محمد نقیب زاده

محمد نقیب زاده

مدرک تحصیلی: استادیار مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره
پست الکترونیکی: mn@qabas.net

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین

فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۲۵ مورد.
۱.

تبیین فطری تشریع «امر به معروف و نهی از منکر» از طریق تحلیل آیات قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: فطرت امر به معروف و نهی از منکر مطابقت هدایت تشریعی و هدایت تکوینی تبیین فطری مبانی انسان شناختی شبهات امر به معروف و نهی از منکر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱ تعداد دانلود : ۳۶
این پژوهش، با استفاده از آیات قرآن، تشریع «امر به معروف و نهی از منکر» را بر مبنای «فطرت» که یکی از اساسی ترین مبانی انسان شناختی محسوب می شود، تبیین می کند. این تبیین می تواند به شبهاتی که «امر به معروف و نهی از منکر» را دخالت در حریم خصوصی افراد یا در تضاد با عزتمندی انسان تلقی می کند، پاسخ دهد و به این ترتیب، موجب تحکیم این واجب دینی در جامعه شود. این مقاله از روش مطالعه کتابخانه ای و روش حل مسئله تحلیلی تفسیری مبتنی بر تفسیر موضوعی استفاده می کند. از دیدگاه این مقاله، «امر به معروف و نهی از منکر» راهبردی الهی است که هماهنگی هدایت تشریعی و هدایت تکوینی به معنای تطابق دین با نوع خلقت انسان را نشان می دهد. این تدبیر، با توجه به شناخت و تمایل فطری انسان نسبت به دین حق، علاوه بر کنترل، می تواند نقشی پیشگیرانه ایفا کند. این مقاله همچنین نشان می دهد «امر به معروف و نهی از منکر» از عاطفه ویژه انسانی و موالات میان مؤمنان نشئت می گیرد که موجب اهتمام هر فرد به سرنوشت دیگران می شود. این تحلیل های فطری در نهایت نتیجه ای از ریشه های عمیق فطرت انسان به معنای اخص به شمار می آیند که از الهی بودن فطرت انسان الهام می گیرند.
۲.

نقش میل جنسی در کمال نهایی انسان از نظر قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: میل جنسی ارضای مشروع میل جنسی کمال نهایی انسان تربیت جنسی شقاوت و سعادت در امیال تفسیر موضوعی آمیزش جنسی انسان کامل

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۹ تعداد دانلود : ۱۲۵
میل جنسی نقش ویژه ای در رشد روحانی یا افول حیوانی انسان دارد. پژوهش حاضر باهدف بررسی نقش میل جنسی در کمال نهایی انسان ازمنظر قرآن کریم انجام شد. بنابراین، کلیه منابع مکتوب مربوطه به شیوه تحلیلی- اسنادی و با رعایت ضوابط تفسیر موضوعی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج بررسی ها نشان داد که خلقت میل جنسی هدفمند بوده و می توان بدان صبغه عبادی بخشید و از آن برای کسب کمالات دنیوی و اخروی بهره برد. بااستناد به آیات قرآن، ایمان شرط لازم برای انتخاب شریک جنسی است و احتراز از فساد جنسی نقش به سزایی در عروج روحی دارد. همچنین حرکت استکمالی اهل بهشت در پرتو آمیزش جنسی تحقق می یابد و آیات دلالت کننده بر آمیزش جنسی انسانِ کامل نیز نشان دهنده نقش این میل در کمال انسان است.
۳.

اشتراک و اختلاف سرشت اولیه انسانها از دیدگاه قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: سرشت اولیه اشتراک سرشت اولیه اختلاف سرشت اولیه شاکله فطرت طینت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷ تعداد دانلود : ۳۲
«اشتراک یا اختلاف سرشت اولیه انسان ها» از مسائل مهم اختلاف برانگیز در انسان شناسی و دارای تأثیر مبنایی در علوم مختلف انسانی است. در قرآن کریم، از یک سو، گروهی از آیات، دلالت بر اشتراک سرشت اولیه انسان ها دارند و از سوی دیگر، از برخی آیات، می توان اختلاف سرشت اولیه ایشان را برداشت کرد. هدف پژوهش حاضر این است که با روش تفسیر موضوعی، دیدگاه قرآن کریم در مورد مسئله یادشده و وجه جمع میان دو گروه آیات را بررسی کند. بر اساس این پژوهش، با توجه به گروه اول آیات، قرآن کریم اصل سرشت اولیه انسان ها را مشترک می داند، اما آیات گروه دوم، برخی از آنها اساساً ناظر به سرشت اولیه نیستند و برخی دیگر، اختلاف برخی ویژگی های سرشت اولیه انسان ها را همچون فعلیت و قوه یا شدت و ضعف اشاره دارند، بی آنکه بیانگر اختلاف اصل سرشت ایشان باشند.
۴.

حق ارث زن در تفسیر تطبیقی آیه هفتم سوره نساء با تأکید بر تفسیر المیزان و تفسیر المنار(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: آیه هفتم سوره نساء ارث زن تعصیب ارث فرزندان پیامبر سیاق آیه تفسیر المیزان تفسیر المنار

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳ تعداد دانلود : ۳۱
آیه هفتم سوره نساء از آیات بحث برانگیز میان مفسران شیعه و سنی است که در تفسیر المیزان و تفسیر المنار نیز نمود روشنی دارد. پژوهش حاضر با هدف بررسی تطبیقی تفسیر آیه هفتم سوره نساء در مورد حق ارث زن در کتاب تفسیر المیزان و کتاب تفسیر المنار انجام شد. بدین منظور تفاسیر فوق درمورد حق ارث زن به شیوه توصیفی- تحلیلی بررسی و ضمن داوری میان دو دیدگاه تفسیری سیاقی و فراسیاقی، شواهد نظریه فراسیاقی تحلیل شد. نتایج پژوهش نشان داد مطابق تفسیر المیزان  کاربرد دو واژه الرجال و النساء در آیه هفتم سوره نساء که بر افراد بالغ دلالت دارد، ارتباط آن را با موضوع یتیمان قطع می کند. همچنین شأن نزول این آیه تأییدکننده نزول مستقل آن از سیاق یتامی است و شرط ارتباط صدوری آیه احراز نمی شود. ازسوی دیگر فقدان ارتباط موضوعی این آیه کریمه با آیات قبل و بعد که در سیاق احکام یتامی است، نشان از معترضه بودن آن دارد. درحالی که مطابق تفسیر المنار د مورد تخصیص آیه مورد بحث به غیر فرزندان پیامبر(ص) بر ناسازگاری با آیات عام مربوط به ارث، با آیات ارث بری فرزندان پیامبران نیز تنافی آشکاری دارد.
۵.

نقش لذت طلبی فطری در کمال انسان از دیدگاه آیت الله مصباح یزدی با استناد به آیات قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: لذت آیت الله مصباح یزدی کمال انسان نقش لذت طلبی لذت طلبی فطری لذت طلبی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۷ تعداد دانلود : ۱۱۱
از میان مباحث انسان شناسی، موضوع فطرت انسان و در مسائل فطرت، گرایش لذت طلبی نقش محوری در کمال آدمی دارد. از منظر علامه مصباح یزدی لذت طلبی پنج قلمرو حسی، خیالی، عقلی، وهمی و روحی دارد که هرکدام با تفاوت رتبه، در کمال انسان نقش آفرین هستند. پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی به بررسی تأثیر این پنج نوع گرایش در کمال انسان از دیدگاه آیت الله مصباح یزدی می پردازد. در منظر معظم له گرایش به لذت حسی دو نقش در کمال انسان دارد: 1. مثبت: که موجب آرامش او می شود؛ 2. منفی: که مانعیت برای شکوفایی لذت های برتر انسان است. لذت خیالی، هم نقش زمینه ای برای تسلط شیطان بر انسان و هم نقش انگیزشی در رفتار انسان در دستیابی به کمال دارد. گرایش به لذت عقلی نیز سه نقش انگیزشی در تحصیل معرفت، و زمینه ای در ترجیح لذت های عالی، و نقش مدیریتی در هدایت لذت ها به سوی کمال انسان دارد. لذت وهمی عامل مؤثری در نشاط معنوی برای رسیدن به کمال برتر است و از طرفی مایه سلب آرامش نفس می شود. اما لذت طلبی روحی، دو نقش انگیزشی و مدیریتی برای رسیدن به کمال ایفا می کند، از سویی قوی ترین انگیزه برای دستیابی به کمال است و از جهتی لذت ها را در جهت شکوفایی استعدادِ لذت های اصیل، مدیریت می کند.
۶.

بررسی آیات موهِم تعدد سرشت انسان(مقاله پژوهشی حوزه)

کلیدواژه‌ها: سرشت فطرت شاکله تعدد سرشت انسان انسان شناسی قرآن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۰ تعداد دانلود : ۸۵
سرشت انسان نحوه وجودی و نوع آفرینش اوست که در قرآن از آن به «فطرت» یاد شده و آیاتی بر وجود آن دلالت دارد. از سوی دیگر برداشتی سطحی از آیاتی همچون آیه شاکله (اسراء: 84)، آیه تقسیم کننده انسان ها به دو گروه مؤمن و کافر در آغاز آفرینش (تغابن: 2)، نیز آیات بیانگر برخی از ویژگی های انسان (همچون جزوع، منوع، ظلوم، جهول، مفسد و خونریز بودن) ممکن است موهم اثبات چنین سرشتی دست کم در گروهی از انسان ها تلقی شود. این پژوهش با هدف دستیابی به دیدگاه قرآن و با روش توصیفی تحلیلی به دلالت شناسی این قبیل آیات و وجه جمع میان آنها سامان یافته و به این نتیجه رسیده که آیات یادشده بیانگر خاستگاه تکوینی چنین صفاتی در انسان نیست و بر این اساس نمی توان از آنها تعدد سرشت آدمیان را اثبات کرد.
۷.

بررسی تأثیر جنسیت در توانش های سرشتی انسان از دیدگاه قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: جنسیت سرشت توانش انسان قرآن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۰ تعداد دانلود : ۲۶۸
سرشت انسان عبارت است از چگونگی وجود و گونه آفرینش او که خاستگاه بینش ها، گرایش ها، توانش ها و انفعالات است. توانش های سرشتی، از جمله اموری است که در کنار سایر امور سرشتی، خاستگاه آفرینشی داشته و از ابتدای خلقت هر انسانی، در نهاد او نهفته شده و به مرور زمان شکوفا می گردد. این تحقیق با هدف بررسی توانمندی های سرشتی زن و مرد از دیدگاه قرآن، به روش تحلیلی توصیفی، آیات را در قالب تفسیر موضوعی مورد بررسی قرار داده است. خداوند به هنگام خلقت انسان ، اهدافی داشت که جز با آفرینش دو صنف (زن و مرد) محقق نمی شد. برای تحقق این اهداف، توانش های ویژه ای به زن و مرد داد تا هریک به سوی نقش های ویژه متمایل شوند. گرچه هر دو در تکثیر نسل بشر و آرامش بخشی به یکدیگر نقش آفرینی دارند؛ اما خداوند بخش عمده مسئولیت تکثیر نسل را بر عهده زن گذاشت و توانایی های لازم برای تحقق این هدف به وی ارزانی داشت و با اعطاء افزون برخی توانایی ها به مردان آنان را در خدمت خانواده و تحقق اهداف موردنظر از تشکیل آن قرار داد. براین اساس اگرچه زنان و مردان در اصل برخورداری از برخی توانش ها با یکدیگر مشترکند؛ اما در همین امور مشترک برخی کاستی های و فزونی ها بین ایشان وجود دارد.
۸.

مقایسه تفسیر شهید مطهری و علامه مصباح یزدی از آیه یازدهم سوره «رعد» درباره سنت تغییر سرنوشت جوامع(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: پیشرفت ملت ها پسرفت ملت ها سنت تغییر شهید مطهری علامه مصباح یزدی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۹ تعداد دانلود : ۱۷۲
نقش رفتار جوامع در سرنوشت خویش و تأثیر رفتار انسان ها بر وضعیت آینده خود، از موضوعات مهم جامعه شناختی قرآن به شمار می رود. یکی از پربسامدترین آیات محل استناد در این بحث، کریمه «إِنَّ اللَّهَ لایُغَیِّرُ ما بِقَوْمٍ حَتَّى یُغَیِّرُوا ما بِأَنْفُسِهِمْ» است. این نوشتار با روش توصیفی تحلیلی به دو دیدگاه عمده در برداشت از این آیه، برای موضوع «نقش داشتن جوامع در سرنوشت خود» پرداخته است. علامه طباطبائی و آیت الله مصباح یزدی با استناد به سیاق، ضمن نفی عمومیت از این آیه، نسبت به تغییر شرایط از نیک به بد و از بد به نیک، آن را محدود به تغییر شرایط از مطلوب به نامطلوب کرده اند؛ اما شهید مطهری و برخی دیگر از مفسران با برداشتی فراسیاقی، این آیه را شامل هر دو گونه تغییر (نیک به بد و بد به نیک) می دانند. این مقاله با دفاع از دیدگاه دوم، به مستندات این برداشت فراسیاقی پرداخته و ضمن نقد دیدگاه اول (مخالفان تعمیم)، شواهد قرآنی و روایی برداشت گسترده از آیه مدنظر را ارائه داده است.
۹.

نقش ذکر در شکوفایی فطرت الهی انسان از دیدگاه قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: فطرت فطرت الهی انسان عوامل شکوفایی فطرت ذکر یاد خدا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۵۲ تعداد دانلود : ۴۳۷
همه انسان ها دارای فطرت الهی هستند، ولی این فطرت گاه بر اثر موانع مختلفی محجوب می ماند؛ ازاین رو، نیاز به شکوفایی و فعلیت بخشی دارد. در نقطه مقابل موانع فطرت، عواملی باعث شکوفایی فطرت می گردند که در این میان، عامل ذکر و یاد الهی از مهم ترین آنها به شمار می رود. هدف پژوهش حاضر این است که با مطالعه و گردآوری اطلاعات کتابخانه ای و روش توصیفی تحلیلی با رویکرد تفسیر موضوعی، نقش ذکر در شکوفایی فطرت الهی در انسان را مورد بررسی قرار دهد. بررسی ها نشان می دهد از دیدگاه قرآن کریم ذکر و یاد الهی در شکوفا شدن فطرت الهی انسان تأثیر ویژه ای دارد و به هر اندازه که یاد خدا و توجه به معبود در وجود انسان بیشتر و عمیق تر باشد، معرفت شهودی به او بیشتر خواهد شد و فطرت الهی انسان بیدارتر و شکوفاتر می شود. این موضوع نمودها و آثار روشنی از قبیل نورانیت دل، بصیرت یابی انسان و قرب به خدای متعال، در زندگی اهل ذکر دارد. ذکر برای اینکه در شکوفایی فطرت الهی انسان تأثیر بگذارد، باید شرایطی داشته باشد که مهم ترین آنها خالصانه بودن، تداوم داشتن، کثیر و پنهانی بودن است.
۱۰.

رهاوردهای آیت الله مصباح در بررسی اقسام میل، چیستی و اقسام تزاحم امیال با استناد به آیات قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: اقسام میل تزاحم امیال مدیریت امیال

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۶۱ تعداد دانلود : ۴۰۸
این مقاله درصدد است با روش تحلیلی توصیفی رهاوردهای آیت الله مصباح در بررسی اقسام میل، چیستی و اقسام تزاحم امیال با استناد به آیات قرآن را بررسی نماید. غایت قصوای آفرینش انسان و جهان، نیل آدمیان به کمال است و بی شک مسئلة چیستی کمال انسان و چگونگی تحقق آن، از مهم ترین مباحث انسان شناسی است و نیل انسان به کمال، با توجه به اینکه آدمی موجودی مختار و واجد امیال متنوع و متزاحم است، در گرو تسلط عملی وی بر امیال است و تسلط بر امیال و مدیریت آگاهانة امیال، تحقق نمی یابد مگر در پرتو علم به میل های گوناگون و اقسام تزاحم امیال. تحقیق پیش رو، به هدف توسعة شناخت در افق امیال، نخست به معرفی تقسیمات «امیال» در چهره های گوناگون آن می پردازد؛ در گام بعدی تصویری قابل دفاع از «تزاحم امیال» ارائه می دهد و در پایان، «اقسام تزاحم امیال» را به نحو توسعه یافته تر از آنچه در آثار رقیب یافت می شود، به عنوان دستاورد نهایی تحقیق عرضه می نماید. در هر بحث و هر قسم، تا حد امکان به آیات متعددی از قرآن کریم استناد شده است. تقسیمات امیال و چیستی تزاحم امیال، غالباً از آثار آیت الله مصباح است و تقسیمات تزاحم امیال نیز به گونه ای الهام گرفته از یکی از تقسیمات امیال است که ایشان ارائه فرموده اند.
۱۱.

بازتأملی در دلالت آیه 30 سوره روم بر تغییرناپذیری فطرت(مقاله پژوهشی حوزه)

کلیدواژه‌ها: فطرت سرشت تغییرناپذیری فطرت ثبات فطرت آیه فطرت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۹۲ تعداد دانلود : ۴۴۵
بسیاری از مفسران و برخی نویسندگان در آثار مرتبط با انسا ن شناسی، آیه 30 سوره روم را دلیل بر تغییرناپذیری فطرت انگاشته اند؛ اما مشاهده انکارناپذیر تغییر در فطرت از جهت «شدت و ضعف» و «فعلیت و قوه» و نیز دلالت آیاتی متعدد بر تغییر و حتی زوال فطرت، تفسیر یادشده را به چالش می کشد. پژوهش حاضر درصدد است به روش تفسیر موضوعی، دیدگاه یادشده در دلالت آیه بر تغییرناپذیری فطرت را نقد کند و تفسیر صحیح آیه را ارائه دهد. حاصل پژوهش این است که آیه یادشده، اساساً ناظر به مسئله «ثبات یا تغییرپذیری فطرت» نیست؛ بلکه مراد آیه، نفی هرگونه «تبدیل» در «آفرینشگری» خداست؛ بدین معنا که آفرینش خداوند، قانون هایی دارد که هیچ گاه دستخوش تبدیل نمی شود؛ معنایی که در آیات دیگر، با عنوان «تبدیل ناپذیری و تحول ناپذیری سنت خداوند» بیان شده است.
۱۲.

آثار و نتایج احتمالات متعدد تفسیری در آیات قرآن کریم(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: قرآن تفسیر احتمالات تفسیری آثار وجود احتمالات تفسیری نتایج احتمالات تفسیری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۰ تعداد دانلود : ۳۲۵
وجود احتمالات تفسیری متعدد ذیل برخی از آیات، شبهه فقدان تعین معنایی متن قرآن را پدید آورده است؛ بدین بیان که از ابتدا معنایی در نفس صاحب سخن وجود نداشته ، ولی با گذشت زمان، معناهای متفاوتی از آن به دست آمده است. البته قرآن، به لحاظ انشاکننده حکیم آن (خداوند)، تعین معنایی دارد و اختلافات مفسران، به سبب کاستی دانش آنان است، ولی از واقعیت کثرت دیدگاه های تفسیری نمی توان چشم پوشید. در این پژوهش، به علل پیدایش این حجم از دیدگاه ها نمی پردازیم، بلکه با هدف بیان نتایج وجود این دیدگاه های متکثر و به روش توصیفی تحلیلی، در سه محور کلی آثار اعتقادی، تربیتی و تفسیری، به فواید وجود این احتمالات تفسیری در برخی از آیات قرآن پرداخته ایم. بر پایه سه محور یادشده، احتمالات تفسیری، هم در جنبه های اعتقادی مسلمانان اثرگذار است و هم نتایج تربیتی و اخلاقی دارد و نیز از جنبه منطق تفسیری، پیامدهایی قابل طرح در مباحث روش شناسی تفسیر دارد.
۱۳.

کاربرد فعل و ضمیر جمع «ما» براى خداى یکتا در قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: قرآن خداوند ضمائر متکلم وحده متکلم مع الغیر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴۳۹ تعداد دانلود : ۱۲۶۷
خداوند در قرآن کریم با وجود تأکید بر یگانگى خویش، گاهى از خود به متکلم مع الغیر، تعبیر کرده و از سوى دیگر، در مواردى، براى خود ضمیر یا فعل متکلم وحده را به کار برده است. چرایى این کاربردها، سؤال اصلى این پژوهش است. با بررسى آیات مربوط، مشخص گردید بیشتر موارد کاربرد متکلم مع الغیر به هدف دلالت بر عظمت گوینده یا فعل وى بوده است؛ مواردى نظیر: عذاب اقوام گذشته، یارى خداوند نسبت به اولیا و پیامبران و نیز نجات اقوام مؤمن انبیا، آیات آفرینش، ارسال رسل و انزال کتب، و اوامر و نواهى. در معمول کاربردهاى متکلم وحده نیز لطف ربوبى خدا به بندگان مدنظر است؛ مانند: استجابت دعا، بخشش گناه، انعام خدا بر بندگان، و ارتباط متقابل میان خدا و بندگان. در همین زمینه، التفات هاى به کاررفته در آیات، از غیبت به تکلم و از تکلم مع الغیر به وحده و بالعکس، قابل توجیه است. این مقاله به روش توصیفى تحلیلى و با مطالعه تمامى قرآن و مراجعه به تفاسیر مربوط، به انجام رسیده است.
۱۴.

نقد و بررسی دیدگاه مفسران در توصیف انسان به هلوع در آیة 19 سوره معارج(مقاله پژوهشی حوزه)

کلیدواژه‌ها: سرشت انسان فضایل انسانی رذایل انسانی صفت هلوع هلوع در قرآن

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام دین پژوهی فلسفه دین
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن انسان و جامعه در قرآن انسان در قرآن
تعداد بازدید : ۱۳۵۷ تعداد دانلود : ۴۳۸۸
خداوند در آیاتی، از آفرینش انسان در بهترین شکل سخن گفته؛ اما در برخی آیات، همچون آیة 19 سورة معارج، گویا از نوعی کاستی در آفرینش وی از جمله صفت «هلوع» به معنای «حریص» خبر داده است. سرّ نسبت دادن این تعبیر به انسان چیست؟ آیا این ویژگی در سرشت انسان جای گرفته است؟ اگر چنین است، چگونه با آفرینش انسان در «احسن تقویم» و هدف آفرینش انسان (رسیدن به کمال قرب الهی) سازگار است؟ این مقاله به نقد و بررسی دیدگاه مفسران دربارة آیة 19 سورة معارج پرداخته و به این نتیجه دست یافته که وجود این وصف در انسان به خودی خود رذیلت یا فضیلتی برای او نیست؛ بلکه این وصف با توجه به متعلق ارادی آن می تواند فضیلت ساز یا فضیلت سوز باشد.
۱۵.

مقایسه دو تفسیر علامه طباطبائی (المیزان و البیان)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: علامه طباطبایی المیزان البیان

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات روش های تفسیر و تأویل
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات مفسران و تأویل گران شیعی
  3. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات موارد دیگر کتاب شناسی تفسیر
تعداد بازدید : ۳۴۹۲ تعداد دانلود : ۸۴۱
علّامه طباطبائی، پیش از «المیزان»، تفسیر «البیان فی الموافقه بین الحدیث و القرآن» را با اهتمام به روایات تفسیری و تلاش در جهت بیان سازگاری میان قرآن و روایات، نگاشتند. این مقاله، با روش توصیفی تحلیلی به هدف شناساندن آن دو تفسیر و بیان امتیازات «المیزان»، به اشتراکات و تفاوت های آن دو می پردازد. دو تفسیر مزبور، اشتراکاتی مانند بیان هدف سوره و بررسی روایات دارند. در تفاوت های شکلی ساختاری، «المیزان» در پرداختن به تفسیر آیات، از جامعیت نسبی برخوردار است. نقل و بررسی روایات تفسیری، در پایان بحث تفسیری و طرح مباحث موضوعی مستقل در «المیزان» آن را متمایز از «البیان» ساخته و در نهایت، اینکه برخی عبارت های «البیان» در «المیزان»، اصلاح شده است. در تمایزهای شکلی محتوایی، شاخصه مهم «المیزان»، تنوع در تفسیر قرآن به قرآن و توجه به نقش سیاق است که در «البیان» به آن گستردگی نیست. همچنین در «المیزان» برخی از قرائات آیات، بررسی شده و شبهات قرآنی پاسخ یافته است. منابع «المیزان» نیز بسیار گسترده تر است.
۱۶.

احتباک و آثار معنایی آن در تفسیر قرآن(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: تفسیر قرآن علوم بلاغی علم بدیع آثار معنایی بدیع احتباک

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۲۶ تعداد دانلود : ۱۰۳۲
«احتباک» در بدیع، بدین معناست که در دو کلام پیاپی، از جملة اول، قسمتی که مشابه آن در جملة دوم بیان شده است حذف شود و از جملة دوم نیز بخشی که در جملة اول بدان اشاره شده است حذف گردد. این صنعت با خلق ظرفیت های معنایی در بخشی از آیات قرآن، معنای گسترده ای را در قالبی محدود، به نمایش می گذارد که پژوهش در آن، نشانگر تأثیر علم بدیع در تفسیر است؛ به این صورت: الف. گاه ایجاز، اقتضا می کند در دو موضوع متقابل با احکام جداگانه ، تنها به اصل یکی از دو موضوع و حکم موضوع دیگر، پرداخته شود تا شنونده، اصل متقابل دیگر و حکم لنگة مذکور در کلام را خود کشف کند. ب. گاهی که دو طرف تشبیه انطباق کامل ندارند به مدد احتباک، عدم انطباق ظاهری توجیه می شود. ج. در برخی آیات، که دو فعل متفاوت از حیث زمان به کار رفته و شبهة ناهماهنگی پدید آورده است، صنعت احتباک چنین مواردی را تحلیل می کند. د. احتباک، برخی از شبهات محتوایی آیات و ناسازگاری ظاهری میان آنها را پاسخ می دهد. این مقاله، حاوی نمونه های متعدد قرآنی و تفسیری در این زمینه است.
۱۷.

چرایی عدم انطباق برخی پرسش و پاسخ های قرآن با تأکید بر دیدگاه علامه طباطبایی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: علامه طباطبایی اسلوب حکیم تفسیر المیزان پرسش و پاسخ های قرآن (پاسخ های منطبق/ پاسخ های غیرمنطبق)

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات مفسران و تأویل گران شیعی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن
تعداد بازدید : ۱۱۱۱ تعداد دانلود : ۵۲۲
پاسخ های قرآن کریم غالباً منطبق با پرسش های مخاطبان است؛ اما برخلاف انتظار، برخی پاسخ ها با پرسش مخاطب منطبق به نظر نمی رسد؛ بلکه گاه به جای پاسخ متن پرسش، موضوع مهم دیگری مطرح شده است؛ مثلاً در پاسخ به اینکه «چه انفاق کنیم؟»، به بیان «مصارف انفاق» پرداخته و در پاسخ «چرایی تغییر شکل ماه»، به «فوائد تغییر شکل ماه» اشاره کرده است. این شیوه در اصطلاح اهل بلاغت «اسلوب حکیم» خوانده می شود. این پژوهش درصدد توجیه عدم انطباق ظاهری برخی پاسخ های قرآنی به روش توصیفی تحلیلی با تأکید بر دیدگاه علامه طباطبایی برآمده و بدین نتیجه دست یافته است که قرآن، در همة موارد مزبور، با امتناع از پاسخ روشن به برخی پرسش های مخاطبان، ضمن بیان موضوع مهم تر و مورد نیاز بیشتر پرسشگران، به آنان شیوه پرسش درست را تعلیم داده است. بررسی این موارد، ضمن تحلیل یکی از زیبایی های بدیعی قرآن، شبهه ناهماهنگی برخی آیات قرآن را نیز برطرف می کند.
۱۸.

تفسیر قرآن کریم (7) سوره بقره، آیات 40 تا 47(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: تهیه، تدوین و تنظیم کننده:

کلیدواژه‌ها: بنی اسرائیل آمیختن حق با باطل برتری بنی اسرئیل خاشعان کتمان حق نعمت های الهی پیمان های الهی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷۵۱ تعداد دانلود : ۹۳۲
مقالة حاضر تفسیر آیات 40 تا 47 سورة بقره و حاصل آن چنین است: در آیة40 به نعمت های خدا بر بنیاسرائیل اشاره شده و وابسته بودن وفای خداوند به عهد خویش با بنیاسرائیل بر وفای آنها به عهدهای الهی گوشزد شده است. نهی از آمیختن حق با باطل متوجه عالمان یهود است؛ زیرا آنها بر آن توانایی دارند. فرمان به نماز و زکات، دستور به دو امر فطری ارتباط با خالق و مخلوق است. آیة 44 توبیخ رهبران اهل کتاب است که به گمان امتیاز ویژه از ادای وظایف دینی سر باز میزدند. آیة 45 برخی از بنیاسرائیل را که با توجه به سنگینی تکلیف یا ناتوانی از اجرای آن خود را نیازمند به کمک میدیدند، به یاریجستن از صبر و نماز امر کرده است. مقصود از ملاقات با خدا، ظهور قرب تکوینی انسان به خدا در قیامت است و وجه تأکید بر آن در توصیف خاشعان کافینبودن علم برای حصول خشوع میباشد. آیة 47 آغازگر بیان تفصیلی نعمت های خدا بر بنیاسرائیل است که برتریدادن آنان بر عالمین عصر خودشان از مهم ترین آنها است.
۱۹.

واقع نمایی قرآن و تأثیر آن در تفسیر از دیدگاه علامه طباطبائی (با تأکید بر ابعاد بلاغی)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: تشبیه تمثیل مجاز واقع نمایی قرآن استعاره و مبالغه در قرآن

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات مفسران و تأویل گران شیعی
تعداد بازدید : ۱۳۶۶ تعداد دانلود : ۷۱۸
قرآن کریم در تعابیر بلاغی خویش از قبیل تشبیهات، مجازها و استعاره ها زبان بیان واقع داشته است. مقالة حاضر به هدف اثبات این موضوع با توجه به دیدگاه علامه طباطبائی و پاسخ گویی به شبهات مربوط، به نگارش درآمده است. در میان اقسام تشبیه، تشبیه وهمی در قرآن به کار نرفته و نمونه های ادعایی آن از قبیل تشبیه شکوفة درخت جهنم به سرهای شیاطین و جن زدگی دیوانگان، مصداق این نوع تشبیه نیست. مجاز و استعارة قرآنی نیز، در عالم واقع، پشتوانه دارد و همین، ملاک صحت یا خطای کاربرد مجاز و استعاره است. در میان اقسام مبالغه، دو قسمِ تبلیغ و اغراق که از امکان عقلی بهره مندند، در قرآن یافت می شوند؛ اما غلوّ که فاقد امکان عقلی است، در قرآن به کار نرفته و نمونه های گفته شده را می توان پاسخ داد. نمود دیگر بلاغت در قرآن، قصه های قرآنی است که نویسندگانی برخی از آنها را به جهت ظاهر تمثیلی، غیرواقعی دانسته اند، ولی سخن آنان پذیرفتنی نیست.
۲۰.

نمود قدرت بی پایان الهی در چهره ها و نغمه ها: نگاهی نو به کریمه 22 روم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: آیات الهی اختلاف الوان و السنه قیافه های انسانی آهنگ آوای انسان ها

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام خداشناسی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن موارد دیگر
تعداد بازدید : ۱۳۵۶ تعداد دانلود : ۵۵۵
از نشانه های خداوند، که در آیه بیست و دوم سوره مبارکه روم به آن اشاره شده، اختلاف درالوان و السنه انسان هاست. تفاوت در الوان انسانی، با توجه به معنای لغوی «لون» و نیز براساس سایر کاربردهای این واژه در قرآن و دیدگاه های تفسیری، منحصر به اختلاف دررنگ پوست آدمیان نیست، بلکه اختلافات در چهره و شکل قیافه آنان را نیز دربر میگیرد.این تفاوت های چهره ای، در عین ایجاد اشتراکات و مشابهت هایی میان دسته های مختلفانسانی، شگفتی خلقت و تصویرگری خداوند را نمایان میسازد. در خصوص اختلاف السنهنیز، مفسران متعددی آن را شامل تفاوت های موجود در آوای صدای انسان ها دانسته اند کهبه لحاظ تفاوت در عین مشابهت میان آهنگ صداها، عظمت خلقت، آشکار میگردد.اشتراکات در چهره و صدا، زمینه ساز شناخت، ارتباط و محبت و اختلافات در این دو،عامل جداسازی و شناسایی انسان ها محسوب میشود.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان