درخت حوزه‌های تخصصی

در آیه 86 سوره مبارکه هود از «بقیه الله» سخن رفته است: «بَقِیَّتُ اللَّهِ خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ». تفسیر این عبارت در میان مفسران بحث برانگیز شده است. بر اساس برخی روایات در منابع شیعه مراد از این عبارت حضرت مهدی (ع) است که حجت برجای مانده الهی است. این پژوهش به بررسی حقیقت «بقیه الله» در آیه 86 سوره هود از منظر ابن عربی و جوادی آملی می پردازد. از رهگذر این پژوهش نشان داده می شود که این دو اندیشمند حضرت مهدی (ع) را مصداق بقیه الله در آیه پیش گفته دانسته اند. البته میان دیدگاه این دو دانشور تفاوت هایی هم وجود دارد. برای نمونه آیت الله جوادی آملی دیدگاه خود مبنی بر اینکه حضرت مهدی (ع) مصداق بقیه الله است را به روایات مستند می کند، ولی ابن عربی همان دیدگاه را بدون ذکر روایات مرتبط و با بیان حکمی بیان کرده است که این احتمالاً ناشی از شرائط فرهنگی، اجتماعی و سیاسی حاکم بر زمان ابن عربی بوده است که بیان عقیده تشیع جرم تلقی شده می شده است.

حوزه ی علمیه به عنوان یکی از ریشه دارترین و مؤثر ترین نهادهای اجتماعی است که متولی دین الهی به شمار می رود و توانسته است در طول زمان اولًا دین الهی را حفظ و تبیین کند؛ ثانیاً توانسته است روحیه ی دینی مردم را تقویت کند. از هزار سال پیش تا امروز این حوزه های علمیه بودند که توانستند فکر دینی مردم را هدایت کنند و به آنها روحیه ی دینی بدهند و دین را حفظ نمایند. بر این اساس می توان گفت رسالت حوزه ی علمیه پیوندی ناگسستنی با رسالت و اهداف دین الهی دارد، علاوه بر این که حوزه ی علمیه مزرع علمای دین است، همان ها که وارثان انبیاء الهی و ائمه اطهار هستند؛ لذا با نگاهی به سیره آنها و رسالتی که در پی آن بوده اند نیز می توان رسالت حوزه ی علمیه را سامان داد. در نوشته حاضر تلاش شده است مبتنی بر رسالت امام زمان(عج) که در امتداد رسالت انبیاء الهی و ائمه اطهار و ثمره بخش تلاش آنهاست و عبارت است از اقامه دین الهی و تحقق حکومت الهی بر زمین، رسالت حوزه ی علمیه مورد کاوش قرار گیرد. بر این اساس مطالب این مقاله در سه بخش کلی تنظیم گردیده است، ابتدا براساس رسالت امام زمان(عج)، زمینه های ظهور حضرت تبیین شده است، در بخش بعدی به نسبت سنجی رسالت حوزه ی علمیه با حکمرانی زمینه ساز پرداخته شده است و در انتها مؤلفه های نقش آفرینی حوزه ی علمیه در حکمرانی زمینه ساز به تفصیل ذکر شده است. در این نوشتار روش بحث در ساحت جمع آوری داده ها به صورت اسنادی و کتابخانه ای و در ساحت پردازش داده ها به صورت توصیفی و تحلیلی می باشد.

انسان و ویژگی های خاص وی در طول تاریخ نظر فلاسفه را به خود جلب کرده و خواهد کرد. فلاسفه اسلامی هم که ضمن سیراب شدن از منابع قدسی، از اصول فلسفی نیز سود جسته اند، از این مهم مستثناء نیستند. دو فیلسوف شهیر مسلمان یعنی ابن سینا به عنوان نماینده مکتب مشاء و ملاصدرا به عنوان بنیان گذار حکمت متعالیه در این باب آراء بدیعی دارند. به طور کلی در فلسفه اسلامی سبب صراحت منابع اسلامی، در خصوص خلود نفس مجرد بعد از جسد اختلاف نظر نیست. بیشتر تضارب آراء مربوط به کیفیات نفس در طول حیات آدمی است. یکی از دقیق ترین نظریات راجع به نفس نظر جسمانیت الحدوث و روحانیت البقاء صدرالمتألهین می باشد که به کمال گام به گام نفس قائل است. امروزه با پیشرفت دانش اطلاعاتی به دست آمده که موید نظر ایشان است. از جمله مسئله رشد تا آخرین لحظه زندگی در روانشناسی تحولی و آزمایش راجر اسپری که مبتنی بر روانشناسی فیزیولوژیک است. لیکن با تخصصی شدن دانش بشری شاهد پدیده ای هستیم که جامعه شناس مشهور امیل دورکیم آن را آنومی خواند، یعنی گسست رابطه ارگانیک بین شاخه های متعدد دانش، که چاره ای جز پژوهش میان رشته ای ندارد. حالتی که سبب شده پژوهش تجربی متفاوت و مفارق با روش فلسفی فرض شود. پژوهش پیش رو به روش میان رشته ای، با بهره گیری از اصول فلسفی و روانشناسی فیزیولوژیک سعی بر اثبات جسمانیت الحدوث و روحانیت البقاء ملاصدرا را دارد آن هم به روش معهود علوم تجربی یعنی تجربه آزمایشی که همان آزمایش راجر اسپری می باشد. نظر به برخی شباهت های آراء شیخ الرئیس با این اصل، پژوهش به نظریات ایشان هم معطوف است البته به روش تطبیقی و مقایسه ای.

مهمترین پرسشی که مقاله حاضر به دنبال پاسخ گویی بدان است این می باشد که چگونه می توان نظریه لذت محوری مطلق از دیدگاه قرآن کریم با رویکرد شناختی را به عنوان یکی از مبانی علوم انسانی اسلامی مطرح نمود.روش تحقیق در این مقاله تحلیلی توصیفی است. اولین گام در مقاله به تبیین نظریه لذت محوری مطلق از دیدگاه قرآن کریم با رویکرد شناختی می پردازد. گام بعدی در جستجوی برایند لذت محوری در علوم انسانی اسلامی است که در چهار مرحله موضوع، روش، هدف و مسائل علوم انسانی اسلامی بررسی و به نتایج زیر منتج شد:الف) موضوع علوم انسانی رفتارهای انسان است. در واقع هر یک از شاخه های علوم انسانی به تبیین رفتارهای انسان از جهت خاصی می پردازند.ب) پذیرش نظریه لذت محوری مطلق به عدم انحصار روش شناختی منتج می شود.ج) براساس نظریه فوق، دو افق «ملکوتی» و «ملکی»؛ برای هدف و غایت علوم انسانی اسلامی تصویر شد.د) این نظریه مفاهیم تصوری جدیدی را در علوم انسانی وارد کرده و از حیث تصدیقی نیز می تواند به لحاظ تعمیم گزاره های این علوم مؤثر باشد.

رنج یا درد یا شر، پیشینه ای کهن برای انسان ها دارد و زندگی انسان ها در طول حیات بشری آکنده از دردها و رنج هاست. گرچه وجود رنج موضوعی روشن برای هر انسانی است؛ اما مسأله چرایی رنج و نحوه مواجهه با آن همواره نیاز به کاویدن داشته است. این پرسش ها ذهن انسان را به خود مشغول می کند که: چرا باید رنج بکشم؟ و چه رویکردی نسبت به رنج باید داشته باشم؟ و آیا رنج، کارکردهای مثبتی هم می تواند داشته باشد یا سراسر منفی و تاریک است؟ و در این میان اندیشمندان علوم مختلف تلاش کرده اند برای مواجهه با این پرسش ها و عبور از این چالش پاسخ هایی بیابند. حکمای مسلمان نیز در مواجهه با این موضوع، رویکردی جدید را مطرح کردند که بر مبنای آن رنج نه تنها جنبه منفی و سیاه و تاریک ندارد؛ بلکه کارکردهای تربیتی برای انسان غریب و سرگردان در دنیای مادی به همراه خواهد داشت و می تواند انسان ساز باشد. در این تحقیق که با شیوه کتابخانه ای تدوین شده است با نگاه مساله محورانه، کارکردهای تربیتی رنج را از نگاه حکمای مسلمان بررسی می کنیم.

روایتگری داستان یکی از مفاهیم قرآنی است که در سراسر آن مشاهده می شود و به دوره مکّه یا مدینه اختصاص ندارد، گرچه طرح اولیه بیشتر داستان ها در سوره های مکّی است و در سوره های مدنی تکرار یا پیرفت دیگری از آن داستان روایت می شود. در پژوهش حاضر با کاربست چهار مؤلفه ی نحوه پراکندگی، ساخت و بسامد واژگان، ساخت نحوی و مخاطب به بررسی ساختار روایات سوره های مدنی پرداخته شده تا از رهگذر آن، ارتباط ساختار داستان ها با بستر کلام و فضای نزول تحلیل و تبیین شود. واکاوی مؤلفه های یاد شده در داستان های سوره های مدنی، این حقیقت را آشکار می سازد که روایتگریِ سرگذشتِ پیشینیان کاملاً متأثّر از زمینه ی سخن، فضای نزول آیات و احوال مخاطب است. به همین دلیل پیرفت های مختلف یک داستان در سوره های مختلف پراکنده است. همچنین با عنایت به حضور یهودیان در مدینه، داستان بنی اسرائیل بر سایر داستان ها در سوره های مدنی غلبه دارد. از سوی دیگر در سیاق روایتگری داستان، واژگانی اختصاصی و تکامد به کاررفته که زمینه بیشتر آن، داستان های بنی اسرائیل است. دو خطاب اختصاصی آیات نیز متوجه ایشان است.

غذا در رشد معنوی  عارف تاثیر بسزائی دارد از این رو توجه عارفان مسلمان به غذا تنها از آن جهت که لازمه حیات  است نبوده بلکه آن را ازعوامل موثر در رشد معرفتی  سالک می دانستند و نسبت به آن توجه بسیاری نشان داده اند که خود نمونه ای از ظرافت های  معرفتی سلوک است و درواقع برخاسته از یک نگاه معنوی و باطنی به غذا است. مبنای عرفا برای این توجه باطنی در غذا و جوانب آن؛ قران، روایات و تجربیات عرفا بوده است. این توجه باعث شده که غذا در نگاه عارفان علاوه بر آداب ظاهری، دارای جنبه های باطنی و معرفتی باشد. پژوهش پیش رو  قصد دارد به  توجهات معنوی وسلوکی عرفای مسلمان نسبت به غذا بپردازد که خود دارای ظرافت ها و جذابیت هایی است که ذیل عناوینی تبیین شده ازجمله: توجه  معنوی به غذای حلال، حرام و مشتبه، نگاه معرفتی به کمیت ونوع غذا، غذا را هدف ندیدن، ذکر در هنگام غذا ، توجه باطنی عارف به آداب عمومی و خصوصی غذا

گفت وگو به عنوان یک ابزار ارتباطی کلیدی در جوامع انسانی، نقشی اساسی در تقویت همبستگی اجتماعی و حل تعارضات ایفا می کند. این پژوهش به تحلیل تطبیقی اصول قرآنی و حدیثی در زمینه گفت وگو و تعاملات اجتماعی پرداخته و آن ها را با دیدگاه های معاصر مقایسه می کند. اصول قرآنی مانند «مجادله احسن»، «عدالت و انصاف»، «گفت وگوی آزاد»، «پرهیز از جدال بی فایده» و «صداقت»، به ویژه در آیات قرآن مانند آیه 125 سوره نحل و آیه 44 سوره طه، بر استفاده از حکمت، موعظه حسنه و نرم خویی تأکید دارند. همچنین اصول حدیثی چون «صداقت»، «احترام به کرامت انسانی» و «رعایت ادب و نرم خویی» به عنوان راهکارهایی برای برقراری روابط انسانی سالم در مواجهه با چالش های اجتماعی معرفی شده اند.در این تحلیل، این اصول با دیدگاه های معاصر مانند نظریه های «گفت وگوی میان فرهنگی»، «مدیریت تعارض»، «نظریه های اخلاقی مدرن» و «حقوق بشر» تطبیق داده شده اند. نتایج نشان می دهد که آموزه های قرآنی و حدیثی به ویژه در زمینه حل تعارضات، تقویت همبستگی اجتماعی و بهبود روابط بین فرهنگی، در دنیای معاصر کاربردهای عملی قابل توجهی دارند. این پژوهش به ویژه بر اهمیت «گفت وگو بر مبنای علم و آگاهی» و «گفت وگوی حکیمانه» به عنوان ابزارهای کارآمد در مواجهه با چالش های اجتماعی و فرهنگی تأکید دارد. از این رو، آموزه های اسلامی می توانند به عنوان راهبردهای عملی برای اصلاح اجتماعی، ارتقای روابط بین المللی و بهبود کیفیت تعاملات انسانی به کار روند.

هدف و مقدمه: تصویر مهم ترین ابزار تخیل شعری است که وقتی با آرایه ها و هنرسازه های ادبی تلفیق می شود و چیدمان هنری واژگان نیز به کمک آن می آید تصویرسازی ادبی شکل می گیرد. البته نوع نگاه شاعر به جهان اطراف خویش و ظرافت های ذهنی نقش مهمی در ساخته و پرداخته شدن تصویرها دارد. تصاویر استعاری و کنایی و مجازی در کنار تصویرسازی کلاژ به هنرسازه های شگرفی تبدیل می شود که تابلوی هنری زیبایی را می آفریند و قادر است، تا به بهترین صورت ممکن، معنا و مفهوم را ارائه کند. تصویرسازی در انواع ادبی، اعم از شعر و نثر، از اهمیت بالایی برخوردار است و اصولاً نویسنده با همین تصویر است که مقاصد خود را دقیق و تأثیرگذار به خواننده منتقل می کند و به تجسم سوژه ها و موضوعات خود می پردازد. تکنیک تصویر پردازی در اشعار پایداری و مقاومت از اهمیت فزون تری برخوردار است، زیرا موضوعی که شاعر به آن می پردازد، برای مخاطب عام و خاص، حساسیت و اهمیت بالایی دارد. بنابراین، بلاغت تصویر در این نوع شعر برای برجسته کردن بُعد احساسی و عاطفی خود و انتقال هدف خود به خوبی بسیار ضروری می نماید. شاعران مقاومت با موضوعاتی چون دلاوری، شهادت، ایثار و فداکاری، مبارزه، مرگ و زندگی، آزادی و زندانی شدن مواجه اند. این موضوعات بخش بسیاری از شعر پایداری آنان را به خود اختصاص می دهد و موفقیت آنان در انتقال و ثبت دقیق این موارد شعرشان را پویا، دقیق، تأثیرگذار و واقع گرا می سازد. بنابراین، هدف این مقاله تصویرشناسی شعر مقاومت است و اینکه شاعران مقاومت برای ترسیم موضوعات خود چگونه و با چه ابزارهایی از تصویرسازی بهره می برند.روش شناسی: در این مقاله، شعر دو تن از شاعران ایرانی و فلسطینی با روش توصیفی – تحلیلی و تطبیقی با استفاده از مقولهٔ تصویرشناسی در نقد ادبی بررسی شده و متکی بر نظریهٔ مشخصی نیست.. شاعر ایرانی نصرالله مردانی است که هم زمان با جنگ اشعار حماسی و نغزی با مضمون پایداری و پس از جنگ نیز سروده هایی با این مضمون سروده است. شاعر فلسطینی تمیم البرغوثی است که با اشعار شیوا و دقیق و حماسی خود در حوزهٔ ادبیات مقاومت فلسطین نقش برجسته ای ایفا کرده است. این پژوهش درصدد است به مطالعهٔ تطبیقی تابلوهای هنری متشکل از انواع تصویرسازی در شعر این دو شاعر از طریق پردازش عناصر و سازوکارهای تابلو هنری به کار رفته بپردازد تا پاسخی برای سؤالات ذیل بیابد: نحوهٔ ساخت تابلوی هنری در شعر دو شاعر چگونه است و از چه هنرسازه هایی بهره گرفته شده است؟ مفاهیم برآمده از تابلوهای هنری در شاعران شعر مقاومت ایران و فلسطین چیست؟یافته ها: مقاومت به لطف شاعران بزرگی در ایران و فلسطین و سایر کشورهای عربی به تابلویی سرشار از هنرسازه های تصویری و تأثیرگذار تبدیل شده است. نصرالله مردانی و تمیم البرغوثی در ایران و فلسطین از آن جمله اند. استعاره و کنایه و تکرار و تضاد مهم ترین هنرسازه هایی است که به تابلوی هنری شاعران مقاومت زیبایی می بخشد. تلاش نصرالله مردانی برای خلق تصاویر مبتکرانه، همچنین تلاش تمیم برغوثی برای ساخت تصاویری متفاوت با پیشینیان در کاربست شیوهٔ بیانی نقش مهمی ایفا کرده است. آشنایی زدایی و هنجار گریزی در ساخت ترکیب های تازه و استعاره های نو از ویژگی اشعار این دو شاعر مقاومت است؛ با این تفاوت که مردانی، به دلیل اینکه شاعر جنگ و انقلاب است، زبانی شعارگونه و پًرطمطراق دارد و دارای وزن و قافیه است و بیشتر اشعار او به ترانه های انقلابی تبدیل شده؛ این در حالی است که اشعار برغوثی با سادگی بیانی و به دور از زنگِ وزن و قافیه در قلب مخاطب نفوذ می کند. تصویر سازی کلاژ در شعر از تکنیک هایی است که این دو شاعر مقاومت در شعر خود به کار گرفته اند. البرغوثی در شعر «فی القدس» فضای شهر قدس را به گونه ای به تصویر می کشد که گویی یک عکس با دورنمای زیاد از آن گرفته است. او با تکنیک کلاژ می خواهد به خواننده بگوید که اشغال گران قدس از سرزمین های دوردست آمده اند و در آنجا ساکن شده اند و مدیریت امور قدس را به دست گرفته اند.بحث و نتایج: در این مقاله، فرآیند شکل گیری تابلوی هنری بر پایهٔ هنرسازه های بلاغی در شعر مقاومت ایران و فلسطین نشان داده شده و عناصر مهم و برجستهٔ تابلو فنی به صورت تطبیقی بررسی شده است. نتیجهٔ به دست آمده آن است که تابلوهای هنری شعر مقاومت با کمک استعاره، کنایه، تضاد و مقابله، کلاژ و آشنایی زدایی های تصویری و دیگر ابزارهای زبانی قادر است در ذهن و ضمیر مخاطب تأثیرگذار باشد و بیرون و درون شعر را با هم هماهنگ سازد. تصویرهای شاعر ایرانی، نصرالله مردانی، به تحریک و تشویق رزمندگان به مبارزه و جهاد و زنده نگه داشتن یاد شهیدان اختصاص یافته و شعر شاعر فلسطینی، تمیم البرغوثی، بیشتر ناظر بر حسرت وی از دوری قدس و تلاش برای زنده نگه داشتن یاد فلسطین در خاطر مسلمانان و فلسطینیان است.

«امانت» و «امانات» مشتق از ماده «أ، م، ن» است در شش آیه از قرآن کریم به کار رفته است و علاوه بر این در تعدادی دیگر از آیات مشتقات دیگری از این ریشه در همین معنا است و آیه ای نیز در قرآن کریم به همین نام موسوم گشته است. برخی کلمات قرآنی نیز گرچه مشتق از ریشه «امن» نیستند، اما ناظر به ارکان امانت می باشند از قبیل عرض، حمل و اشفاق؛ همچنین امانت می تواند مصادیق گوناگون و متعددی داشته باشد که بر اساس داده های گردآوری شده به روش کتابخانه ای و به کمک شیوه توصیفی- تحلیلی چنین نتیجه گرفته شده که برخی از مفاهیم قرآنی از جمله عهد، دین، رهن و خلیفه از آن جمله است؛ به خصوص آنکه از میان تمام موجودات، تنها انسان لایق مقام «خلافت الهی» گشته و این بار امانت را بر عهده گرفته است.

در تحقیق حاضر، به بررسی نظرات سید حسین نصر در مواجهه با مسئله شناسایی اقلیت های دینی پرداخته شده است. شناسایی ضرورتی انسانی است که فقدان آن از بهره وری گروه های متفاوت از مواهب اقتصادی و سیاسی شهروندان ممانعت می کند. این ایده که در تعریف امروزین از عدالت اجتماعی اهمیتی ویژه یافته است، نقشی بنیادین در طرد و پذیرش گروه های متفاوت دارد. در مطالعه آثار نصر، از دیدگاه او، درباره سهم اقلیت های دینی از بایسته های شناسایی پرسش می شود. از نظر او، طیف گسترده ای از پیروان ادیان، دارای منزلت فرهنگی و اجتماعی نیکو هستند و بیشتر اقلیت های دینی ساکن جهان اسلام، از مهم ترین مؤلفه های شناسایی برخوردارند؛ اما در اندیشه نصر، بر حقوق برابر پیروان ادیان تصریح نشده و با وجود تأکید بر اهمیت مسئله حقوق فراگیر بشری، حل نظری آن به متفکران مسلمان واگذاشته شده است. این مقاله در تنقیح نظری و مفهومی ایده شناسایی، مرهون نظریات چارلز تیلور است و به لحاظ روشی از مدل تفسیری آکسفورد بهره می برد

غایت وحی نبوی هدایت انسان ها به سوی کمال و سعادت حقیقی است. انبیا و اولیای معصوم دین وظیفه هدایت انسان ها را با ابلاغ معارف وحیانی، از طریق زبان یعنی ابزار تحقق کلام و ارتباط بین اذهان به انجام رسانده اند. استفاده از زبان و ساخت کلام، هرچه دارای دقت و ظرفیت های انتقال پیام باشد، معنا و مقصود اصلی پیام بهتر و دقیق تر در دسترس مخاطب قرار می گیرد. این امر در ارتباط اولیای معصوم دین، از جمله امام رضا(علیه السّلام) با مخاطبان هم عصرشان نمایان شده، و معبری برای القای مراتب ولایت معصومان و تمهید پذیرش مراتب ولایت از سوی آنان بوده است. نوشتار حاضر با روش توصیفی-تحلیلی کوشیده است مصادیقی از فنون به کاررفته در کلام آن امام بزرگوار را در راستای پذیرش ولایت آن حضرت، از سوی جریان ها، افکار و اشخاص عصر حیات ایشان، استخراج و ارائه کند؛ فنونی که امروزه نقش و تأثیرشان با توسعه علوم شناختی، از جمله زبان شناسی شناختی، بارزتر و جدی تر تلقی می شود. خوش سازی کلام، ارائه تمثیل، استفاده از واژگان مأنوس با ذهن مخاطب و سخن گفتن در محدوده درک مخاطب، از فنون زبان شناسی شناختی مندرج در کلام امام رضا(علیه السّلام) هستند.

براساس متون دینی، وساطت فیض یکی از شئون ولایت باطنی پیامبران و امامان است. برای درکی نزدیک به واقعیت از واسطه فیض بودن پیامبر و امام و دوری از افراط و تفریط، باید چیستی و مبانی آن را به درستی شناخت. در این نوشتار، با تکیه بر متون دینی و با اشاره به سخنان متکلمان، حکیمان الهی و به ویژه عرفای اسلامی، تفسیری از چیستی و برخی از مبانی مهم واسطه فیض بودن پیامبر و امام بیان کرده ایم. وساطت فیض در پیامبر و امام ماهیتی حقیقی دارد. اولیای الهی این مقام را به واسطه حقیقت مجرد و نوری خود دارا هستند. این مقام برای آنان در زندگی دنیا با رسیدن به بالاترین مقامات ولایت فعلیت می یابد. پیامبر و امام هدف نهایی آفرینش هستند و ظهور اشیا، کسب کمالات وجودی و بازگشت آنان به سوی حق، به واسطه وجود آنان انجام می گیرد. وحدت و صرافت وجود حق تعالی، لزوم وساطت برای ظهور حق تعالی در مرتبه اسما و فعل، جامعیت انسان کامل و توانایی برای ولایت و تقرب به حق تعالی از مبانی مهم آن است.

وجه به نقش عرف و مقتضیات زمان در صدور احکام غیرعبادی، می تواند زوایا و مسیرهای تازه ای را پیش روی محققان علوم اسلامی بگشاید. با وجود انجام تحقیقات متعدد درباره «ازدواج موقت» و تلاش صورت گرفته برای واکاوی ابعاد فقهی، کلامی و اجتماعی آن، به نظر می رسد همچنان بستر صدور این احکام، آنچنان که باید، مورد بررسی قرار نگرفته است. این در حالی است که احکام متعه از همان سال های نخست هجری، مورد مناقشه صادرکنندگان حکم و از چالش برانگیزترین مسائل میان عامه و امامی مذهبان بوده است. نوشته حاضر، با روش توصیفی و نگاهی فرایندی به شواهد، می کوشد تا روند و سازوکار صدور این احکام را در عصر پیامبر، خلفا و ائمه:، به تصویر درآورد. نتایج تحقیق، نشان از تأثیر جدی قواعد رایج در میان مردم، و همچنین شرایط سیاسی و اجتماعی عصرائمه در صدور احکام تکلیفی الزامی و ترجیحی ازدواج موقت دارد.

گاه در قرارداد شرط می شود که اگر مشروط ٌعلیه به تعهد خود در زمان مقرر عمل نکند، عوض قراردادی به وی پرداخت نمی شود. چنین شرطی که شرط «محیط بر عوض» نامیده می شود، ممکن است تعادل عوضین و وضعیت معمولی معاوضه را برهم زند و موجب تردید در جواز آن شود. مقرره قانونی خاصی درباره این نوع شرط در دست نیست و در مورد آن باید به قواعد عمومی رجوع کرد. یکی از شروط باطلِ مبطل شرطی است که با مقتضای ذات عقد ناسازگار باشد. در برخی از آثار حقوقی و آرای قضایی، شرط محیط بر عوض باطل تلقی گردیده و به قاضی حق تعدیل قرارداد اعطا شده است. این مقاله با استفاده از روش تحلیلی توصیفی در صدد معرفی و نقد این نظریه و اثبات این مطلب است که اگر احاطه شرط بر عوض در مرحله تشکیل قرارداد باشد، مُبطل عقد است؛ اما در صورتی که احاطه پس از تشکیل عقد و در اثر تخلف یکی از دوطرف حادث شود، خللی در عقد سابق وارد نمی کند.

تلقی عمومی بر تحقق کرامت به دست اولیاء الهی است، اما مسئله ولایت تکوینی از مسائل اختلافی میان اندیشمندان مسلمان است. در اینکه فاعل حقیقی در تصرف خارق العاده کیست و محدوده تصرف ائمه (ع) چقدر است، میان عالمان اختلاف نظر وجود دارد. بررسی مبانی ابن ابی جمهور در مسئله ولایت حائز اهمیت است؛ او از اوّلین متکلمان شیعی است که مبانی تصوف را وارد علم کلام کرد و «ولایت» را با مبانی صوفیه تبیین کرد. این پژوهش با روش توصیفی - تحلیلی، به تبیین مبانی ابن ابی جمهور در مسئله ولایت پرداخته است. از مبانی او در مسئله ولایت، می توان به وحدت شخصیه وجود، قاعده الواحد، قاعده علیت و حقیقت محمدیه اشاره کرد. او با پذیرش مبانی مذکور و تأثیر تام از تصوف ابن عربی و حکمت اشراق، مبانی آنان را در تبیین تصرف تکوینی پیامبر (ص) و ائمه(ع) گردن نهاده و در مقابل دیدگاه متکلمان مطرح کرده است.

رسولان ظاهری پیامبران مرسلی هستند که برای شکوفایی و درخشش عقول انسان که به مثابه رسول باطنی تلقی می شوند، نقش آفرینی می کنند؛ ازاینرو،پژوهش در این موضوع حائز اهمیت است. ولی ممکن است این شبهه ایجاد شود که باوجود رسولان باطنی لزومی بر وجود رسولان ظاهری نیست و این می تواند جامعه اسلامی را دچار چالش اعتقادی کند؛ درنتیجه، این پرسش مطرح می شود که رسولان ظاهری چگونه می توانند در شکوفایی رسولان باطنی نقش داشته باشند؟ فرض بر این است که رسولان باطنی به تنهایی برای هدایت و سعادت انسان ها کفایت نمی کنند و نیاز به انبیا و رسولان بیرونی است تا غبار از عقل انسان بزدایند و فطرت او را بیدار کنند. این مقاله با ابزار کتابخانه ای و روش توصیفی تحلیلی به «چگونگی نقش آفرینی رسولان ظاهری در شکوفایی رسولان باطنی» پرداخته است. یافته های پژوهش نشان می دهد که شکوفایی رسولان باطنی فرایندی دارد که انبیای الهی و ائمه: در آن نقش دارند و زمینه را برای رشد و شکوفایی عقول مهیّا ساخته و با موانع شکوفایی آن مقابله می کنند.

در ابتدای بسیاری از آثار کلامی سخن از معرفت و ضرورت آن است. از دیدگاه بسیاری از متکلمان، نخستین واجب اعتقادی، تأمل در ادله شناخت خداوند است و وجوب معرفت نبی در رتبه پس از آن قرار دارد. دلایل اقامه شده بر وجوب معرفت خداوند، می تواند در وجوب معرفت نبی هم به کار آید، زیرا ملاک لزوم آن یکسان است. اساساً شناخت خداوند بدون شناخت نبی فایده ای ندارد؛ زیرا معرفت تفصیلی نسبت به خداوند و شناخت تکالیف الهی جز با شناخت پیامبر به دست نمی آید. این مقاله با نگاهی تحلیلی و تطبیقی به بررسی این مهم در دانش کلام پرداخته و به این نتیجه رهنمون شده است که متکلمان با دلایلی همچون: حکم عقل به لزوم دفع ضرر، وجوب شکر منعم و قاعده لطف، بر ضرورت شناخت پیامبر استدلال کرده اند که برخی موارد آن نیازمند تأمل بیشتر است.

خداوند متعال بهترین بندگان خود را ارسال و کتاب هایی آسمانی نازل فرموده تا تربیت انسان ها به بهترین وجه انجام پذیرد، اما علی رغم آن برخی از متربیان این مکتب به جای هدایت راه کج را پیمودند، تلاش در جهت بازگشت این دسته از متربیا به راه هدایت را تربیت اصلاحی نامیدیم. تربیت اصلاحی در مقابل تربیت ابتدایی و غالبا برای تربیت آن دسته از متربیانی است که به هر دلیل از تربیت صحیح محروم بوده و مربی برای اصلاح و تغییر در صفات و رفتار ناپسند آنان در ساحت های عبادی، اعتقادی، سیاسی و اجتماعی، در سه عرصه شناختی، عاطفی، و رفتاری فعالیت می کند. این پژوهش با مطالعه احادیث و سیره پیامبر اکرم (ص) و اهل بیت (ع)، روش های تربیتی رفتاری که موثر در اصلاح متربی هستند را معرفی و تبیین می کند؛ منظور از روش های رفتاری هر نحوه اقدام و عمل است که در راستای اصلاح و تغییر رفتار افراد خطاکار انجام شود اعمّ از اینکه خود مربّی اقدام کننده باشد یا وادار کننده متربّی به اقدام باشد. و روش های آن عبارتند از: الگودهی، تغییر و اصلاح عادات، دعوت به توبه، دعا وتوسل، تلقین، رفق و مدارا، تغافل، عفو، تهدید، برخورد قاطعانه، تنبیه بدنی، این روش ها که هریک حاکی از یک رفتار هستند می توانند در اصلاح تربیت متربی موثر باشند. این تحقیق با استفاده از روش توصیفی تحلیلی به دسته بندی احادیث مرتبط با موضوع پرداخته و روش های رفتاری در تربیت اصلاحی را از آن احادیث بر بررسی کرده است.

مقابر حظیره ای خراسان بزرگ از نمودهای برجسته معماری در سده های مختلف اسلامی است. حظیره مزاری در فضای آزاد و محصور با چوب، آجر یا سنگ است تا به تأکید پیامبر اسلام(ص) مبنی بر تدفین در محل غیرمسقف عمل شود. هدف از پژوهش حاضر، گونه شناسی معماری حظیره های نواحی خراسان بزرگ برای شناساندن سیر تحول ساخت آنها از نظر فرم، تحلیل موقعیت فضایی، نوع مصالح، تزئینات، وجوه افتراق و اشتراک هر یک است. یافته های تحقیق حاکی است که حظیره های مطالعه شده، در سه گونه ساده (سده های سوم تا چهارم قمری)، ترکیبی ساده (سده های پنجم و ششم تا چهاردهم قمری) و ترکیبی پیچیده (سده های هشتم تا چهاردهم قمری) قابل دسته بندی است. در هر دوره تاریخی، تغییرات قابل توجهی در ساختار، موقعیت مکانی و تزئینات حظیره ها روی داده است. رویکرد نظری مقاله، مطالعات تاریخ فرهنگی با ابزار گردآوری اطلاعات از طریق مطالعات کتابخانه ای و بازدید میدانی است.