درخت حوزه‌های تخصصی

علوم اسلامی

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۳٬۲۴۱ تا ۳٬۲۶۰ مورد از کل ۷۳٬۸۶۰ مورد.
۳۲۴۱.

تبیین مفهوم شجاعت در شاهنامه فردوسی و ارائه راهکارهای آن برای تربیت حماسی کودکان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت سال ۳۱ تیر ۱۴۰۱ شماره ۲۹۵ 85-95

کلید واژه ها: شاهنامه فردوسی تربیت حماسی حماسه شجاعت پروری کودک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۸ تعداد دانلود : ۲۲۲
تربیت حماسی ازجمله ساحت های مهم تربیتی است که نقش بسزایی در تربیت نسلی شجاع، عدالت خواه، نوع دوست، مبارز، قوی و نترس، ظلم ستیز و مانند آن دارد. یکی از این مؤلفه های مهم حماسی، شجاعت و دلاوری است. شجاعت محوری ترین عنصر حماسی در شاهنامه فردوسی به شمار می رود. بدین منظور پژوهش حاضر با هدف تبیین مفهوم شجاعت در شاهنامه فردوسی و ارائه راهکارهای آن برای تربیت حماسی کودکان صورت پذیرفته است. روش این پژوهش از حیث هدف کاربردی و از لحاظ رویکرد، کیفی است و از حیث جمع آوری اطلاعات به شیوه تحلیلی واستنباطی نگاشته شده است. جامعه پژوهش، شاهنامه فردوسی و آثار وابسته به آن بوده است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که حکیم ابوالقاسم فردوسی شجاعت و مبارزه را با عقلانیت و اخلاق مداری توأم کرده و عشق به وطن و دیگردوستی را جایگزین خوددوستی کرده که با استنباط از آن می توان در قالب مؤلفه هایی همچون روش الگویی، قصه گویی، آموزش تفکر انتقادی، توکل، مراقبه، خودگردانی، در تربیت حماسی کودکان تأثیرگذار بود.
۳۲۴۲.

شبهه ابن کمّونه؛ پیشینه و برهان فرجه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت سال ۳۱ شهریور ۱۴۰۱ شماره ۲۹۷ 37-45

کلید واژه ها: ابن کمونه شبهه ابن کمونه تعدد واجب الوجود برهان فرجه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۴ تعداد دانلود : ۱۵۸
یکی از بحث برانگیزترین شبهات مطرح در میان قدمای فلاسفه اسلامی، شبهه ابن کمّونه یا افتخارالشیاطین است. به اذعان بسیاری از متقدمین، این شبهه چالشی جدی را پیش روی حکمای آن زمان قرارداد؛ به طوری که پاسخ به شبهه را افتخارالملائکه نام نهادند. با نظر به برخی از برهان های روایی، همچون برهان فرجه، می توان پاسخی به شبهه داد که کارآیی خود را در تمامی نحله های فکر فلسفی اعم از اصالت وجود یا ماهیت حفظ کند. ما در این مقاله از طریق توصیف و تحلیل محتوا به دنبال بررسی شخصیت واضع شبهه به منظور ارائه تصویری روشن از مبدأ شبهه و تقریر برهان فرجه در خصوص چگونگی پاسخ به آن هستیم. به نظر می رسد شبهه ابن کمّونه زمینه ای مشترک در میان جهان شناسی مغان ایرانی و ثنویت آنها ازیک سو، و مباحث وجودشناختی در فلسفه مشاء از سوی دیگر داشته باشد. طبق پاسخ برهان فرجه فرض دو واجب بالذات مقتضی تسلسل و واجب الوجودهای بی نهایت خواهد بود.
۳۲۴۳.

تبیین مولفه های تمدن سازی اسلامی در آیات قرآن: مرور نظام مند(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: قرآن، فرهنگ و تمدن سال سوم پاییز ۱۴۰۱شماره ۱ (پیاپی ۹) 94-127

کلید واژه ها: تمدن سازی اسلامی نظام سازی آیات قرآن مرور نظام مند تحلیل محتوا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۴ تعداد دانلود : ۱۹۱
هدف پژوهش حاضر مرور نظام مند پژوهش های انجام شده در مورد تمدن اسلامی و تمدن نوین اسلامی برای پاسخ گویی به این پرسش است که این پژوهش ها با تکیه بر آموزه های قرآنی، برای تمدن سازی اسلامی چه مولفه هایی ارائه می دهند؟ در پاسخ به این پرسش از طریق روش مرور نظام مند 605 پژوهش در زمینه موضوع مدنظر، در بازه زمانی 1390 تا 1400 که در نشریه های علمی معتبر داخلی ارائه شده اند، ارزیابی و در نهایت 20 مقاله به صورت هدفمند انتخاب شد؛ و با تحلیل محتوا و ترکیب نظام مند ادبیات مربوط این نتایج بدست آمد که مولفه های تمدن سازی اسلامی در آیات قرآن، در دو حوزه قابل دسته بندی هستند: 1- نظام سازی، شامل: شکل گیری دولت مقتدر و باکفایت اسلامی، شکل گیری جامعه فرهیخته و کارآمد اسلامی، شکل گیری نظام اقتصادی رشدیافته و بالنده، شکل گیری نظام فرهنگی مطلوب. 2- زیرنظام های تمدنی، شامل: عدالت گستری ، علم گرایی و تولید آن، آزادی و آزاداندیشی، عقلانیت و خردورزی، اخلاق مداری، ایجاد خودباوری و اعتماد به نفس در جامعه، وحدت گرایی و انسجام، قانون مداری، امنیت ، تولید فکر و نظریه پردازی، بکارگیری نخبگان علمی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی؛ نظم و انضباط، استقامت اجتماعی، ارزشمند شمردن کار و تلاش در جامعه، توسعه و رفاه عمومی، مبادله معرفتی با دیگر جوامع و ملل، نگرش توحیدی، آینده نگری، تساهل و مدارا.
۳۲۴۴.

نقش یزید بن شجره رهاوی در ناپایداری موقعیت امام علی(ع) و پایداری معاویه در مکه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوی سال ۱۳ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۲۶) 125-146

کلید واژه ها: یزید معاویه مکه حج علی (ع) قریش قثم خدری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۲ تعداد دانلود : ۱۲۸
این پژوهش در راستای نقش نیروهای مذهبی و نخبگان قبیله ای در حوادث تاریخ اسلام در قرن نخست هجری به تحلیل شخصیت یزید بن شجره رهاوی و نقش وی در ناپایداری خلافت امام علی(ع)و تثبیت موقعیت امویان می پردازد. یزید دارای گرایشهای عثمانی بود. در دوران خلافت امام علی (ع) از کوفه به شام رفت و در نبرد صفین معاویه را همراهی کرد. از مراجع دینی و رجال سیاسی شام به شمار می رفت. فرماندهی شامیان را در غارت مکه و گرفتن بیعت برای معاویه برعهده داشت. روش پژوهش، مطالعه تاریخی و مبتنی بر جمع آوری داده و تحلیل و توصیف آنها است و با استفاده از شیوه کتابخانه ای و منابع اسلامی به این سوالات پاسخ داده می شود که یزید چگونه در تضعیف موقعیت امام علی (ع) و تثبیت معاویه و امویان در مکه نقش داشت، عوامل موثر در این موفقیت چه بود؟ معاویه و امام علی(ع) چه نقش و جایگاهی داشتند؟ در این پژوهش روشن می گردد سوابق دینی، اجتماعی و سیاسی یزید و جهت گیری او در رویارویی با امام علی(ع) در مکه، سبب بکارگیری وی توسط معاویه شد. یزید نقش مهمی در تزلزل موقعیت امام علی (ع) ، تقویت معاویه و تثبیت خلافت امویان ایفا کرد. راهبرد اصلی امام علی (ع) در این قضیه دفع توطئه معاویه و شامیان براساس سه مقوله مهم جهاد، ضرورت حفظ حرم الهی و اقامه حق بود. از دیگر عوامل موفقیت نسبی رهاوی عبارتند از: نقش قریش و دیگر مخالفان امام، سوء تدبیر قثم بن عباس وسازش پذیری مردم.
۳۲۴۵.

مشروعیت و مقبولیت حکومت دینی از دیدگاه علامه مصباح(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: حکومت اسلامی سال ۲۷ زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴ (پیاپی ۱۰۶) 55-82

کلید واژه ها: علامه مصباح مشروعیت مقبولیت جمهوریت مشروعیت الهی حکومت دینی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۷ تعداد دانلود : ۱۰۸
پس از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی ایران، مسأله مشروعیت و مقبولیت نظام اسلامی در کانون توجه اندیشمندان در حوزه مسائل سیاسی و فلسفه سیاست قرار گرفت. انگیزه برخی از پرداختن به این مسأله، روشن گری در راستای تبیین سرشت واقعی حکومت دینی بود و برخی دیگر با پرداختن به این مسأله، در پی ارائه تصویر دل خواه خود از حکومت دینی بودند. گروهی مشروعیت را همان مقبولیت نظام تفسیر می کنند، ولی بعضی دیگر مشروعیت نظام دینی را جدای از مقبولیتش تفسیر می کردند. در این میان، علامه مصباح خود را موظف به نظریه پردازی درباره مسأله مشروعیت و مقبولیت حکومت اسلامی می دیدند. ازاین رو، در این زمینه بسیار فعالانه کار کرده و نتایج تحقیقات شان را در اختیار دیگران قرار دادند. در این مقاله بر آنیم دیدگاه علامه مصباح را در این باره تبیین کنیم؛ چرا که دیدگاه این اندیشمند از سوی منتقدان ایشان تفسیر درستی نشده است لذا پاسخ به نقد منتقدان پیرامون دیدگاه علامه مصباح ضروری است.
۳۲۴۶.

نقد تحلیلی سه شبهه ابن تیمیه درباره شأن نزول آیه «ولایت»

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی نامه جامعه سال ۲۰ بهار ۱۴۰۱ شماره ۱۴۱ 7 - 28

کلید واژه ها: آیه ولایت شأن نزول آیه ولایت شبهات ابن تیمیه درباره شأن نزول آیه ولایت پاسخ های نقضی به شبهه ابن تیمیه پاسخ های حلی به شبهه ابن تیمیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷ تعداد دانلود : ۴۷
یکی از مهم ترین آیات مورد استناد دانشوران شیعی در راستای اثبات امامت حضرت علی بن ابی طالب(ع)، آیه معروف به آیه «ولایت» است. ابن تیمیه با طرح چندین شبهه، کوشیده است تا دلالت این آیه بر امر مذکور را مورد خدشه و انکار قرار دهد. از جمله شبهات طرح شده توسط این چهره مشهور اهل سنت، شبهاتی است درباره شأن نزول آیه مورد اشاره و قطع ارتباط آن با امامت امام علی(ع) در این نوشتار (که با استفاده از منابع کتابخانه ای و با شیوه توصیفی و تحلیلی تدوین یافته است)، شاهد نقد تحلیلی این سلسله از شبهات خواهید بود. یافته های پژوهش حاکی از آن است که ابن تیمیه نخستین کسی است که با صراحت، نزول آیه «ولایت» در راستای اثبات امامت امام علی(ع) را انکار نموده و مدعی اجماع بر تکذیب آن گردیده است. با توجه به اینکه جمعی از دانشوران اهل سنت همانند طبری، ابن ابی حاتم رازی و بغوی و... (که مورد وثوق ابن تیمیه می باشند)، درستی شأن نزول مذکور را تأیید نموده اند، نادرستی و برخلاف اجماع فریقین بودن موضع ابن تیمیه در مورد شأن نزول «آیه ولایت»، حقیقتی تردیدناپذیر است. همچنین کثرت روایات دال بر صحت شأن نزول مورد نظر و مستند بودن پاره ای از نظرات فقهی تعدادی از فقیهان به آنها، حاکی از حجت و معتبر بودن آنها است.
۳۲۴۷.

علت شناسی تطور زمانی ادله فقیهان امامی درباره شهادت ثالثه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات فقه اسلامی و مبانی حقوق سال شانزدهم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۴۵ 103 - 131

کلید واژه ها: شهادت ثالثه اذان شیعه فصول اذان تحول در فتاوا تاثیر جامعه بر فتوا روش استنباط

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۶ تعداد دانلود : ۱۲۶
افزودن شهادت ثالثه(اشهد انّ علیاً ولی الله) به اذان و اقامه از قرون ابتدایی در میان فقیهان امامیه مطرح بوده است، اما سؤال مهم اینکه چگونه شهادت ثالثه با وجود انضباط شدید در روش فقهی متأثر از جامعه دچار تحول از منع تا الزام شده است؟ پاسخ به این سؤال حاوی نکات روش شناختی در فقه و نیز نشان دهنده چگونگی اثرگذاری جامعه بر استنباط است. در این مقاله دیدگاه های فقیهان امامیه به روش توصیفی و با مراجعه به منابع فقهی از دوره اصحاب ائمهD تا دوران معاصر درباره شهادت ثالثه در اذان و اقامه جمع آوری شده است. در حین بررسی دیدگاه های فقهی در چهار دوره زمانی راویان شیعه، شیخ صدوق تا قرن دهم، قرن یازدهم و دوازدهم و قرن سیزدهم تا عصر حاضر، ادله و روش های فقهی ایشان مورد توجه و تحلیل قرار گرفته است. علاوه بر مستندات فتاوا، شرایط اجتماعی هر دوره نیز بررسی و اثر آن بر فتوا نشان داده شده است. در نتیجه این پژوهش، روشن می شود که فقه چکونه در طول زمان تکامل یافته و چطور از واقعیت های اجتماعی تأثیر می پذیرد؛ نیز اگر تأثیرپذیری فقه از جامعه به صورت دقت بیشتر در اجتهاد و کشف دلایل دقیق تر برای پاسخ به موضوعات مورد نیاز جامعه باشد، این تحول ها با انضباط روشی در استنباط تعارض ندارد. اتقان روش فقهی، محصول نهایی این تطور را ترجیح گفتن شهادت ثالثه با این قید تکمیلی کرده است که نباید در نگاه عرف جزو فصول اذان محسوب شود. این قید تکمیلی برآمده از قواعد کلی فقه و بدون تأثیرپذیری از جامعه است.
۳۲۴۸.

تحلیل خطاهای مترجمان نوآموز در ترجمه احادیث و روایات برمبنای الگوی کریستین نورد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ترجمه قرآن و حدیث دوره ۹ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۱۸ 138-102

کلید واژه ها: آموزشِ ترجمه تحلیل خطا ترجمه روایات و احادیث کریستین نورد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۱ تعداد دانلود : ۸۷
این مطالعه با تمرکز بر ترجمه های گروهی از دانشجویانِ رشته مترجمی زبان عربی، به تحلیل خطاهای پُربسامدِ ایشان در ترجمه احادیث و روایات پرداخته و کوشیده خطاهای ایشان را دسته بندی کرده، دلایل وقوع هر نوع خطا را شناسایی نماید و نحوه اصلاحشان را روشن سازد. روش مطالعه، تحلیلی- توصیفی و برمبنای الگویی است که کریستین نورد برای طبقه بندیِ خطاهای ترجمه ارائه کرده و ضمن آن خطاهای مترجمانِ نوآموز را در چهار نوع خطای «منظورشناختی، فرهنگی، زبان شناختی و مختصّ نوع متن» دسته بندی کرده است. بر مبنای این الگو خطاهای ترجمه آموزان در این مطالعه به ترتیب بسامدِ وقوع عبارت اند از: منظورشناختی (98.3 %)، مختصّ نوع متن (94.3 %)، زبان شناختی (72.5 %) و فرهنگی (55 %). به همین ترتیب، دلیل خطاهای ایشان در هر نوع، ضعف در این محورهاست: «بازسازیِ روابط منطقی میان جمله ها در ترجمه»، «انتقال معنای عناصر مختصّ به گفتمان روایات و احادیث»، «فهم ساخت زبانیِ جمله ها و انتقال معنای دقیق آن ها» و «انتقال دلالت های تعابیر فرهنگی و عناصر فرهنگ محور». اصلاح این خطاها در تدریس، منوط به استفاده از مجموعه ای نظام مند از روایات و احادیث است که براساس انواع خطاها دسته بندی شده باشند تا بتوان در هر دسته با تمرین نمونه های متنوع، مهارت ترجمه آموزان را در حل چالش های ترجمه این متون به طور منظم ارتقاء داد.
۳۲۴۹.

مطالعات تفسیری قرآن کریم در ایران معاصر؛ جریان ها و رویکردها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم قرآن و حدیث سال پنجاه و چهارم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱۰۸ 33 - 52

کلید واژه ها: تفسیر قرآن کریم جریان های تفسیری گفتمان این همانی دیانت و سیاست ایران پس از انقلاب اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۸ تعداد دانلود : ۱۳۲
مطالعات تفسیری در ایران در بازه زمانی چهار دهه پس از تأسیس جمهوری اسلامی گسترش قابل ملاحظه ای داشته است. این جستار با تحلیل شرایط تاریخی و اجتماعی این دوران و گفتمان های موجود به جریان شناسی مطالعات تفسیری اهتمام داشته و در فضای فرهنگی ایران دو جریان تفسیری را شناسایی کرده که هر یک به نوبه خود طیف های مختلفی را در خود گنجانده اند. جریان تفسیری نخست، جریانی است مبتنی بر گفتمان این همانی دیانت و سیاست است که به مؤلفه های این گفتمان یعنی ضرورت دخالت روحانیت در سیاست، ولایت فقیه و جامعیت احکام قرآنی باور دارد و با توجه بدان ها به تفسیر قرآن اهتمام نموده است. جریان دوم، جریانی است که بدون لحاظ و سوگیری نسبت به گفتمان این همانی دیانت و سیاست و مؤلفه های آن به تفسیر قرآن مبادرت کرده است. چارچوب نظری این پژوهش نظریه هرمنوتیک دریافت) (reception theory است که به نقش مفّسر و شرایط تاریخی و سیاسی وی در تفسیر متن اهمیت می دهد. در جریان تفسیری همسو با گفتمان این همانی دیانت و سیاست، تفاسیری با رویکردهای فلسفی و عقل گرایانه، اجتماعی و نیز واعظانه تألیف شده اند. در جریان غیر همسو، طیف های مختلف مفسّران سنتّی، سنتی نوگرا، قرآن بسنده، علمی نگر، اخلاقی، تربیتی و هرمنوتیکی مدرن  گرد آمده اند.   
۳۲۵۰.

اقتضائات فقهی در تربیتِ مبتنی بر عادت، تحلیلی اجتهادی بر دیدگاه امام علی علیه السلام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی سال ۳۰ بهار ۱۴۰۱ شماره ۵۴ 35 - 69

کلید واژه ها: عادت ملکه تعلیم وتربیت اقتضائات فقهی تحلیل اجتهادی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۴ تعداد دانلود : ۱۷۲
مفهوم عادت، از مضامین موردتوجه صاحب نظران در امر تربیت به شمار می رود. در این فرآیند، به وسیله تمرین و تکرارِ یک کنش، دشواری انجام آن به تدریج آسان شده و جزئی از خلق وخوی انسان می گردد. هدف پژوهش حاضر، شناسایی اقتضائات فقهی تربیتِ مبتنی بر عادت ازمنظر امام علی علیه السلام است. مراد از اقتضائات فقهی، مواردی است که به غیراز مباح در احکام خمسه آمده و شامل واجب، مستحب، حرام و مکروه می شود. بدین منظور بیانات مرتبط با مفهوم عادت، از کلام امیرالمؤمنین علیه السلام بر اساس روش نمونه گیری هدفمند انتخاب و سپس اقتضائات موردنظر به کمک روش اجتهادی، استخراج و تحلیل شد. یافته های پژوهش عبارت اند از: ابتنای عادات بر حق مداری، کنترل مبدأ گرایشی، مواجهه فراکنشی با عادات نامطلوب، بسترسازی در بازاندیشی ارادی، شکیبایی در جایگزینی عادت، ایجاد مقبولیت عاطفی، اِعمال ریاضت هدفمند، اجتناب از تغییر در طبع بنیادین، تقدم رذیلت زدایی بر فضیلت آفرینی، صیانت از عادات مطلوب. بررسی یافته ها نشان می دهد که برخی اقتضائات مذکور، «بنیادی» و بعضی «ضمنی» هستند. اقتضائات بنیادی نیز خود بر سه قسم «پیشینی»، «فرآیندی» و «پسینی» به مکلف یعنی مربی تعلق می گیرند.
۳۲۵۱.

قاریان جاعل حدیث در جریان جعل حدیث(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حدیث پژوهی سال چهاردهم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲۷ 7 - 28

کلید واژه ها: احادیث موضوعه جریان جعل حدیث مقری مکتب مُوَدِّب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۶ تعداد دانلود : ۲۴۵
احادیث معصومان k پس از قرآن، سرچشمه هدایت است، اما در طول تاریخ دچار تحولاتی شده است. وجود احادیث جعلی در شیعه و اهل سنت، لزوم شناخت احادیث صحیح و سقیم را چندبرابر می کند. یکی از راه های شناخت احادیث موضوع، شناخت جریانات جعل حدیث است. مسلمانان در دوره های متأخرتر از طریق مطالعه تاریخ و آثار حدیثی به برخی از جریانات جعل حدیث پی بردند. مقاله حاضر با روش توصیفی تحلیلی، به یکی از جریانات مؤثر در حوزه حدیث، یعنی قاریان پرداخته است. قاریان، از ابتدای نزول وحی، نقش اثرگذاری در تشکیل جامعه اسلامی و پیشبرد اهداف آن داشته اند؛ که گاهی این نقش در جهت منفی و در حمایت از خلفا شکل می گرفت. جعل احادیث در فضایل خلفا و تطبیق مهدی موعود بر خلفا، جعل احادیث فقهی و کلامی، به خاطر مستند ساختن اجتهادات و فهم نادرست خود به حدیث نبوی، جعل احادیث سبعه احرف به دلیل مشروعیت بخشی به قرائات خود، از حوزه های جعل حدیث توسط قاریان است.
۳۲۵۲.

نظریه ملاصدرا در روش فهم متشابهات قرآنی؛ از ایده پردازی تا عمل(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حکمت صدرایی سال دهم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۲۰) 139 - 154

کلید واژه ها: تفسیر متشابهات معنای ظاهری تأویل ظاهرگرایی راسخان در علم روح معنا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۱ تعداد دانلود : ۱۲۷
هر یک از مکاتب تفسیری برای فهم متشابهات قرآنی شیوه ای دارند. ملاصدرا پیش از طرح نظریه خود، روش های متداول بین سایر اندیشمندان را به دقت بررسی و ارزیابی می کند. او در حرکتی سلبی، روش تشبیهی ظاهرگرایان را به جهت نادیده گرفتن احکام عقل و بی توجهی به مقام قدس الهی نمی پذیرد و شیوه تنزیهی اهل اعتزال و فیلسوفان را که این گونه آیات را با کنار نهادن معنای ظاهری، به نحو بی ضابطه تأویل می کنند، بیش از روش اهل ظاهر مورد انتقاد قرار می دهد. وی با متکلمان اشعری که در برخی آیات به تشبیه و در برخی دیگر به تنزیه گرایش دارند نیز مخالفت می کند. وی سپس در حرکتی ایجابی روش راسخان در علم را معرفی می کند. در این روش پس از حذف خصوصیات مربوط به مصادیق عرفی و مادی، جان معنا استنباط می شود. به این ترتیب، ارواح معانی اموری چون قلم، دست، صورت و کرسی در مورد امور معقول و الهیاتی نیز ملاحظه می شود. از این رو اطلاق این نام ها برای اوصاف و افعال الهی به نحو حقیقت است. ملاصدرا افزون بر ایده پردازی، در عمل نیز با کمک نظریه خود توانسته است در موارد بسیاری بدون دست شستن از معنای ظاهری، تفسیری از آیات متشابه ارائه دهد. برای داوری درباره حرکت ملاصدرا در این مسیر، لازم است که نوع تأثیر اندیشه های عرفانی و فلسفی وی در تفسیر متشابهات، میزان توجه او به معنای ظاهری و نگاه داشت آن و مراجعه او به روایات مورد ارزیابی قرار گیرد. ملاحظه آثار صدرا نشان می دهد که وی برای فهم متشابهات، گاهی مطابق روش پیشنهادی خود عمل نکرده است.
۳۲۵۳.

بررسی و نقد طبیعت گرایی انسان شناختی، با تاکید بر فیزیکالیسم حذفی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: انسان پژوهی دینی سال نوزدهم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۴۷ 71 - 88

کلید واژه ها: طبیعت گرایی طبیعت گرایی انسان شناختی دوگانه انگاری جوهری فیزیکالیسم حذفی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۴ تعداد دانلود : ۱۷۲
طبیعت گرایی انسان شناختی از جمله مبانی مهم الحاد جدید است و بر اساس آن شماری از عقاید و آموزه های دینی مورد مخالفت قرار می گیرد. این قسم از طبیعت گرایی در فلسفه علوم انسانی نیز مورد توجه قرار گرفته و شماری از علوم انسانی، مانند روان شناسی تکاملی و غیر آن بدان متکی است. بدین روی هم باحثان مباحث الهیاتی و هم کاوشگران فلسفه علوم انسانی و متعاطیان علوم انسانی- اجتماعی نیازمند تحقیق و تدقیق در این مسئله اند. از جمله رویکردهای طبیعتگرایانه جدید  فیزیکالیسم حذفی است که تعارض آن با عقاید دینی آشکارتر و متعصبانه تر است و در بحث پیش رو چالشهای جدیدی را در پی دارد. بدین روی تحقیق حاضر بر آن است که ضمن بررسی و نقد طبیعتگرایی انسان شناختی به طور کلی، نگاهی هم به فیزیکالیسم حذفی افکنده و آن را در معرض سنجش قرار دهد. روش گردآوری در این تحقیق اسنادی و روش داوری عقلی - تحلیلی خواهد بود. نتیجه تحقیق نیز مردود انگاری طبیعتگرایی انسان شناختی در همه اشکال آن، بویژه فیزیکالیسم و تثبیت دوگانه انگاری جوهری با کاربست شماری از روشهای معهود در علم النفس اسلامی و فلسفه ذهن و دفع چالش نوپدید فیزیکالیسم حذفی است.
۳۲۵۴.

واکاوی علل عدم قصاص قاتلان عثمان توسط امیرالمومنین(ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوی سال ۱۳ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۲۵) 93 - 111

کلید واژه ها: امیرالمومنین(ع) عثمان قتل قاتلان قصاص

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۳ تعداد دانلود : ۱۵۳
عثمان بن عفان خلیفه سوم مسلمانان (23-35 ﻫ) در شورشی که علیه وی در مدینه رخ داد، توسط عده ای از مسلمانان به قتل رسید. امام علی(ع) علی رغم مخالفت با چنین اقدامی، قاتلان او را مورد محاکمه قرار نداد و آنان را مجازات نکرد. بنابراین سوالی که در این جا هست این است که علت یا علل عدم قصاص قاتلان عثمان توسط امیرالمومنین(ع) چه بوده است؟ علی رغم پیچیده گی های خاص موضوع به جهت جواب های گوناگونی که در این خصوص مطرح شده، واکاوی این موضوع- با بهره گیری از روش توصیفی و تحلیلی- نشان می دهد، هر چند امیرالمومنین(ع) به دنبال رسیدگی به ماجرای قتل عثمان و مجازات قاتلان وی بوده، اما مشخص نبودن قاتلان مباشری عثمان و شرایط خاصی که حضرت در دوره زمامداری خویش با آنها مواجه شده، عملاً به آن حضرت اجازه نداده است در این زمینه کاری صورت دهد.
۳۲۵۵.

واکاوی معنای کافر در آیه جهاد کبیر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی سال ۶ بهار ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیایی ۲۱)

کلید واژه ها: قرآن کریم جهاد کبیر کافر عدو اطاعت آیه 52 سوره فرقان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۸ تعداد دانلود : ۲۱۹
عنوان جهاد کبیر در آیه «فَلاتُطِعِ الکافِرینَ وَجاهِدهُم بِهِ جِهاداً کَبیراً»(فرقان:52) آمده است. باتوجه به مکی بودن سوره فرقان و سیاق آیات مکی، جهاد کبیر، بسته جامعی از راهکارهای غیرنظامی مقابله با دشمنان است که جامعه اسلامی را در برابر هرگونه تهاجم و تسلط غیرنظامی، مصون می سازد. رسیدن به معنای «الکافِرینَ» در آیه جهاد کبیر، مسئله اصلی این پژوهش بوده؛ چرا که این آیه فرمان به عدم پیروی از آنان در مسیر انجام جهاد کبیر نموده است. هدف از انجام این پژوهش، ضمن بررسی نظرات مفسران فریقین در تبیین مفهوم کافر، ارائه نتایج تحقیق به آحاد جامعه اسلامی و مسئولان آن است تا در تصمیم سازی ها وتصمیم گیری ها مبنای عمل قرار گیرد. طبق یافته های این پژوهش، «کافر» در آیه جهاد کبیر به معنای کلی «دشمن فعال علیه منافع جامعه اسلامی» و شامل افراد و گروه های ذیل می شوند: مشرکان(منکران)، کافران اهل کتاب(ذمی و غیرذمی)، معاندان، منافقان، کافران مرتد، زنادقه(کافران جحود) و کافران حربی(منکران). در نتیجه مسئولان جامعه اسلامی موظف اند صرفاً با تکیه بر داشته های جامعه دینی خود با رویکرد جهاد کبیر اقدام به برنامه ریزی و انجام امور نمایند. روشی که در این تحقیق برای رسیدن به مطلوب از آن استفاده شده، روش تحقیق موضوعی درون قرآنی و مطالعه تطبیقی میان تفاسیر شیعی و اهل تسنن است.
۳۲۵۶.

تحلیل اثربخشی اجتماعی- سیاسی گفتمان ادونیس در قصیده «البرزخ» بر اساس نظریه تحلیل گفتمان لاکلا و موف(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه نقد ادب عربی دوره ۱۲ بهار و تالستان ۱۴۰۱ شماره ۲۴(پیاپی ۸۲) 71 - 103

کلید واژه ها: تحلیل گفتمان لاکلا و موف ادونیس شعر زبان میراث

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۵ تعداد دانلود : ۱۸۶
نظریات تحلیل گفتمان با پلی که میان زبان شناسی و علوم اجتماعی و سیاسی زده، عرصه جدیدی را به روی نقد ادبی گشوده است. برخی از نظریات بیش تر به سمت زبان شناسی و برخی دیگر بیش تر به سمت علوم اجتماعی و سیاسی گرایش دارند؛ اما نقطه اشتراک همه آن ها کشف گفتمان های اجتماعی و سیاسی حاکم بر متن از طریق کشف نشانه ها است. نظریه تحلیل گفتمان لاکلا و موف بیش از دیگر نظریه ها به سمت علوم اجتماعی و سیاسی متمایل است و همچنین به سیالیت نشانه ها تأکید دارد. گفتمان ادونیس نیز بر محور همین سیالیت بنا شده و از این رو روش تحلیل گفتمان لاکلا و موف برای بررسی مؤلفه های این گفتمان در جهت رسیدن به اهداف اجتماعی- سیاسی اش می تواند نتیجه بخش باشد. این پژوهش در پایان به این نتیجه می رسد که گفتمان ادونیس، گفتمان تغییر و اصلاح طلبی است و به دنبال مبارزه ای است که سلاح آن، قدرتِ زبان است. وی راه برون رفت کشورهای عربی از عقب ماندگی را بازخوانی دوباره مفاهیم ارزشی می داند، چراکه معتقد است این مفاهیم در طول تاریخ به آنچه که نظام قدرت به آن ها تحمیل کرده، آلوده شده اند. همچنین نتیجه می گیرد که شعر با ترغیب افراد جامعه با ساختن جامعه بهتر، آن ها را به سوژه های انقلابی مبدل می سازد. روش پژوهش نیز بدین صورت است که دال های مختلف از درون شعر استخراج شده و در راستای پاسخ به سؤالات پژوهش طبق نظام تحلیل گفتمان لاکلا و موف که ارتباط میان دال ها و نیز میان گفتمان ها را بررسی می کند، به تحلیل اثرگذاری اجتماعی – سیاسی گفتمان ادونیس پرداخته می شود.
۳۲۵۷.

بررسی راهبرد فقهی امر به معروف و نهی از منکر در کاهش آسیب های اجتماعی با تأکید بر راهکارهای احیا و ترویج این فریضه الهی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های فقهی دوره ۱۸ تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ 587 - 611

کلید واژه ها: آسیب های اجتماعی امر به معروف و نهی از منکر بی تفاوتی فقه مسئولیت پذیری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۳ تعداد دانلود : ۱۶۹
هدف دین مبین اسلام تأمین سعادت دنیا و آخرت انسان است، بنابراین خداوند برای رسیدن به این مقصود در همه زمینه ها دستورهای لازم را در اختیار انسان قرار داده است، و چنانچه هریک از این دستورها و قوانین به طور صحیح و کامل در جامعه نهادینه و اجرا شود، در همان راستا موجب کاهش آسیب های اجتماعی می شود. از آنجا که امر به معروف و نهی از منکر، زمینه ساز تربیت سالم اجتماعی است، با ایجاد حس مسئولیت پذیری در پیوندهای مختلف اجتماعی، در پیشگیری از آسیب های اجتماعی مؤثر است و نیز با حساسیت عمومی که در برابر گناه دارد، اجازه نمی دهد افراد دچار تباهی شوند. ازاین رو بسیاری از آسیب های اجتماعی به این دلیل در جامعه رواج پیدا می کند که این دو واجب مغفول می مانند و اقشار مختلف مردم در برابر آسیب های اجتماعی احساس بی تفاوتی و بی مسئولیتی می کنند. در این مقاله ضمن بررسی نقش امر به معروف و نهی از منکر به عنوان راهبرد فقهی در کاهش آسیب های اجتماعی، راهکارهایی برای ترویج و احیای این دو فریضه الهی در جامعه ارائه می شود. هدف این است که اثر این دو واجب الهی در کاهش آسیب های اجتماعی شناسانده شود و همین مسئله سبب عمل کردن و گسترش آن در جامعه می شود، در نتیجه ناهنجاری ها و کجروی ها در جامعه کمرنگ و محو می شود. برای این منظور از روش توصیفی تحلیلی و از طریق جمع آوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای بهره برداری شده است.
۳۲۵۸.

نسبت شناسی فرایند اهداف انقلاب اسلامی (تمدن نوین اسلامی) با تمدن مهدوی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: مشرق موعود سال شانزدهم بهار ۱۴۰۱ شماره ۶۲ 265 - 285

کلید واژه ها: تمدن نوین اسلامی تمدن مهدوی انقلاب اسلامی امامین انقلاب (امام خمینی و امام خامنه ای) احادیث مهدوی و عصر ظهور

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۵ تعداد دانلود : ۲۱۹
تمدن نوین اسلامی و تمدن مهدوی دو مقوله مفهومی بوده که هر یک دارای مختصات و ویژگی های خاص خود از منظر متفکران این دو حوزه مفهومی می باشد، پژوهش پیش رو با هدف کشف رابطه و نسبت دقیق بین تمدن نوین اسلامی _ به عنوان فرایند اهداف انقلاب اسلامی _ با تمدن مهدوی اقدام نموده است، از این رو مسئله اصلی چیستی نسبت بین این دو مقوله می باشد، که با روش تطبیقی و بر اساس مقایسه شعارها و شاخص ها، دیدگاه امامین انقلاب(امام خمینی; و مقام معظم رهبری) و در نهایت با استفاده از داده های نقلی و احادیث مهدوی و عصر ظهور اقدام به کشف این رابطه نموده است، نتیجه آن که در میان فرضیه های نسبت سنجی بین این دو همچون؛ 1. تمایز مطلق 2. تمایز ماهیت شناختی 3. همسانی مطلق 4. همسانی غایت شناختی جز در مورد اول _ عدم ارتباط_ امکان جمع بین سایر فرضیه ها بر محور رابطه طولی و امتدادی که همان همسانی غایت شناختی است وجود دارد.
۳۲۵۹.

ساخت، اعتباریابی، رواسازی و هنجاریابی مقیاس های سود و زیان به عنوان عاملی برای تبیین چرایی انجام دادن و ندادن رفتارهای اخلاقی در موقعیت های گوناگون زندگی

نویسنده:
منبع: تأملات اخلاقی دوره سوم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۳ 115 - 149

کلید واژه ها: اخلاق رفتاراخلاقی سود و زیان مقیاس سود و زیان اعتباریابی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۸ تعداد دانلود : ۱۴۲
این پژوهش با هدف ساخت، اعتباریابی، رواسازی و هنجاریابی مقیاس های سود و زیان به عنوان عاملی برای تبیین چرایی انجام دادن و ندادن رفتارهای اخلاقی در موقعیت های گوناگون زندگی انجام شد. در این پژوهش از روش ترکیبی (از نوع طرح اکتشافی) استفاده شد. در مرحله اول (بخش کیفی) با روش پژوهش کیفی از نوع پدیدارشناختی، ابتدا با 222 نفر مصاحبه (مصاحبه ساختاریافته) انجام شد. روش نمونه گیری در دسترس و براساس اشباع نظری بود. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات حاصل از مصاحبه ها از روش تحلیل محتوای آشکار استفاده شد. نتایج دو عامل سود (سود روانشناختی و سود موقعیتی) برای چرایی انجام دادن و دو عامل زیان (زیان روانشناختی و زیان موقعیتی) برای چرایی انجام ندادن رفتارهای اخلاقی را نشان داد. در مرحله دوم (بخش کمی)، براساس کدگذاری و تدوین مضامین اطلاعات حاصل از بررسی مصاحبه ها، دو مقیاس سود (33 گویه ای) و زیان (26 گویه ای) برای اندازه گیری عامل های شناسایی شده ی سود روانشناختی، سود موقعیتی، زیان روانشناختی، و زیان موقعیتی ساخته شدند. سپس براساس روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چندمرحله ای تعداد 1093 نفر دانش آموز دبیرستانی مقطع متوسطه دوم (515 نفر دختر و 578 نفر پسر) در شهر همدان در پژوهش شرکت کردند. برای بررسی روایی ابزار از روش های تحلیل عاملی اکتشافی، روایی محتوایی و روایی همزمان و برای بررسی پایایی آن از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد. نتایج تحلیل عامل اکتشافی، 4 عامل سود روانشناختی، سود موقعیتی، زیان روانشناختی و زیان موقعیتی را نشان داد. ضریب پایایی ابزار با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ برای کل مقیاس سود 954/0 و برای خرده مقیاس های سود روان شناختی و سود موقعیتی به ترتیب 918/0 و 934/0 و ضریب آلفای کرونباخ برای کل مقیاس زیان 965 /0 و برای خرده مقیاس های زیان روان شناختی و زیان موقعیتی به ترتیب 949/0 و 928/0 به دست آمد. بر پایه یافته های پژوهش می توان گفت که مقیاس های سود و زیان از روایی و پایایی مناسبی برخوردار است و می تواند در موقعیت های گوناگون کاری، تحصیلی، اجتماع، خانوادگی، سیاست، و اقتصاد در رابطه با علت انجام دادن و انجام ندادن رفتارهای اخلاقی به کار برده شود.
۳۲۶۰.

روش قرآن در ترغیب به عمل صالح از طریق تقویت انگاره های اعتقادی (مطالعه موردی تأثیر خداباوری بر صفح)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آموزه های قرآنی پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۳۶ 173 - 191

کلید واژه ها: روش تربیتی خداباوری صفح قرآن قدرت خالقیت مغفرت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۱ تعداد دانلود : ۱۴۸
یکی از اصول مهم در تحلیل رفتارهای انسان، توجه به مبادی آن ها یعنی اعتقادات و باورهاست. به همین دلیل، یکی از روش های قرآن برای انجام دستورات الهی، تقویت انگاره های اعتقادی است. قرآن برای تنظیم حیات اجتماعی مسلمانان، احکام و دستورات فراوانی دارد که یکی از آن ها صفح گذشت و بخشش از لغزش دیگران با بزرگواری و خوشرویی است. مسئله تحقیق حاضر این است که خداوند برای ترغیب مسلمانان به صفح، کدام انگاره های اعتقادی را تقویت کرده و این انگاره ها با چه تحلیلی به صفح ارتباط پیدا می کنند. بر اساس آموزه های قرآنی، اعتقاد به قدرت بی پایان خداوند، موانع روان شناختی صفح مانند حس انتقام جویی و احساس خواری و ذلت را از میان برمی دارد. اعتقاد به خالقیت و علم الهی موجب پذیرش درونیِ حکم الهی در مورد صفح از آن هایی که ظلمی بر آن ها روا داشته اند، می شود. همچنین باور به غفران و رحمت خداوند موجب تشویق مؤمنان و احساس خداگونگی در صورت گذشت کریمانه از دیگران می شود. این تحقیق با روش توصیفی  تحلیلی و بر اساس مطالعات کتابخانه ای در منابع قرآنی و تفسیری انجام شده است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان