مطالعات راهبردی در صنعت نفت و انرژی (مدیریت منابع انسانی در صنعت نفت سابق)

مفهوم «رفتار مرشدانه مدیران» در ادبیات رفتار سازمانی و مدیریت منابع انسانی جایگاه قابل توجهی داشته و اندیشمندان عرصه ی مدیریت نظرات متفاوتی در مورد آن ارائه کرده اند. پژوهش حاضر در تلاش است تا ویژگی های رفتار مرشدانه مدیران را از زوایای نوینی واکاوی نماید. این پژوهش با رویکرد آمیخته اکتشافی و با استفاده از رویکرد تحلیل محتوای قراردادی در بخش کیفی انجام شده است. برای این منظور ضمن انجام مصاحبه نیمه ساختاریافته عمیق با 20 نفر از مدیران شرکت پالایش نفت اصفهان، مجموعه ای از مضامین اولیه طی فرایند کدگذاری گردآوری و سپس از درون آن ها مقوله هایی استخراج گردید. نتایج حاصل از کدگذاری ها و تحلیل داده ها نشان داد که ویژگی های رفتار مرشدانه مدیران متفاوت بوده و بر مبنای تفاوت ها، در قالب پنج ویژگی رفتاری با عناوین، «رفتار همنوایانه»، «رفتار کمال گرایانه»، «رفتار خودمدیرانه»، «رفتار نقش مدارانه» و «رفتار اثرگذارانه» طبقه بندی گردید به طوری که هریک از این رفتارها خود در برگیرنده مفاهیم دیگری است. پس از کشف مقوله های مدل ارائه شده در مرحله کیفی، به منظور اعتبارسنجی کمی مدل استخراج شده، پرسشنامه ای مشتمل بر 80 گویه، طراحی و تنظیم شد و در اختیار 191 نفر از زیرمجموعه تحت سرپرستی مدیران ارشد و میانی به صورت نمونه گیری در دسترس قرار گرفت و اعتبار مدل به صورت کمی نیز تأیید شد.

شادمان سازی پرسنل به عنوان یک حوزه مطالعاتی در روانشناسی و مدیریت منابع انسانی، اهمیت زیادی برای مدیران و کارکنان پیدا کرده است. شادی در محیط کار زمانی حاصل می شود که فرد جهت دستیابی به اهداف کاری ، از توانایی ها و استعدادهای خود استفاده نماید. هدف این تحقیق پاسخگویی به این سوال است که آیا شادمان سازی (نشاط) پرسنل بر عملکرد شغلی آنها تاثیر دارد. در این پژوهش از مدل ریچارد ام. استیرز استفاده شده است. روش انجام این تحقیق از نوع توصیفی همبستگی از شاخه میدانی، از لحاظ ماهیت، کاربردی و از لحاظ زمان، مقطعی می باشد. جامعه آماری تحقیق شامل کارکنان شرکت گاز منطقه دو اصفهان با 800 نفر کارمند و انتخاب نمونه ای 256 نفره بر اساس فرمول تعیین حجم نمونه و به روش نمونه گیری طبقه ای تصادفی بود. شیوه گرد آ وری اطلاعات شامل مطالعات کتابخانه ای و ابزار پرسشنامه محقق ساخته بود. روایی محتوائی و صوری توسط صاحب نظران و پایایی ابزار تحقیق با ضریب آلفای کرونباخ (082/) محاسبه گردید. در نهایت، هر ده فرضیه مربوط به تاثیر مولفه های شادمان سازی بر عملکرد مورد تائید قرارگرفته و در رتبه بندی متغیرها عامل یادگیری و علاقه به کار به ترتیب با 6/38 و 6/09 رتبه ، بیشترین میانگین را داشته اند.

به دلیل نقش و تاثیر خودکارآمدی بر بسیاری از متغیر های رفتاری در محیط کار، پژوهش در مورد آن و شناسایی عوامل تاثیر گذار بر آن مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. به همین جهت ، ا ین پژوهش با هدف بررسی امکان پیش بینی خودکارآمدی از طریق عزت نفس و حمایت سازمانی ادراک شده به اجرا در آمد. روش پژوهش از نوع توصیفی - همبستگی بوده و جامعه ی آماری پژوهش را کارکنان شرکت گاز استان اصفهان به تعداد 733 نفر تشکیل داده است. نمونه ی پژوهش بر اساس جدول حجم نمونه به حجم جامعه آماری میچل و جولی (2007)، شامل 248 نفر از کارکنان این سازمان بود که با استفاده از نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. ابزارهای پژوهش شامل پرسشنامه های حمایت سازمانی (آیزنبرگر و همکاران،1986)، عزت نفس روزنبرگ (1965) و خودکارآمدی عمومی (شرر و مادوکس،1982) بود. داده ها از طریق ضریب همبستگی پیرسون، تحلیل رگرسیون گام به گام مورد تحلیل قرار گرفت. یافته ها نشان داد که بین حمایت سازمانی ادراک شده و خودکارآمدی، بین حمایت سازمانی ادراک شده و عزت نفس و بین عزت نفس و خودکارآمدی رابطه معناداری وجود دارد (0/01 p< ). همچنین بین حمایت سازمانی ادراک شده، عزت نفس و خودکارآمدی رابطه چندگانه ترکیبی وجود دارد (0/01 p< ) . حمایت سازمانی ادراک شده و عزت نفس توانستند تا 30 درصد از واریانس خودکارآمدی را تبیین کنند. بنابراین، میتوان چنین نتیجه گیری نمود که برای افزایش خودکارآمدی ، می توان عزت نفس کارکنان و حمایت سازمانی را افزایش داد.

حوزه منابع انسانی از تعاملات و ارتباطات متقابلی با حوزه های کارکردی و عملیاتی مختلف در سازمان ها برخوردار می باشد و از همین روی می تواند اثرگذاری شایان توجهی بر عملکرد سازمان ها و دستیابی به اهداف سازمانی داشته باشد. بنابراین، سازمان ها به مدیران و کارکنان اثربخش و کارآمدی نیاز دارند تا بتوانند به اهداف خود در جهت رشد و توسعه همه جانبه دست یابند. در این پژوهش قصد داریم به بررسی نقش میانجی بلوغ سازمانی در تاثیر سبک های رهبری بر تعهد سازمانی کارکنان در مجموعه پتروشیمی های عسلویه بپردازیم. بواسطه بررسی ادبیات موضوع در حوزه های تحقیق، از الگوی سبک رهبری اولیو و باس (2004) (سبک رهبری تحول آفرین و تبادلی) به منظور تعیین سبک رهبری مدیران، از الگوی تعهد سازمانی آلن و می یر (1990) (تعهد عاطفی، تعهد مستمر، تعهد هنجاری) به عنوان مبنای سنجش وضعیت تعهد سازمانی کارکنان و از الگوی قابلیت های منابع انسانی ( P-CMM ) به منظور تعیین سطح بلوغ سازمانی کارکنان بهره گرفته شد. داده ها با استفاده از نرم افزار Smart-PLS تجزیه و تحلیل شدند. نتایج بدست آمده نشان داد بین سبک های رهبری مدیران با تعهد سازمانی کارکنان در مجموعه پتروشیمی های عسلویه رابطه معناداری وجود دارد. همچنین بلوغ سازمانی در تاثیر سبک های رهبری بر تعهد سازمانی کارکنان در مجموعه پتروشیمی های عسلویه نقش میانجی دارد.

هدف پژوهش حاضر بررسی مقایسه ای تفاوت هوش هیجانی، تعهد سازمانی و رضایت شغلی کارکنان شرکت نفت مناطق مرکزی ایران به تفکیک متغیرهای جمعیت شناختی (سن، سابقه خدمت، تحصیلات، پست سازمانی و جنسیت) می باشد. نوع تحقیق کاربردی بوده و از بعد روش، توصیفی - پیمایشی است. جامعه آماری پژوهش، کارکنان این شرکت نفتی بوده است که تعداد 359 نفر حجم نمونه به طور تصادفی ساده و با استفاده از جدول مورگان انتخاب شده و پرسشنامه های استاندارد بین آنان توزیع شده است. بررسی نتایج نشان داد که دو متغیر هوش هیجانی و رضایت شغلی ضمن قرار گرفتن در وضعیت مطلوب ، در بین گروه های مختلف سنی، سابقه خدمت، پست سازمانی و جنسیت دارای تفاوت معناداری بوده اند. لیکن، متغیر تعهد سازمانی از وضعیت مطلوب کمی فاصله داشته ولی میزان آن بین گروه های مختلف سنی، سابقه خدمت، تحصیلات و پست سازمانی دارای تفاوت معناداری می باشد. نتایج تحقیق حاکی از آن است که هر چه سن، پست سازمانی و سابقه شغلی فرد بیشتر می شود، هوش هیجانی وی نیز ارتقا پیدا کرده است. همچنین با ارتقاء پست سازمانی افراد، رضایت شغلی و تعهد سازمانی آن ها افزایش یافته است. از طرف دیگر با افزایش سن و سابقه کاری، رضایت شغلی نیز افزایش داشته است. یافته ها همچنین نشان از آن داشت که میزان هوش هیجانی و رضایت شغلی کارکنان مرد بیشتر از کارکنان زن بوده و افراد دارای تحصیلات فوق دیپلم و دیپلم دارای تعهد سازمانی بالاتری نسبت به کارکنان با سطح تحصیلات بالاتر می باشند.

در سال های اخیر پیشرفت های زیادی در شرکت گاز ایران در مورد مسائل مرتبط با ایمنی، بهداشت و محیط زیست (HSE) صورت گرفته است. با این حال ساختار تصمیم سازی مناسبی وجود نداشته و عدم تمرکز و دوباره کاری های بسیاری انجام شده است. هدف اصلی این پژوهش بررسی میزان نهادینه شدن فرهنگ ایمنی، بهداشت و محیط زیست در میان کارکنان ستادی شرکت گاز تهران بوده است. تحقیق انجام شده در این مقاله یک تحقیق توصیفی-پیمایشی و از شاخه تحقیقات میدانی است. جامعه آماری پژوهش حاضر کارکنان ستاد شرکت گاز تهران مشتمل بر 775 نفر می باشند . برای این منظور ابتدا با استفاده از روش تحلیل عاملی اکتشافی و از طریق عامل یابی محورهای اصلی و چرخش واریمکس ابتدا ابعاد فرهنگ HSE در میان کارکنان ستادی شرکت گاز تهران شامل هشت بعد شناسایی شدند. سپس رتبه بندی عوامل تشکیل دهنده فرهنگ HSE از بیش ترین به کم ترین بر اساس نتایج تحلیل فریدمن به ترتیب: وضعیت سرپرستان و مدیران؛ تعهد مدیریت؛ توانمندی کارکنان؛ نگرش کارکنان نسبت به فرهنگ HSE ؛ وضعیت ارتباطات؛ وضعیت مشارکت کارکنان؛ گزارش دهی و نسبت ارجحیت ایمنی، بهداشت و محیط، ارایه شده است. در نهایت با استفاده از آزمون تی به بررسی نهادیه شدن هر یک از ابعاد فرهنگ مربوطه پرداخته شد که نتایج نشان می دهد، تمامی ابعاد یاد شده به جز بعد توانمندی کارکنان در شرکت نهادینه شده اند.

توجه به ابعاد مختلف رفتار کارآفرینی در سازمان ها، می تواند به رشد و بهره وری که از مهم ترین اهداف هر سازمانی می باشد، کمک کند و با ایجاد تفکری خلاق و نوآورانه به ارزش آفرینی در سازمان منجر شود. در همین راستا، این پژوهش با هدف رتبه بندی و مقایسه عوامل اثرگذار بر ایجاد رفتار کارآفرینانه سازمانی در شرکت پالایش گاز پارسیان انجام شده و از نظر هدف، کاربردی و بر اساس ماهیت و روش، توصیفی- پیمایشی است. جامعه آماری پژوهش متشکل از مدیران، سرپرستان و کارکنان شرکت پالایش گاز پارسیان به تعداد 385 نفر بوده و حجم نمونه 169 نفر در نظر گرفته شد که به روش طبقه ای متناسب با حجم انتخاب شدند. ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه محقق ساخته با روایی و پایایی قابل قبول بوده است. نتایج حاصل از بررسی فرضیه ها با استفاده از روش مقیاس گذاری چندبعدی، نشان داد که واحدهای مستقل و معاونت مهندسی از نظر عوامل اثرگذار بر ایجاد رفتار کارآفرینانه شبیه به هم عمل می کنند. معاونت عملیات نسبت به واحدهای مستقل و معاونت مهندسی متفاوت است. همچنین معاونت اداری و پشتیبانی با معاونت عملیات، مهندسی و واحدهای مستقل متفاوت است. درنهایت، نتایج رتبه بندی معاونت ها و واحدها بر اساس عوامل اثرگذار بر رفتار کارآفرینانه ارائه شده است.

فضای رقابت شدید حاکم بر کسب و کار و تغییرات جدی آن، مدیریت دانش را به ناجی سرمایه دانشی سازمان ها مبدل ساخته که ضمن اهمیت ذاتی، نیازمند تکامل، توسعه و بلوغ آینده نگرانه است. هدف از این تحقیق، جریان شناسی آینده مدیریت دانش و استخراج چالش ها و موانع کامیابی شرکت ملی صنایع پتروشیمی در جهت نیل به آینده مطلوب مدیریت دانش بوده است که با مطالعه میدانی محقق شده است. در این مسیر از ابزارهایی نظیر مصاحبه و پرسشنامه و همچنین مطالعات کتابخانه ای بهره برده شده است. این آسیب شناسی از طریق سنجش سازگاریِ فعلی شرکت و تحلیل شکاف آن با وضعیت اولیه ی سازگار با توسعه "مدیریت دانش بر مدار ارزش " حاصل شده است که در انتها، راهکارهای پیشنهادی آن در دو حوزه فرهنگ و ساختار سازمانی ارائه می شوند. این راهکارها بر تقویت هوشیاری اجتماعی سازمان و همچنین ارتقای توانمندی های منابع انسانی در جهت ثبت و ترویج دانش ارزش آفرین (در دو مقوله صنعتی و سازمانی) تأکید کرده است.