مطالب مرتبط با کلیدواژه

طبرستان

۱.

نگاهی به تاریخ سیاسی_نظامی شهرتمیشه(ازوروداسلام تاهجوم مغولان)(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده: جمشید قائمی

منبع: مسکویه دانشگاه آزاد ری سال سوم زمستان ۱۳۸۷ و بهار ۱۳۸۸ شماره ۱۰

کلیدواژه‌ها: طبرستان تمشیه طمیس طمیشه استراباد

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۶۳۱ تعداد دانلود : ۷۴۲

تمیشه از شهرهای باستانی و مهم خطه طبرستان و در مرز طبرستان و گرگان بوده که از آن به عنوان اقامتگاه فریدون پادشاه اسطوره ای آریاییان یاد شده ، شهری که انوشیروان ساسانی (579 – 531م) مدتی در آنجا اقامت کرد و دستور ایجاد باروی مهم آن را به منظور ممانعت از تاخت و تاز ترکان و قبایل شرقی داد . این شهر در بعد از اسلام در لشکر کشی های سرداران خلفا بارها مقاومت کرد و تخریب شد و مردم آن قتل عام گردیدند . در عصیان مازیار و در کشاکش نبردهای خاندان های محلی نیز یک چند دستخوش حملات گردید تا آنکه با هجوم مغولان و تیموریان آسیب زیاد دید و از صفحه روزگار پاک گردید .

۲.

پژوهشی درباره نسبت صحیح طبرسی

نویسنده: مصطفی معلمی

منبع: پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی دوره چهل و سوم پاییز و زمستان ۱۳۸۹شماره ۱

کلیدواژه‌ها: اصفهان کاشان طبرستان طبری طبرستانی طبرسی علمای امامی مذهب تفرش

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی گروه های ویژه اسلام پژوهی، حوزه ها و مراکز اسلامی

تعداد بازدید : ۱۵۶۱ تعداد دانلود : ۱۱۴۵

در میان عالمان امامی مذهب کسانی بوده اند که به طبرسی شهرت داشته اند. برخی از محققان بر این نظرند که واژه طبرسی را باید به فتح طاء و سکون باء خواند، زیرا این واژه نسبت به طَبرِس را إفاده میکند که معرب تفرش، شهری بین کاشان و اصفهان است و نباید آن را منسوب به طبرستان دانست، چراکه منسوب به طبرستان، طبری و یا طبرستانی است. در مقابل محققان دیگری براساس منابع جغرافیایی و تاریخی و قواعد ساخت واژه نشان داده اند که طبرسی را باید به فتح طاء و باء خواند؛ زیرا نسبت به طبرستان را افاده میکند و در واقع نسبت صحیح آن است

۳.

تصحیح و تحلیل چند تصحیف در شعر خاقانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: عبدالرضا سیف مجید منصوری

منبع: پژوهشنامه زبان و ادب فارسی (گوهر گویا) دوره چهارم بهار ۱۳۸۹ شماره ۱ (پیاپی ۱۳)

کلیدواژه‌ها: اسطوره مرزبان نامه بابل طبرستان انوشیروان روضة العقول

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۶۳۹ تعداد دانلود : ۹۱۳

مرزبان نامه دربردارنده داستان ها و حکایتهای بسیار کهن است و باور بر این است که این کتاب در اصل به یکی از گویش های فارسی میانه و آن طوری که وراوینی می گوید به زبان طبری کهن تألیف شده بوده است که دو بار به طور جداگانه توسط سعدالدین وراوینی و محمد بن غازی ملطیوی به نثر فنی فارسی دری برگردانده شده است. با بررسی درونمایه داستان های آن مشخص می شود که طبق گفته وراوینی اصل کتاب از سابقه ای کهن و حتی کهن تر از آنچه وی ادعا می کند، برخوردار بوده است. این کهنگی اثر را در محتوا و درون مایه بسیاری از حکایتهای اصلی و فرعی و اشارات کنایی و لفظی آن بروشنی می توان دید. این مقاله با تحلیلی تاریخی- اسطوره ای و اجتماعی - فرهنگی از محتوا و زبان مرزبان نامه وراوینی و روضه العقول ملطیوی بر آن است تا ضمن یافتن ریشه بسیاری از داستان ها و حکایت های این اثر در باورهای کهن ایران و ملل همسایه ای که فرهنگشان بر فرهنگ ایران تأثیر گذاشته است و با استناد به آداب و رسوم اجتماعی، فرهنگی و دینی ایرانیان قبل از اسلام، تاریخ تقریبی تألیف این اثر را که مسلماً به ایران پیش از اسلام و به احتمال زیاد به اواسط روزگار ساسانیان می رسد، مشخص کند.

۴.

مضامین مشترک میان حافظ و ابن فارض(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محسن راثی

منبع: دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران ۱۳۸۶ شماره ۱۸۳

کلیدواژه‌ها: مازندران طبرستان تپورستان هیرکانی کادوسی ها

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۴۵۰ تعداد دانلود : ۸۲۴

سرزمین مازندران(=طبرستان = تبرستان)، با مناظر زیبای خود، نگینی است که در گوشه انگشتر زرین ایران قرار گرفته است. این سرزمین با دارابودن دریا، جنگل ، کوه منقوش، عجایب و قلاع ، یک مجموعه جالب و زیبایی را تشکیل داده که توجه عموم و به ویژه هرتازه واردی را به خودجلب می کند. مازندران، سرزمین پرماجراو خاستگاه افسانه، اسطوره ها، دلیران، جادوگران، سلحشوران، کوهها،دشتها،تاجران ،پیشه وران،کشاورزان، اسپهبدان ،علویان ،قیامها و حرکتهای بسیاری است که همگی صحنه های پرشور و عظیمی را در تاریخ ایران به وجود آورده اند. وسعت سرزمین مازندران دردوران کنونی، گاهی گسترش یافته و زمانی هم ثابت مانده است.در این دوران درپی تغییروسعت ، گاهی اسامی مناطق نیز تغییر می یافته چنانکه زمانی نام طبرستان از طرف غرب تادیلمان را شامل می شده و زمانی نیز تاسرحدگرگان را؛واژه های « مازندرانی»و « طبرستانی»گاهی به صورت مترادف درکنار هم قرارداشتندو از آنها یک معنی افاده می شده است و زمانی هم جدا از هم محدوده ای خاص را شامل می شده اند.

۵.

پیدایش و تطور دولت زیدیه یمن(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: سید علی موسوی نژاد علی یزدانی

منبع: تاریخ اسلام( باقرالعلوم) سال یازدهم پاییز و زمستان ۱۳۸۹ شماره ۴۳و۴۴

کلیدواژه‌ها: زیدیه طبرستان یمن الهادی الی الحق صعده

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی تاریخ

تعداد بازدید : ۱۹۱۸ تعداد دانلود : ۱۱۰۳

جنوب جزیره العرب که در کتیبه های باستانی به نام یمنت خوانده می شود از سال1200 پیش از میلاد دارای نظام های حکومتی بوده است. مورخان به این سرزمین به سبب پیشینه تاریخی آن در دوران های پیش و پس از ظهور اسلام توجه کرده اند. هم چنین در قرآن، توجه ویژه ای به این منطقه شده است. این پژوهش تاریخی به حوادث پس از ظهور اسلام در این سرزمین می پردازد و پیدایش و تطور دولت زیدی در یمن و تحولات آن را در میانه سال های 280 ـ 298 ﻫ ق / 893 ـ 911 م بررسی می کند. پیدایش این دولت در یمن و فعالیت امامان زیدی و شیعیانشان در این بخش از جهان اسلام سبب شد این دولت، تنها حکومت زیدی باشد که بیش از هزار سال پایدار بماند.

۶.

نقش شرایط داخلی ایران در شکل گیری حکومت

نویسنده: احمد بهنیافر

منبع: پژوهشنامه تاریخی انقلاب اسلامی تابستان ۱۳۸۷ شماره ۱۴

کلیدواژه‌ها: شیعه سامانیان خلافت عباسی علویان زیدیه صفاریان طبرستان نهضت حکومت طاهریان

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی تاریخ

تعداد بازدید : ۱۴۵۹ تعداد دانلود : ۶۴۲

نهضت علویان طبرستان یکی از مهمترین حرکت های شیعی زیدی در ایران محسوب می شود که در برابر دستگاه خلافت عباسی و امارت های طاهری، صفاری و سامانی ایستادگی نمود و در فاصله زمانی سال های 360-250 هـ . ق.(نیمه قرن سوم تا آغاز ربع سوم قرن چهارم هـ .ق) منشأ تحولاتی مهم در ایران گردید. در ایجاد این حرکت، شرایط داخلی ایران به ویژه مناطق شیعه نشین، زمینه های مساعد در منطقه طبرستان و نیز ظلم و ستم نسبت به مردم و عکس العمل آنها نقش بسزایی داشت. در این مقاله ابتدا به موقعیت جغرافیایی ایران در قرون نخستین اسلامی و نیز موقعیت تاریخی و جغرافیایی طبرستان و نقشی که در شکل گیری نهضت علویان داشت، اشاره می شود و سپس مباحثی چون عقاید علویان طبرستان و زمینه های شکل گیری نهضت آنها، دوره فرمانروایان علوی طبرستان و نیز تعامل و تقابل آنان با خلافت عباسی و حکومت های ایرانی طاهریان، صفاریان و سامانیان بررسی می گردد .

۷.

نقش دانشمندان طبرستانی و محیط علمی آن در انتقال دانش عصر ساسانی به تمدن اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مصطفی معلمی احد مهربان نژاد

منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال سوم زمستان ۱۳۹۱ شماره ۹

کلیدواژه‌ها: تمدن اسلامی طبرستان دانش عصر ساسانی بزیست بن پیروزان یحیی بن (ابی) منصور عمر بن فرخان محمد بن عمر بن فرخان علی بن ربن طبری

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۷۷۸ تعداد دانلود : ۱۰۵۸

غالباً در مباحث تاریخ فرهنگ و تمدن ملل مسلمان از نقش تمدن های پیش از اسلام در شکل گیری تمدن مسلمین و یا مراکز علمی موثر در انتقال مواریث علمی گذشته به عالم اسلام سخن به میان می آید. تمدن ایرانی، یونانی، هندی و مصری مهم ترین آنهاست. در یادکرد از مراکز علمی ایران در اواخر دوران ساسانیان نیز به شهر جندی شاپور و یا خراسان، به ویژه نیشاپور و مرو، شاهجان و برخی دانشمندان برآمده از این نواحی و یا مهاجر به آن، اشاره می شود. مسئله ایی که در این مقاله بدان توجه شده آن است که دانشمندان طبرستان و فضای علمی ـ فرهنگی آن چه نقشی در انتقال دانش عصر ساسانی به تمدن اسلامی داشتند؟ به نظر می رسد و فرض بر این است که طبرستان در سده های نخستین هجری، مرکزی فعال در امور علمی در حوزه های مختلف از جمله طب، نجوم و ریاضیات وحتی ادبیات پارسی بوده است. در این پژوهش با استفاده از منابع متنوع و گزارش ها و مستندات تاریخی، به نمونه هایی از دانشمندان این ناحیه اشاره و سپس تبیین و تحلیلی از چگونگی رشد علمی آنان ارائه خواهد شد. آنگاه با اشاره به شواهد تاثیر گذاری علمی آنان بر محیط جدید علمی جهان اسلام، این مقاله در صدد برخواهد آمد تا نقش طبرستان در انتقال دانش عصر ساسانی به دوره اسلامی را پی گیری نموده و نشان دهد.

۸.

جغرافیای تاریخی کُلْباد

نویسنده: سید حسین اظهری لمراسکی

منبع: تاریخنامه خوارزمی سال سوم تابستان ۱۳۹۵ شماره ۴ (پیاپی ۱۲)

کلیدواژه‌ها: طبرستان کلباد جرّ کلباد لمراسک نامیه گراودین

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۳۰۴۴ تعداد دانلود : ۵۱۷۲

منطقه کُلْباد به عنوان یکی از بخش های شهرستان گلوگاه به مرکزیت لمراسک در مازندران واقع است. قدمت نام کلباد به قرن هفتم می رسد و زمانی که کلباد، یکی از خواص مغولان به همراه «جنیتمور» یکی از سرداران مغول، مازندران و خراسان را مطیع ساختند، قسمتی از دهات املاک کبود جامه (از روستای قلعه پایان تا حدود کردکوی امروزی) به وی تفویض گردید و نام او بر روی این منطقه تاکنون باقی و جاری است. در منطقه کلباد، دو شهرک یا شهر باستانی وجود داشته که براساس برخی منابع تاریخی، قدمت آنان به دوره ساسانیان می رسد. لمراسک که امروزه مرکز بخش کلباد است و دیگری «نامیه» که محدوده گلوگاه امروزی بوده است. در زمان منصور عباسی و در دوره حاکمیت ابوالعباس طوسی بر طبرستان 44 «مسلحه» یا پادگان نظامی برای سرکوب آشوب ها ایجاد گردیده که دو پادگان در منطقه کلباد یعنی لمراسک و نامیه بوده است. از حوادثی که در منطقه کلباد روی داده، می توان به نبرد علویان طبرستان با سلجوقیان و نیز نبرد ماکان بن کاکی و همچنین جنگ کریم خان زند با محمدحسن خان قاجار در «گراودین تپه» و حفر «جرکلباد» توسط شاه عباس اول صفوی برای جلوگیری از حمله ترکمانان اشاره کرد. این مقاله به شیوه توصیفی– تحلیلی درصدد شناسایی و تبیین منطقه تاریخی کلباد با توجه به موقعیت تاریخی آن می باشد.

۹.

تجارت در قلمرو باوندیان اسپهبدیة طبرستان (466-606ه .ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مجتبی خلیفه زمانه حسن نژاد

منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال چهارم پاییز ۱۳۹۱ شماره ۱۴

کلیدواژه‌ها: تجارت دریای خزر ابریشم طبرستان باوندیان

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی تاریخ محلی

تعداد بازدید : ۱۰۰۲ تعداد دانلود : ۸۲۶

شکوفایی اقتصادی و رشد تجارت از طریق مسیرهای زمینی و دریایی از شاخصه های تاریخ سده های میانة ایران است. حمایت فرمانروایان مسلمان از فعالیت های اقتصادی، به ویژه تجارت با سرزمین های دوردست، در سیاست های آنان مبنی بر وضع قوانینی در حمایت از تجارت، ایجاد کاروان-سراها،کاهش مالیات های گمرکی و اقدام هایی از این دست نمایان است. بیشترین رونق اقتصادی این دوران، در سرزمین-هایی بروز یافته بود که در مسیرهای اصلی تجارت عصر خود قرار داشتند. طبرستان به عنوان قسمتی از اراضی تابع حکومت مرکزی که در مسیر جادة تجاری خراسان –که بعدها جادة ابریشم خوانده شد- قرار داشت، از تحولات و رشد اقتصادی جهان اسلام تأثیر پذیرفته بود. باوندیان در این دوران بر بخش وسیعی از سواحل جنوبی دریای خزر حکومت می کردند و در این نواحی سیاست های اقتصادی جدیدی به اجرا در آوردند که با برخی اصلاحات اقتصادی همراه بود. اصلاحات مورد نظر منجر به رشد شهرنشینی و اقتصاد متکی بر تجارت در طبرستان و سایر نقاط سواحل جنوبی دریای خزر شد. این نوشتار در پی بررسی وضعیت اقتصادی قلمرو باوندیان در حوزة تجارت است.

۱۰.

علل استمرار حکومت آل دابویه درطبرستان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: هوشنگ خسروبیگی آسیه ایزدیار پیربستی

منبع: تاریخ و فرهنگ بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۹۴

کلیدواژه‌ها: اعراب ساسانیان دیلمیان طبرستان اسپهبد آل دابویه

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۲۱۴ تعداد دانلود : ۸۹۴

آل دابویه عنوان خاندانی است محلی که توانست بیش از یک قرن بر ناحیه ای موسوم به پتشخوارگر حکومت نماید. آنان زمانی روی کار آمدند، که از طرفی نفس امپراطوری ساسانی به شماره افتاده بود واز طرفی دیگر سیل بنیان کن اعراب را کسی یارای مقابله با آن نبود. اما حکومت دابویگان در چنین شرایطی توانست پا بگیرد و با قدرت، تا مدتها تداوم یابد. حتی سقوط و زوال بزرگترین حکومت های عصر را چون امپراطوری ساسانیان و خلافت اموی نظاره نماید بی آنکه خللی در ماهیت حکومت محلیش ایجاد شود. به نظر می رسد آنها با استفاده از موقعیت جغرافیایی خاص خود و همچنین با اتکا به قدرت نظامی و برقراری مناسبات سیاسی و در نهایت حفظ ارزشها و سنن باستانی و اتکا به مقبولیت محلی؛ تداوم خود را تضمین نمودند. در این پژوهش با اتکا به منابع این دلایل مورد بررسی قرار گرفته است.

۱۱.

نقش و عملکرد ناصر کبیر در نشر اندیشه شیعی در طبرستان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمد شورمیج ولی الله مرادیان رمضان رضایی

منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال هشتم بهار ۱۳۹۶ شماره ۲۶

کلیدواژه‌ها: علویان طبرستان فرهنگ شیعی ناصرکبیر

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۲۷۰ تعداد دانلود : ۶۷۱

در عرصه سیاسی مهمترین نتیجه مهاجرت سادات علوی به شمال ایران در قرن سوم هجری،تأسیس حکومت شیعی علوی در طبرستان بود.در اوایل قرن چهارم هجری با شکل گیری و بنیان گرفتن مکتب ناصریه، شهرهایی چون آمل و هوسم از مراکز اصلی ترویج فرهنگ شیعی در سراسر طبرستان و دیلم به شمارمی رفتند. این نوشتار بر آن است با شیوه توصیفی و تحلیلی ، تلاش ناصرکبیر در نشر اندیشه شیعی طبرستان را مورد بررسی قرار دهد. در مجموع می توان چنین نتیجه گرفت، محبوبیت علویان در بین عامه مردم طبرستان از یک سو و تلاش ناصرکبیر در نشر اسلام و اندیشه شیعی، سبب ساخت و راه اندازی مدارس، کتابخانه ها، محافل بحث و مناظره و تدریس علوم دینی شد.تمامی این موارد در اعتلای فرهنگ شیعی تأثیرگذار بوده است.اهمیت این تلاش ها در این است که با توجه به جو سیاسی و تسنن حاکم ،این منطقه در احیای فرهنگ شیعی تلاش نموده است.

۱۲.

از طبرستان تا مازندران؛ تأملی بر دگرگونی مفهومی و جغرافیایی طبرستان از آغاز تا قرن هشتم هجری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: نبی الله باقری زاد گنجی سید ابوالفضل رضوی

منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال پنجم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۲ (پیاپی ۱۰)

کلیدواژه‌ها: مازندران طبرستان تپورستان تاریخ محلی پتشخوارگر تپوری ها

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی تاریخ محلی

تعداد بازدید : ۲۰۹۵ تعداد دانلود : ۵۴۵۴

سرزمین طبرستان از جمله مناطقی است که وجه تسمیه و حدود جغرافیایی آن مورد مناقشة بسیاری بوده است. این عنوان به طور رسمی در دوران قبل از اسلام و بخشی از دوران اسلامی (تا پایان سدة هشتم هجری) کاربرد عام داشته است. از این زمان به عللی نه چندان مشخص جای آن را کلمة مازندران گرفت. دگرگونی در نام و نشان این منطقة راهبردی از حیث اهمیت تاریخ و هویت محلی مسئلة مهمی است که هدف نوشتار حاضر قلمداد می شود. این نوشتار با رویکرد توصیفی تحلیلی، ضمن توجه به پیشینة طبرستان و ماهیت سیاسی، فرهنگی و اجتماعی آن، جایگزینی عنوان مازندران را برای حدود جغرافیایی مورد نظر بررسی می کند. حاصل تحقیقات نشان می دهد که وجة تسمیة طبرستان با ساکنان حاضر در آن و نام گذاری مازندران با ویژگی های جغرافیایی آن تناسب بیشتری داشته است. گسترة سیاسی این محدودة جغرافیایی به ویژه در دورة اسلامی نیز، بنابر عللی همچون رقابت های خاندانی، درگیری های داخلی و توسعه طلبی حکام، در نوسان بوده است.

۱۳.

زوال والیان عباسی در طبرستان

نویسنده: مظفر علی دادی گراوند علیرضا شیخ محمدی نجمیه گراوند

منبع: پژوهش در تاریخ سال دوم زمستان ۱۳۹۰ شماره ۴ (پیاپی ۵) 11 - 27

کلیدواژه‌ها: طبرستان والیان عباسی زوال

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی تاریخ

تعداد بازدید : ۴۰۲ تعداد دانلود : ۳۲۴

موقعیت جغرافیایی طبرستان به همراه سلسله های محلی، رفتار نامناسب والیان عباسی، حضور علویان در منطقه و تدین و عدالت خواهی آنان زمینه های ضعف والیان عباسی را فراهم کرد. درنهایت دعوت اهالی طبرستان از حسن بن زید علوی و پیروزی وی بر والیان عباسی، دوران تازه ای را در حیات سیاسی و مذهبی طبرستان ایجاد کرد؛ بنابراین همین عملکرد نادرست آنان باعث سقوط آنان شد. لازم به ذکر است که تاکنون پژوهشی جامع و مستقل در این زمینه انجام نگرفته است؛ بنابراین پژوهش در این زمینه ضروری به نظر می رسد. این پزوهش بر آن است تا با استفاده از روش کتابخانه ای، علل و عوامل زوال والیان عباسی در طبرستان را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد.

۱۴.

تحلیل ماهیت قدرت در سرزمین های جنوبی دریای خزر (۴۶۶-۶۰۶ ه ق)

نویسنده: زمانه حسن نژاد

منبع: پژوهش در تاریخ سال سوم تابستان ۱۳۹۱ شماره ۲ (پیاپی ۷) 37 - 48

کلیدواژه‌ها: سلجوقیان دریای خزر طبرستان باوندیان

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی تاریخ

تعداد بازدید : ۳۱۹ تعداد دانلود : ۲۵۴

سرزمین های حاشیه ی جنوبی دریای خزر در تاریخ ایران، روندی متفاوت را در تکامل حیات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی خود نسبت به سایر نقاط ایران گذرانده اند. یکی از ویژگی های این نواحی حضور و قدرت خاندان های محلی فئودال یا بزرگ مالکانی بود که نسب خود را به خاندان های حکومت گر ایران باستان یا همان طبقه ی آزادان می رساندند. مهم ترین عامل قدرت آفرین برای این خاندان ها، مالکیت بر اراضی وسیع بود که این مالکیت ضامن بقای سیاسی، اقتصادی و اجتماعی آنان پس از ورود اسلام به ایران شد. باوندیان یکی از خاندان های صاحب نفوذ بودند که در ارتفاعات طبرستان به مدت 700 سال به حیات خود ادامه دادند. این سلسله با تکیه بر اندیشه حکومتی ایران باستان و با استفاده از ویژگی های جغرافیایی ناحیه، سعی در ایجاد حکومتی نیمه مستقل یا مستقل در سواحل جنوبی دریای خزر داشت. باوندیان در سه شاخه ی کیوسیه، اسپهبدیه و کینخواریه به حیات خود ادامه دادند. این نوشتار نگاهی کوتاه به ماهیت قدرت در عرصه سیاسی طبرستان و سرزمین های جنوبی دریای خزر در عصر حکومت باوندیان اسپهبدیه مقارن با تسلط سلجوقیان و خوارزم شاهیان بر ایران دارد.

۱۵.

چگونگی استقرار و تثبیت تشیع امامی در طبرستان (از قرن سوم تا پایان هشتم هجری)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمد شورمیج رمضان رضایی

منبع: ادیان و عرفان سال ۵۱ پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲ 253 - 272

کلیدواژه‌ها: اسپهبدان باوندی تشیع امامی سادات علوی طبرستان علمای دینی تشیع

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تصوف و عرفان اسلامی

تعداد بازدید : ۵۳۴ تعداد دانلود : ۵۳۳

بررسی سیر تشیع امامی در طبرستان و چگونگی استقرار و تثبیت آن، از مباحث مهم تاریخ تشیع در ایران است. مسئله اصلی تحقیق، چگونگی سیر و تحول تشیع امامی در طبرستان از مرحله استقرار تا تثبیت آن در منطقه است؟ لذا این فرضیه طرح می گردد، طبرستان به علت شرایط خاص سیاسی و جغرافیایی و به دلیل استقبال از مهاجران علوی شیعه، فعالیت علمای شیعه و حمایت حکام محلی، شرایط مناسبی برای استقرار و تثبیت تشیع امامی داشت. هدف اصلی پژوهش مذکور، تبیین سیر استقرار و تثبیت تشیع امامی در طبرستان است. در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی به مسئله اصلی تحقیق پرداخته می شود. یافته های پژوهش نشان می دهد، عواملی چون اقامت برخی از پیروان ائمه در طبرستان، فعالیت تبلیغی سادات علوی و حضور علمای دینی و بزرگان شیعه امامی و فعالیت تبلیغی آن ها در طبرستان و حمایت حکام آل باوندی، مرعشی و برخی ملوک پادوسبانی از تشیع امامی، سبب تثبیت تشیع امامی در اوایل قرن نهم هجری در مازندران شد.

۱۶.

مصحف شناسی قرآن (5) حدادی طبری آملی و کتابت قرآن در خانقاه ابوالعباس قصاب آملی در شهر آمل مورخ 687 هجری قمری

نویسنده: مرتضی کریمی نیا

منبع: آینه پژوهش سال ۳۰ مهر و آبان ۱۳۹۸ شماره ۴ (پیاپی ۱۷۸) 99 - 105

کلیدواژه‌ها: ابوالعباس قصاب آملی محمد بن ابراهیم الحدادی الطبری الآملی کتابت قرآن در آمل طبرستان قرآ نهای ایرانی موزه هنر اسامی (دوحه)

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی

تعداد بازدید : ۵۷۱ تعداد دانلود : ۳۹۱

این مقاله به معرفی نسخ های از قرآن به خط محقق م یپردازد که در سال 687 هجری در شهر آمل )شمال ایران( کتابت شده است. کاتب نسخه محمد بن ابراهیم الحدادی الطبری الآملی در انجامه آن نوشته است که قرآن را در خانقاه بنا شده و منتسب به صوفی معروف، ابوالعباس قصاب آملی: احمد بن محمد بن عبدالکریم طبری )زنده در قرن چهارم هجری/ دهم میادی( کتابت کرده است. این نسخه که تا یکی دو دهه قبل در ایران نگهداری م یشده، پس از ارائه در خانه حراج کریستیز )لندن، 6 ا کتبر 2009 (، ا کنون به موزه هنر اسامی )دوحه، قطر( انتقال یافته است.

۱۷.

پژوهشی بر قدرت اقتصادی ایالت طبرستان در عصر ناصری به کمک تجزیۀ عنصری سکه های آن دوره به روش پیکسی

نویسنده: حسین کوهستانی اندرزی حسن هاشمی زرج آباد عاطفه بزی محمدامین سعادت مهر سپیده بختیاری

منبع: مطالعات باستان شناسی پارسه سال چهارم بهار ۱۳۹۹ شماره ۱۱ ۱۸۹-۲۰۳

کلیدواژه‌ها: سکه شناسی آزمایش پیکسی طبرستان اقتصاد ناصرالدین شاه قاجار

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی تاریخ

تعداد بازدید : ۶۵۷ تعداد دانلود : ۵۶۵

ایالت طبرستان (مازندران) به دلیل موقعیت های اقتصادی و تجاری فراوان همیشه از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده، علاوه بر آن جایگاه سیاسی بالایی نیز برای حکمرانان قاجاری داشته است؛ به همین دلایل، از دیرباز ضرابخانۀ فعالی تا سال 1288 ه .ق. در این ایالت دایر بود که در دورۀ ناصرالدین شاه قاجار (1313-1264 ه .ق.) قِران های نقرۀ فراوانی را بین سال های 1266-1264، 1274-1269، 1283-1280، 1288-1287 ه .ق. به ضرب رسانده بود. نظام ضرب سکۀ دورۀ ناصری، هرچند به صورت اسمی پیرو نظام تهران بود، اما در عمل هر شهر، نظامی خودمختار داشت و سکه های بیشتر شهرها با مقادیر متفاوت خلوص نقره به ضرب می رسید. این مسائل دو پرسش را برای ضرابخانۀ طبرستان طرح می سازد: مقدار خلوص نقرۀ سکه های ضرب شده در طبرستان چگونه بوده و سیر تغییرات آن چگونه رقم خورده است؟ سکه های ایالت طبرستان در جایگاه ایالتی مهم، دربرابر شهرها و ایالات مهم دیگر ایران نظیرِ مشهد، تبریز، تهران، اصفهان، و شیراز چگونه بوده است؟ بنابراین برای پاسخ دادن به این پرسش ها، تجزیۀ عنصری سکه های این دوره با استفاده از شیوۀ پیکسی به دلیل غیرمخرب بودن، سرعت و دقت بالای آن، پایۀ اصلی این پژوهش قرار گرفت تا تحلیلی از میزان تعهد ضرابخانۀ طبرستان به نظام مرکزی ضرب سکه در تواریخ مختلف درمقایسه با سایر شهرها و ایالات اصلی ایران عصر قاجار ارائه گردد. در این پژوهش تعداد 17 سکه در 17 تاریخ متفاوت، مورد تجزیۀ عنصری قرار گرفت که در نتیجه روند تغییرات میزان خلوص نقره به طور میانگین در دو بازۀ زمانی بین سال های 1278-1264 ه .ق. 90.13%، 1288-1280 ه .ق. 84.33%، و در کل این دورۀ ضرب 88.08%، تبیین شده و جایگاه آن ازنظر میزان خلوص نقره درمقابل ضرابخانه های مشهد (84%)، تبریز (82%)، تهران (90%)، اصفهان (84%)، و شیراز (90%) مشخص گردید. در آخر نیز اطلاعات ارزشمندی از نوع معادن نقرۀ مورد استفاده، یعنی معادن سروزیت و نحوۀ عیار زدن فلز سکه ها با فلزات مس و آهن به دست آمد.

۱۸.

نقش سامانیان در تحرکات سیاسی - نظامی طبرستان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: جواد هروی

منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال هشتم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۱۶) 31 - 44

کلیدواژه‌ها: طبرستان وشمگیر آل زیار آل بویه مداخلات سامانیان

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی تاریخ

تعداد بازدید : ۲۵۳ تعداد دانلود : ۴۲۸

نقش ناپایدار سامانیان طی یک قرن بر طبرستان ، بی سبب و حتی بی نتیجه نبود. عنصر اصلی در سلطه سیاسی و نظامی امیران خراسان بر این ولایت، نابسامانی های گسترده پس از ظهور علویان ، تضعیف استیلای خلفای عباسی و به ویژه تبدیل طبرستان به پناهگاهی برای سرداران عاصی و مدعیان بر سامانیان بود. چنانچه استیلای نظامیان بر طبرستان در این روزگار را هر آیینه می توان در راستای سیاست ورزی و مقاصد دولت آل سامان برشمرد. در چنین هنگامه ای از آتش و خون ، بی شک شمشیر آخته سرداران دیلمی در کوره تفتیده وقایع طبرستان که از سوی سامانیان به تمهید و تدبیر دامن زده و آبدیده شده بود؛ ناباورانه ساختار دولت های دیالمه را پی ریزی نمود، تا نه تنها سرنوشت ایران؛ بلکه حیات سیاسی و نظامی سرزمین های اسلامی و خلافت را نیز دگرگون سازد . نتیجه اینکه طبرستانی که خود در آغاز قرن چهارم هجری از جامعیت لازم بر تثبیت حکومتی پایدار برخوردار نبود، بسترساز ثبات سیاسی پایان قرن چهارم گردید. روش تحقیق در این مقاله توصیفی- تحلیلی و مبتنی بر استنادات به منابع و مآخذ است.

۱۹.

بررسی و تحلیل مؤلفه های مشروعیتیابی حکومت حسن بن زید علوی (250تا270ق/865تا884م)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: آرمان فروهی محمدعلی چلونگر اصغر منتظرالقائم

منبع: پژوهش های تاریخی دوره جدید سال دوازدهم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۴۶) 53 - 70

کلیدواژه‌ها: مشروعیت طبرستان علویان حسنبنزید خلافت عباسی

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی تاریخ

تعداد بازدید : ۳۷۵ تعداد دانلود : ۴۲۸

در مناسبات حکومت ها با مردم، مشروعیت از بنیان های اساسی است. حکومت ها با توجه به مقتضیات مکانی زمانی و ویژگی های درون حاکمیتی خود، برای کسب مشروعیت، از مؤلفه های مختلف استفاده می کنند. هدف حکومت ها در استفاده از این مؤلفه ها این است که در پیوستگی با ﺳﻠﻄه سیاسی خود، سیاست های مدنظر را اعمال کنند. حکومت علویان طبرستان (حک : 250تا316ق/865تا929م) هم زمان با عصر دوم عباسی (232تا334ق/847تا946م) در ﻣﻨﻄﻘه طبرستان و به دور از مرکز خلافت شکل گرفت. حسن بن زید علوی، نخستین داعی که بر زیدیان حکومت کرد، وجه مشروعیت مذهبی حکومت خود را در واگرایی با خلافت عباسی قرار داد و این سرلوﺣه سیاست های او شد. در واقع، بیشترِ حکومت های این دوره برای استحکام پایه های حکومت، مبانی مشروعیت خود را متأثر از خلافت عباسی پی می گرفتند و در این میان، حسن بن زید روشی متفاوت در پیش گرفت؛ از این رو، در این مقطع تاریخی کشمکش های فرسایشی و طولانی بین حسن بن زید علوی و عُمال خلیفه عباسی شکل گرفت. حال مقاﻟه حاضر با رویکرد توصیفی تحلیلی و بر پایه مطالعات کتابخانه ای، در پی واکاوی و تحلیل تکاپوهای مشروعیت یابی حسن بن زید علوی در حکومت علویان طبرستان است. پژوهش حاضر می کوشد به این پرسش پاسخ دهد که حسن بن زید علوی برای کسب مشروعیت حکومت خود، از چه مؤلفه هایی بهره گرفت. یافته های پژوهش از آن حکایت دارد که حسن بن زید علوی ابتدا در قامت «امام زیدی»، با توجه به ویژگی های ذاتی آن، موفق شد مردم طبرستان را در اطراف خود جمع کند و با در پیش گرفتن سیاست ضدیت با خلافت، مشروعیت حکومت خود را تقویت کند. او همچنین هم زمان، کارآمدی و توجه به مناقع عمومی جامعه را برای جلب رضایت عامه مردم دنبال کرد.

۲۰.

گسترش اسلام در طبرستان بر اساس رویکرد قرون اولیه اسلامی و قیام های مخالف اعراب(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: هادی سرافرازی حسن پساک محمدحسین خسروان

منبع: پژوهش های روابط بین الملل دوره یازدهم بهار ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۴۰) 301 - 323

تعداد بازدید : ۲۳۳ تعداد دانلود : ۱۷۳

سقوط امپراتوری ساسانی توسط اعراب مسلمان نقطه عطفی در تحولات کلان سیاسی اجتماعی ایران بوده است. امپراتوری ساسانی در طی سه جنگ جلولاء، نهاوند و قادسیه از اعراب مسلمان، شکست خورد و در نتیجه ایرانیان از سیادت و سروری به اسارت و بندگی افتادند. سرانجام سپاهیان عرب مناطق شمالی ایران و طبرستان را فتح کردند که البته فتح این مناطق بواسطه موقعیت اقلیمی و نحوه بینش مردمانش برای اعراب بسیار سخت بود، بویژه قیام های که در قرون اولیه اسلامی در این مناطق شکل گرفت کار را بر سپاه عرب بسیار دشوار کرد، از جمله قیام مازیاربن قارن که این مقابله مردم مازندان و مناطق شمالی ایران در برابر اعراب، در جهت حفظ هویت ملی و میراث کهن آباء و اجدادی به شمار می آمد. به هر حال تا به امروز بینش غالب در مورد فتح ایران توسط اعراب اینگونه بوده است، که با ورود سپاهیان عرب به سرزمین ایران، مردم به یکباره این دین و عقیده را پذیرفتند و از آن استقبال کرده اند، در حالیکه اینگونه نیست، بسیاری از مناطق ایران بویژه طبرستان، دیلمان، دماوند، و .... بواسطه رفتار خشونت آمیز عرب از پذیرفتن دین اسلام سرباز زدند و در برابر اعراب مقاومت کردند و سالیان بسیار طول کشید، تا اعراب توانستند این مناطق را فتح کنند. این مقاله به روش توصیفی تحلیلی به بررسی گسترش غلبه اعراب مسلمان در طبرستان و مقاومت در برابر آن می پردازد