حکومت های ایرانی- اسلامی

نمایش ۴۸۱ تا ۵۰۰ مورد از کل ۱۱٬۸۶۹ مورد.

۴۸۱.

عوامل ناکارآمدی کودتا در آستانه انقلاب اسلامی ایران

نویسنده: حسن زندیه حسین احمدی رهبریان

منبع: ژرفاپژوه سال سوم تابستان و پاییز ۱۳۹۵ شماره ۸ و ۹

کلیدواژه‌ها: امام خمینی آمریکا کودتا انقلاب اسلامی ارتش شوروی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۲۵۲ تعداد دانلود : ۱۳۷۷

از خروج محمدرضا پهلوی از کشور تا پیروزی انقلاب در 22 بهمن 1357، تفکر کودتای نظامی با رهبری آمریکا و شاه و برخی از نظامیان با شرایط متفاوت به وجود آمد. این گزینه ها در شرایط متفاوت مطرح بود، اما دولت آمریکا به علت ترس از دخالت شوروی و نفوذ کمونیسم و همچنین عدم کارآمدی مستشاران نظامی آن ها در ایران، دچار سردرگمی و تردید در عملیات کودتا شد. با این حال، دولت آمریکا با ایجاد شایعه کودتا و در صورت امکان وقوع، آن را به عنوان آخرین راهکار برنامه ریزی کرد و شاه و برخی از نظامیان نیز به علت وابستگی به آمریکا و عدم اعتماد متقابل میان ارتش و شاه و دولت و عدم توجه شاه به ارتش در رده های پایین و پیوستن تدریجی آن ها به انقلاب و ترس نظامیان از عواقب عدم موفقیت کودتا، ابتکار عمل را از دست دادند. در این میان نقش امام خمینی در رهبری انقلاب اسلامی بسیار موثر بود، به طوری که هر نوع طراحی کودتا را در نطفه از بین برد. هدف این پژوهش آن است که ضمن بررسی منشا داخلی و خارجی کودتا به اهداف و شرایط کودتا گران و عوامل شکست آن در آستانه انقلاب اسلامی ایران بپردازد.

۴۸۲.

بررسی مواضع بازاریان تبریز در قبال سیاست های اقتصادی حکومت پهلوی اول با تکیه بر اسناد (1320-1304ش)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: فریدون اللهیاری مریم نجف پور الهه محجوب

منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال هفتم پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۱۳

کلیدواژه‌ها: تبریز بازاریان مواضع قوانین اقتصادی حکومت پهلوی اول

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۰۳۲ تعداد دانلود : ۸۶۰

سیاست ها و مصوبات اقتصادی مجالس دورة پهلوی اول برآیند بحران های اقتصادی ایران در عصر قاجار بود که فعالیت اصناف و تجار را به شدت تحت تأثیر قرار داده و این طیف را به سوی تقابل با حکومت مذکور سوق داده بود. اگر چه مصوبات مزبور در راستای حل معضلات حاکم بر فعالیت های اقتصادی عصر، مطرح و اجرا می گردید اما به نسبت دامنة تأثیرات و فرآیند اجرا، می توانست به اعتراض و موضع گیری گروه هایی از اصناف و تجار بینجامد. اعتراضات و مقاومت های بازاریان در این دوره به دلیل نظارت شدید مراجع رسمی که خود حاصل گسترش ساختار بوروکراتیک حکومت پهلوی اول بود، نمود بیشتری یافته است. در این میان بررسی این موضوع که بازاریان تبریز چه مواضعی را در مواجهه با سیاست های اقتصادی مطرح شده از سوی حکومت پهلوی اول برگزیده و این مواضع تا چه میزان بر روند اجرای قوانین اقتصادی در این منطقه تأثیر گذار بوده است، می تواند وجوهی از نقش بازاریان تبریز را در عرصة فعالیت های اقتصادی در این دوره بازنمایاند. مواضع تجار تبریز در قبال قانون انحصار تجارت خارجی، قوانین ناظر بر تجارت خارجی، سیاست های تجاری حکومت مبنی بر ورود اجناس خارجی، قوانین گمرکی مصوب و مواضع اصناف در برابر مصوباتی چون انحصار توتون و تنباکو، انحصار روده، قانون الغای مالیات های صنفی و سرشماری و ... از جمله رهیافت های بازاریان تبریز در مقابله با حکومت پهلوی اول به شمار می رود. پژوهش حاضر برآن است که با استناد بر اسناد و سایر منابع موجود، ضمن بررسی مواضع بازاریان تبریز در برابر طرح های اقتصادی حکومت پهلوی اول، به بازنمایی نوع رابطة حکومت و بازاریان در این دوره بپردازد.

۴۸۳.

کیفیت بازنمایی اندیشه ایرانشهری در سنت تاریخ نگاری عصر صفوی (مبانی تکوین دگرباره امر سیاسی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمدعلی حسینی زاده امیر رضایی پناه

منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال هفتم پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۱۳

کلیدواژه‌ها: امر سیاسی در عصر صفوی سنت ایرانشهری تاریخ نویسی عصر صفوی شاه آرمانی ایرانی پادشاه صفوی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۲۴۲ تعداد دانلود : ۸۰۹

عصر صفوی دوره ای مهم در صورتبندی گفتمان هویت سیاسی- اجتماعی ایران است. در این دوران، پس از سال ها فترت، حکومتی مستقل، فراگیر، انحصاری، قدرتمند و دارای ایدئولوژی ویژه سیاسی شکل گرفته و با کاربست سخت و نرم افزارهای قدرت جامعه را همسو با خویش متحول نمود. مدارهای سازنده سیاست و امر سیاسی در عصر صفوی دستخوش بازاندیشی و مفصل بندی دگرباره گردید. در این دوره اندیشه و عمل سیاسی- اجتماعی ایرانیان، صورتی آمیزه ای و درهم پیچیده یافت. از دید نگارندگان، اندیشه و کنش سیاسی صفویان، از پنج کیان تصوف، تشیع، ایران بودگی (بازیابی مفهوم ایران و سنت شاهی آرمانی ایرانی)، سنت خلافت اسلامی و موج نوپدید مدرنیته و تمدن غرب سازمان یافته بود. نوشتار پیش رو با به پرسش گرفتن این مبنای نوین حکومت داری، به دنبال فهم کیفیت احیای سنت ایرانشهری در اندیشه سیاسی دوران صفوی است. در این راستا و بر پایه فرضیه نوشتار، در عصر صفوی در پارادایمی ترکیبی، گونه ای خاص از امر سیاسی، هویت سیاسی- اجتماعی و مبنایی نوین برای مشروعیت سیاسی بنیاد نهاده شده که در سنت تاریخ نگاری آن نمود جدی یافته و متضمن احیا و بازتولید اندیشه سیاسی ایرانشهری یا شاه آرمانی ایرانی گردید. برای تدقیق بیشتر و یافتن پیکره ای قابل احصا، تمرکز بر روی سه اثر مهم عالم آرای عباسی، نقاوه الآثار و عالم آرای شاه اسماعیل است. چارچوب نظری نوشتار مبتنی بر رهیافت تحلیل گفتمان (انتقادی) به ویژه خوانشی است که نورمن فرکلاف از آن ارائه می دهد.

۴۸۴.

نگرشی بر سیاست امنیتی پهلوی اول در کنترل ایلات و عشایر فارس(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: شمس الدین امرایی معینی رودبالی

منبع: پژوهشنامه تاریخ اجتماعی و اقتصادی سال پنجم پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۲ (پیاپی ۱۰)

کلیدواژه‌ها: امنیت فارس مالیات ایلات و عشایر پهلوی اول

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی پهلوی اول اقتصادی

تعداد بازدید : ۱۱۴۵ تعداد دانلود : ۱۰۱۱

رضاشاه تحت تاثیر پیشرفت علمی و اقتصادی دول اروپایی به منطور ترقی ایران اقداماتی چون خلع سلاح،تخته قاپو(یکجانشین) نمودن ایلات و عشایر و اخذ مالیاتهای جدید را اعمال کرد. وی چون وجود عشایر و شیوه معیشت آنان را مایه سرافکندگی خود و کشور می دانستت، مبارزه با آنان را سرلوحه امور ترقی خواهانه خویش قرار داد ومأموران خود را روانه مناطق عشایرنشین کرد. این پژوهش با رویکردی توصیفی- تحلیلی بر پایه استفاده از روش کتابخانه ای و اسنادی بر آنست تا به بررسی سیاستهای عشایری رضاشاه(سیاست مالیاتی) در کنترل ایلات و عشایر در استان پهناور فارس(استان هفتم) بپردازد و نتایج حاصله از اقدامات ماموران حکومت رضا شاه را در اوضاع سیاسی و اقتصادی استان فارس روشن و مبرهن سازد. یافته های تحقیق حاکی از آنست که مأموران رضاشاه به تعدیات مالیاتی خود بر ایلات و عشایر فارس ادامه دادند. همچنین در این راستا اداره مالیه فارس و حکومت نظامی قشقایی برای کنترل ایلات و عشایر تأسیس گردید. این اقدامات نه تنها وصول مالیات در این استان را با مشکل مواجه ساخت؛ بلکه زمینه ساز بروز اختلاف بین اداره مالیه قشقایی و حکومت نظامی قشقایی و تحمیل فشار بر ایلات و عشایر فارس و سرانجام نارضایتی و شورش آنها در این استان شد.

۴۸۵.

اصلاح نظام اداری ایران در عصر قاجار با تاکید بر قانون استخدام کشوری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: علی جعفری مرتضی دهقان نژاد فریدون اللهیاری

منبع: تاریخ اسلام و ایران دوره جدید بهار ۱۳۹۵ شماره ۲۹ (پیاپی ۱۱۹)

کلیدواژه‌ها: قاجار نظام اداری قانون استخدام کشوری مجلس چهارم شورای ملی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۵۵۰ تعداد دانلود : ۱۳۴۵

در طول تاریخِ چند هزار ساله ایران، نظام اداری کشور تابع نظم و ترتیب خاصی نبود و بسیاری از افراد متنفذ با روش های گوناگون همچون خرید و فروش، رشوه و پارتی بازی برای رسیدن به اهداف شخصی؛ وارد دستگاه اداری می شدند. این روند تا اواخر حکومت قاجار نیز تا حدودی ادامه داشت ولی پس از انقلاب مشروطه و به دلیل تغییر و تحولاتی که در ساختار سیاسی ایران رخ داد نظام اداری کشور نیز تحت الشعاع این اتفاق مهم قرار گرفت. به رغم تشکیل مجلس شورای ملی در عصرمشروطه، به دلیل چالش ها و مشکلات فروان؛ مجالس اول تا سوم شورای ملی کارآیی لازم در راستای اصلاح نظام اداری نداشتند ولی با تشکیل مجلس چهارم شورای ملی(1300تا 1302 ش) که از مهم ترین و تأثیرگذارترین مجالس دوره قاجار بود، «قانون استخدام کشوری» با وجود موانع زیاد؛ برای سروسامان دادن به نظام اداری ایران و شرایط ورود به دستگاه دولتی وضع گردید. بنابراین هدف از این مقاله بررسی چگونگی اصلاح نظام اداری ایران در عصر قاجار با تاکید بر قانون استخدام کشوری؛ می باشد که با روش توصیفی- تحلیلی و براساس منابع کتابخانه ای و آرشیوی نگاشته خواهد شد.

۴۸۶.

بررسی مقایسه ای نقش و جایگاه حفاظت محیط زیست در برنامه های عمرانی پیش از انقلاب 1357

نویسنده: مهدی رفعتی پناه

منبع: خردنامه سال ششم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۱۶

کلیدواژه‌ها: ایران حفاظت محیط زیست برنامه های عمرانی پهلوی دوم

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۵۵۲ تعداد دانلود : ۸۴۳

در دوران قبل از انقلاب1357 به منظور پیشرفت اقتصادی و توسعه کشور شش برنامه عمرانی تدوین شد، اما تا انقلاب 1357 فقط پنج برنامه آن به اجرا درآمد. در هریک از این برنامه ها نیز جهت حفظ منابع طبیعی و حفاظت از محیط زیست بخش هایی در نظر گرفته شده بود و اعتباراتی جهت انجام طرح های عمرانی در این زمینه تخصیص یافته بود. لذا در این پژوهش با استفاده از روش تحقیق توصیفی مقایسه ای سعی بر این است تا ضمن بیان نقش و جایگاه حفاظت محیط زیست در برنامه های عمرانی، نشان دهیم توجه به محیط زیست و حفاظت از آن در برنامه های عمرانی قبل از انقلاب روندی تکاملی را پیموده و در هر برنامه نسبت به برنامه های قبلی دقت نظر بیشتری صورت گرفته و نهایتاً در برنامه پنجم برخلاف برنامه های قبلی که هیچ فصل جداگانه ای جهت حفاظت محیط زیست را دارا نبودند، با گنجاندن فصلی مجزا برای این امر، ایران به عنوان یکی از کشورهای پیشرو در زمینه حفاظت محیط زیست در بین کشورهای در حال توسعه به شمار آمد.

۴۸۷.

پژوهشی پیرامون نقش گُل و مرغ و کاربرد آن در هنرهای سنتی ایران (دوران زندیه و قاجاریه)

نویسنده: هانا جهان بخش هانیه شیخی نارانی

منبع: تاریخ نو پاییز ۱۳۹۵ شماره ۱۶

کلیدواژه‌ها: نقاشی مرغ زندیه گل

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۵۹۱۰ تعداد دانلود : ۱۶۸۹۷

نقاشی گل و مرغ، اصطلاحی برای توصیف نوعی از نقاشی قدیم ایرانی است که دارای موضوع گل، برگ، پرندگانی مانند بلبل و گاه پروانه بود. گل ها و پرنده ها از قرن 9 ه . ق در نقاشی ایرانی وجود دارند اما گل ها و پرنده های مستقل از قرن 11 ه . ق به بعد، به صورت «تک نقاشی» بر صفحات مرقعات می نشینند. در دوره زندیه نوعی هنر به عنوان «مکتب زند» یا «مکتب گُل» در شیراز پدید آمد؛ زیرا بیشترین توجه به نقاشی های گل و مرغ می شد و میراث این هنر توسط زندیه به عنوان تحولی که از دوران صفویه آغازشده بود به هنر قاجار انتقال یافت. هدف از این پژوهش آشنایی با مفهوم گُل و مرغ و پیشینه آن، همچنین بررسی نقوش گل و مرغ در هنرهای سنتی است. در طی این پژوهش مشخص شد که گل و مرغ در زمینه های گوناگونی همچون کاشی نگاری، آثار لاکی مثل آیینه کاری، قلمدان نگاری، جعبه جواهرات و منسوجات کاربرد دارد. روش گردآوری اطلاعات از طریق مطالعه اسناد و مدارک موجود در کتابخانه ها است. بررسی آثار گل و مرغ به روش کتابخانه ای، مشاهده ای و میدانی صورت گرفته است و از منابع متعدد و معتبر در دسترس پژوهشگر بهره گرفته شده و پژوهش از نوع توصیفی و تحلیلی است.

۴۸۸.

چالشهای انتخابات دومین دوره مجلس شورای اسلامی و مواضع امام خمینی

نویسنده: حمید بصیرت منش مینا آونج

منبع: ژرفاپژوه سال سوم تابستان و پاییز ۱۳۹۵ شماره ۸ و ۹

کلیدواژه‌ها: مشارکت سیاسی امام خمینی شورای نگهبان انتخابات مجلس دوم شورای اسلامی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۷۶۷ تعداد دانلود : ۱۱۹۲

انتخابات مجلس دوم شورای اسلامی در شرایطی متفاوت با دوره نخست برگزار شد. با کناره گیری تدریجی نیروهای ملّی - مذهبی از ساختار سیاسی نظام، انتخابات این دوره از مجلس، منحصراً صحنه رقابت نیروهای موسوم به خط امام و یا مکتبی بود؛ بنابراین برخی با خوشبینی تصور می کردند که یک دست بودن داوطلبین نمایندگی مجلس، فضای سیاسی کشور را از هرگونه چالش مصون می دارد، اما شرایط به گونه ای دیگر رقم خورد. مدتی پیش از آغاز انتخابات، بذر اختلاف نظر و چالش در میان نیروهای مکتبی پاشیده شده بود. به تدریج، دو جناح معروف به «چپ» و «راست»، از دل نیروهای مکتبی سربرآورد، که بدیهی بود انتخابات نمی توانست بدون هیچگونه چالشی برگزار شود. یکی از ویژگی های انتخابات این دوره مجلس، حضور هدایت گرانه امام خمینی بود. ایشان به درستی متوجه جوّ حاکم بر انتخابات و شکل گیری منازعات جدید شدند، بنابراین به طرق مختلف تلاش نمود دسته بندی ها و جناح بندی های سیاسی، حق انتخاب را از مردم سلب ننماید. از آن جایی که ایشان اهمیت و ارزش ویژه ای برای جنبه مردم سالارانه، نظام جمهوری اسلامی قائل بود، در شرایط و موقعیت های مختلف، کاندیداهای مجلس را از درگیری های جناحی و گروهی برحذر می داشت. این مقاله درصدد است تا با رویکردی توصیفی به بررسی و شناسایی مواضع امام خمینی در باب چالش ها و منازعات سیاسی انتخابات این دوره از مجلس بپردازد. مسئله اصلی این است که در آستانه برگزاری انتخابات مجلس دوم شورای اسلامی، چه چالش ها و منازعاتی در درون حاکمیت سیاسی جمهوری اسلامی ایجاد شد و مواضع امام خمینی به عنوان رهبر نظام در جهت دهی انتخابات و هدایت جریان های سیاسی چگونه بود؟

۴۸۹.

بحثی پیرامون وضعیت مالی دوران سلجوقیان با اتکا به مسکوکات آن دوران

نویسنده: محسن سعادتی حسین ناصری صومعه

منبع: تاریخ نو زمستان ۱۳۹۵ شماره ۱۷

کلیدواژه‌ها: سلجوقیان وضعیت اقتصادی نظام مالی مسکوکات اقطاع و واگذاری زمین دیوان استیفاء

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۳۰۵۲ تعداد دانلود : ۲۲۴۰

ظهور حکومت سلجوقیان(429 تا 590 ﻫ. ق)، که با اعمال حاکمیت مستقل سیاسی بر ایران پس از ساسانی توام بود، را می توان نقطه عطفی در تاریخ تحولات این سرزمین به شمار آورد. آنها برای اداره امپراتوری گسترده ای که از جیحون تا آناتولی و شام گسترش یافته بود ناگزیر به اعمال دیوانسالاری قوی مالی بودند که بخش قابل توجه آن به ضرب و توزیع مسکوکات اختصاص می یافت. علیرغم نقش تاثیرگذار سلجوقیان در تحولات سرزمینهای اسلامی و گستردگی عرصه این تحولات در ابعاد سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، دینی و نظامی، در پژوهش حاضر تنها تحولات مالی عصر سلاجقه مورد بررسی قرار گرفته است. بدین منظور، در آغاز نظام دیوان سالاری سلجوقیان و به تبع آن به موضوع اقطاع و دیوان استیفاء پرداخته می شود و آنگاه با اتکا به شواهد سکه شناسی وضعیت نظام پرداخت مواجب و نظام پولی سلجوقیان مورد مطالعه قرار گرفت. استفاده از مسکوکات فلزی بدان سبب است که آنها را می توان از معتبر ترین اسناد در تاریخ نگاری و تحلیل تحولات تمدن های کهن به شمار آورد.این پژوهش که بر اساس روش تحلیلی، توصیفی و با بررسی نمونه هایی از سکه های فرمانروایان سلجوقی به انجام رسیده است، این پژوهش در پی پاسخ به این پرسش هاست که نظام مالی سلجوقیان چگونه و به چه میزان در مسکوکات فلزی آنها انعکاس یافته است؟ و علت اینکه فراوانی نسبی مسکوکات این دوران را دینار یا طلا تشکیل می دهد چیست و آیا این امر نشان دهنده این است که اقتصاد پولی این دوران از شرایط مناسبی برخوردار است؟ بر همین اساس این فرضیات مطرح می شود که در زمان سلجوقیان وضعیت نظام مالی را براساس میزان موجودی خزانه های حکومتی و تغییرات ایجاد شده در آن در گذر زمان می توان ارزیابی کرد در دوره های زمانی مختلف متغیر بوده است. در زمینه اینکه علت فراوانی نسبی مسکوکات این دوران باید اشاره کرد که90 درصد مسکوکات آن دوران از جنس طلا بوده است، این امر به خاطر این است که سلجوقیان با ذوب مسکوکات و فلزات قیمتی که از مالیات های مذکور، مصادره و غنایم فتوحات حاصل می شد، می توانستند سکه های مخصوص با عیار طلای بالایی ضرب کنند. که به نظر نمی رسد این امر نشان دهنده این باشد که وضع اقتصادی این دوران از شریط مناسبی برخوردار بوده باشد.

۴۹۰.

تجلی حماسه ی عاشورا در نقاشی های قهوه خانه ایدوره ی قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: حبیب الله کاظم نژادی دادخدا خدایار علیرضا طاهری زهرا حسین آبادی

منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۱۹

کلیدواژه‌ها: قاجار امام حسین (ع) قهوه خانه حماسه ی عاشورا هنر نقاشی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۵۲۴ تعداد دانلود : ۷۲۰

قیام امام حسین (ع) یکی از وقایع بسیار مهم در تاریخ اسلام است. این واقعه که یکی از حوادث محوری تاریخ تشیع می باشد تأثیرات عمیقی بر فرهنگ ایران داشته است؛ از جمله ادبیات و هنر که نشانه های آن به ویژه درهنر نقاشی قهوه خانه ای ظهور کرده است. هدف این پژوهش یافتن تاثیرات مستقیم و غیر مستقیم حماسه عاشورا در خلق نقاشی های قهوه خانه ای است. امام حسین (ع) و حضرت ابوالفضل (ع) و همراهان آنها بعنوان نماد انسان های مؤمن حقیقی و شهادت طلب در این تابلو ها به تصویر کشیده شده اند و در مقابل، لشکریان اعداء به عنوان عناصر ضد اخلاق و اسلام معرفی شده اند. چنین نقاشی هایی از قداست مذهبی و معنوی برخوردار بوده و بر اساس فرهنگ عاشورایی تولید شده اند. روش تحقیق توصیفی-تفسیری است و بر اساس مطالعه کتابخانه ای و مشاهدات مستقیم و غیر مستقیم آثار نقاشی صورت گرفته است.

۴۹۱.

دریاچهٔ هامون در روایات ملی ایران و جایگاه آن در آخرالزمانی زردشتی

نویسنده: حسین مالکی لوطکی عباس پارساطلب

منبع: جندی شاپور سال دوم پاییز ۱۳۹۵ شماره ۷

کلیدواژه‌ها: اوستا دریاچه هامون سیستان زردشت کیانسه

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۰۲۹ تعداد دانلود : ۱۹۹۸

دریاچهٔ هامون در روایات ملی ایران و بخصوص در ارتباط با رروایات مرتبط به آخرالزمان شناسی زردشتی رابطهٔ تنگاتنگی دارد. نام این دریاچه در عصر اوستایی متآخر بطور فزاینده ای به همراه رود هیرمند و منطقهٔ سیستان تکرار می شود. در این تحقیق کوشیده شده است نقش و اهمیت هامون در روایات ملی ایران از جنبه های مختلف مذهبی، سیاسی و آخرالزمان شناسی زردشتی پرداخته شود. وعدهٔ ظهور سه منجی زردشتی در آب کیانسه (صورت پهلوی دریاچهٔ هامون) داده شده است و پیروان دین زردشتی برای این دریاچه احترام خاصی قائل بوده اند، همچنین در متون اوستایی و پهلوی به نذز شاهان و مردمان برای اناهیتا/اناهید اشاراتی شده است. این روایات تا سالیان متمادی در بین مردم سیستان رواج داشته اند، همچنین رسم اوشیدر در بین مردم این منطقه و اطلاق نام هامون به دریاچه می تواند ریشهٔ زردشتی داشته باشد.

۴۹۲.

نقش علماء در ترویج عزاداری عصر صفوی و جلوگیری از بدعتهای آن

نویسنده: علی روحانی قوچانی کریم فرجی

منبع: تاریخ نو بهار ۱۳۹۵ شماره ۱۴

کلیدواژه‌ها: علما عزاداری واکنش ترویج صفویان بدعت ها

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۲۳۹ تعداد دانلود : ۲۴۷۰

در طول تاریخ ایران اسلامی با رسمیت یافتن مذهب تشیع در عصر صفوی، بسیاری از مجتهدان و علما برای انجام امورات حکومت و مأموریتهایی چون صدر، شیخ الاسلام و سایر مقامات قضایی (به عنوان نماینده تام الاختیار شاه در اجرای حقوق عمومی و کیفری و بسیاری از امور) نقش مهمی ایفا نمودند. این علما و فقهای دین نقش بسیار قابل توجهی در حفظ و ترویج مذهب و مسایل مربوط به آن داشته اند که باید مورد بررسی دقیق قرار گیرند. بنابراین در ابتدا این سوالات را طرح می کنیم که آیا علما در ترویج یا تأیید یا حتی مقابله با عزاداری و بدعتهای آن نقشی داشته اند؟ و در صورت مثبت بودن پاسخ چگونه و با چه سیاستی این نقش را ایفا می نمودند؟ تلاش شده است با نگاهی تاریخی دیدگاه و نگرش روحانیون را به برگزاری این مراسم مذهبی بر اساس آثار به جا مانده از آنها بررسی شود. یافته های این پژوهش نشان می دهد این علما در ترویج و تأیید سبک های عزاداری و واکنش نسبت به تحریف ها و آسیب های بوجود آمده در برهه هایی از دوران صفویان نقش های متفاوتی ایفاء نموده اند.

۴۹۳.

مصدق و نهضت ملی شدن نفت

نویسنده: امین خانی

منبع: تاریخنامه خوارزمی سال چهارم زمستان ۱۳۹۵ شماره ۲ (پیاپی ۱۴)

کلیدواژه‌ها: کودتا مصدق احزاب جبهه ملی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۱۰۵۴ تعداد دانلود : ۹۵۰۳

مصدق از شخصیت های تأثیرگذار در تاریخ ایران معاصر است که در دوره ی نخست وزیری اقدامات و اصلاحات مهمی داشته است. او اولین سیاست مدار خاورمیانه بود که با ملی کردن صنعت نفت پرچم مبارزه اقتصادی با قدرت های استعماری را بر افراشت. او به طرق مختلف سرمشقی برای سران ملی گرای دیگر همچون جمال عبدالناصر بود و در این مسیر طرفداران زیادی پیدا کرد که البته مخالفان داخلی و خارجی نیز داشت. از جمله نیروهای مؤثر طرفدار مصدق در این برهه تاریخی، جبهه ملی بود. که در راستای اهداف مشترکی متشکل از گروه های مختلف ظهور یافت. ارتباط و پیوند این گروه ها و سپس اختلاف و جدایی آن ها از هم، در تصمیمات و اقدامات نخست وزیر مصدق تأثیرگذار بود. مصدق با رهبری نهضت ملی، مبارزه علیه استعمار و سپس استبداد داخلی را شروع کرد، دشمنان خارجی وی از جمله انگلیس و آمریکا به منظور منافع نفتی و اقتصادی و دشمنان داخلی وی به خاطر منش دموکرات و ضد استبدادی و انجام اصلاحاتش با وی برخورد کردند. بر این اساس، این پژوهش به دنبال بررسی اقدامات مصدق و جبهه ملی در ملی شدن صنعت نفت و دلایل شکست این نهضت می-باشد و با مرور و تحلیل بخشی از دوره ملی شدن نفت و در واقع تشکیل جبهه ملی و نقش مصدق، مبارزات و خواسته ی مردم ایران در این دوره بیان می شود و به شناخت بیشتری از جریانات و اهداف بازیگران عرصه سیاست خواهیم رسید.

۴۹۴.

سیاستهای انگلیس و آلمان در فارس در طی جنگ جهانی اول(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: عبدالله عطایی داوود نوری

منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال چهارم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۲ (پیاپی ۸)

کلیدواژه‌ها: آلمان انگلستان فارس جنگ جهانی اول

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۳۷۱۱ تعداد دانلود : ۱۱۳۵

در هنگام جنگ جهانی اول، ایران مورد هجوم کشورهای انگلیس و آلمان قرار گرفت و هردو کشور در راستای حفظ منافع خود وارد جنوب ایران و فارس شدند و استان فارس به بازی شطرنج این دو قدرت تبدیل شد که هردو کشور با اقداماتی سعی در مات کردن حریف داشتند . عوامل متعددی از نظر سیاسی در ایران عصر قاجار وجود داشت که زمینههای دخالت دو دولت انگلیس و آلمان را در ایران فراهم کرد که این عوامل عبارتند از: ناتوانی نظامی حکومت قاجار در حفظ تمامیت ارضی کشور، موقعیت جغرافیایی ایران، مختل شدن مسیر تجاری جنوب و اهمیت هند برای دولت انگلستان . پژوهش حاضر، با روش استقرایی و کتابخانهای، سعی در بررسی سیاستهای این دو کشور، در طی جنگ جهانی اول، در فارس دارد.

۴۹۵.

پژوهشی بر شهر باستانی فسا در دوران اولیه اسلامی بااستناد به مطالعات باستان شناسی و قرائن تاریخی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمدصادق روستایی رضا مهرآفرین سید رسول موسوی حاجی

منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال پنجم پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۱ (پیاپی ۹)

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۱۰۰ تعداد دانلود : ۷۹۵

۴۹۶.

چالش ایران و افغانستان بر سر منطقة چکاب (1310-1313ش)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: حمیده شهیدی

منبع: گنجینه اسناد سال بیست و ششم تابستان ۱۳۹۵ شماره ۲ (پیاپی ۱۰۲)

کلیدواژه‌ها: ایران افغانستان پهلوی اول مشاجرات مرزی منطقة چکاب امیر محمدابراهیم علم

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی پهلوی دوم جریانها

تعداد بازدید : ۱۲۷۵ تعداد دانلود : ۸۹۳

هدف: این پژوهش برآن است نخست به پیشینة مالکیت و اهمیت منطقة چکاب بپردازد، دوم این که فرآیند اختلافات ارضی ایران و افغانستان در این منطقه و سرانجام آن را بیان دارد، همچنین تأثیر سیاست کلی رضاشاه را در قبال کشورهای همجوار در این باب مورد بررسی قرار دهد. روش/رویکرد پژوهش: این پژوهش با بهره گیری از اسناد و مدارک موجود و منابع کتابخانه ای و با روش توصیفی – تحلیلی تنظیم شده است. یافته ها و نتایج پژوهش: یافته ها نشان می دهد که پیشینة مالکیت منطقة چکاب به کشور ایران تعلق داشته و از املاک موروثی امیر محمدابراهیم علم بوده است. در جریان مسألة چکاب مماشات زیادی از سوی ایران برای اجتناب از درگیری صورت پذیرفت. با این حال در ابتدا تمایل زیادی برای حفظ این منطقه وجود داشت اما بعدها سیاست دولت بر این امر قرارگرفت که چکاب را به افغانستان واگذارد و در نهایت به فروش آن به افغان ها با قیمتی پایین تر از قیمت تعیین شده از امیر ابراهیم علم رضایت داد. بنابراین، گزارش واگذاری این منطقه به افغانستان توسط فخرالدین آلتای دور از واقعیت است چراکه پیش از آمدن آلتای از ترکیه جهت داوری و رفع کشمکش مرزی میان ایران و افغانستان، این منطقه در عمل به افغان ها واگذار شده بود. این خاک بخشی را باید در سیاست خارجی رضاشاه جستجو کرد که بر پایة برداشتی خاص ازحسن همجواری شکل گرفته بود. اقدامات امیر محمدابراهیم علم جهت حفظ این منطقه از نظر ملی و حفظ تمامیت ارضی قابل تقدیر است. به نظر می رسد اگر حمایت دولت نیز وجود داشت با توجه به نفوذ محلی امیر علم و اتکا به نیروهای محلی امکان داشت این منطقه از خاک ایران جدا نشود.

۴۹۷.

بررسی یادگاری های مسجد جامع اصفهان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: فریبا سعیدی انارکی زهرا ملک پور شهرکی

منبع: پژوهش های تاریخی دوره جدید سال هشتم تابستان ۱۳۹۵ شماره ۲ (پیاپی ۳۰)

کلیدواژه‌ها: اصفهان مسجد جامع یادگارنگاره یادگاری دست نوشته

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۳۵۴ تعداد دانلود : ۷۴۴

مسجد جامع اصفهان نه تنها از نظر ارزش های معماری و هنری دارای اهمیت است، بلکه به عنوان پایگاه مستحکم اقتصادی و اجتماعی و مذهبی، در دوران حیات خود، نقش مهمی را ایفا کرده است. از دید معماران و مورخان هنر، این بنا به عنوان دایرهالمعارف هنر و معماری بررسی شده است. از دید بعضی از کارشناسان، یادگارنویسی بر دیوار بناهای تاریخی نوعی تخریب به شمار می رود؛ اما پاره ای از این دست نوشته ها حاوی اطلاعات اجتماعی، اقتصادی، مذهبی و ادبی مهمی بوده که انعکاسی از حوادث و وقایع زمان خود هستند و همچون اسنادی ارزشمند ناگفته هایی درباره زمان تاریخی خود دارند. هدف از این پژوهش، شناخت این گروه از ارز ش هاست. در پژوهش حاضر ضمن معرفی دست نوشته ها، تلاش بر آن است تا این اطلاعات از درون آن ها استخراج شود. پرسش مطرح شده آن است که در یادگاری های مسجد جامع چه اطلاعات تاریخی نهفته بوده و میزان ارتباط متن نوشته ها با این مکان مذهبی تا چه حد است. این دست نوشته ها به لحاظ شیوه نگارش و سبک ادبی و تنوع محتوایی درخور بررسی بوده و معرف ادبیات عامیانه و اعتقادات مردمی هستند که یادگاری هایشان همچون اسناد و مدارک تاریخی در مسجد به جای مانده است. بیشتر موضوعاتی که در این دست نوشته ها به آن ها اشاره شده عبارت است از: آیات قرآنی و حدیث، اشعار، نوشته های ترکیبی، اسم نویسنده و تاریخ، درخواست ها، شرحِ حال نویسی، تمرین خط و درخواست حفظ نوشته و تعدادی یادگارنگاره با نقوش مختلف بر روی ازاره های سنگی و دیوارهای گچی و ستون های مسجد. در این مقاله که بیشتر حاصل کارهای میدانی نگارندگان است، تمام قسمت های مسجد بررسی شده و تا حد امکان سعی شده است، یادگاری ها و دست نوشته ها با دقت کافی خوانده شده و نوع خط و سطح خوشنویسی و محتوای آن ها نیز مشخص شود.

۴۹۸.

بررسی تاثیر جنگ ایران و عراق بر تجدید مساله جزایر سه گانه در 1371ش/1992م(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: حسن زندیه محمود عرب اسماعیلی محمدامیر شیخ نوری محمد رستمی

منبع: تاریخ اسلام و ایران دوره جدید بهار ۱۳۹۵ شماره ۲۹ (پیاپی ۱۱۹)

کلیدواژه‌ها: خلیج فارس جنگ ایران و عراق جزایر سه گانه تجدید مساله

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی انقلاب اسلامی جنگ تحمیلی

تعداد بازدید : ۱۴۴۱ تعداد دانلود : ۹۱۴

موقعیت استراتژیک جزایر سه گانه در دهانه ورودی خلیج فارس موجب اهمیت این جزایر در حیات اجتماعی ساکنین خلیج فارس بوده است. پذیرش حاکمیت ایران به جزایر سه گانه به واسطه بروز رقابت های سیاسی و اقتصادی به رد حاکمیت ایران در 1903م/1320ه منتهی گردید که خود نقطه آغازین مساله جزایر سه گانه بود. مساله جزایر به واسطه تحولات بعدی در سطح منطقه و تحولات بین المللی ادامه یافت تا آنکه در سال 1971م.1350ش، طبق قراردادی رسمی حل و فصل شد. اما با پیروزی انقلاب اسلامی ایران و در ادامه بروز جنگ ایرانو عراق، به واسطه بروز تحولات جدید در منطقه، مساله جزایر سه گانه با ابعادی متفاوت، تجدید شد. از آنجایی که ارائه راهکارهایی در جهت حل و فصل مسائل تاریخی، مهمترین و اولین گام در راه ایجاد یک تفاهم میان کشورهای ساحلی خلیج فارس است، مساله جزایر سه گانه به عنوان یک نمونه بارز نیاز به بررسی ابعاد تاریخی و ریشه یابی علل بستر ساز دارد. سوال اصلی تحقیق این است که با وجود حل مساله جزایر سه گانه در دوران پهلوی، موضوع در دوران جنگ ایران و عراق به واسطه چه عواملی تجدید شد؟ فرض غالب بر این است که با توجه به تجربه های تاریخی در زمینه نقش اینگونه مسائل در تفاهم میان کشورهای ساحلی خلیج فارس، این مساله را باید در فرایندی چند بعدی ناشی از تحولات داخلی ایران و تاثیرات جنگ هشت ساله در خلیج فارس جستجو کرد.

۴۹۹.

ارمنستان در طول دوره های سلجوقیان و مغولان

نویسنده: رابرت بدروسیان مترجم: سجاد کاظمی صمد کاووسی

منبع: خردنامه سال ششم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۱۶

کلیدواژه‌ها: سلجوقیان ترکمانان ارمنیان ارمنستان مغولان

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۵۷۵ تعداد دانلود : ۴۴۷۴

از اواسط قرن یازدهم تا قرن چهاردهم میلادی، سرزمین ارمنستان دستخوش حملات متعدد ترک مغول شد. سلجوقیان و اتباع آنان، چادرنشینان ترکمان، در نتیجه سیاست های تجزیه طلبانه امپراتوری بیزانس در ارمنستان و نیز اختلاف میان گروه های مختلف ارمنی توانستند ارمنستان را مورد تاراج و تاخت و تاز خود قرار دهند. در طول حملات و حاکمیت سلجوقیان، بسیاری از خانواده های ارمنی پراکنده شدند و از جمله به گرجستان پناه بردند و در آنجا برای استقلال سرزمینشان اقدام کردند. در دوره های بعد مغولان نیز در پی تعقیب خوارزمشاه پا به نواحی ارمنستان گذاشتند. به رغم تلفات جانی و مالی که بر مردم ارمنستان وارد شد، مغولان توانستند به دلایل تساهل مذهبی و آزادی تجاری حمایت روحانیون، تجار، و برخی اشراف ارمنی را به خود جلب کنند، اما در ادامه با گرایش ایلخانان به اسلام، سخت گیری های مالی و مذهبی بیشتری بر مردم ارمنستان وارد شد. در طول این قرون متمادی از سلجوقیان تا مغولان، تغییرات عمده ای در ترکیب قومی و جمعیتی، اقتصاد، و اوضاع سیاسی و اجتماعی ارمنستان پدید آمده بود.

۵۰۰.

بررسی جایگاه دولت آل عُیون و نقش آن در گسترش تشیع در بحرین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سید محمود سامانی محمد زاهدی مقدم داریوش زاهدی مقدم

منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال هفتم زمستان ۱۳۹۵ شماره ۲۵

کلیدواژه‌ها: ضرب سکه تشیع بحرین مساجد آل عیون شعراء

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۰۵۰ تعداد دانلود : ۸۱۵

در بحرین قدیم، تشیع قدمتی دیرینه دارد و از اواخر قرن سوم هجری به بعد شاهد شکل گیری دولت های مختلف شیعی بوده که از میان آنها، آل عیون از حیث دیرپایی و تأثیرگذاری در گسترش شیعه اهمیت بیشتری داشته است. در این تحقیق ضمن نمایاندن جایگاه دولت شیعی آل عیون در بحرین، نقش آنان در گسترش تشیع مورد بررسی قرار می گیرد. یافته های تحقیق حاکی از ریشه دار بودن تشیع در آن سرزمین است. زمینه ها و عواملی از قرن نخست هجری موجب توسعه تشیع در بحرین بوده و با ضعف عباسیان، شیعیان این منطقه موفق به تشکیل دولت شدند. ساخت مکان های مذهبی مثل مساجد و مدارس، تربیت علما دینی و آثار علمی آنان، وجود شاعران دوستدار اهل بیت ^ ، ارتباط آل عیون و اندیشوران بحرینی با کانون های علمی و مقدس در عراق و ضرب سکه به نام اهل بیت ^ را می توان ازجمله محورهای مهم فعالیت این دولت برای گسترش تشیع دانست. شیوه پژوهش در این نوشتار، توصیفی تحلیلی و شیوه گردآوری اطلاعات، کتابخانه ای است.

درخت حوزه‌های تخصصی