علی غفرانی

علی غفرانی

مدرک تحصیلی: دانشیار دانشگاه بوعلی سینا

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین

فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۲۳ مورد.
۱.

انقلاب ثور 1357 و شورش های مردمی در افغانستان؛ زمینه ساز حمله شوروی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال ۷ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۴ (پیاپی ۲۶) 63 - 81

کلیدواژه‌ها: انقلاب ثور افغانستان حکومت کمونیستی نور محمد تره کی شورش های مردمی حمله شوروی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۹ تعداد دانلود : ۱۱۹
کودتای ثور/ اردیبهشت 1357 که در ادبیات سیاسی افغانستان بانام انقلاب ثور مشهور است؛ با اتحاد دو گروه چپ گرای «خلق» و «پرچم»، علیه دولت محمد داوودخان، صورت گرفت که موجب روی کار آمدن دولت های تحت حمایت شوروی شد. متعاقب این انتقال قدرت، تغییرات وسیعی در زمینه های اقتصادی و اجتماعی در قالب اصلاحات انجام شد؛ موجب واکنش های منفی و شورش های گسترده مردمی شد. این قیام ها به صورت غیرسازماندهی،خودجوش و با حداقل امکانات بود. با این حال دولت کمونیستی نتوانست شورش ها را سرکوب کند و می رفت که کنترل کشور را از دست دهد. سرانجام در سال 1979/1358، ارتش سرخ اتحاد جماهیر شوروی به عنوان حامی حکومت کمونیستی، به افغانستان لشکرکشی کرد. این پژوهش در پی پاسخ به این پرسش است که انقلاب ثور چه تحولاتی در افغانستان ایجاد نمود که منجر به حمله شوروی به این کشور شد؟ نتایج تحقیق نشان می دهد به دنبال عدم رضایت از حکومت جدید و اصلاحات ساختارشکنانه در جامعه ی سنتی افغانستان، موجب مقاومت مردم و بروز شورش های گسترده در اکثر مناطق کشور شد. از اینرو شوروی به عنوان حامی اصلی این حکومت، برای تثبیت اوضاع و جلوگیری از بروز حوادث بعدی، ناچار به حمله نظامی به افغانستان شد.
۲.

نماز میّت در شهرهای بزرگ ایران دوره ی اسلامی تا حمله ی مغول(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تاریخ اجتماعی سال ۱۳ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۲۶) 207-230

کلیدواژه‌ها: ایران اسلامی آیین های خاکسپاری نماز میّت مکان های برگزاری گورستان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴ تعداد دانلود : ۱۷
در ایران دوره ی اسلامی و با تاثیر از شریعت اسلام، مردگان با آداب اسلامی به خاک سپرده می شدند. از جمله آداب خاکسپاری اموات، اقامه ی نماز میت بود. اقامه ی نماز توسط خلیفه، امیران و کارگزاران حکومتی، دانشمندان دینی، قضات و خویشاوندان میّت صورت می گرفت. جامع یا مصلای شهر، مساجد، میادین، گورستان ها و مدارس شهر و گاهی نیز اماکن حکومتی، مکان های برگزاری نماز میّت بودند. نویسندگان مقاله با بررسی تاریخ های محلی و کتاب های تراجم و طبقات، و با روش توصیفی- تحلیلی، در صدد پاسخ به این سوال ها هستند که 1- چه عواملی در کیفیت برگزاری آیین دینی– اجتماعی نماز میت و محل برگزاری آن اثرگذار و دخیل بود؟ 2- چه کسانی و با چه نیات و انگیزه هایی در نماز میت شرکت می کردند؟ بررسی ها نشان می دهد که عواملی مانند پیوندهای خانوادگی، جایگاه اجتماعی و شغلی افراد و میزان و چگونگی ارتباط متوفی با ساختار سیاسی حاکم، در کیفیت برگزاری نماز و انتخاب محل برگزاری نماز میت دخالت داشت. همچنین موقعیت شغلی و اجتماعی متوفی سبب می شد تا بزرگان شهر و مردمان بسیاری با نیت قدردانی از زحمات متوفی و نیز تعظیم شعائر دینی در نماز میت شرکت کنند.
۳.

الگوی استناد به عبارت بسم الله الرحمن الرحیم در صورت جلسات 24 دوره مجلس شورای ملی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات اسنادی انقلاب اسلامی سال چهارم پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۸ 293 - 313
تعداد بازدید : ۲۴۴ تعداد دانلود : ۱۶۲
این پژوهش در نظر دارد تا با استفاده از روش پژوهش ترکیبی، به الگوی «بسم الله الرحمن الرحیم» به عنوان یکی از عبارات قرآنی بپردازد و به این پرسش پاسخ دهد که اساساً می توان الگویی برای استناد به این عبارت در صورت جلسات 24 دوره مجلس شورای ملی متصور شد؟ در مرحله اول که از روش کمی استفاده شد، با روش آماری خی دو، تک نمونه ای در محیط نرم افزار  SPSS25 به تحلیل داده های کمی پرداختیم. نتایج کمی بیانگر آن هستند که: از مجلس اول تا ششم تعداد سی وچهار مورد (9/6 درصد)، مجالس هفتم تا دوازدهم، هجده مورد (6/3 درصد)، مجالس سیزدهم تا هجدهم، سیصد و بیست مورد (8/64درصد) و مجالس نوزدهم تا بیست و چهارم به تعداد ۱۲۲ مورد (7/24 درصد)، عبارت قرآنی «بسم الله الرحمن الرحیم» به کار رفته است. در مرحله دوم به تبیین این داده ها با روش کیفی پرداختیم و به نتایج زیر دست یافتیم. بیشترین استناد به عبارت «بسم الله الرحمن الرحیم» در مجالس سیزدهم تا هجدهم بود که دوره فضای باز سیاسی از تبعید رضاشاه تا سال 1335 و کمترین آن بین سال های 1305 تا 1320 یعنی دوران حکومت استبدادی رضاشاه را شامل می گردید. به عبارت دیگر الگوی استناد به این عبارت در صورت جلسات مجلس شورای ملی به این صورت بود که در دوره های فضای باز سیاسی، تعداد استناد و افراد استناد کننده، بیشتر از دوره استبداد بود.
۴.

موضع دولت پهلوی در قبال شورش آرارات و ترسیم مرزهای شمال غرب ایران (1309- 1306 ه.ش)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال ششم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۲۰) 65 - 81

کلیدواژه‌ها: پهلوی اول شورش آرارات احسان نوری - پاشا دولت ترکیه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۵ تعداد دانلود : ۱۹۴
   از سال 1306 تا 1309 شمسی کُردهای ترکیه در منطقه آرارات بر علیه دولت آن کشور قیام کردند. هدف این قیام استقلال مناطق کردنشین ترکیه بود. دولت ایران ابتدا به علت اختلافات مرزی با ترکیه از شورشیان آرارات طرفداری کرد. بنابراین هدف از نگارش این مقاله پاسخ به این سوال ها است: دولت ایران چه موضعی در قبال شورش آرارات داشت؟ این موضع گیری چه نقشی در ترسیم مرزهای شمال غربی ایران ایفا کرد؟ فرضیه اصلی پژوهش این است که دولت پهلوی دارای راهبرد ثابتی در قبال شورش آرارات نبود و از ابتدا تا سرکوب شورشیان توسط دولت ترکیه، موضع گیری دولت ایران چندگانه و متغییر بود. در این مقاله تلاش شده با استفاده از منابع کتابخانه ای و اسنادی و با روش توصیفی-تحلیلی موضع گیری دولت پهلوی در قبال شورش آرارات و نقش آن در ترسیم مرزهای شمال غربی ایران بررسی شود. یافته های پژوهش نشان می دهد، دولت ایران سرانجام تحت تأثیر عواملی نظیر تهدیدهای ارضی شوروی و ترکیه، عدم حمایت جامعه جهانی از شورش آرارات و تمرکز حکومت پهلوی به اصلاحات داخلی، به سوی همکاری با دولت ترکیه در سرکوب شورش آرارات و پذیرش قرارداد مرزی 1310 ه.ش روی آورد.
۵.

بررسی عملکرد اقتصادی دولت سامانی در حوزه علم و دانش(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علم و تمدن در اسلام سال چهارم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۱۴ 74 - 94
تعداد بازدید : ۲۰۰ تعداد دانلود : ۲۱۱
یکی از دوره های شکوهمند تمدن اسلامی، دوره امارت سامانیان بود. سامانیان نسبت به ترویج دانش اهتمام داشتند و با حمایت مالی از دانش و دانشوران، سبب گسترش حوزه های دانش می شدند. هدف این تحقیق، پاسخ به این پرسش است که دولت سامانی چگونه با سیاست های اقتصادی خود در حوزه دانش تأثیر می گذاشت؟ پژوهشگران با انتخاب چارچوب نظری؛ « دولت یکی از مؤلفه های تأثیرگذار در حوزه دانش است و می تواند بنا به نیاز و اقتضائات خود، دانش را تولید یا گسترش و رشد آن را متوقف کند» و بر اساس منابع موجود کتابخانه ای با روش توصیفی- تحلیلی در پی پاسخ به پرسش فوق است. دستاورد پژوهش حاضر این است که: سامانیان با حمایت مالی از عالمان - در قالب معافیت دانشمندان از خراج، اعطای صله و قرار دادن موقوفات برای طلاب- در پیشرفت دانش های نقلی، گام های اساسی برداشته بودند. دیوان حِسبه سامانی در گسترش فقه سیاسی و فقه معاملات مؤثر بود. دولت سامانی با ایجاد یا توسعه جوامع، رباط ها و کتابخانه ها، به صورت عمده به گسترش دانش های نقلی و سپس دانش های عقلی کمک مؤثر می کرد. دانش های حساب و ریاضیات، نجوم و هیئت و جغرافیا، به سبب کارکرد اقتصادی که داشتند، توسط دولت سامانی حمایت شده و توسعه یافته بودند. مدارس حنفی و شافعی با حمایت مالی دولت سامانی اداره می شد و در نتیجه، فقه حنفی و شافعی پیروان زیادی در قلمرو سامانیان داشتند. دانش های نقلی و دینی به جهت مشروعیت بخشی به دولت، بیشتر مورد توجه بوده و به این سبب، توسعه و گسترش یافته بودند.
۶.

نقش شیعیان در تدوین منابع جغرافیایی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال نوزدهم بهار ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۷۳) 41 - 66

کلیدواژه‌ها: شیعه نقش علمی شیعیان جغرافیا مناطق شیعه نشین مزارات شیعی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۶ تعداد دانلود : ۴۴۹
شیعیان، همپای تحولات علمی جهان اسلام در قرن سوم هجری، به خصوص نهضت ترجمه، با تکیه بر عقل گرایی ویژه شیعی، ضمن پایبندی به مبانی فکری خود، از دانش های وارداتی استقبال کردند و به علوم کاربردی از جمله جغرافیا روی خوش نشان دادند. در این مقاله، با استفاده از منابع رجالی شیعی و غیرشیعی، زندگی نامه ها و تألیفات جغرافیایی و تاریخ های محلی موجود، اَشکال و حوزه های مختلف مطالعات جغرافیایی دانشمندان شیعی، تا قرن ششم هجری با روش تحلیلی وصفی مورد بررسی قرار گرفته است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که با وجود از بین رفتن بسیاری از جغرافیانگاشته های شیعی در گذر ایام به علل مختلف، سهم آنان در تدوین منابع جغرافیایی چشمگیر بوده است. شیعیان با اینکه اغلب در شهرها و مناطق خاصی تمرکز داشتند، در مطالعات و تألیفات جغرافیایی خود همانند نویسندگان اهل سنّت، توجه ویژه ای به جغرافیای جزیره العرب نشان دادند و به تدوین منابعی درباره قبایل عرب و مساکن آنان و نیز پدیده های طبیعی آنجا پرداختند. شیعیان همچنین، آثاری در زمینه معرفی شهرها و مناطق شیعه نشین، به ویژه شهرهای: عراق، مناطق دارای جنبه زیارتگاهی، شهرهای مأمن و یا مدفن سادات و علویان و در ججمی کمتر، آثاری در زمینه جغرافیای طبیعی و جغرافیای نجومی و انسانی پدید آوردند
۷.

حوادث و بلایای طبیعی ایالت جبال از ظهور اسلام تا حمله مغول(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تاریخ اجتماعی سال هفتم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲ (پیاپی ۱۴)

کلیدواژه‌ها: زلزله سیل حوادث طبیعی جبال بیماری های واگیردار قحط

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۸۶ تعداد دانلود : ۸۹۸
حوادث طبیعی به مجموعه حوادثی گفته می شود که منشأ انسانی ندارند و معمولاً غیر قابل پیش بینی اند. این گونه پدیده های طبیعی از آن جا که آثار منفی بر زندگی انسان دارند، به عنوان بلایای طبیعی معرفی شده اند. بنا به گزارش های تاریخی، در سده اول تا هفتم هجری قمری حوادث طبیعی زیادی در ایالت جبال که یکی از ایالت های بزرگ ایران بوده، روی داده است. در این گزارش ها که بیشتر جنبه توصیفی دارند، حجم انبوهی از بلایا به همراه شدت آسیب های وارده و کشتار فراوان مردم ذکر شده و جنبه تحلیلی آن ها بسیار ضعیف است. لذا این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی به دنبال پاسخ به این سؤال اساسی است که حوادث طبیعی چه تأثیری بر اوضاع اجتماعی و اقتصادی ایالت جبال در دوره مورد نظر داشته است. در نهایت از مجموع تحلیل ها، نتایجی به دست آمده که در متن حاضر در قالب سه دسته پیامدهای اجتماعی- فرهنگی، پیامدهای اقتصادی و پیامدهای سیاسی طبقه بندی شده اند.
۸.

پژوهشی در دانش بومی کشاورزی ایران با تکیه بر سه کتاب باقی مانده از قرن دهم هجری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ و فرهنگ پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۹۷

کلیدواژه‌ها: کشاورزی دوره اسلامی ارشادالزراعه معرفت فلاحت رساله طریق قسمت آب قلب

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه باستان شناسی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه منابع و کلیات
تعداد بازدید : ۸۰۳ تعداد دانلود : ۳۸۶
معلومات کشاورزی در زمانهای گذشته در میان خانوادههای کشاورز ایرانی، به صورت شفاهی منتقل می شد. از این رو،کتاب هایاندکی در حوزه کشاورزی تالیف شده و بر جای مانده است. در این نوشتار تلاش می شود با بررسی سه کتاب ارشاد الزراعه، معرفت فلاحتورساله طریق قسمت آب ُقلب،میزان دانش و درجه پیشرفت و مهارت کشاورزان ایرانی در استفاده از آب، زمین، شرایط اقلیمی، رعایت توالی و آیش در کشت انواع محصولات، اعتلای کیفیت محصولات، دفع آفات حیوانی و طبیعی،انبار کردن و نگهداری انواع محصولات و میوه ها و استفاده درست از منابع آبی نمایانده شود. مهارتی که علیرغم پیشرفت های علمی در زمینه کشاورزی، هنوز هم می تواند برای کشاورزی امروزایران، بسیارمفید و کارساز باشد.
۹.

موانع و مشکلات سفر حج ایرانیان در روزگار سلجوقیان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال هفتم بهار ۱۳۹۵ شماره ۲۲

کلیدواژه‌ها: سلجوقیان اسماعیلیان حجاز سفر حج قبیله خفاجه

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی سلجوقی سیاسی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی سلجوقی فرهنگی
تعداد بازدید : ۱۴۹۰ تعداد دانلود : ۷۶۱
چکیده سفر حج به عنوان یک فریضه دینی، در روزگاران گذشته سفری سخت، خطرناک و گاه بی بازگشت و همراه با مشکلات بسیار بوده است. در روزگار حاکمیت سلجوقیان بر ایران (۴۲۹ ۵۹۰ ق)، از یک طرف گاه شرایط اقتصادی نامناسب در سفر حج تأثیر می گذاشت و از طرف دیگر، حاجیان با مشکلات زیادی ازجمله ناامنی ناشی از غارتگری اعراب بادیه، حمله های ناگهانی اسماعیلیان، کمبود آب و آذوقه، قحطی و بیماری های کشنده ای مانند و با روبه رو می شدند. اختلافات سیاسی در این دوره مانند اختلافات سلاطین سلجوقی، استقلال طلبی برخی امیران عراق و اختلافات امیران مکه با امیرالحاج نیز، بر مشکلات سفر حاجیان می افزود. این مقاله بر آن است تا با استفاده از گزارش های تاریخی، موانع و مشکلات سفر حج در دوره سلجوقیان را با روش توصیفی تحلیلی بررسی کند.
۱۰.

نقش زنان در منازعات سیاسی دوره تیموری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال ششم تابستان ۱۳۹۴ شماره ۱۹

کلیدواژه‌ها: زنان خاندان تیموری گوهرشاد آغا خدیجه بیگم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۸۸ تعداد دانلود : ۹۹۵
زنان در تاریخ سیاسی ایران اغلب دارای جایگاه درخوری نبوده و نتوانستند نقش مؤثری نیز در فضای سیاسی نداشتند. اما، دوران مغولان و تیموریان از این لحاظ یک استثنا به شمار می آید. زنان در این دوران، نقش مؤثری در حوادث سیاسی ایفا نمودند و اشخاص قدرتمند و مشهور و ماندگاری از میانشان برآمدند. این زنان گاه در عرصه سیاست و نظامی گری وارد می شدند؛ گاه برای بر تخت نشاندن فرزند خود، دسیسه چینی و زمانی دیگر برای بخشش خطای بزرگان شفاعت می کردند؛ گاه سلاطین و شاهزادگان را به جنگ وامی داشتند و گاهی نیز سفیران صلح می شدند. پژوهش حاضر تصویری روشن و مستند از فعالیت ها و نقش زنان در تحولات سیاسی دوره تیموری به دست دهد. در این پژوهش، همسران، مادران، خواهران و دختران سلاطین تیموری حاکم در قلمرو ایران مورد توجه اند و همسرانِ امیران و وزیران دربار که از خاندان تیمور نبوده و منابع نیز به آنان نپرداخته اند و نیز تیموریان هند، موضوع این پژوهش نیستند.
۱۱.

راه های ایالات غرب خراسان به سوی نیشابور مقارن ورود امام رضا (ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ و فرهنگ پاییز و زمستان ۱۳۹۳ شماره ۹۳

کلیدواژه‌ها: نیشابور امام رضا (ع) شاهراه خراسان ایالت قهستان ایالت قومس راه های ارتباطی

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه جغرافیای تاریخی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی تاریخ محلی
تعداد بازدید : ۱۱۴۴ تعداد دانلود : ۶۴۹
نیشابور در دورة اسلامی بر سر راه های ارتباطی شرق و غرب واقع بود و بخش عمده ای از اهمیت سیاسی و رونق اقتصادی خود را وامدار این جایگاه جغرافیایی خاص بود. هر کاروانی که قصد گذر از شرق به غرب یا بالعکس داشت، ناگزیر باید از این شهر می گذشت. در گذر از ایالات فارس و جبال به شرق ایران دو راه عمده به نیشابور می رسید؛ راه قهستان و راه قومس. مسیر کاروان امام رضا (ع) به سوی مرو از این دو طریق تنها از نیشابور می گذشته است. علیرغم شواهد و قراینی ناچیز و غیر قانع کننده دربارة عزیمت کاروان رضوی به نیشابور از طریق قومس، به نظر می رسد این کاروان راه فارس قهستان را طی کرده است. نگارنده در پژوهش حاضر تلاش دارد پس از شرح مختصری ازموقعیت خاص جغرافیایی شهر نیشابور در دورة اسلامی، در وهلة نخست راه های ایالات واقع در غرب خراسان و به طور مشخص، ایالات جبال، فارس و گرگان به سوی نیشابور را نشان داده، آنگاه در پی پاسخ به این پرسش برآید که کدامیک از دو راه اصلی فارس و جبال به سوی نیشابور در حدود اواخر سدة 2ق و اوایل سدة 3ق پر رفت و آمدتر بوده است؟ ورود امام رضا (ع) به نیشابور در سال 200ق در همین محدودة زمانی جای می گیرد. بررسی حاضر تا حدودی ازرونق نسبی رفت و آمد در راه قهستان نسبت به راه قومس در این زمان حکایت دارد؛ رونق نسبی همان راهی که امام رضا (ع) از طریق آن به نیشابور وارد شد.
۱۲.

اهمیت تاریخی و ساختار اقتصادی شهر غَزنه در پرتو حیات سیاسی عصر غزنویان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال پنجم پاییز ۱۳۹۳ شماره ۱۶

کلیدواژه‌ها: اقتصاد تجارت غزنویان موقعیت جغرافیایی غزنه

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی غزنوی اقتصادی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی تاریخ محلی
تعداد بازدید : ۲۰۷۸ تعداد دانلود : ۱۱۸۳
شهر غزنه واقع در ایالت زابلستان با برخورداری از موقعیت جغرافیایی مناسب، در روزگار باستان تا دوره اسلامی، مرکز حکومت خاندان های قدرتمند و شاهد حوادث گوناگون بوده است. این شهر، به سبب همسایگی با خراسان، سیستان و هند، همچنین قرار گرفتن در مسیر کابل قندهار و ارتباط با مراکز تجاری مهم آن روزگار مانند بامیان، از نظر اقتصادی مهم و قابل توجه حاکمان بود. غزنه در دوره اسلامی، با حضور سلاطین غزنوی (حک: 583 351 ق / 1187 962 م.) و آغاز فتوحات آنان در قلمرو کشورهای همسایه، وارد مرحله جدیدی از تاریخ خود شد. هم زمان با متحول شدن اوضاع سیاسی غزنه، ساختاری اقتصادی آنجا نیز دگرگون گشت. این مقاله با هدف پرداختن به اهمیت تاریخی و اقتصادی شهر غزنه و افزایش این اهمیت در پرتو حیات سیاسی عصر غزنویان نوشته شده که با بهره گیری از متون تاریخی، ادبی و جغرافیایی و همچنین منابع معاصر گردآوری شده است.
۱۳.

فرهنگ بزرگداشت دانشمندان مهاجر و مسافر در شهرهای اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ و فرهنگ بهار و تابستان ۱۳۹۲ شماره ۹۰

کلیدواژه‌ها: بغداد قاهره مسافرت های علمی مدرسه نظامیه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۵۹ تعداد دانلود : ۵۹۹
مسلمانان که در سده های نخستین هجری و پیش از سلطه مغولان بر سرزمین های اسلامی، بخش وسیعی از مناطق آباد و مسکون جهان را در دست داشتند، شهرهای بسیاری ساختند و در سایه تعالیم اسلامی، در این مناطق صاحب فرهنگ و تمدن ممتازی شدند که صفت برجسته آن اسلامیت بود و در زمان خود نظیر نداشت. یکی از جلوه های این فرهنگ ارزشمند و ستون اصلی تمدن اسلامی، توجه به علم و دانش و به تبع آن بزرگداشت دانشمندان بود.دانشمندان مسلمانِ بسیاری در این گستره وسیع، پیوسته در سفر و مهاجرت بودند و از شهری به شهر دیگر می رفتند. این مقاله بر آن است تا با روش تحلیل تاریخی و ارائه نمونه هایی از گزارشهای تاریخی مورخان مسلمان، ضمن اشاره به اهداف و انگیزه های مسافرت های دانشمندان، نشان دهد که بزرگداشت دانشمندان مهاجر و مسافر که نتیجه آموزه های دینی بود، به عنوان بخشی از فرهنگ اسلامی، نزد مسلمانان نهادینه شده بود و شیوه های برخورد آنان را با دانشمندان مهاجر، شکل و جهت می داد.
۱۴.

شیوه ی درمانی داغ کردن و جایگاه و اهمیت آن در تاریخ پزشکی مسلمانان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران دوره جدید تابستان ۱۳۹۲ شماره ۱۸ (پیاپی ۱۰۸)
حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۹۸ تعداد دانلود : ۲۲۹۱۶
تاریخ پزشکی مسلمانان، یکی از عرصه های مهم در مطالعات تاریخ و تمدن اسلامی است. جامعه ی اسلامی از روزهای آغازین شکل گیری، به دلیل نیاز، به پزشکی توجه کرد و مسلمانان ضمن استفاده از تجربیات پزشکی جوامع پیش از اسلام، همچون ایرانیان، هندیان و رومیان که از طریق ترجمه منتقل می شد، به تألیف آثار و انتقال تجربیات خود مبادرت ورزیدند. کی یا داغ کردن اعضای بدن، یکی از تجربیات طبی و شیوه های مرسوم جوامع بشری در زمینه ی درمان بیماری ها بود که زمان و مکان پیدایش آن معلوم نیست و تقریباً در تمام جوامع متمدن بشری به کار رفته و نسل به نسل منتقل شده است. این اصطلاح و شیوه ی درمان که در میان پزشکان مسلمان نیز رایج شده بود، هم در احادیث و روایات دینی و هم در ادبیات ملت های مسلمان، اعم از عربی و فارسی، به شکل های گوناگون مورد توجه قرار گرفته و مراتب و اثرات خاصی داشت و تا زمان شکل گیری پزشکی جدید، برای معالجه ی بسیاری از بیماری های بیرونی و درونی بدن آدمی، به کار می رفت. در بسیاری از کتاب های پزشکی مسلمانان، درباره ی ضرورت استفاده از داغ کردن و انواع بیماری های قابل درمان با این شیوه و شکل و جنس ابزارهای مورد استفاده، مطالب قابل توجهی آمده و شیوه های اجرایی آن نیز شرح داده شده است.
۱۵.

بررسی زمینه ها و علل به قدرت رسیدن بردگان و دون پایگان در سرزمین های اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال چهارم تابستان ۱۳۹۲ شماره ۱۱

کلیدواژه‌ها: بردگان ممالیک خلفای عباسی غلامان نظامی

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ اسلام تاریخ فرهنگی و اجتماعی اسلام
تعداد بازدید : ۱۳۶۷ تعداد دانلود : ۶۶۲
یکی از نکات جالب توجه در تاریخ سرزمین های اسلامی، به قدرت رسیدن بردگان و افراد دون پایه و گاه دارای پیشینه سوء است. این گونه افراد که روزگاری به عنوان برده و غلام به دربار سلاطین راه یافته بودند، به صورت ارادی یا غیر ارادی، با استفاده از شرایط سیاسی و اجتماعی که در جوامع اسلامی پیش می آمد، می توانستند به قدرت برسند و به فرمانروایانی قدرتمند تبدیل شوند و برای مدتی سرنوشت منطقه ای را به دست گیرند، یا برای مسلمانان، خلیفه و سلطان تعیین کنند. این مقاله بر آن است تا با بررسی متون فارسی و عربی که به دست مسلمانان نوشته شده، به این سؤال پاسخ دهد که چه عوامل و زمینه هایی سبب می شد تا عده ای غلام و برده یا دون پایه بتوانند زمام قدرت و حکومت را در سرزمین های اسلامی به دست گیرند و حکومت های موروثی تشکیل دهند.
۱۶.

جغرافیای تاریخی سرزمین مَکران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ و فرهنگ پاییز و زمستان ۱۳۹۲ شماره ۹۱

کلیدواژه‌ها: بلوچستان مکران پانیذ

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۹۱ تعداد دانلود : ۸۹۶
مُکران منطقه ای وسیع در جنوب شرقی فلات ایران بود که مرزهای آن از کرمان در غرب تا حدود سند در شرق کشیده شده بود. این ناحیه وسیع از شمال به سیستان و از جنوب به دریای مکران (عمان) محدود بود. مَکران، ماکا، میکا، مُوکران، گدروزیا، ژدروزیا و... نامهایی است که در دوره های مختلف تاریخی به این ناحیه اطلاق می شده است. گستردگی مرزهای این ناحیه و موقعیت خاص جغرافیایی آنجا در کنار دریای عمان سبب شده بود شهرهایی با آب و هوای متفاوت در این ناحیه ایجاد شده و زمینه برای کشت انواع محصولات سردسیری و گرمسیری فراهم باشد. این تنوع آب و هوایی و محصولات، باعث شده بود این ناحیه به هندوستان کوچک مشهور شود. این مقاله سعی در بررسی حدود جغرافیایی مکران، به همراه شرح دقیقی از شرایط آب و هوایی، محصولات، جانوران، معادن و ...این ناحیه با روش توصیفی- تحلیلی دارد.
۱۸.

بررسی و نقد نظریات ابن خلدون در کتاب مقدمه در باره جانشینی و امامت حضرت علی (ع)

نویسنده:
منبع: پژوهش های اسلامی سال اول بهار ۱۳۸۷ شماره ۲

کلیدواژه‌ها: امامت خلاقیت ابن خلدون امام علی (ع) مقدمه جانشینی پیامبر

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام کلیات کتابشناسی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام امام شناسی
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام کلیات متکلمین
تعداد بازدید : ۳۶۱۸ تعداد دانلود : ۱۲۲۶
ابن خلدون، مورخ و متفکر مسلمان سده هشتم در شمال آفریقابود که بانوشتن کتاب معروف «مقدمه» شهرت واعتبار جهانی یافت. این مقاله برآن است تا پس از نقل اندیشه ها و نظرات ابن خلدون (فیلسوف معروف شمال آفریقاکه به عقل گرایی وتفکر فلسفی در مسایل تاریخی مشهور است)، در مبحث خلافت وجانشینی پس از پیامبر اسلام به طور عام وبحث جانشینی حضرت علی (ع) به طور خاص، به بررسی آنها پرداخته وبا استناد به منابع تاریخی معتبر ومستند، به نقد این مطالب بپردازد وجبهه گیریهای وی را در برابر امامت و خلافت حضرت علی (ع) که زاییده نگرش خاص وی است و او را تاحد تناقض گویی و وهم گرایی پیش می برد، روشن سازد .
۱۹.

تاریخ شیعه در ماوراءالنهر از سقوط سامانیان تا حمله مغول (389- 616ق)

نویسنده:
منبع: شیعه شناسی ۱۳۸۵شماره ۱۴
حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۶۳ تعداد دانلود : ۹۴۰
پس از سقوط سامانیان، سرزمین ماوراءالنهر در شرق خراسان، تحت حاکمیت اقوام ترک مسلمان، موسوم به قراخانیان، قرار گرفت که بیش از دو قرن، یعنی از سال 389ـ609 ق. (هفت سال قبل از یورش مغولان به آن سرزمین)، دوام یافت. در سده‏های پنجم و ششم هجری، گروه‏های زیادی از سادات علوی و شیعیان اسماعیلی، به سبب وجود شرائط خاص سیاسی، اجتماعی و اقتصادی، در ماوراءالنهر حضور یافته و مسکن گزیده‏اند. این مقاله بر آن است تا حضور پیروان مذاهب شیعی در ماوراءالنهر را در سده‏های پنجم و ششم بررسی کند.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان