص داشته و حدود 22% مصارف برای امور درمانی بوده است. همچنین بیشترین فراوانی رقبات با 13% زمین است. میانگین سالانه وقف در زمان هایی که یک نفر متولی و استاندار بوده 07/2 درحالی که برای سال هایی که فقط متولی بوده 30/1بوده است. ضریب همبستگی ارتباط مستقیم بین اقدامات متولیان و میزان وقف و نیز ارتباط مستقیم و شدید بین تعداد رقبات و ماه های تولیت را نشان می دهد. ضمن آنکه باید به مؤلفه های وجهه اجتماعی نایب التولیه ها، ثبات اجتماعی، بوروکراتیک شدن آستان و تاثیر سیاست های حکومت نیز توجه داشت؛ بنابراین واقفان این عصر بر مبنای درکی از نیازهای جامعه که به واسطه اقدامات متولیان آستان و شبکه های اجتماعی متاثر از محیط نهادی، پررنگ تر شده بود، اقدام به وقف کرده اند. درضمن تمرکز در برخی شهرها را می توان با رویکرد شناختی و تداوم سنت وقف توضیح داد، ولی عدم تشویق و همراهی روحانیت و حکومت و نیز رشد بنگاه های خیریه بر عدم پراکندگی وقف موثر بود.Analysis of Waqf changes in Pahlavi period;Case Study: Astan Quds Rasavi
Based on the data of Waqfs in Astan Quds Razavi and historical evidence, this article tries to present a clear picture of Waqf changes; Waqifs(Donators), type of Waqfs and their geographical distribution, manner of endowment consumption, as well as the assignment of Custodians or supervisor.In addition,From the perspective of social history and using some theoretical concepts, it seeks to explain these developments.For this purpose, descriptive-analytical historical method and interview were used.The most important results show that;Without considering a combination of components, it is not possible to establish a strong correlation between macro policies, actions and the social image of Custodianson the one hand and the amount of endowment absorptionon the other hand.Despite some inappropriate policies and shortcomings in the performance of the Custodians, the waqifs have made endowments based on an understanding of the needs of the society, which was enhanced by the institutional environment. These People mostly belonged to the upper middle social base and except for a small number of merchants entrusted the responsibility of endowment to Astan.These people usually considered the use of endowments for medical purposes and the least use in religious ceremonies for Taziah.Also, in this era, it seems that the lack of distribution of Waqf is related to the growth of charitable organizations, the lack of encouragement from the clergy and the government.
تبلیغات
