مطالعات راهبردی در صنعت نفت و انرژی (مدیریت منابع انسانی در صنعت نفت سابق)

حرفه ای گرایی در حوزه ی مدیریت منابع انسانی مفهومی کلیدی در سازمان های دولتی است. با وجود نگرش محدود مدیران ارشد نسبت به متخصصان منابع انسانی، واقعیّت های جدید سازمان های جهانی، تقویت جایگاه حرفه ای منابع انسانی را در کانون توجه قرار داده است. هدف اساسی پژوهش حاضر شناسایی عوامل تأثیرگذار بر حرفه ای گرایی مدیریت منابع انسانی و ابعاد آن در سازمان های دولتی بوده است. در راستای این هدف، پژوهش حاضر با استفاده از روش کیفی فراترکیب انجام شد. ابزار گردآوری داده ها و اطلاعات این پژوهش، اسناد موجود در این حوزه و شامل 36 مقاله بود. شیوه تحلیل داده ها کدگذاری باز بوده است. نتایج پژوهش حاضر بیانگر این بودکه عوامل تأثیرگذار بر حرفه ای گرایی مدیریت منابع انسانی را می توان به سه مقوله کلی محیطی، سازمانی و فردی تقسیم کرد و همچنین، ابعاد آن شامل نه بعد (مجمع ناظر، کد اخلاقی، استقلال و خودگرانی، صدور گواهینامه، جایگاه قانونی، کمک به جامعه، پیکره دانش، پایگاه پژوهشی و شناسایی) است. در پایان بر اساس یافته های پژوهش پیشنهادهای لازم ارائه شده است.

موفقیت، رشد و بقای بلند مدت یک سازمان به توانایی آن در بهره برداری از قابلیت های فعلی و همزمان کاوش شایستگی های جدید بستگی دارد. مقالات بی شماری به مطالعه دوسوتوانی سازمانی در ادبیات سازمانی، نوآوری و مدیریت راهبردی پرداخته اند. برخی از گزارش های پژوهشی نقش دو سوتوانی را در عملکرد سازمان ها مهم و برخی از گزارش ها آن را بی اثر یافته اند. از این رو تاثیر و نقش دو سوتوانی بر عملکرد همچنان به قوت خود باقی است. تاکنون چندین مرور ادبیات، فراتحلیل و فراترکیب بر روی این سازه صورت گرفته است که هر یک از جنبه خاصی به آن پرداخته اند. اما تاکنون مرور جامع مطالعات مفهومی و تجربی با در نظر گرفتن انواع عملکرد و همچنین با لحاظ کردن مفهوم سازی متفاوت دوسوتوانی سازمانی و ابعاد آن (کاوش/ بهره برداری) انجام نشده است. این مطالعه همزمان با معرفی دو استراتژی متضاد کاوش و بهره برداری توسط مارچ (1991) به مرور جامع 134 مقاله مفهومی و تجربی از سال 1991 تا 2016 پرداخته است و دو هدف عمده را دنبال می نماید: شناسایی مفهوم سازی های متفاوت از کاوش و بهره برداری و شناسایی علت نتایج مختلف تاثیر دوسوتوانی بر عملکرد در مطالعات قبلی. یافته های حاصل از این بررسی پانزده مفهوم سازی متفاوت از کاوش/ بهره برداری و شش دلیل برای نتایج مختلف پژوهش های قبلی درباره تاثیر دوسوتوانی سازمانی بر عملکرد شامل اندازه گیری دوسوتوانی سازمانی، سطح تحلیل، طراحی پژوهش، اجرای دوسوتوانی سازمانی، اندازه گیری عملکرد و مفهوم سازی دوسوتوانی سازمانی را با ابعاد آن مورد شناسایی قرار داده است.

هدف این مطالعه بررسی تاثیر رهبری اصیل بر یادگیری سازمانی با توجه به نقش میانجی هوش سازمانی بوده است. پژوهش حاضر به لحاظ هدف، کاربردی و از نوع توصیفی و از نظر جمع آوری داده ها پیمایشی به شمار می آید. ابزار گردآوری داده ها در این پژوهش، پرسشنامه استاندارد رهبری اصیل والومبا و همکاران (2006)، پرسشنامه هوش سازمانی آلبرخت (2001) و پرسشنامه یادگیری سازمانی دیان نیفه (2001) بوده است و برای سنجش متغیرها از طیف پنج تایی لیکرت استفاده شد. جامعه آماری این تحقیق مشتمل بر 400 نفر از کارکنان رسمی پالایشگاه دوم مجتمع گاز پارس جنوبی بود. با استفاده از فرمول کوکران تعداد 119 نفر به عنوان نمونه نهایی تحقیق مورد بررسی قرار گرفتند. برای تجزیه و تحلیل داده های گردآوری شده، در بخش آمار توصیفی از نرم افزار SPSS و در بخش آمار استنباطی از آزمون معادلات ساختاری استفاده شد. نتایج به دست آمده از این پژوهش نشان داد که رهبری اصیل بر هوش و یادگیری سازمانی تاثیر معناداری دارد. همچنین نقش میانجی هوش سازمانی نیز با توجه به تاثیر معنادار بودن روابط مورد تایید قرار گرفت.

امروزه تغییرات جمعیت شناختی و جامعه شناختی زیادی از جمله افزایش تعداد زنان، زوج های شاغل، ساعت های کاری طولانی و پیچیدگی فناوری در محیط های کاری اتفاق افتاده است که شرکت ملی گاز ایران نیز متاثر از این تغییرات و به دنبال بررسی وضعیت تعادل کار و زندگی و را ه های تقویت آن بوده است. از این رو، تبیین و بررسی مدل پیشایندها و پسایندهای تعادل کار و زندگی در میان کارکنان شرکت ملی گاز ایران هدف این پژوهش قرار گرفت. روش انجام پژوهش توصیفی - همبستگی بوده است. جامعه آماری پژوهش را کارکنان شرکت ملی گاز ایران شامل 2172 نفر تشکیل داده است. از بین آنها تعداد 327 نفر به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای نسبی انتخاب شدند. داده ها با استفاده از روش مدل سازی معادلات ساختاری و نرم افزارهای SPSS و LISREL مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج پژوهش حاکی از آن است که ویژگی های شغل، خود ارزیابی محوری و گرایش به مسیر شغلی متغیر، تاثیر مثبت و معناداری بر تعادل کار و زندگی دارد و تعادل کار و زندگی نیز بر رضایت شغلی، رضایت خانوادگی و افتخار سازمانی کارکنان تاثیر مثبت و معناداری دارد. تاثیر افتخار سازمانی بر رضایت شغلی نیز مثبت و معنادار است.

بهره برداری کارآمد و اثربخش از سرمایه های دانشی، یکی از بزرگ ترین چالش های پیش روی سازمان های امروزی است و تلاش برای خلق نسل جدید سازمان ها تحت عنوان «سازمان های هوشمند»، از ضرور ت های الزام آور عصر دانایی تلقی می گردد . هدف اصلی پژوهش حاضر، ارائه الگوی هوشمندی سازمانی در منطقه عملیاتی بهره برداری گازی ناروکنگان بود . روش پژوهش به لحاظ هدف، کاربردی و از حیث جمع آوری اطلاعات، توصیفی- پیمایشی است. ابزار اصلی گردآوری داده ها، پرسشنامه محقق ساخته برگرفته از مدل های هوشمندی سازمانی راج و سانتی (2001)، ماتسودا (1992)، هلال (2000) و آلبرخت (2003) و مصاحبه بود. جامعه آماری پژوهش، 57 نفر از رؤسا و سرپرستان آشنا به مباحث مدیریتی و مبانی نظری تحقیق در منطقه عملیاتی بهره برداری گازی ناروکنگان بود که از بین آنها 35 نفر که با موضوع پژوهش آشنایی و تسلط بیشتری داشتند به روش نمونه گیری هدف مند به عنوان نمونه آماری انتخاب شد ند . یافته های پژوهش حاکی از آن بود که مدل نهایی هوشمندی سازمانی در منطقه عملیاتی ناروکنگان، دربرگیرنده مؤلفه های اهمیت و استفاده از دانش، تمرکز بر تیم های خودگردان، ساختار سازمانی، تمرکز بر فناوری اطلاعات، ارتباط سازمانی و اتحاد و توافق در قالب متغیر هوشمندی ساختاری و مؤلفه های تعلق و اعتقاد به پیشرفت در کارکنان، حافظه سازمانی، قابلیت های فردی، قابلیت های اجتماعی، شناخت سازمانی و رفتار رهبران و مدیران در قالب متغیر هوشمندی انسانی است .

اگر چه از کارکنان انتظار می رود که با دانش، ایده ها، نظرات و پیشنهادهای خود، در جهت توسعه سازمان مشارکت داشته باشند، اما گاهی اوقات آن ها ترجیح می دهند که سکوت پیشه کنند. هدف از انجام تحقیق حاضر، بررسی رابطه سکوت سازمانی با سبک رهبری با در نظر گرفتن نقش تعدیل گری شخصیت در پژوهشگاه صنعت نفت بوده است. تحقیق حاضر از نظر هدف، از نوع کاربردی و از نظر نحوه گردآوری اطلاعات، توصیفی و از نوع همبستگی است که با روش مدل سازی معادلات ساختاری انجام گرفته است. جامعه آماری این پژوهش را 350 نفر از کارکنان پژوهشی پژوهشگاه صنعت نفت تشکیل داده است که از آن میان 115 نفر به عنوان نمونه آماری و با روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها در این پژوهش شامل پرسشنامه های سبک رهبری باس وآولیو (2000) ، شخصیت (1993) گلدبرگ و سکوت سازمانی واکلا و بوراداس (2005) بود. پایایی پرسشنامه های مذکور از طریق آلفای کرونباخ محاسبه و روایی آن از طریق سنجش روایی محتوا و روایی همگرا ( AVE ) بررسی و هر دو مورد تایید شد. داده های جمع آوری شده با نرم افزارهای SPSS و Smart PLS تجزیه و تحلیل گردید و نتایج نشان داد که سبک رهبری تعاملی و تحولی رابطه ای معکوس و معنادار و سبک عدم مداخله، رابطه ای مستقیم و غیرمعنادار با سکوت کارکنان دارد. همچنین شخصیت (درونگرا) نیز رابطه مستقیم و معناداری با سکوت کارکنان دارد. یافته ها نشان داد برای کارکنان دارای شخصیت درونگرا، رهبری عدم مداخله باعث شدت سکوت آنها شده و متغیر شخصیت در مورد رهبری تعاملی و رهبری تحولی با سکوت، نقش تعدیل گری ایفا نمی کند.

هدف از این تحقیق بررسی میزان تاثیر درک مسئولیت اجتماعی بر عملکرد شغلی کارکنان با در نظر گرفتن نقش میانجی متغیرهای کیفیت زندگی کاری، رفتار شهروندی سازمانی و تعهد عاطفی در بین کارکنان شرکت نفت و گاز زاگرس جنوبی می باشد. این تحقیق از نظر هدف کاربردی و از نظر شیوه گردآوری اطلاعات توصیفی- همبستگی است . داده ها ی تحقیق از طریق پرسشنامه محقق ساخته جمع آوری شد که پایایی آن از طریق آزمون ضریب آلفای کرونباخ ( 0/79) و روایی صوری بر اساس نظر اساتید و روایی سازه از طریق برازش مدل اندازه گیری، مورد تایید قرار گرفت. جامعه آماری این تحقیق 700 نفر از کارکنان ستادی این شرکت بودند که با استفاده از فرمول کوکران 248 نفر از آن ها به عنوان نمونه آماری و با روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار Spss و Amos استفاده شده است. با توجه به نتایج تحلیل معادله ساختاری، همه فرضیه ها تایید شدند. این فرضیه که «رفتار شهروندی سازمانی بر عملکرد شغلی تاثیر دارد»، با ضریب0/77 دارای بیشترین ضریب مسیر و فرضیه دوم با این مضمون که «درک مسئولیت اجتماعی کارکنان بر تعهد موثر تاثیرمعنی دار دارد» با ضریب 0/65 دارای کمترین ضریب مسیر در بین فرضیه ها بود . نتایج نشان داد که برای افزایش عملکرد شغلی کارکنان باید به مسئولیت اجتماعی آنان توجه شود. از طرفی مسئولیت اجتماعی کارکنان با تاثیرگذاری بر روی کیفیت زندگی کاری کارکنان، تعهد موثر و رفتار شهروندی سازمانی نیز باعث تغییر در عملکرد شغلی می شود.

با توجه به اهمیت بهره وری منابع انسانی در شرکت ها و ارتباط مستقیم آن با رشد و توسعه اقتصادی کشور، این پژوهش به بررسی تاثیر عدالت سازمانی ادراک شده و سرمایه اجتماعی سازمانی بر بهره وری کارکنان در شرکت گاز استان کرمان پرداخته است. این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و از نظر نحوه گردآوری اطلاعات، توصیفی از نوع همبستگی به شمار می رود. جامعه آماری پژوهش، کارکنان رسمی شرکت گاز استان کرمان به تعداد 192 نفر بوده است که با استفاده از جدول کرجسی و مورگان، تعداد 128 نفر با روش نمونه گیری تصادفی ساده به عنوان حجم نمونه انتخاب شد. ابزار جمع آوری داده ها، سه پرسشنامه استاندارد عدالت سازمانی، سرمایه اجتماعی سازمانی و بهره وری کارکنان بود که روایی سازه این پرسشنامه ها مورد بررسی و تایید قرار گرفت و پایایی آن ها نیز با استفاده از آلفای کرونباخ و پایایی ترکیبی به ترتیب برابر با (0/851، 0/877)، (0/867، 0/890) و (0/899، 0/912) به دست آمد. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از روش آمار توصیفی و استنباطی (مدل سازی معادلات ساختاری) استفاده شد. نتایج نشان داد عدالت سازمانی ادراک شده علاوه بر تاثیر مستقیم، به صورت غیرمستقیم و از طریق سرمایه اجتماعی سازمانی نیز بر بهره وری کارکنان تاثیر مثبت دارد. نتیجه آزمون بوت استراپ نیز نشان داد که سرمایه اجتماعی سازمانی در تاثیر عدالت سازمانی ادراک شده بر بهره وری کارکنان متغیر میانجی گر است.