مطالعات راهبردی در صنعت نفت و انرژی (مدیریت منابع انسانی در صنعت نفت سابق)

طراحی صحیح داشبوردهای مدیریتی و مطابق نیاز کاربران، مستلزم درنظرگرفتن الزامات فنی و مهندسی مهم و تأثیرگذار و روابط حاکم میان آن هاست. هدف پژوهش حاضر مدل سازی پویای داشبوردهای راهبردی مدیریت و تحلیل دینامیکی این مدل بوده است. بدین منظور، از 27 الزام فنی شناسایی شده برای طراحی داشبوردهای راهبردی مدیریت در حوزه منابع انسانی شرکت ملی نفت ایران، با رویکرد QFD، 17 مورد بر اساس ماهیت، میزان اهمیت و همبستگی موجود بین آن ها در خانه کیفیت مدل، به عنوان متغیرهای تحقیق و برای ساخت مدل مسئله، انتخاب و در مدل سازی پویا و شبیه سازی و تحلیل استفاده شدند. مدل مذکور اعتبارسنجی شد و سناریو های مختلف طی چند آزمون، ازجمله: آزمون کفایت مرز، ارزیابی ساختار، خطای یکپارچگی، بازتولید رفتار و تحلیل حساسیت بررسی و تحلیل شد. نتایج پژوهش نشان دهنده تأیید مدل و ضرورت وجود تمامی متغیرها و پایایی آن در گذر زمان بوده است.

هدف این پژوهش، طراحی و اعتبارسنجی مدل شایستگی مدیران مالی در شرکت ملی نفت ایران است که با رویکرد آمیخته (کیفی کمّی) انجام شده است. در بخش کیفی پژوهش با روش میدانی و هدفمند، با 8 نفر از مدیران ارشد و معاونین شرکت ملی نفت، مصاحبه های عمیق نیمه ساختاریافته صورت گرفته و در بخش کمّی، اطلاعات از پرسش نامه محقق ساخته و تکمیل آن از سوی اعضای مدیران و کارشناسان شرکت ملی نفت، گردآوری شده است. برای تحلیل داده های کیفی، روش تحلیل تم (مضمون) با رویکرد براون و کلارک به کار گرفته شده و در بخش کمّی از معادلات ساختاری برای اعتبارسنجی مدل استفاده شده است. بنابر یافته های پژوهش، مدل شایستگی مدیران مالی با 4 مضمون فراگیر و 26 مضمون اصلی استخراج شد که مضامین فراگیر شامل مهارت های فنی، مهارت های رهبری، مهارت های فردی و مهارت های تجاری است.

بازارگرایی صادرات ، به معنی هماهنگ شدن و همسوشدن سازمان و شرکت صادرکننده در حوزه های عملیاتی با تغییرات راهبردی بازار است. با توجه به ماهیت گونه های متعدد صدور خدمات ، توجه به صادرات خدمات فنی و مهندسی در مقایسه با سایر صدور خدمات و بازارگرایی این صادرات از جایگاه ویژه ای برخوردار است. هدفِ تحقیق تجزیه و تحلیل رویکرد بازارگرایی در صادرات خدمات فنی و مهندسی نفت و گاز در کشور ایران است. تحقیق با رویکرد ترکیبی، با استفاده از تحلیل مضمون و معادلات ساختاری انجام شد. ابزار گردآوری داده ها مصاحبه و پرسش نامه است. جامعه آماری در بخش کیفی شامل 12 نفر از مدیران سازمان و در بخش کمّی 70 نفر بوده است. در مرحله کیفی 6 مقوله اصلیِ فرهنگ بازارگرایی صادرات ، عوامل عملکردی ، عوامل اطلاعاتی ، عوامل دولتی ، عوامل مالی اقتصادی ، عوامل محیطی بازارگرایی صادرات و 31 مفهوم شناسایی شد. پایایی عامل ها 81/0 بود. میانِ ضرایب بارهای عاملی استانداردشده ، فرهنگ بازارگرایی صادرات بالاترین نمره (915/0) را نسبت به مقوله های دیگر داشته است. پیشنهاد شده است شرکت های حفاری مربوطه ، جهت افزایش بازارگرایی صادرات ، به فرهنگ بازارگرایی صادرات توجه بیشتری داشته باشند.

پژوهش حاضر با استفاده از منابع مختلف و با روش کیفی تحلیل محتوا به تدوین مدل مدیریت منابع انسانی در صنعت نفت پرداخت که شامل مقاصد آرمانی (چشم انداز، مأموریت، ارزش ها و جهت گیری استراتژیک) است. اطلاعات مورد نیاز از منابع مختلف که شامل اسناد بالادستی، استراتژی کسب وکار، روندها، مقایسه تطبیقی، مستندات تاریخی و مصاحبه های نیمه ساختاریافته (مصاحبه با 49 نفر از مدیران ارشد صنعت نفت) گردآوری شد. نتایج پژوهش شامل چشم انداز، مأموریت، ارزش ها و جهت گیری استراتژیک در چهار مقوله (زیر بخش) اصلی ( تأمین، آموزش، به کارگیری و نگهداشت نیروی انسانی)، 71 مقوله فرعی و 20 مفهوم (جهت گیری استراتژیک) در رابطه با خط مشی منابع انسانی صنعت نفت است.

هدف از پژوهش حاضر، ارائه ی الگوی راهبردی منابع انسانی با رویکرد ساختار تفسیری در شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی به منظور افزایش بهره وری و کاهش هزینه های این حوزه است. تحقیق حاضر از منظر ماهیت توصیفی، پیمایشی و از نظر هدف، کاربردی بوده و با مرور ادبیات تحقیق، هشت عامل شناسایی و سپس الگوی ساختاری تفسیری بر اساس عوامل تحقیق و نقشه راه ارائه شد. بر این اساس، کارمندیابی، یادگیری، نگهداری، ابتکار، مزایا، آموزش، قابلیت و خودمدیریتی در سطوح مختلف قرار گرفت، سپس الگو از طریق اعتباریابی کیفی بررسی و تأیید شد. نهایتاً به منظور تقویت این راهبرد پیشنهادهایی مطرح شد. نتایج به دست آمده نشان داد که در سازمان پژوهش و فناوری، دانش کارکنان مهم ترین ورودی سازمان و نگاه استراتژیک و برنامه ریزی جامع در زمینه منابع انسانی متناسب با راهبردهای کلان سازمان ، می تواند جایگاه سازمان را در بازار حفظ و همچنین، ارتقا دهد.

جانشین پروری از راهبردهای مدیریت منابع انسانی بوده، نیازمند نگرشی استراتژیک برای آینده بلندمدت سازمان است. به دلیل فواید و اثرات چندگانه و هم افزایی هماهنگی راهبردهای منابع انسانی با استراتژی سازمان، پژوهش حاضر در صدد طراحی مدل همسویی راهبردهای منابع انسانی با استراتژی سازمان در حوزه مدیریت جانشین پروری در شرکت ملی نفت بر مبنای نظریه داده بنیاد بوده است. جامعه آماری مجموعه رؤسا و مدیران، اعم از ذی نفعان و دست اندرکاران منابع انسانی بودند که با 21 منتخب به روش نمونه گیری زنجیره ای مصاحبه شد. داده های هریک از مصاحبه ها مطابق کدگذاری سه مرحله ای اشتراوس و کوربین با نرم افزار Maxqda تحلیل محتوا شد. جهت بررسی کمّی روایی محتوا از نسبت روایی محتوا و اطمینان از سؤالات ابزار از شاخص روایی محتوا استفاده شد. براساس یافته های پژوهش، مفهوم توسعه پایدار منابع انسانی به عنوان مقوله محوری انتخاب شد و شرایط علّی، شرایط مداخله گر، شرایط محیطی و راهبردها تدوین شد.

این پژوهش با هدف طراحی مدل راهبردی نظام مدیریت استعداد در صنعت پتروشیمی و با استفاده از نظریه داده بنیاد انجام شده است. پژوهش حاضر جزء طرح های پژوهشی اکتشافی است. محقق با رویکرد کیفی و ﺑﺎ ﻣﺮور دﻗﯿﻖ ادﺑﯿﺎت و ﺗﺎریخچه ﻣﺪیریت اﺳﺘﻌﺪاد، پژوهش ها، ﻣﻘﺎﻻت و ﮐﺘﺐ ﻣﺘﻌﺪد داﺧﻠﯽ و ﺧﺎرﺟﯽ و همچنین، با روش نمونه گیری هدفمند و گلوله برفی، مصاحبه به روش میدانی و هدفمند با 18 نفر از اساتید دانشگاه و متخصصان صنعت پتروشیمی، به جمع آوری اطلاعات پرداخته است. سپس، محقق با استفاده از نظریه داده بنیاد و کدگذاری سه مرحله ای (باز، محوری و انتخابی)، به تحلیل داده های کیفی اقدام کرده و شاخص ها، مؤلفه ها و ابعاد اولیه مؤثر بر مدل راهبردی نظام مدیریت استعداد در صنعت پتروشیمی را استخراج کرده است. نتایج پژوهش انجام شده با نتایج پژوهش های عابدین، اکبری و عباس نژاد در سال 1399 و روشن، برزگر و یعقوبی در سال 1399 انطباق دارد.

رویکرد سازمان های علمی و فناوری در جهت حل چالش های صنعت ، با استفاده از روش های فناورانه و نوآورانه و تجاری سازی و اقتصادی کردن پژوهش ، سوق نموده است. تحقق این مهم، نیازمند دیدگاه جامع و آینده نگر در عرصه تحقیقاتی، برنامه ریزی، سیاست گذاری و اجرایی است. به منظور ایجاد یکپارچگی و هماهنگی های لازم بین فرایندها و فعالیت های توسعه و تجاری سازی فناوری و برای ارتقای میزان موفقیت آن، داشتن یک الگوی توسعه و تجاری سازی فناوری لازم و ضروری است. از این رو، هدف اصلی این تحقیق ارائه الگویی برای تبیین تجاری سازی پروژه های فناورانه در سازمان های پژوهش و فناوری ، جهت افزایش موفقیت تجاری سازی فناوری است. در این تحقیق با استفاده از روش تحقیق مطالعه موردی، با تمرکز بر 18پروژه در پژوهش و فناوری شرکت ملی نفت ایران، الگویی برای تجاری سازی پروژه های فناورانه در محدوده این واحد سازمانی ارائه شده است . نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که الگوی تجاری سازی فناوری در سازمان های پژوهش و فناوری چند بعدی است و نیز دارای چهار عنصرِ مراحل و فعالیت های تجاری سازی، ذی نفعان درون سازمانی و برون سازمانی و نیز عوامل نقش آفرین درون سازمانی و برون سازمانیِ اثرگذار بر فرایند تجاری سازی فناوری است . فرایند تجاری سازی نیز شامل پنج مرحله اصلی یا گام تجاری سازی است که در هر گام، امکان انجام ده فعالیت وجود دارد که در این بین ، فعالیت های تأمین و تخصیص منابع، دستور العمل ها و مقررات، مستند سازی دانش و موارد حقوقی و قراردادی از اهمیت بسیار بیشتری نسبت به سایر فعالیت ها برخوردار ند.

این پژوهش که از نوع آمیخته اکتشافی است به منظور ارائه یک مدل مفهومی برای چابکی سازمانی در دانشگاه صنعت نفت انجام شده است. حجم نمونه در بخش کیفی 14 نفر از خبرگان دانشگاهی هستند که با رویکرد نمونه گیری هدفمند انتخاب شده اند. در بخش کمّی 229 نفر مشارکت داشته اند. نرم افزار مورد استفاده در روش تحلیل محتوا MAXQDA و در مدل سازی MICMAC است. جهت اعتبارسنجی مدل پژوهش از تکنیک حداقل مربعات جزئی و از نرم افزار SMART PLS استفاده شده است. بار عاملی و آماره تیِ گویه های مدل بیرونی مورد سنجش قرار گرفت. در ارزیابی اعتبار مدل، پایایی ترکیبی 9 سازه اصلی بیشتر از 7/0 و بزرگ تر از AVE و مقدار AVE هم بزرگ تر از 5/0 بوده که سه شرط وجود روایی همگرا برقرار است. برای ارزیابی برازش مدل، سه شاخص ضریب تعیین R 2 ، شاخص استون-گیزر Q 2 و شاخص نیکویی برازش GOF محاسبه شده اند.

علی رغم وجود تحقیقات متعدد در رابطه با عملکرد سازمانی، در زمینه ارائه یک روش ساخت یافته برای رفع ناسازگاری های موجود در راه بهبود و مدیریت اثربخش آن، پژوهشی در ستاد شرکت ملی پالایش و پخش انجام نشده است. لذا، سؤال اصلی تحقیق این است که شیوه های کاری با کارایی بالا از طریق بهبود رضایت شغلی و رفتار شهروندی سازمانی چه تأثیری بر عملکرد سازمانی شرکت ملی پالایش و پخش فراورده های نفتی دارد؟ روش انجام این تحقیق از نوع توصیفی پیمایشی بوده که جهت انجام آن از پرسش نامه استاندارد گرگ (2019)، با آلفای کرونباخ 81/0 و روایی 1، در نمونه ای 267 نفری از مدیران ارشد و صاحب نظران مدیریت و کارشناسان ارشد ستاد شرکت ملی پالایش و پخش مورد بررسی قرار گرفت. درنهایت، با تحلیل نتایج حاصله، شیوه های کاری با کارایی بالا بر عملکرد سازمانی، با توجه به نقش میانجی رضایت شغلی در شرکت پخش و پالایش فراورده های نفتی ایران مورد تأیید قرار گرفت و همچنین، شیوه های کاری با کارایی بالا بر عملکرد سازمانی با توجه به نقش میانجی رفتار شهروندی سازمانی در نمونه مورد تأیید قرار گرفت.