مطالعات راهبردی در صنعت نفت و انرژی (مدیریت منابع انسانی در صنعت نفت سابق)

کسب برتری رقابتی و دستیابی به عملکرد مطلوب از سوی شرکتها و صنایع در شرایط رقابتی و پویای امروز، به دلیل نرخ بالای تغییرات محیط عملیاتی، ساختاری و فناوری ها از مهمترین چالش های پیش روی مدیران است که برای غلبه بر آنها نظریه ها و دیدگاههای جدیدی مطرح شده است. قابلیت پویا، یکی از دیدگاه هایی است که طی حدود دو دهه اخیر به عنوان مکمل دیدگاه مبتنی بر منابع، به ما در درک چگونگی توسعه منابع یک سازمان در طول زمان و نحوه حفظ برتری رقابتی یاری می رساند. در پژوهش حاضر، مدلی مفهومی مرتبط با مهمترین قابلیت هایی که در بعد پیکره بندی مجدد منابع از قابلیت های پویا می تواند تاثیر بسزایی بر بهبود عملکرد شرکت های ساختمانی داشته باشد ارائه شده است. مدل پژوهش به وسیله داده های جمع آوری شده از 97 شرکت ساختمانی در نرم افزار پی ال اس مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج تحلیل که به روش مدلسازی معادلات ساختاری مبتنی بر رویکرد حداقل مربعات جزیی صورت گرفته حاکی از آن است که تاثیر گذارترین مولفه در بعد پیکره بندی مجدد منابع داخلی از قابلیت های پویا به منظور بهبود عملکرد شرکت های ساختمانی، قابلیت یادگیری می باشد.

در محیط کسب وکار کنونی، دانش به عنوان یک قابلیت کلیدی برای ایجاد مزیت رقابتی پایدار در سازمان ها مطرح می باشد. اما تسهیم دانش اثربخش میان کارکنان، متأثر از عوامل مختلفی بوده و نتایج مفید متعددی را نیز می تواند داشته باشد. بنابراین هدف از تحقیق حاضر، بررسی اثر ویژ گی های شخصیتی کارکنان، تسهیم دانش و رفتار کاری نوآورانه، در قالب مدلی یکپارچه در پژوهشگاه صنعت نفت است. روش تحقیق توصیفی پیمایشی و از نوع همبستگی بوده و ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه می باشد. برای آزمون فرضیه ها نیز از روش حداقل مربعات جزئی ( PLS ) استفاده می شود. نتایج تجزیه و تحلیل داده های حاصل از 84 پرسش نامه جمع آوری شده از سازمان مورد مطالعه حاکی از اثر مثبت و معنادار ویژگی های شخصیتی برون گرایی، تطابق پذیری و گشودگی بر تسهیم دانش بود. همچنین نتایج تحقیق از تأثیر مثبت و معنادار تسهیم دانش بر رفتار کاری نوآورانه حمایت نمود. در نهایت با توجه به یافته های تحقیق، توصیه هایی برای شاغلان حرفه ای در حوزه مدیریت دانش به منظور ترغیب تسهیم دانش و رفتار کاری نوآورانه میان کارکنان به همراه پیشنهادهایی برای محققان آتی جهت پوشش شکاف های تحقیق حاضر ارائه شد.

مدیریت منابع انسانی یک اقدام جمعی است که از بازیگران متعدد متاثر و توسط آنان در سازمان پروژه محور انجام می شود. در یک سازمان پروژه محور، عمدتا چهار بازیگر کلیدی ایفای نقش می کنند: عضو پروژه، مدیر صف، مدیر پروژه و کارشناسان واحدهای منابع انسانی که کارکرد نامطلوب مدیریت منابع انسانی در نتیجه تعامل ضعیف بین این بازیگران است. از طرفی کارکردهای مدیریت منابع انسانی با توجه به نحوه سازماندهی پروژه محوری و نوع آرایش کار در پروژه دچار تغییر و تحول شده است. لذا از آنجا که تمرکز در این مقاله بر سازمان های پروژه محور است، ابتدا توصیفی گویا از این گونه سازمان ها ارایه می شود. سپس ساختار و تشکیلات منابع انسانی در سازمان های پروژه محور و انواع آرایش کار پروژه ای توضیح داده می شود و در ادامه ضمن بررسی جایگاه منابع انسانی و تعیین نقش های بازیگران اصلی در چهار وجهی منابع انسانی با بهره گیری از روش تحلیل داده های عینی از محدوده کاری و نحوه مشارکت اعضاء پروژه، نوع آرایش کار پروژه محور در پژوهشگاه صنعت نفت تعیین و بر آن اساس مدل ساختاری مدیریت منابع انسانی در این سازمان برای اولین بار در کشور ارائه می شود و همچنین در پایان نکاتی راهبردی و پیشنهاداتی برای استقرار مدیریت منابع انسانی در سازمان های پروژه محور ارائه می شود.

هدف پژوهش حاضر ارائه مدل ساختاری برای انتقال آموزش در شرکت پالایشگاه نفت تهران می باشد. روش پژوهش توصیفی و از نوع همبستگی بوده است. جهت گردآوری داده ها پرسشنامه استاندارد هالتون (2000) و پرسشنامه انتقال آموزش سالورنزو (2004) بین 186 نفر از کارکنان واحد بهره برداری شرکت پالایشگاه نفت تهران (360( N = که به روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند توزیع شد. روایی محتوایی براساس مرور جامع ادبیات و قضاوت خبرگان، روایی صوری با اجرای آزمایشی 30 پرسشنامه، روایی سازه با استفاده از تحلیل عاملی مورد ارزیابی قرار گرفت و پایایی آنها با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ برای پرسشنامه0.90 بدست آمد. داده های جمع آوری شده با استفاده از شاخص های های آمار توصیفی (میانگین و انحراف استاندارد) و آمار استنباطی (آزمون تی، مدلیابی معادلات ساختاری شامل تحلیل عاملی، تحلیل رگرسیون، مجذور کای) با استفاده از نرم افزار SPSS و LISREL تحلیل گردید. نتایج پژوهش بیانگر آن بود که بین عوامل فردی و آموزشی و سازمانی با انتقال آموزش رابطه معنادار وجود داشت. در این پژوهش، خودکارآمدی عملکرد، پیامدهای منفی فردی و ممانعت مافوق رابطه معناداری با انتقال آموزش نداشت. بیشترین سهم عوامل موثر بر انتقال آموزش را عامل طراحی آموزشی با ضریب مسیر 0.69و سپس به ترتیب عوامل سازمانی با ضریب مسیر 0.45 و عوامل فردی با ضریب مسیر0.24 در این شرکت داشته است. از بین عوامل طراحی آموزشی مهمترین عامل اثرگذار بر ارتقای اثربخشی دوره های آموزشی، بازخورد، از بین عوامل سازمانی نیز مهمترین عامل انتظارات از نتایج عملکرد و از بین عوامل فردی مهمترین عامل، ظرفیت فرد برای انتقال بوده است. در نهایت مدل ساختاری عوامل موثر بر انتقال آموزش ترسیم شد.

تحقیق حاضر با هدف بررسی تاثیر مولفه های توانمند سازی نیروی انسانی بر تعهد سازمانی کارکنان شرکت عملیات انتقال گاز ایران به روش توصیفی از نوع همبستگی انجام شده است. جامعه آماری تحقیق کارکنان شرکت عملیات انتقال گاز ایران (ستاد تهران) می باشند. به منظور گردآوری اطلاعات از پرسشنامه برگرفته از مقاله کائو و همکاران (2010) و در طیف 5 گزینه ای لیکرت استفاده شده است. در نهایت، تعداد 228 پرسشنامه جمع آوری و تحلیل گردید. پایایی پرسشنامه با استفاده از نرم افزار SPSS برآورد شده و آلفای کرونباخ برابر 0.919 بدست آمد که مبین آن است که پرسشنامه مورد استفاده از پایایی بالایی برخوردار می باشد. فرضیات این پژوهش با استفاده از مدل معادلات ساختاری و با استفاده از نرم افزار لیزرل مورد آزمون قرار گرفت. نتایج حاصل از خروجی لیزرل حاکی از تاثیر مثبت و معنی دار مولفه های توانمندسازی نیروی انسانی (شامل: احساس شایستگی، احساس موثر بودن، احساس اعتماد، احساس استقلال، احساس معنی داری) بر تعهد سازمانی می باشد..

شایستگی مدیران پروژه و آموزش مبتنی بر شایستگی در سازمان های پروژه محور از اهمیت بالایی برخوردار است و تضمین کننده کسب موفقیت در اجرای پروژه ها می باشد. با توجه به ریسک ها و خطراتی که پروژه های نفتی با آن روبرو هستند، توسعه کارکنان و مدیران پروژه امری ضروری است و طراحی برنامه های آموزش و بهسازی می بایست حول محور نیازهای واقعی و فوری پروژه شکل بگیرند. هدف از این پژوهش ارائه الگویی جهت آموزش و توسعه کارکنان در پروژه های پیچیده کشور(با تاکید بر شرکت نفت و گاز پارس) می باشد. بدین منظور با مبنا قراردادن رویکرد تلفیقی، روش های تحقیق اسنادی، دلفی و بهینه کاوی برای پاسخگویی به سوالات مختلف پژوهش استفاده شده اند. اعتباربخشی نتایج تحقیق با بکارگیری راهبرد بازبینی اعضا و ممیزی همگنان صورت گرفت. برمبنای نتایج تحقیق، راهبرد کلی حاکم بر نظام آموزش مدیریت پروژه در شرکت نفت و گاز پارس ماهیت خطی دارد که در تباین با ماهیت پیچیده پروژه های این شرکت قرار می گیرد. لذا تاکید بر استخراج نیازهای آموزشی از منابع چندگانه با راهبردهای هدف محور و خطامحور، طراحی آموزشی نظام مند و انعطاف پذیر، تدوین طرح توسعه فردی، و ارزشیابی مبتنی بر هدف و عملکرد در تدوین الگوی پیشنهادی مبنا قرارگرفته است.

در محیط های پیچیده و مبهم امروزی، سازمانها به منظور پایداری ورشد و ارایه خدمات بهتر در محیط خود، ناچار به یادگیری و توجه به مدیریت دانش می باشند.بدین منظور یکی از مهم ترین ابزارهای ایجاد مستمر دانش، به اشتراک گذاری آن در میان همه واحد ها و اعضای سازمان با تاکید بر فناوری و تعامل اجتماعی می باشد؛ که توجه به این امر نقش ارزنده ای در یادگیری سازمان ودر نتیجه ایجاد یک سازمان موثر دارد. با توجه به اهمیت صنعت نفت در ایران، هدف اصلی این پژوهش، نشان دادن نقش و اهمیت تسهیم دانش بر فرایند یادگیری سازمانی با تاکید بر دو متغیر میانجی فناوری و تعامل اجتماعی در صندوق بازنشستگی صنعت نفت است، پژوهش حاضر از نظر روش انجام، پیمایشی واز نظر هدف، کاربردی است. بر این اساس، کلیه کارکنان صندوق بازنشتگی وزارت نفت، جامعه آماری تحقیق را تشکیل می دهند. از روش نمونه گیری تصادفی ساده برای انتخاب نمونه مورد مطالعه استفاده شده است، که حجم نمونه آماری بر اساس فرمول های برآورد 112 نفرتعیین شد. برای جمع آوری داده ها از ابزار پرسش نامه و مطالعه کتابخانه ای استفاده شده است.همچنین برای تجزیه وتحلیل داده ها نرم افزار spss به کار گرفته شده است. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که اشتراک گذاری(تسهیم) دانش و ابعاد آن بر یادگیری سازمانی تاثیر معناداری دارد و همچنین فناوری و تعامل اجتماعی به عنوان دو متغیر میانجی در امر یادگیری سازمانی موثر می باشند.

هدف این پژوهش مطالعه تأثیر تعهد سازمانی بر شکل گیری سازمان یادگیرنده در مؤسسه مطالعات بین المللی انرژی ایران است. برای تعهد سازمانی سه مؤلفه تعهد عاطفی، تعهد مستمر و تعهد هنجاری و برای سازمان یادگیرنده هفت مؤلفه فرصت های یادگیری، ارتقای گفتگو، یادگیری گروهی، تسهیم و کسب دانش، چشم انداز مشترک، انطباق با محیط و حمایت رهبران، در نظر گرفته شده است. از ابزار سنجش پرسش نامه (مشتمل بر 39 پرسش)و مطالعات کتابخانه ای جهت گردآوری اطلاعات استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش کارشناسان و پژوهشگران این سازمان به تعداد 90 نفر و حجم نمونه با استفاده از روش تصادفی ساده به تعداد 73 نفر محاسبه گردید. جهت بررسی نرمال بودن داده ها از آزمون کولموگروف اسمیرنوف و بر اساس نتایج حاصل از آن در تحلیل روابط بین متغیرها از آزمون - همبستگی اسپیرمن و آزمون معادلات ساختاری بهره گرفته شد. همچنین، از طریق آزمون معادلات ساختاری برازش مدل مفهومی پژوهش تأیید گردید. در نهایت مشخص شد که تعهد سازمان بر شکل گیری سازمان یادگیرنده مؤثر است و بهبود امکان تبدیل پذیری سازمان به سازمان یادگیرنده مستلزم سطح تعهد عاطفی و هنجاری بالا است.