درخت حوزه‌های تخصصی

ادبیات

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
ادبیات جهان ادبیات و مطالعات بین رشته ای انواع ادبی حوزه های ویژه سبکها و جریانهای ادبی علوم ادبی قالب های شعر کلیات گونه های نثر
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۴٬۹۲۱ تا ۴٬۹۴۰ مورد از کل ۵۲٬۹۰۷ مورد.
۴۹۲۱.

نقش اشارات عرفانی در مثنوی معنوی (براساس تمثیل های روایی دفتر 4، 5 و 6)(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی دوره ۱۳ زمستان ۱۴۰۰ شماره ۵۰ 8 - 39

کلیدواژه‌ها: اشارات عرفانی تمثیل های روایی سمبل سطوح روایتی مثنوی معنوی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۲ تعداد دانلود : ۲۸۰
مولانا در مثنوی بارها با اشارات عرفانی کوشیده ذهن مخاطبان خویش را به مسائل معرفتی روشن تر سازد و با ذکر تمثیل و داستان پردازی، سطح ادراکی یاران و همراهان مثنوی را بالاتر آورد. با ژرف نگری در تمثیل های روایی مثنوی می توان به اشارات پیدا و پنهان عرفانی رسید که انعکاس و بسط معنایی آنها در سطوح روایتی، سرانجام زمینه ساز وحدت آفرینی و یگانگی در مثنوی می شود. این نگرش و تأثیر وحدت آفرین به اشارات عرفانی از تیررس بسیاری از پژوهشگران و روایت شناسان دور مانده است. این پژوهش که با روش مطالعه کتابخانه ای و توصیفی به رشته تحریر درآمده است و می کوشد نقش اشارات عرفانی مولانا را در پردازش تمثیل های روایی با تکیه بر روایت های داستانی دفترهای چهارم، پنجم و ششم مثنوی معنوی، نشان دهد. در این جستار با ژرف نگری و بهره گیری از تمثیل های روایی مثنوی، ارتباط روساخت و ژرف ساخت تمثیل ها و همچنین شیوه پردازش مطالب عرفانی در چهار گونه (اشارتی، درونمایه ای، مثالی و داستان درونه ای) نمایان گردید. سرانجام، نقش اشارات عرفانی در دو سطح تمثیل روایی (روساخت و ژرف ساخت) با عنوان «سمبل»، «بیت راهنما» و نیز پیوند معنایی بین سطوح روایتی مورد بررسی قرار گرفت. آشنایی با شیوه پردازش مطالب عرفانی و بررسی پیوند معنایی در سطوح روایتی از نتایج پژوهشی مقاله حاضر است و می توان این پژوهش را گامی در جهت شناخت ساختار و محتوای تمثیل های روایی مثنوی دانست.
۴۹۲۲.

ابتهاج در سایه غزلیات شهریار(بررسی اثرپذیری هوشنگ ابتهاج از غزلیات شهریار بر پایه زبانشناسی نقشگرا)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های ادبی سال هجدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۷۳ ۱۸۳-۱۵۵

کلیدواژه‌ها: شعر ابتهاج غزلیات شهریار زبانشناسی نقشگرا فرایندهای فعلی و اثرپذیری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۴ تعداد دانلود : ۳۶۸
در این پژوهش سعی شده است با بهره گیری از ظرفیتهای زبانشناسی نقشگرا، ضمن طرح روشی نو در مطالعات تطبیقی، تأثیرپذیری هوشنگ ابتهاج در سرایش غزل از ذهن و زبان شهریار نشان داده شود و انواع تأثیرپذیریها و زمینه های گرایش وی به سبک شعری شهریار مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد. بر این اساس انواع اقتباسات ابتهاج از غزلیات شهریار به سه نوع اثرپذیریِ مبتنی بر تکرار یا اثرپذیری تقلیدی، مبتنی بر تکرار و تغییر درون فرایندی یا اثرپذیری ترکیبی، و مبتنی بر تکرار و تغییر برون فرایندی یا اثرپذیری تأویلی قابل تقسیم است. بر مبنای یافته های پژوهش، اثرپذیریهای ابتهاج از غزلیات شهریار، بیش از اینکه به تکرار و تقلید متکی باشد بر تغییر و خلاقیت استوار است. زمینه های گرایش ابتهاج به بوطیقای شهریار را نیز باید در عواملی چون علاقه و دلبستگی عمیق به شهریار و غزلیات او، مقبولیت غزل شهریار، نقش مخاطب و تأثیر مقطع تاریخی و ... جست وجو کرد.
۴۹۲۳.

بازنمایی تمثیل «بیت عنکبوت» در متون ادب فارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های ادبی - قرآنی سال نهم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴ (پیاپی ۳۶) 64 - 101

کلیدواژه‌ها: عنکبوت بیت عنکبوت تمثیل غار ثور تصویرسازی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۰ تعداد دانلود : ۲۵۷
یکی از شیوه های بلاغی در سخن، استفاده از تمثیل است. قرآن کریم نیز بسیار از تمثیل، استفاده کرده است. تمثیل بیت عنکبوت یکی از مشهورترین تمثیل های ساده و محسوس قرآنی برای استدلال و اقناع است. در قرآن کریم، عمل کسانی که به غیر خدا و بت ها تکیه کرده اند، به بیت عنکبوت تشبیه شده که سست ترین خانه است. تمثیل بیت عنکبوت در ادبیات فارسی نیز بازتاب فراوانی دارد و سخنوران فارسی از این تمثیل قرآنی بسیار استفاده کرده و در ساخت و پرداخت تصاویر بلاغی به شیوه های گوناگون بهره برده اند. در این مقاله با هدف آشنایی با بازتاب این تمثیل در ادب فارسی و شناخت چگونگی استفاده شاعران از تمثیل عنکبوت، به روش توصیفی تحلیلی، بیش از چهل اثر ادبی را بررسی و نقش عنکبوت را در آن ها تحلیل کرده ایم. در این تحلیل داده های تحقیق با توجه به کارکرد اصلی، دسته بندی شده و به کارگیری عنکبوت در نقش های نمادین، مشبه به، حضور در فرهنگ عامه و نجوم بررسی شده است. نتیجه تحقیق نشان می دهد که شاعران در مدح، وصف، پند و اندرز و توصیف اشخاص و حیوان و احوال گوناگون از تشبیه بیت عنکبوت یا نام عنکبوت استفاده کرده اند. عنکبوت در بیان شاعران و سخنوران هم جنبه مثبت دارد و هم منفی. در جنبه مثبت عنکبوت مشبه به و نمادی از رازپوشی، تلاش برای رزق، نمونه ای از موجودات ضعیف روزی خورنده، قانع و گوشه گیر و مشبه به عشق است. از دیدگاه منفی، عنکبوت نمادی از کم همتی و سستی و ناتوانی، حقارت در هدف، مظهر دنیا و تعلقات آن، فریبکار و زورگو و نماد آرزو و حرص است. شاعران در تصویرسازی نیز از نام و ویژگی های ظاهری عنکبوت استفاده کرده و آن را مانند خورشید و شیشه شکسته دانسته و نمونه ای برای تشبیه احوال، مایه عبرت و پرهیز از غرور دانسته اند. در فرهنگ عامه نیز باورهایی درباره عنکبوت و تار آن در ایران و دیگر ملل وجود دارد.
۴۹۲۴.

نقد و بررسی کتاب یکصد منظومه عاشقانه فارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نقد ادبی سال چهاردهم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۵۴ 189-228

کلیدواژه‌ها: داستان های عاشقانه یکصد منظومه عاشقانه فارسی حسن ذوالفقاری نقد ساختاری نقد محتوایی نقد منابع

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۵۹ تعداد دانلود : ۴۰۰
یکصد منظومه عاشقانه فارسی نوشته حسن ذوالفقاری، یکی از جامع ترین و مقبول ترین کتاب ها در حوزه داستان های عاشقانه فارسی است که پس از گذشت حدود هفت سال از اولین چاپ خود، اکنون به چاپ سوم رسیده است. هدف مقاله حاضر نقد و بررسی این کتاب است. برای این منظور، ضمن معرفی مختصری از کتاب، در سه بخشِ نقد ساختاری، نقد محتوایی و نقد منابع، با ذکر شواهد و مستندات، به بررسی اشکالات و نواقص آن پرداخته شده است. عدم انطباق کامل عنوان با محتوای کتاب، اشکال در تبویب کتاب، نداشتن رویه واحد در انتخاب عناوین مداخل، مدخل قراردادن بعضی از نظیره ها و منظومه هایی که اطلاعات کافی از آن ها موجود نیست، پایبند نبودن به ساختار پیش بینی شده برای هر مدخل، اشکالات نگارشی و ضعف تألیف در بعضی مواضع (اشکالات ساختاری)، قرار دادن منظومه های عاشقانه ذیل نوع غنایی و نمایشی، اشکال در ریخت شناسی داستان های عاشقانه، بعضی اظهارنظرهای نادقیق و نیازمند تأمل، گزارش ناقص/ اشتباه بعضی داستان ها، بعضی داده های نادرست (اشکالات محتوایی)، ندیدن بعضی از منابع و بعضی آشفتگی ها در فهرست منابع و ناهماهنگی آن با ارجاعات، ایرادهایی است که برطرف شدن آن ها در ویراست دوم، اعتبار و مقبولیت کتاب را افزون تر خواهد کرد.
۴۹۲۵.

بررسی تطبیقی تابو در سه اثر حماسی: گیل گمش، رامایانا و گرشاسپ نامه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های ادبیات تطبیقی دوره نهم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۲۸) 1-25

کلیدواژه‌ها: ادبیات تطبیقی تابو حماسه گیل گمش رامایانا گرشاسب نامه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۰ تعداد دانلود : ۴۳۵
در این مقاله که به شیوه تحلیلی - تطبیقی و با هدف شناخت تابوها و کارکرد آن ها ، نگاشته شده است، خوانندگان را با اندیشه های همسان و ناهمسانِ سه قومِ سومری، هندی و ایرانی، در سه مقطع تاریخی آشنا خواهیم ساخت. در این راستا با خوانش سه اثر بر گزیده: گیل گمش،رامایانا و گرشاسپ نامه ،همراه با شناخت تابوهای موجود در این آثار، به تحلیل و توصیف این مقوله خواهیم پرداخت. تابو، به مثابه باورداشت به وجود نیرویی ماورایی و حرمت بخش در شماری از اشیاء، گیاهان، جانوران و آدمیان، با برخورداری از دو ویژگی «تقدس» و «حرمت»، مقوله-مفهومی برجسته در عرصه مطالعات ادبی و مردم شناختی است. نگارندگان با شناخت و تحلیل تابوهای موجود در سه اثر یادشده، نشان خواهند داد که باورها و قوانین تابویی، با کارکردهای ویژه خویش، نقشی برجسته در این آثار، ایفا می کنند و به کنش- واکنش های شخصیت های حماسی- اساطیری، سمت و سویی خاص می بخشند؛ ویژگی ای که گویای همگونی نوع کارکرد ذهن آدمی، در دوره های گوناگون پیشاتاریخی- تاریخی، در عرصه های متفاوت جغرافیایی است.
۴۹۲۶.

نقد حکایت شیخ صنعان عطار نیشابوری بر مبنای نظریه سیستم های پیچیده(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: متن شناسی ادب فارسی سال سیزدهم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴ (پیاپی ۵۲) 33 - 51

کلیدواژه‌ها: منطق الطیر حکایت شیخ صنعان نظریه سیستم های پیچیده زیرسیستم خودسازمان دهی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۳ تعداد دانلود : ۳۱۷
«نظریه سیستم های پیچیده» روشی جدید و کل نگر در بررسی سیستم هاست که برخلاف دیدگاه های جزئی نگرِ تقلیل گرا، از تحلیل ساختار کلی به کارکردها و عملکردهای اجزا می رسد. در چارچوب این نظریه، به ویژگی هایی مانند رفتارهای غیرخطی، حالت های آشوب و پویایی سیستم، فرایند بازخورد، هم افزایی و تعادل پایدار نهایی در حالتی سایبرنتیکی (خودکنترل) و... پرداخته می شود. تنوع کنش گرها و کنش پذیرها، افزوده شدن اجزای جدید و لازم در به تعادل رسیدن حالت های آشوب، غیرخطی بودن ارتباط عناصر مستقل با یکدیگر و محیط و تأثیرگذاری عناصر حاشیه ای در حکایت شیخ صنعان، بررسی آن را در چارچوب نظریه سیستم های پیچیده ممکن کرده است. در این پژوهش تلاش شده است به نقد این حکایت به روش تحلیل کیفی پرداخته و با سنجش ظرفیت های پنهان آن نشان داده شود که این حکایت یک سیستم اجتماعی پیچیده است که رفتاری غیرخطی و پیش بینی ناپذیر دارد؛ البته با بررسی دقیق عناصر آن و ارتباط های نامنظم و پیچیده آنها، از پیچیدگی شان کاسته می شود و می توانیم به فهم عمیقی از متن دست یابیم. با دیدگاه سیستمی می توان کارکرد شیخ صنعان، مریدان و دختر ترسا را در ارتباط با زیرسیستم های دیگری مانند خواب، قضا و قدر و مرگ واکاوی کرد و در حالتی کل نگر به تکامل رسیدن اجزای آن را در تکاملی کلی و پویا نشان داد. سیستم در حالتی خودکنترلی، شیخ صنعان و دختر ترسا دو زیرسیستم برجسته را با فرایند بازخورد به تکامل می رساند و از این راه به خودسازماندهی می پردازد. این پژوهش به روشن کردن ظرفیت های پنهان متونی کمک می کند که قابلیّت بازخوانی به این شیوه را دارند.
۴۹۲۷.

معرفی نسخه خطی صفاء القلوب و بررسی ویژگی های سبکی آن(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: زبان و ادب فارسی دانشگاه آزاد سنندج سال سیزدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۴۸ 268 - 295

کلیدواژه‌ها: نسخه خطی قاجار عبدالرحیم شیروانی صفاء القلوب

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۴ تعداد دانلود : ۲۹۰
صفاء القلوب اثر ارزشمندی است که فقط یک نسخه خطی در کتابخانه ملّی تبریز از آن وجود دارد و تاکنون هم تصحیح نشده است. این کتاب را عبدالرحیم حزین شیروانی در دوره قاجار در 19 گفتار و 11 حکایت و یک خاتمه ای کوتاه در دعای خیر در حق کاتب به اقتفا از نان و حلوای شیخ بهایی و در وزن و قالب آن سروده است. مقاله حاضر به روش اسنادی- توصیفی و مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای بررسی و تحلیل شده، در صدد پاسخ گویی به این پرسش است که بارزترین ویژگی های سبکی صفاء القلوب چیست؟ به این منظور، مهم ترین ویژگی های صفاء القلوب در سه سطح فکری، زبانی و ادبی همراه با معرَّفی نسخه و ویژگی رسم الخط آن، بررسی و تلمیحات و تضمین های به کار رفته، تخریج و مصدریابی شده است. یافته های پژوهش مبنی بر آن است که این اثر از جهتی ویژگی های سبک کهن را دارد و از جهتی رد پای واژه ها و اصطلاحات روز و کاربردهای نو در لابلای این نسخه مشهود است. ویژگی های سبکی و رسم الخط نسخه، در دو نسخه دیگر نیز دیده می شود. تنها 7 درصد ابیات مردّف، هستند. پیروی از نان و حلوا نیز در جای جای نسخه نمود دارد. مؤلفّ این اثر، غیر از شیخ بهایی، به اشعار مولوی و عطار و صائب نیز نظر داشته است.
۴۹۲۸.

مقارنه آراء حسن وحید دستگردی و ید الله رؤیایی حول عناصر الشعر المعاصر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: دراسات الادب المعاصر سال سیزدهم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۵۲ 81 - 100

کلیدواژه‌ها: العناصر الشعریه الشعر المعاصر وحید دستگردی ید الله رؤیایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۷ تعداد دانلود : ۱۷۰
کانت هناک مواجهه بین النظره التقلیدیه والحدیثه فی مجال الشعر بشکل أکثر وضوحاً من ذی قبل. سنتطرق فی هذا المقال إلی مقارنه آراء حسن وحید دستگردی (1879-1942م) کناقد للشعر التقلیدی و ید الله رؤیایی (1932م) بصفته مؤیداً للحداثه فی الشعر الفارسی، فی مجال الشعر. باستخدام المنهج الاستقرائی، یتطرق المقال الحالی لدراسه مقالات وحید دستگردی فی مجله أرمغان ومقابلات ورسائل ومقالات ید الله رؤیایی . تظهر نتائج البحث أن وحید دستگردی ، من خلال التمسک بالتقالید، یری بأن الشعر هو وسیله لنقل المفاهیم الأخلاقیه والعرفانیه الرفیعه، وهو شاعر مفکر ذو قریحه إلهیه یستخدم عناصر الشعر للتعبیر عن المفاهیم الأخلاقیه العالیه والعرفانیه. بینما یؤکد ید   الله رؤیایی علی الاستخدام الذکی للصوره واللغه والانسجام بین جمیع العناصر وانسجامها فی الشکل. الشکل فی وجهه نظره عباره عن تصمیم یوحد العناصر الأخری. بالنسبه لوحید دستگردی ، من المهم الاستمتاع بالوزن والقافیه، ولکن الأمر لیس کذلک بالنسبه لرؤیایی . وتعتبر کل منهما القصیده فناً لغویاً.
۴۹۲۹.

نقد جامعه مدرن در رمان «آواز کشتگان» از منظر نظریه انتقادی مکتب فرانکفورت با تأکید بر دیدگاه هربرت مارکوزه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش زبان و ادبیات فارسی بهار ۱۴۰۰ شماره ۶۰ 127-153

کلیدواژه‌ها: آواز کشتگان مکتب فرانکفورت نظریه انتقادی هربرت مارکوزه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۹ تعداد دانلود : ۴۰۴
رمان «آواز کشتگان» به نقد ساختار اجتماعی، سیاسی و فرهنگی جامعه روزگارش پرداخته است. در این مقاله کوشش شده تا این اثر از منظر نظریه انتقادی مکتب فرانکفورت و با تأکید بر نظریات هربرت مارکوزه (۱۸۹۸-۱۹۷۹) نقد و تحلیل شود. مارکوزه فیلسوف و جامعه شناس آلمانی، پدر معنوی جنبش های اعتراضی دهه 1960 شناخته می شود. نویسنده رمان «آواز کشتگان» با توصیف مبارزه فرهنگی قشر دانشگاهی و روشنفکر و همچنین ابزارهای نظام حاکم در سرکوب و ایجاد سلطه بر مردم، نظم موجود روزگار خود را به پرسش کشیده و سعی می کند گامی در جهت بهبود اوضاع جامعه خود بردارد. دستاورد پژوهش، ناظر بر این است که این رمان، به نقد جامعه آن زمان در سه حوزه تسامح سرکوبگر، جامعه جایگزین و صنعت فرهنگ به نقد سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جامعه پرداخته است. محتوای رمان در حرکت به سمت جامعه اتوپیایی ایده آل با دیدگاه نظریه پردازان مکتب فرانکفورت سازگار است.
۴۹۳۰.

بازتاب معراج مسیح در غزلیات صائب تبریزی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: کاوش نامه زبان و ادبیات فارسی سال ۲۲ زمستان ۱۴۰۰ شماره ۵۱ 9 - 38

کلیدواژه‌ها: صائب تبریزی سبک هندی تلمیح سیمای مسیح معراج مسیح

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۴ تعداد دانلود : ۱۸۴
سیمای مسیح در غزلیات صائب، جلوه ویژه ای دارد؛ به گونه ای که می توان با انسجام ابیات او در این زمینه، تصویر نسبتاً جامعی از زندگی این پیامبر آسمانی ارائه کرد و آزاداندیشی دینی صائب و شعر فارسی را به مخاطب نشان داد. از آنجا که بررسی تمام جوانب این موضوع فراتر از گنجایی یک مقاله است؛ کوشیده ایم تا با محوریت معراج مسیح که بیش از دیگر بخش های زندگی آن حضرت، مورد توجّه صائب قرار گرفته است؛ فلسفه توجّه به این موضوع و تأثیر آن بر جنبه های محتوایی شعر او، موضوعی است که در پژوهش های ادبی کم تر مورد توجّه قرار گرفته است. بررسی تحلیلی - توصیفی این موضوع در شعر صائب نشان می دهد که او در طرح موضوع معراج مسیح، به تلفیق مطالب قرآن، انجیل، کتب قصص و سنّت های ادبی پرداخته و در قالب سه زوج عیسی و فلک چهارم، عیسی و خورشید و عیسی و سوزن؛ از تمام جزئیات این واقعه برای بیان اندیشه های اخلاقی، عرفانی، اجتماعی، دینی، تعلیمی و غنایی خود بهره گرفته است و این تلمیح، دست مایه مضمون سازی و خیال پردازی قرارگرفته و در جذب مخاطبان شعر او تأثیرگذار شده است. نگاه صائب به معراج مسیح به دور از هرگونه تعصبی، تلفیقی آزاداندیشانه از اسلام و مسیحیت را در بر می گیرد و بدون تردید، معرّفی این نگاه می تواند در تقریب مذاهب و توجّه افزون تر اذهان جهانیان به شعر و ادب فارسی تأثیر بسیار داشته باشد.
۴۹۳۱.

تحلیل کهن الگوی سفر قهرمان در منظومه «گل و نوروز» براساس الگوی جوزف کمبل(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا) دوره ۱۳ پاییز ۱۴۰۰ شماره ۴۹ 155 - 181

کلیدواژه‌ها: گل و نوروز خواجوی کرمانی کهن الگوی سفر قهرمان نقد اسطوره ای

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۶ تعداد دانلود : ۳۴۳
جوزف کمبل با بررسی داستان های اساطیری مختلف از گوشه و کنار جهان، کهن الگوی سفر قهرمان را مطرح می کند. او معتقد است در تمامی این داستان ها سفر قهرمان تابع الگویی ثابت است. در پژوهش حاضر این الگو در کنار کهن الگوهای دیگری چون سایه، پیر فرزانه، آنیما و سایر نمادهای اساطیری در منظومه گل و نوروز بررسی می شود. بررسی و تحلیل منظومه گل و نوروز براساس این الگو خوانش نوینی از این روایت غنایی به دست می دهد. سفر نوروز اگرچه در ظاهر سفری برای رسیدن به معشوق است ولی در باطن سفری دینی محسوب می شود. نوروز پس از رسیدن به گل، او را که بر دین مسیحیت است، با آیین محمدی به کابین خود درمی آورد و پس از پشت سر گذاشتن پرده های جهالت، به جامعه خود بازمی گردد. طی این طریق به قهرمان چهره ای کیهانی می دهد، به نحوی که جامعه او را با آغوش باز استقبال می کند. جاودانگی نوروز مدیون ارزش هایی است که بعد از بازگشت به جامعه تزریق می کند.
۴۹۳۲.

ساختار اخلاقی– اعتراضی در اندیشه های نظامی گنجوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا) دوره ۱۳ تابستان ۱۴۰۰ شماره ۴۸ 289-316

کلیدواژه‌ها: نظامی گنجوی تعلیم ادبیات اعتراض اخلاق پادشاهان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۲ تعداد دانلود : ۳۴۳
در این پژوهش پیوند اخلاق و اعتراض در اندیشه نظامی مورد بررسی قرارگرفته است. او با رویکرد تعلیمی در پی عدالت ورزی حاکمان و هدایت جامعه به سوی جامعه آرمان شهری است و با داستان های تعلیمی و بیان اعتراضی گاه با تصریح و گاه با تعریض در برابر عوامل تحمیلی اجتماعی و سیاسی ایستادگی می کند. به اعتقاد او شاید تعلیم از میان انواع ادبی عرصه بهتری برای روح انتقادی و اعتراضی به حاکمان زورمدار باشد. از این رو در قالب داستان هایی از سرنوشت حاکمان گذشته ستودنی ها را ستوده و ناشایست ها را تقبیح کرده، مضامین ارزشمندی چون عدالت، دین داری و خردورزی و انسان دوستی را ستایش کرده و از سویی ناراستی و نادرستی و بی عدالتی و ظلم را تقبیح کرده است. نگارنده در این جستار ضمن مطالعه تحلیلی نتیجه می گیرد بر اساس آموزه های دینی، نظامی اعتراض خود را به حاکمان زمان خود به چهار روش مختلف اقتضائی ابراز داشته و این اعتراض را با توجه به مبانی اخلاقی و شرایط تأثیرگذاری بیان می دارد. از این رو ظلم را برنمی تابد و با آوردن حکایت های متعدد از پادشاهان گذشته به تعریض یا با نصایح اخلاقی به تلویح و یا با اعتراض به تصریح بر آن ها می تازد تا به راه دادگری بازآیند. مرحله نهایی از اصول اعتراضی - تعلیمی نظامی متوسل شدن به عالم فرازمینی و توسل به کسانی چون پیامبر اسلام است تا خود ریشه ظلم را برکنند. او ضمن دعوت به عدالت ورزی که یکی از شرایط اصلی در حکومت داری است، پادشاهی را که فاقد شرط عدالت ورزی در آرمان شهر نظامی باشد، فاقد صلاحیت حکومت داری می داند.
۴۹۳۳.

معرفی و بررسی دست نوشته «نوباوه روم» اثر سایلی قَرشی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ ادبیات بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۸۸ 245 - 274

کلیدواژه‌ها: نوباوه روم سایلی قرشی مکتب وقوع

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۳ تعداد دانلود : ۲۸۳
سایلی قَرشی، شاعر قرن دهم هجری و از جمله شاعران مهاجر به سرزمین عثمانی است. وی اشعار خود را در مجموعه ای موسوم به «نوباوه روم» گردآوری و در سال 908ه.ق. به سلطان بایزید دوم تقدیم کرده است. یکی از نسخ خطی این اثر در کتابخانه فاتح استانبول نگهداری می شود. با توجه به این که سایلی به کتابت نیز اشتغال داشته است؛ به احتمال قریب به یقین، این دست نوشته به خط خود اوست. «نوباوه روم» مشتمل بر یک دیباچه و 2880 بیت از اشعار سایلی است که در قالب های رایج شعر فارسی بویژه غزل سروده شده و تاکنون بررسی و تصحیح نگردیده است. پژوهش پیش رو که به معرفی این شاعر و بررسی اشعار وی- پس از تصحیح آن- اختصاص دارد؛ به شیوه توصیفی- تحلیلی و با استناد به دست نوشته «نوباوه روم» و دیگر منابع کتابخانه ای انجام گرفته است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که سایلی از شاعران متوسط مکتب وقوع در آسیای صغیر است. تقریب به معشوق، رقیب ستیزی، اغراق در لذت آزارخواهی، سگیه سرایی، حضور معشوق مذکّر و ... همراه با سادگی و روانی زبان و کاربرد عامیانه ها از خصایص مکتب وقوع است که با بسامد بالا در «نوباوه روم» به چشم می خورد.
۴۹۳۴.

نقد و بررسی روایتی از فاطمیان مصر و اسماعیلیه براساس داستان بوستان خیال (با اتکا به منابع تاریخی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ ادبیات بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۸۸ 151 - 174

کلیدواژه‌ها: اسماعیلیه بوستان خیال فاطمیان نقد و بررسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۳ تعداد دانلود : ۲۹۰
قصه ها و داستان ها به عنوان یکی از بخش های مهم فرهنگ عامه رابطی بین مردم اکنون با گذشته اند که مبانی فرهنگی و اعتقادی را از نسلی به نسل دیگر منتقل می کنند. بر مبنای رویکردهای تاریخ گرایی نو و بافت روایی و داستانی متون تاریخی، برخی از داستان ها نیز حاوی بافت تاریخی اند که بررسی آنها در کنار منابع تاریخی سودمند است. افسانه بوستان خیال از قصه های عامیانه ای است که بنای آن بر تاریخ خلفای فاطمی مصر و شیعیان اسماعیلی است که بر اساس حوادث تاریخی رخ داده در زمان چهار خلیفه نخست فاطمی در مصر، آغاز می شود. مؤلّف این شخصیت های تاریخی را به عرصه افسانه آورده، داستان های موهوم به آنها نسبت داده است. این جستار چگونگی حضور مذهب اسماعیلیه و خلفای فاطمی را در این داستان دنبال می کند و به نقد و بررسی آن براساس منابع و روایت های تاریخی به شیوه توصیفی-تحلیلی می پردازد. یافته های این پژوهش و نقد آنها بیانگر صحت برخی از روایت های نویسنده بر اساس منابع تاریخی و اعتقادی این فرقه مذهبی-سیاسی است، اما در مواردی تفاوت هایی نیز وجود دارد. چهره خار ق العاده ای که نویسنده از برخی از خلفای فاطمی ارائه داده است بسیار به جنبه تقدس و الوهیت این خلفا نزد راویان معتقد به این مذهب نزدیک است.
۴۹۳۵.

جلوه های پایداری در سروده ها ی سعید بیابانکی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا) دوره ۱۳ زمستان ۱۴۰۰ شماره ۵۰ 99 - 134

کلیدواژه‌ها: ادبیات پایداری دفاع مقدس مضامین پایداری شعر معاصر سعید بیابانکی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۲ تعداد دانلود : ۲۷۲
 سعید بیابانکی یکی از شاعران معاصر حوزه ادبیّات پایداری محسوب می شود که سروده ها ی وی مملو از موضوعات پایداری است؛ بنابراین، پژوهش حاضر بر آن است تا با رویکردی توصیفی - تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه ای، اشعار سعید بیابانکی را از منظر ادبیّات پایداری بررسی و تحلیل کند و به مخاطب نشان دهد که وی در بیداری و آگاه کردن مردم و برانگیزاندن آن ها به مبارزه با دشمنان خارجی و ظلم و ستم چه نقشی داشته است؟ و ارزش ها ی ملّی و فرهنگ اسلامی تا چه حد به شاعر در زمینه بیان مؤثّر شعر مقاومت کمک کرده است؟ یافته ها ی پژوهش نشان می دهد که اندیشه مهدویّت، عشق به میهن، ستایش آزادی و آزادگی، دعوت به مبارزه و پایداری و اتّحاد، دشمن ستیزی، حمایت از مقاومت فلسطین و مردمان مظلوم دیگر کشورها، بازتاب قیام عاشورای حسینی، ولایت مداری و ... از مهم ترین مضامین ادبیّات پایداری در اشعار سعید بیابانکی است. افزون براین، نشان می دهد که شعر وی بازتاب دردهای انسانی است که با زبانی ساده و بی تکلّف به این موضوعات می پردازد. شعر سعید بیابانکی در عین سادگی، شعری است زنده، متعهّد و تأثیرگذار که در لابلای آن پیروزی و امید به آینده ای روشن موج می زند.
۴۹۳۶.

سرچشمه های فارسی و تازیِ پاره ای مضامین در اشعار عامیانه بختیاری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فرهنگ و ادبیات عامه سال نهم فروردین و اردیبهشت ۱۴۰۰ شماره ۳۷ 133-163

کلیدواژه‌ها: ادبیات تطبیقی شعر عامیانه بختیاری شعر کلاسیک فارسی فیلولوژی معلقات سبع

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۱ تعداد دانلود : ۳۸۷
مقاله حاضر مطالعه ای تطبیقی میان شعر عامه بختیاری و ادبیات کلاسیک فارسی است که با رویکردی تاریخی می کوشد سرچشمه ها و ریشه های پاره ای از مضامین شعریِ بختیاری را در شعر کهنِ فارسی شناسایی کند. این مضامین در چند دسته اصلی قرار می گیرند: تصاویر (صور خیال) و توصیفات، باهمایی ها، تلمیحات تاریخی ادبی، و رسومی که دستمایه مضمون آفرینی قرار گرفته اند. وجود این مضامین مشترک، گرچه گاه چیزی جز تصادف و توارُد نیست، اما به نظر می رسد اغلب در گذشته مشترک این اقوام ریشه داشته باشد، زیرا به دلیل انزوا و دورافتادگیِ اقوام لُر از جریان ادبیات مکتوبِ فارسی، اقتباس و اخذ مستقیم از این ادبیات چندان گسترده نیست؛ هرچند بی شک برخی مضامین شعر لُری برگرفته از ادب فارسی است. تأثیر ادبیات فارسی را به وضوح می توان در تلمیحاتِ اشعار بختیاری به افسانه های ایرانی، خاصه شاهنامه فردوسی، دید. در پایان، با نظر به پیوند عمیق و دیرینه ادب پارسی و تازی، مقایسه ای نیز میان مضامین مشترک در اشعار بختیاری و معلّقات سبع به منزله نمونه ای از شعر کهن تازی صورت گرفته است.
۴۹۳۷.

تجزیه و تحلیل ِ تحول سبک زندگی مارسل، راوی قهرمان ِ در جستجوی زمان از دست رفته بر اساس الگوی سبک زندگی اریک لاندوفسکی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش ادبیات معاصر جهان دوره ۲۶ پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ 813 - 835

کلیدواژه‌ها: لاندوفسکی مارسل سبک زندگی سبک زندگی خرس انسان نابغه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۴ تعداد دانلود : ۲۸۱
 همانگونه که از سوسور به بعد بر جای مانده است می دانیم که در دو سطح معنایی و واجی تفاوت بین واحدهای گوناگون می باشد که آن ها را در ارتباط با یکدیگر تعریف می کند، از این رو معنا اساسا ً از منظر او جنبه سلبی و افتراقی دارد. همین نگاه سلبی و افتراقی در خصوص سوژه و هویت او نیز صدق می کند، به این معنا که سوژه نیز برای داشتن هویتی مشخص به «دیگری»، که متفاوت از اوست، نیاز دارد. بر همین اساس، اریک لاندوفسکی نشانه شناس اجتماعی فرانسه، الگوی سبک زندگی خود را ارائه می دهد که بر اساس چهار سبک زندگی متفاوت در ارتباط با یک گروه مرکزی مرجع ِ هنجارمند و متعارف شکل می گیرد: این چهار سبک عبارتند از: سبک زندگی اسنوب، سبک  زندگی خرس، سبک زندگی آفتاب پرست و سبک زندگی داندی. مقاله ی حاضر ضمن تشریح و تحلیل موشکافانه ی الگوی سبک زندگی لاندوفسکی، بر آن است که سبک رفتاری و نظام سلیقه و میل مارسل، شخصیت اصلی و راوی اثر سترگ مارسل پروست یعنی در جستجوی زمان از دست رفته را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد و نشان دهد چگونه این شخصیت از سبک زندگی «انسان این جهانی ِ» هنجار و متعارف، به سبک زندگی «خرس» (انسان جنگلی)، و از سبک زندگی «خرس» به سبک زندگی« انسان نابغه» گذر می کند.
۴۹۳۸.

نقد و تحلیل ساختار تعلیمی کتاب«نصاب الصبیان» ابونصر فراهی (مطالعه موردی یک کتاب کودک در نظام آموزشی سبک سنّتی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا) دوره ۱۳ تابستان ۱۴۰۰ شماره ۴۸ 115 - 143

کلیدواژه‌ها: شعر تعلیمی شعر کودک نصاب الصبیان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۸ تعداد دانلود : ۳۹۴
در این نوشته، یک کتاب کودک (نصاب الصبیان) از دو جنبه شکلی و محتوایی، مورد مطالعه آمایشی_ تحلیلی قرار می گیرد. این کتاب در نظام آموزشی ایران اسلامی حدود ششصد و پنجاه سال مورد استفاده قرارگرفته است. با پژوهش انجام گرفته روی 3216 واژه به کاررفته در نصاب الصبیان، در یک بستر آمایشی تحلیل ریخت و محتوا؛ الف- از نظر شکلی؛ بسامد زبانی واژگان، محتوای لغات، قافیه غنی و فقیر، واژگان انسانی و غیرانسانی و همچنین جاندار و غیر جاندار بودن بخش غیرانسانی و ب- ازنظر محتوایی؛ موضوع لغات، خوشایندی، ناخوشایندی و خنثایی واژه ها، درون مایه اخلاقی، تخیلی و عاطفی آن ها و همچنین عناصر حرکتی، رنگی و موسیقیایی لغات مشخص می شود سپس از طریق تعیین بسامد واژگان، عناصر تعلیمی استاندارد و غیراستاندارد کتاب مشخص می گردد و در نهایت پس از بررسی های لازم، فاصله داشتن این کتاب از معیارهای شعر کودک به اثبات می رسد.
۴۹۳۹.

پیدایش فعل «پنداشتن» در زبان فارسی و کارکردهای وجهی آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ ادبیات بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۸۸ 103 - 126

کلیدواژه‌ها: پنداشتن دستوری شدگی زبان فارسی واژگان شدگی وجهیت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۰ تعداد دانلود : ۲۱۷
این پژوهش به بررسی پیدایش فعل «پنداشتن» در زبان فارسی و کارکردهای آن برای بیان وجهیت می پردازد و با تمرکز بر دو فرایند واژگان شدگی و دستوری شدگی، شواهد به دست آمده از متون فارسی باستان، فارسی میانه و فارسی نو و تحولات رخ داده در این سه دوره زبانی را بررسی می کند. یافتن منشأ و کارکرد دو صورت «پنداری» و «پنداشتی» که در متون فارسی نو برای بیان وجهیت و رویکرد گوینده به جمله به کار می روند هدف اصلی این پژوهش است و برای نیل به این هدف، کارکرد این صورت ها در بافت های مختلف در متون ادب فارسی مورد توجه قرار گرفته و تأثیرات بازمانده از ساخت تمنایی فارسی میانه در این متون پیگیری شده است. شواهد مستخرج از متون فارسی باستان، میانه و نو نشان می دهند که الگوی فارسی میانه «pad ēd dāšt-/ dār-»، با کاهش آوایی و با گذر از سه مرحله فرایند واژگان شدگی به صورت «پنداشت / پندار » وارد دایره واژگان زبان فارسی شده است. در فارسی دری، «پنداشتن» هم به عنوان فعل اصلی با محتوای مفهومی شناخته شده و هم در شاخه دیگر، به تدریج خاصیت های فعلی خود را از دست داده و به ابزاری دستوری برای بیان وجهیت غیرواقعی بازتحلیل شده است.
۴۹۴۰.

بررسی آسیب شناسی جنگ ادیان در مثنوی معنوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: متن پژوهی ادبی پاییز ۱۴۰۰ شماره ۸۹ 243 - 272

کلیدواژه‌ها: مولوی صلح جهانی سیاست جنگ های مذهبی جنگ سخت و نرم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۵۸ تعداد دانلود : ۲۹۴
یکی از دلایل جنگ و خونریزی در طول اعصار متمادی، اختلاف ادیان و جنگ های مذهبی است که مولانا با مهارتی ستودنی به صورت علمی و اصولی برای همه بیان کرده است. هدف از تحقیق حاضر، فهم و درک علل پیدایش و چگونگی شکل گیری جنگ های بین ادیان و راه های نفوذ و شیوه های مقابله با آن به کمک دو داستان مثنوی معنوی بود که به روش توصیفی تحلیلی و بر مبنای مطالعات کتابخانه ای صورت گرفته است. مولانا در دو داستان «آن پادشاه جهود که نصرانیان می کشت از بهر تعصب»، «پادشاه جهود دیگر که در هلاک دین عیسی سعی نمود» برای ریشه یابی جنگ های فرقه ای و مذهبی از دیدگاه اصول و فنون دنیای سیاست، ما را با دو مدل جنگ سخت و نرم آشنا ساخته است. در این پژوهش با استفاده از فنون عملیات روانی (جنگ نرم) و سخت: «1- شاخص های جنگ سخت و نرم، 2- عوامل ایجاد جنگ از دیدگاه مولانا،  3- ابزار عملیات روانی (قدرت نرم) و تهدید نرم، 4- ابزار جنگ سخت، 5- مؤلفه های جنگ نرم در فرقه سازی و ایجاد جنگ نیابتی» بررسی شد. نتیجه آنکه مولانا همانند یک سیاستمدار خبره و با تجربه به ریشه یابی و کشف چرایی و چگونگی این جنگ ها و استمرار آن در طول اعصار پرداخته و زنگ خطری برای جلوگیری از نابودی دین و نفوذ شیاطین دنیای سیاست و قدرت در طول قرون نواخته است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان