فلسفه و منطق

نمایش ۶٬۲۶۱ تا ۶٬۲۸۰ مورد از کل ۱۴٬۷۰۹ مورد.

۶۲۶۱.

تبیین مفهوم اپوخه در پژوهش های پدیدارشناختی و کاربرد آن در حوزه کارآفرینی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سید مهدی الوانی محمد خانباشی حسن بودلایی

منبع: راهبرد سال بیست و سوم تابستان ۱۳۹۳ شماره ۷۱

کلیدواژه‌ها: کارآفرینی پژوهش کیفی تقلیل اپوخه روش پدیدارشناسی براکت کردن

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۴۶۷۳ تعداد دانلود : ۳۹۴۹

مزیت های روش تحقیق پدیدارشناسانه، برای پژوهشگران، فرصتی فراهم می سازد تا بتوانند نظریه های پرمحتوایی را ارائه نمایند. مرکز ثقل پژوهش های پدیدارشناسانه مفهوم اپوخه است. اگرچه اپوخه به طور فزاینده ای در پژوهش های کیفی مطرح شده، اما به نظر می رسد عمدتاً به عنوان روشی سطحی یا مبهم به کار رفته است. اپوخه روش مورد استفاده در پژوهش های کیفی است که برای کاهش اثرات بالقوه مضر پیش فرض هایی به کار می رود که ممکن است روند پژوهش را نامعتبر سازند. بنابراین از جمله مهم ترین مواردی که در طراحی یک پژوهش پدیدارشناسانه باید مورد توجه قرار گیرند، می توان به چگونگی طراحی اپوخه، اشاره نمود. هدف این مقاله، تأملی بر مفهوم اپوخه، چیستی و شیوه به کارگیری آن در پژوهش های کیفی است. در این راستا ابتدا مروری در باب معنای اپوخه صورت می گیرد و سپس در قالب دو بخش مجزا به شیوه طراحی استراتژی و عملیات اپوخه به شکل تفصیلی پرداخته خواهد شد. با توجه به اینکه پژوهشگر باید متناسب با پژوهش خویش به طراحی شیوه اپوخه بپردازد و هیچ گونه استاندارد مشخصی در این خصوص وجود ندارد، برای آشنایی بیشتر علاقه مندان، در بخش انتهایی مقاله یک نمونه عملی از کاربرد اپوخه در طراحی پژوهش های پدیدارشناختی حوزه کارآفرینی به طور گام به گام مورد بررسی قرار گرفته است. انتظار می رود خوانندگان این مقاله با مفهوم اپوخه و شیوه کاربست عملی آن در پژوهش های پدیدارشناختی بیش از پیش آشنا شوند

۶۲۶۲.

پدیدارشناسی ادراک زیبایی شناختی از دیدگاه میکل دوفرن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: فاطمه بنویدی

منبع: شناخت بهار و تابستان ۱۳۹۳ شماره ۷۰

کلیدواژه‌ها: پدیدارشناسی ادراک زیبایی شناختی حضور خیال تأمل میکل دوفرن

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق

تعداد بازدید : ۱۰۴۷ تعداد دانلود : ۶۵۷

ادراک زیبایی شناختی از جمله مباحث بحث برانگیز در حوزه زیبایی شناسی جدید است که میکل دوفرن از یک منظر خاص پدیدارشناختی به بیان آن مبادرت ورزیده است. به باور وی، اثر هنری ساختاری را برای ابژه زیبایی شناختی فراهم می کند که مهم ترین تمایز بین این دو در ادراک است. در این مقاله تلاش داریم این تمایز را مشخص کرده و فرایند ادراک زیبایی شناختی را نشان دهیم. دوفرن سه مرحله برای ادراک زیبایی شناختی قائل شده است. مرحله نخست حضور است که درک همان گونه که مرلوپونتی توصیف می کند، اتفاق می افتد؛ کلی، پیشاتأملی و در بدن ما. مرحله دوم، بازنمود و خیال؛ متأثر از سارتر است. در این مرحله، ادراک تمایل دارد تا صور مفاهیم تازه پدید آمده از حضور درک شده را در اشخاص و رویدادهای قابل تمییز به صورت مادی مجسم سازد. مرحله سوم، تأمل و احساس متأثر از کانت است. این تأمل می تواند همدلانه و تاحدی ابژکتیو باشد، که بیشتر مرتبط به حس است تا ادراک. در این فرایند است که ادراک زیبایی شناختی صورت می گیرد. از نظر وی، تماشاگر اثر هنری در ادراک اثر هنری باید این سه ساحت را همزمان درک کند. دوفرن در مرحله پایانی ادراک، یعنی احساس، یگانگی سوژه و ابژه را نشان داده است. در این جستار کوتاه، با روش توصیفی و تحلیلی سعی داریم این مراحل را بررسی کنیم.

۶۲۶۳.

شاخصه های نوع طبیعی و ارتباط آن با ذات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سکینه کریمی امیراحسان کرباسی زاده

منبع: شناخت پاییز و زمستان ۱۳۹۳ شماره ۷۱

کلیدواژه‌ها: انواع طبیعی ضرورت ذات ذات باوری نام گرایان واقع گرایان

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق

تعداد بازدید : ۶۰۰ تعداد دانلود : ۴۸۰

مسأله انواع طبیعی در زمره مسائل پیچیده و عمیق فلسفی است، که از یک سو با مسأله افراد و از سوی دیگر با مسأله «ذات» گره خورده است. در این مسأله، نام گرایان با اصیل دانستن افراد و برشمردن ویژگی های مشترک میان آنها، هرگونه هویت هستی شناختی برای انواع را نفی می کنند. در مقابل، واقع گرایان به وجود انواع طبیعی با الزامات خاصّی باور دارند و تلاش می کنند طبقه بندی افراد را تحت انواع طبیعی، براساس ویژگی های ذاتی توجیه نمایند. در مقاله حاضر، نخست، بر مبنای تمایز این دو دسته از فلاسفه، دو دسته شاخصه برای انواع طبیعی گزارش می شود. سپس، این شاخصه ها در تحلیل آراء برد که با توجه ویژه نسبت به مفهوم «ذات» میان نظر ارسطو و ذات باوران معاصر از جمله کریپکی و فاین مشترکاتی یافته است؛ مورد ارزیابی قرار می گیرد. آن گاه، بر اساس یگانه انگاری نوع طبیعی و تمام الذات اشیاء، شاخصه های شش گانه واقعی و مطلق بودن، دارای ذات متعین (تمام الذات) بودن، پایگانی بودن، غیر قابل تغییر بودن، تحت مقولات سه گانه جای گرفتن و شرکت کردن در طرفین این همانی های نظری برای انواع طبیعی پیشنهاد می شود.

۶۲۶۴.

تحلیلی بر مساعی کانت در آنالوژی اول(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: رضا ماحوزی

منبع: هستی و شناخت جلد اول بهار و تابستان ۱۳۹۳ شماره ۱ 67 - 84

کلیدواژه‌ها: جوهر اصل ثبات جوهر شاکله مقوله زمان هویت تغییر اصل علیت اصل مشارکت استعلایی

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق

تعداد بازدید : ۵۶۱ تعداد دانلود : ۳۴۳

کانت در فلسفه نقادی، تلقی متفاوتی از مفهوم جوهر ارائه داده است. به عقیده وی، این مفهوم در تلقی های مابعدالطبیعی فیلسوفان پیشین، به عنوان مفهومِ همواره موضوع، تحلیل و تعریف شده است، حال آنکه این تلقی، هیچ گونه معرفت محصلی در باب جوهرهای طبیعی اعیان ارائه نمی دهد. در مقابل، کانت با طرح شاکله مقوله جوهر و لحاظ اصلی ویژه برای آن، مفهومی استعلایی از این مقوله ارائه کرده است. بنابراین تلقی، مفهوم جوهر همواره در نسبت با زمان و به عنوان یکی از مقوّم های پیشینی ذهن مورد استفاده قرار می گیرد. ساختن تجربه، اتصال ضروری کیفیات در عین، حفظ هویت عین در طول زمان، یکنواختی طبیعت، حصول تصور کلی و متعین زمان و خدمت به دو اصل علیت و مشارکت، از جمله عملکردهایی است که مفهوم جوهر و اصل ثبات جوهر در رویکرد استعلایی ذهن ایفا می کند. در این نوشتار تلاش شده است این عمکردها تبیین و به منظور نشان دادن تأثیر ابتکارات کانت بر جریان های فلسفی معاصر، با برخی از دیدگاه های معاصر در فلسفه تحلیلی مقایسه شود.

۶۲۶۵.

علت فاعلی ایجادی در تفکر فلاسفه یونان باستان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: زین العابدین شوندی

منبع: پژوهش های فلسفی - کلامی سال شانزدهم پاییز ۱۳۹۳ شماره ۱ (پیاپی ۶۱)

کلیدواژه‌ها: خدا پیش سقراطیان علت فاعلی علت مادی علت فاعلی ایجادی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۴۵۸ تعداد دانلود : ۷۹۷

مسئله علت فاعلی از مباحث مهمی است که در فلسفه یونان باستان قابل بررسی است. ما این موضوع را ابتدا در فلسفه پیش سقراطیان، و سپس در فلسفه افلاطون و ارسطو پی خواهیم گرفت. برخی از فلاسفه یونان فقط به علت طبیعی یا همان مادة المواد معتقدند و برخی دیگر به علت فاعلی غیرطبیعی غیرایجادی معتقدند. بر اساس مبنای فکری آنها، وجود از لاوجود به وجود نمی آید، در نتیجه این جهان قدیم است و نمی تواند ایجاد کننده ای داشته باشد. پس خلق از عدم در اندیشه فلاسفه یونان باستان برخلاف مبنای آنهاست. با توجه به ظاهر آثار این فلاسفه، آنها به خلقتی که در ادیان ابراهیمی مطرح شده، معتقد نیستند. از این رو، «خدا» در اندیشه این فلاسفه با «خدا» در ادیان الاهی متفاوت است.

۶۲۶۶.

حجیت معرفت شناختی تجربة دینی نزاع آنتونی کنی و جف جوردن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: منصور نصیری

منبع: جستارهای فلسفه دین سال سوم بهار و تابستان ۱۳۹۳ شماره ۱ (پیاپی ۷)

کلیدواژه‌ها: ادراک حسی تجربة دینی حجیت معرفت شناختی تجربة دینی ادراک غیر حسی آنتونی کنی جف جوردن

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۵۲۹ تعداد دانلود : ۸۲۳

آنتونی کنی، بر آن است که تجربه های دینی حجیت معرفت شناختی ندارند. استدلال او، بر تحلیل ماهیت تجربة دینی مبتنی است. از نظر او، تجربة دینی یا ادراک حسی است یا ادراک غیر حسی. با توجه به این که نمی توان تجربة دینی را ادراک حسی دانست، لاجرم باید ادراک غیر حسی باشد؛ اما ادراک غیر حسی دانستن تجربة دینی، مستلزم آن است که نحوه ای از وحی باشد و لازمة وحی دانستن تجربة دینی، فرض وجود خدا پیش از تحقق تجربة دینی است. از نظر جف جوردن، استدلال کنی راه به جایی نمی برد؛ زیرا، مهم ترین مقدمات استدلال کنی عبارت اند از مقدمة (2) (تجربه های دینی ادراک حسی نیستند) و مقدمة (4) (اگر تجربه های دینی ادراک غیر حسی باشند، در این صورت به تنهایی نمی توانند باور به خدا را توجیه کنند). جوردن با تحلیل مقدمة (2) آن را کاذب می داند. از سوی دیگر، از نظر او، مقدمة (4) فقط در صورتی صادق است که دیدگاه گزاره ای دربارة وحی صادق و دیدگاه غیر گزاره ای کاذب باشد؛ اما هیچ دلیل قانع کننده ای بر صادق دانستن دیدگاه گزاره ای و کاذب دانستن دیدگاه غیر گزار ه ای دربارة وحی وجود ندارد. و با پذیرش دیدگاه غیر گزاره ای، مقدمة (4) صادق نخواهد بود. ما در این مقالة به بررسی نزاع این دو و داوری در این باره پرداخته ایم. جوردن دربارة مقدمة (2) درنهایت معتقد می شود که می توان تجربه های دینی حسی داشت؛ اما نگارنده، ادلة او در این باره را بررسی و رد کرده ام. دربارة مقدمة (4) نیز استدلال جوردن را ناقص و ناکافی دانسته آن را رد کرده ام

۶۲۶۷.

حوزه های سه گانه: بررسی فصل اول درباره عبارت ارسطو(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سید عمار کلانتر مهدی قوام صفری

منبع: هستی و شناخت جلد اول پاییز و زمستان ۱۳۹۳ شماره ۲ 39 - 60

کلیدواژه‌ها: ارسطو درباره عبارت لفظ اندیشه واقعیت

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق

تعداد بازدید : ۵۷۸ تعداد دانلود : ۶۵۶

سطرهای آغازین درباره عبارت ارسطو یکی از تأثیرگذارترین متون در تاریخ معناشناسی است و مقدمه ای مهم برای فهم و تقریر برخی از دیدگاه های ارسطوست. بر اساس تفسیر کلاسیک، ارسطو به طور عام بیان می کند که نوشته ها نشانگرِ آواها (الفاظ) است و آواها در وهله نخست نشانگرِ انفعال های نفس و انفعال های نفس شبیه اشیاء و در نتیجه آواها با واسطه نشانگرِ اشیاء است. در دوران معاصر، نورمان کرتزمن این تفسیر را به چالش کشید و تفسیر جایگزینی را مطرح کرد که سرآغازی برای باز تفسیر این فصل شد. این مقاله بر بخش اول از این فصل متمرکز می شود، برخی از تفسیر های کلاسیک و معاصر از آن را تقریر می کند و پس از بررسی برخی از واژگان کلیدی، تفسیر مختار را ارائه می دهد که بر اساس آن هدف اصلی ارسطو تفکیک بین سه حوزه لفظ، اندیشه و واقعیت و توجه به احکام مشترک و به ویژه اختصاصی آن هاست که در حل برخی دشواری ها سودمند است.

۶۲۶۸.

مقایسه تطبیقی مراحل صعود و نزول عرفانی در اندیشه افلوطین و سهروردی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سید مهدی ساداتی نژاد

منبع: اندیشه نوین دینی سال دهم بهار ۱۳۹۳ شماره ۳۶

کلیدواژه‌ها: افلوطین هبوط سهروردی صعود عرفانی نزول عرفانی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۳۸۶ تعداد دانلود : ۱۱۲۹

مسئله هبوط انسان از عالم علیا به عالم سفلی و آرزوی بشر برای بازگشت به عالمی که در عهد ازلی بدان تعلق داشته است، از اساسی ترین مباحث فلسفی عرفانی در آثار بسیاری از فیلسوفان الهی است. با مطالعه آثار فلسفی عرفانی ملاحظه می گردد که برداشت های گوناگونی در سیر مراحل نزول و سقوط، متناسب با اندیشه و نوع برداشت آنان مورد اشاره قرار گرفته است.جهت آشنائی با تمایز ها و تفاوت های این موضوع عرفانی در دو حوزه جغرافیائی شرق و غرب، دو شخصیت به نام و مطرح عرفانی یعنی افلوطین به عنوان پدر عرفان غربی، و شیخ شهاب الدین سهروردی بنیان گذار مکتب اشراقی در شرق مورد بررسی تطبیقی قرار گرفته اند. علی رغم تشابه های اندیشه ای در مراحل سیر و سلوک، مهم ترین تمایز را می توان در استناد عرفان افلوطین بر انگاره های عقلی و عدم ابتنا بر دین دانست و در مقابل عرفان سهروردی را عرفانی مبتنی بر دین و متأثر از آموزه های وحیانی قلمداد نمود.

۶۲۶۹.

پاسخ به مسأله شر در الهیات زردشتی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سعید انواری

منبع: جاویدان خرد بهار و تابستان ۱۳۹۲ شماره ۲۳

کلیدواژه‌ها: مسألة شر آیین زردشتی عرفان اسلامی صفات جلال

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق

تعداد بازدید : ۵۰۵

مسألة شر یکی از مباحث مطرح در فلسفه و به خصوص در رشتة فلسفة دین است. بسیاری این مسأله را جدی ترین نقد عقلانی بر اعتقاد به وجود خدا دانسته و آن را پناهگاه الحاد می نامند و به عنوان مطلبی نو ظهور معرفی می نمایند. در این مقاله نشان می دهیم که این مسائل، سال ها پیش، عیناً توسط متکلمان زردشتی مطرح شده است. همچنین راه حل آنها برای این مسأله نیز مورد بررسی قرار گرفته است و به کمک نظریات برخی از عرفای اسلامی، وجود دو مبدأ خیر و شر در آیین مزدیسنا، با صفات جمال و جلال الهی تطبیق داده شده و از این طریق نشان داده شده است که چگونه می توان با استناد به پاسخ عرفای مکتب خراسان به مسألة شر، آیین زردشتی را کیشی توحیدی به شمار آورد.

۶۲۷۰.

تحلیلی فلسفی از منشأ فرهنگ و امکان تغییر و برنامه ریزی برای آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: رضا ماحوزی

منبع: تأملات فلسفی سال سوم بهار ۱۳۹۲ شماره ۹

کلیدواژه‌ها: سنت فرهنگ انسان خداوند برنامهریزی فرهنگی

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد موضوعی فلسفه های مضاف فلسفه فرهنگ

تعداد بازدید : ۱۱۵۴ تعداد دانلود : ۵۸۷

می توان برای فرهنگ به معنای فلسفی و خاص کلمه، هم منشأیی غیربشری و هم منشأیی بشری درنظر گرفت. بدین معنا که گونه ای از فرهنگ به همراه مؤلّفه ها و عناصر تشکیل دهنده آن، به طورذاتی غیر بشری و بنابراین هدیه حق تعالی و یا کلام وجود است و سنخی دیگر از آن، تجلی فکر و اندیشه بشر است. هرچند درباره نوع دوم، سخن از مدیریت و برنامه ریزی فرهنگی امری مقبول و پذیرفتنی است؛ اما سخن درباره مورد نخست، اندکی پیچیده و بحث برانگیز است. این پیچیدگی تا حدّ بسیار زیادی در اصل ادعا؛ یعنی غیربشری بودن این سنخ از فرهنگ ریشه دارد. در این نوشتار پس از تفکیک این دو سنخ فرهنگ و تبیین برنامه ریزی فرهنگی برای فرهنگ های ساخت بشر، برخلاف برخی تلقی ها، امکان برنامه ریزی برای فرهنگ هایی که منشأ غیربشری دارند نیز تبیین گردیده است. بر این اساس می توان گفت، هرچند حکمت و فرهنگ آغازی غیربشری دارد؛ اما در عین حال نقش و سهم انسان در پاسداری و ترویج این میراث در مکان ها و زمان های مختلف غیرقابل انکار است.

۶۲۷۱.

تضمنات سیاسی فلسفة فلوطین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: شروین مقیمی زنجانی حاتم قادری

منبع: حکمت و فلسفه سال نهم تابستان ۱۳۹۲ شماره ۲ (پیاپی ۳۴)

کلیدواژه‌ها: سیاست فلوطین فلسفة سیاسی فلسفة نوافلاطونی افلاطون (جمهور و قوانین)

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۹۶۶ تعداد دانلود : ۱۱۵۹

بیشتر شارحان فلسفة کلاسیک به ویژه کسانی که بر فلسفة فلوطین تمرکز کرده اند، برآنند که وی بر خلاف فیلسوفان دورة شکوفایی فلسفة در یونان، به خصوص افلاطون در مقام بنیادگذار فلسفة سیاسی، به سیاست و تدوین طرحی از نظام سیاسی نیک به عنوان شالوده و مبنای فلسفة سیاسی قدیم، التفاتی نداشته است. اگرچه فلوطین به مقولاتی چون دولت، حکومت، آزادی و عدالت به صورت مستقل نپرداخته است و از این حیث نمی توان وی را فیلسوف سیاسی قلمداد نمود، اما به زعم ما می توان دلالت ها و تضمناتی سیاسی را در فلسفة] «غیرسیاسی » وی مورد ملاحظه قرار داد و از آن طریق طرحی از «فلسفة سیاسی » فلوطین تدوین کرد. تلاش ما در این مقاله، احصای برخی از مهم ترین این دلالت ها و مرتبط ساختن آن ها با یکدیگر به نحوی است که بتوان از آن منظومه ای ناظر بر آرمانی سیاسی تدوین کرد.

۶۲۷۲.

کانت و حل تعارضات ریاضی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: غلامعلی حداد عادل صبورا حاجی علی اورک پور

منبع: نشریه فلسفه سال ۴۱ پاییز و زمستان ۱۳۹۲ شماره ۲

کلیدواژه‌ها: کانت تعارضات ریاضی تعارضات عقل محض فلسفه نقادی (ایده آلیسم استعلایی) روش شکاکانه

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد تاریخی عصر جدید کانت تا ابتدای دوره معاصر ایده آلیسمِ آلمانی (قرون 18 و 19)

تعداد بازدید : ۱۴۴۶ تعداد دانلود : ۸۳۲

کانت در آثار متعدد دوره مابعد انتقادی از جمله تمهیدات و به ویژه دیباچه هر دو طبع کتاب نقد عقل محض، بر تقدم رتبی و زمانی بحث تعارضات عقل نسبت به دیگر بخش های نظام فلسفی خود تصریح کرده و وظیفه محوری فلسفه را مقابله ریشه ای با تعارضات عقل محض دانسته است. وی راه حل تعارضات ریاضی را به مثابه دلیلی غیر مستقیم در اثبات و تحکیم ایدئالیسم استعلایی خود می داند چراکه این تعارضات سبب تنبّه عقل شده و آن را در جست و جوی منشاء خطا به اصلی که بنیان مابعدالطبیعه سنّتی است یعنی اصل عینیّت واقعیت پدیداری با نفس الامر اشیاء می رساند. این مقاله ضمن اشاره به تاریخچه و جایگاه بحث تعارضات عقل محض در اندیشه کانت به ویژه در نقد عقل محض، به اهمیت تعارضات ریاضی و گزارش شرح و تحلیل کانت از براهین ارائه شده تعارض اول و دوم، نحوه کشف تعارضات و راه حل سیستماتیک کانت برای تعارضات ریاضی بر مبنای اصول ایده آلیسم استعلایی یا همان فلسفه نقادی می پردازد. بخش پایانی در قالب طرح چند پرسش انتقادی به تأمل در باب امکانات و محدودیت های «روش شکاکانه (نقادانه)» کانت به مثابه تنها راه برون رفت عقل از تعارضات می پردازد .

۶۲۷۳.

نگاهی تحلیلی و انتقادی به شهودگروی اخلاق شناختی تامس رید(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: علی اکبر عبدل آبادی

منبع: پژوهش های فلسفی پاییز و زمستان ۱۳۹۲ شماره ۱۳

کلیدواژه‌ها: استدلال اخلاقی فهم عرفی معرفت اخلاقی تامس رید شهودگروی اخلاق شناختی قوه (حس) اخلاقی بدیهیات اخلاقی خطای اخلاقی

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد موضوعی فلسفه های مضاف فلسفه اخلاق

تعداد بازدید : ۱۷۳۲ تعداد دانلود : ۸۵۱

در این مقاله کوشیده ام تا با روشی توصیفی- تحلیلی، ابتدا از نظریّه اخلاق شناختی تامس رید، فیلسوف اسکاتلندی سده هجدهم، درباره چگونگی ادراک و تصدیق ارزشها و هنجارهای اخلاقی، که به «شهودگروی مبتنی بر فهم عرفی» معروف است، توصیفی تحلیلی به دست دهم و از رهگذر چنین توصیف تحلیلی ای به این دو پرسش پاسخ دهم که «گستره و دامنه شهودگروی اخلاق شناختی رید تا کجاست؟» و «تبیین رید از منشاء خطای اخلاقی چیست؟» سپس با توجّه به آن توصیف تحلیلی، کوشیده ام تا با بیان پاره ای از وجوه قوّت و وجوه ضعف نظریّه اخلاق شناختی رید نشان دهم که، اوّلاً، «آیا نظریّه اخلاق شناختی رید در توجیه اعتبار معرفت اخلاقی، نظریّه ای موجّه، دفاع پذیر و پذیرفتنی است یا نه؟» و، ثانیاً، «آیا تبیین رید از منشاء خطای اخلاقی انسان ها تبیینی بسنده است یا نه؟» پاره ای از نتایج این مقاله، با توجّه به پرسشهایی که طرح کردم، عبارتند از: الف) شهودگروی اخلاق شناختی رید، از حیث گستره و دامنه اش، هم مفاهیم اخلاقی ارزشی و هم مفاهیم اخلاقی هنجاری را دربرمی گیرد. ب) رید منشاء خطای اخلاقی انسان ها را دو چیز دانسته است: یکی جهل و بی خبری فاعل عمل اخلاقی درباره درستی یا نادرستی پاره ای از اعمال، و دیگری قصور و بی توجّهی وی درباره عمل نکردن به مقتضای احکام اخلاقی اش. ج) شهودگروی اخلاق شناختی رید به سبب مبتنی بودنش بر نظریّه «اصالت کشف» درباره مبادی تصوّری اخلاق و نیز به سبب ابتنایش بر مطلق انگاری اخلاقی وی درباره مبادی تصدیقی اخلاق، نظریّه ای ناموجّه، دفاع ناپذیر و ناپذیرفتنی است. د) تبیین رید از منشاء خطای اخلاقی انسان ها تبیینی نابسنده است.

۶۲۷۴.

جایگاه «خدا» در فلسفة نیشیدا کیتارو(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمد اصغری

منبع: پژوهشنامه فلسفه دین (نامه حکمت سابق) سال یازدهم بهار و تابستان ۱۳۹۲ شماره ۱ (پیاپی ۲۱)

کلیدواژه‌ها: خدا دین واقعیت عشق الهی عدم مطلق نیشیدا کیتارو

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق حکمت و فلسفه شرق

تعداد بازدید : ۲۰۲۳ تعداد دانلود : ۱۱۵۳

این مقاله، به دنبال نشان دادن جایگاه «خدا» در فلسفة نیشیدا کیتارو است. بدین منظور، جنبة دینی اندیشة فلسفی این فیلسوف، در قالب چهار موضوعِ خدا به مثابه بنیان واقعیت، عدم مطلق، عشق الهی، و دین، بررسی شده است. نیشیدا تفسیری شبه عرفانی از خدا ارائه می دهد که با تفسیر خدا بنا بر نظریة وحدت وجود بسیار شباهت دارد. او رابطة بین خدا و مخلوق را از سنخ تجلّی خدا تفسیر کرده است. به نظر او، خدا بنیان واقعیت است و از این منظر، میان خدا و عالم جدایی نیست. همچنین او معتقد است که خدا، وجود نیست؛ بلکه عدم مطلق است البته نه به معنایی که در فلسفة اسلامی از عدم مطلق می شناسیم و آگاهی از این عدم، عشق به خدا و نفس خویش است. ما خدا را در باطن نفس خود شهود می کنیم و عشق الهی در ما وجود دارد.

۶۲۷۵.

اسلام و مسیحیت؛ امکان گفت وگوی دو مکتب از دیدگاه هانری کربن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: اعظم قاسمی

منبع: معرفت ادیان سال چهارم تابستان ۱۳۹۲ شماره ۳ (پیاپی ۱۵)

کلیدواژه‌ها: اسلام مسیحیت دین گفتگو کربن

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۴۳۰ تعداد دانلود : ۷۵۱

اسلام و مسیحیت بیشترین پیروان را در دنیا دارند. بیشتر پیروان این دو دین خود را در طریق نجات می دانند و به همین دلیل، دعوت مسیحیان به پذیرش دین اسلام شاید همواره موفقیت آمیز نباشد. سؤالی که برای متفکران پیش می آید این است که در این شرایط، چگونه می توان به همزیستی مسالمت آمیز رسید؟ بهترین شیوة گفت وگوی ادیان، گفت وگوی پیروان ادیان است. در گفت وگوی ادیان، مشابهت ها و نقاط افتراق میان دو دین بیان می شود و بسیاری از سوءفهم ها برطرف می گردد. امروزه بیش از پیش ضرورت این بحث مشخص شده است. یکی از متفکرانی که دغدغة این بحث را داشته هانری کربن، فیلسوف فرانسوی، است. وی گفت وگوی اسلام و مسیحیت امکان پذیر می داند. این مقاله آراء وی را در این خصوص نقد و تحلیل می کند.

۶۲۷۶.

مفاهیم موجهه از نظر دئودوروس، فیلون، و خروسیپوس(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: فرشته نباتی

منبع: منطق پژوهی سال چهارم بهار و تابستان ۱۳۹۲ شماره ۱ (پیاپی ۷)

کلیدواژه‌ها: فیلون موجهات مگاریون رواقیون دئودوروس خروسیپوس

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق منطق صوری سنتی منطق مگاری - رواقی

تعداد بازدید : ۲۲۳۷ تعداد دانلود : ۱۰۹۷

دئودوروس، فیلون، و خروسیپوس از برجسته ترین منطق دانان مگاری ـ رواقی بوده اند و موجهات یکی از مباحث مورد توجه این منطق دانان بوده است. نظرات این متفکرین در مورد مفاهیم موجهه، تعریف ضرورت، امکان، امتناع، و رابطه و نسبت این ها با هم از مباحث جالب تاریخ منطق است که به روشن شدن برخی از مواضع منطقی منطق دانان دیگر در این زمینه هم کمک می کند. از میان این سه تن، نظرات دئودوروس بیش از همه مورد بحث بوده و هست. این توجه عموماً به این علت است که تعاریف دئودوروس از این مفاهیم همراه نگاهی دترمینیستی به عالم است. تعاریف فیلون و خروسیپوس گرچه با درک عرفی سازگارتر هستند، با موضع دترمینیستی آنان هم خوانی ندارد.

۶۲۷۷.

نقد و بررسی مطالعات عصب شناختی تجربه دینی : مسائل و محدودیت ها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: کریم کرمی

منبع: جستارهای فلسفه دین سال دوم زمستان ۱۳۹۲ شماره ۴ (پیاپی ۶)

کلیدواژه‌ها: تجربه دینی مطالعات عصب شناختی ملازم های عصبی تجربه دینی مسائل و محدودیت های مطالعه عصب شناختی تجربه دینی

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد موضوعی فلسفه های مضاف فلسفه دین

تعداد بازدید : ۱۰۷۶ تعداد دانلود : ۷۶۷

یکی از حوزه های متاخر مطالعات عصب شناختی ، بررسی ماهیت تجربه دینی و ملازم های محتمل عصبی آن است. عصب شناسان در این حوزه مطالعاتی در صدند با بررسی ساختار های عصبی میانجی در بروز تجربه دینی ، فهم دقیقی از ماهیت تجارب دینی به عنوان یک عمل شناختی بدست آورند. این مقاله با بررسی مطالعات عصب شناختی تجربه دینی ، دو رویکرد غالب در چنین مطالعاتی را رصد می کند. رویکرد نخست، تجربه دینی را به عنوان عملکرد نادرست ساختار عصبی و رویکرد دوم تجربه دینی را ماحصل عملکرد طبیعی ساختار عصبی مغز در نظر می گیرد. در ادامه، در ذیل پنج عنوان هدف و دامنه مطالعه ، فربهی مفهومی تجربه دینی ، اول شخص بودن تجارب دینی ، تمایز هستی شناختی و پیچیدگی عملکرد و ساختار عصبی مغز به نقد و بررسی مطالعات عصب شناختی تجربه دینی خواهیم پرداخت . به نظر می رسد که مطالعات عصب شناختی تجربه دینی با مسائل و محدودیت های متعددی مواجه است

۶۲۷۸.

نگرشی تحلیلی و انتقادی به مفهوم لوگوس از یونان باستان تا آباء کلیسا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: منصور معتمدی ولی عبدی

منبع: فلسفه و کلام سال چهل و پنجم بهار و تابستان ۱۳۹۲ شماره ۹۰

کلیدواژه‌ها: حکمت فیلون لوگوس آباء کلیسا

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق گروه های ویژه تاریخ فلسفه

تعداد بازدید : ۳۲۹۲ تعداد دانلود : ۱۲۹۵

مفهوم لوگوس(Logos) پیش از مسیحیت به صورت انتزاعی در فلسفه یونان باستان و یهودیت (عهد عتیق و برخی آثار فیلون اسکندرانی) به چشم می خورد. در فلسفه یونان باستان حداقل تا زمان فلسفه افلاطونی میانه و مهم تر از آن تا دوره فلسفه نوافلاطونی لوگوس اصل اول محسوب می شود؛ یعنی همچنان که اشاره خواهد شد لوگوس در نزد هراکلیتوس و بعدها در نظر رواقیون اصل اول است و بدون اینکه واسطه کسی قرار گیرد مستقیماً با جهان ارتباط دارد. از طرف دیگر لوگوس در مسیحیت (مقدمهٔ انجیل یوحنا) برای اولین بار با عیسی (ع) یکی گرفته شده است. بنابراین لوگوس در اینجا مثل فلسفهٔ یونان باستان در معنای انتزاعی به کار نرفته بلکه متجسد شده است. در ابتدا چنین تصور می شود که علت تجسد لوگوس در مسیحیت سنگینی گناه بشر است، همچنان که پولس در رسالاتش به این مسئله اشاره کرده است. اما واقعیت امر این است که بعد از بررسی انجیل یوحنا و آثار آباء کلیسا معلوم می شود که علت تجسد لوگوس در مسیحیت در وهله اول نه به سبب سنگینی گناه که برای منکشف ساختن خداوند پدر است. بدین ترتیب می توان گفت مفهوم واسطه بودن لوگوس برای نخستین بار در مسیحیت و در تقابل با اندیشه های گنوسی مطرح شده است. البته مسئله سنگینی گناه را در پدیده تجسد منکر نیستیم ولی این مسئله در مسیحیت بعد از تفوق آراء پولس مطرح شده است.

۶۲۷۹.

نوس:دانشِ علمی برهان ناپذیر و مَلَکه ی معرفتی ارسطو(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مهدی قوام صفری

منبع: نشریه فلسفه سال ۴۱ پاییز و زمستان ۱۳۹۲ شماره ۲

کلیدواژه‌ها: دانش علمی نوس اپیستمه هکسیس ملکة معرفتی

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق فلسفه غرب رویکرد تاریخی یونانِ باستان و روم سقراط تا ارسطو ارسطو (384-322 ق.م)

تعداد بازدید : ۳۲۱۰ تعداد دانلود : ۱۰۰۶

ارسطو در فصل پایانی کتاب دوم تحلیلات ثانوی (بعد از این ت. ث.) در باب آرخایِ دانش علمی (اپیستمه) دو پرسش می پرسد و سپس به هر دو پرسش پاسخ می دهد. نوس مفهوم محوری هر دو پاسخ اوست. اما از آنجا که سخن او در باب نوس به اندازه ی کافی روشن نیست درک منظور او مستلزم روشنگری در باب چیستی نوس است. در هر دو پاسخ او، و البته در جاهای دیگر نیز، نوس هکسیس نفس معرفی می شود اما او در پاسخ دوم به گونه ای سخن می گوید که نوس در ردیف مراحل و مراتب معرفت انسان قرار می گیرد. در این مقاله پس از مطرح کردن پرسش دوم و پاسخ ارسطو به آن در بخش اول، معناهای هکسیس در بخش دوم بررسی شده و برای آن سه معنای محوری معرفی شده است. از آنجا که بعضی از مفسران بنا بر دلایلی که دارند وسوسه شده اند هکسیس را در سراسر ت. ث. قوه (دونامیس) بفهمند بخش سوم مقاله به بررسی این مسئله اختصاص یافته است که آیا هکسیس قوه است؟ بخش اول مقاله با روشن شدن پاسخ این مسئله پایان می یابد. بررسی چیستی نوس در بخش دوم مقاله خواهد آمد.

۶۲۸۰.

نقدی بر مقالة «پارادوکس اخبار از مجهول مطلق: تحلیل مفهوم «خبر»»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مهدی اسدی

منبع: منطق پژوهی سال چهارم بهار و تابستان ۱۳۹۲ شماره ۱ (پیاپی ۷)

کلیدواژه‌ها: حکم سخن پارادوکس خبر معدوم مطلق مجهول مطلق قاعدة فرعیه

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی فلسفه و منطق منطق فلسفه منطق پارادکس ها

تعداد بازدید : ۱۷۵۵ تعداد دانلود : ۹۷۰

هدف اصلی این جستار نقد و بررسی مقاله ای است که پیش تر شریف زاده و حجتی با عنوان «پارادوکس اخبار از مجهول مطلق: تحلیل مفهوم «خبر»» در همین مجله به چاپ رسانده اند. این مقاله با وجود برخورداری از برخی نکات مثبت دربردارندة چندین نکتة قابل نقد است. ما نکات قابل نقد را گزارش می کنیم و می سنجیم؛ مواردی چون تعبیر «حکم ناپذیری» در مجهول مطلق، عدم اعتبار ارجاع به قراملکی و جاهد در نقد راه حل های پیشینان، تقسیم بندی معدوم مطلق به «هستی شناختی» و «معرفت شناختی»، رابطة مجهول مطلق و معدوم مطلق و راه حل آن ها، غفلت از قاعدة فرعیه و تعریف قوی قدما از معدوم مطلق، راه حل های مقاله و تناقض گویی های مکرر آن؛ عدم موفقیت مقاله در نشان دادن خدشه پذیر بودن راه حل پیشینان، خدشه پذیربودن تحلیل مقاله از «خبر» و احتمالاً از «سخن» و بدفهمی مقصود قدما، و غفلت از تعریف مجهول مطلق و دلیل خبرناپذیری و سخن ناپذیری آن.

درخت حوزه‌های تخصصی