مطالعات ملی

پرداختن به رابطه زبان و سیاست در دوره مدرن با تأکید بر فرهنگ زبانی گفتمان قانون اساسی مشروطه موضوع این مقاله است. ایده (فرضیه) مقاله این است که علت اصلی خوانش های سیاسی و تفسیرهای وارونه از زبان و جایگاه آن در عصر جدید، «سیاسی شدن» و بهره گیری از ظرفیت های «صنعتی شدن» است. از این زاویه به تحلیل و تفسیر قانون اساسی مشروطه پرداخته و بر آن بوده ایم که سکوت آن پیرامون موضوع زبان گواه روشنی بر باور و رضایت نمایندگان مجلس و انجمن ها بر ثبات طبیعی و تداوم زبان فارسی به مثابه زبان علمی و میراث ملی و مشترک همه ایرانیان بوده است. در اینجا نشانه های بدیهی پنداشتن زبان فارسی به عنوان زبان ملی در تمامی اسناد و مصوبات مجلس مشروطه از جمله قانون اساسی و سایر اسناد و متون قانونی چون قانون انجمن های ایالتی و ولایتی مورد تفسیر و تحلیل قرار گرفته است.

هدف این مقاله، بررسی انتقادی چالش های پیش روی تعلیم و تربیت ایران در مواجهه با فرهنگ مصرف گرای نولیبرالیسم است. از لحاظ روش شناختی این مقاله در زمره پژوهش های کیفی به شمار می رود که در آن از روش تحلیلی استنتاجی بهره برده شده است. برای این هدف، ابتدا فرهنگ مصرف گرای نولیبرالیسم مورد تحلیل قرار گرفته و سپس به پیامدهای این فرهنگ برای تعلیم و تربیت ایران پرداخته شده است. فردگرایی انحصارطلبانه، تجاری سازی، بازاری سازی، اقتصاد مبتنی بر شانس، افزایش رقابت و گسترش سیستم پاسخگویی به سبک بازارهای اقتصادی در نهادهای فرهنگی از جمله مبانی بسترساز فرهنگ مصرف گرای نولیبرالیسم هستند. نتایج این پژوهش نشان می دهد که فرهنگ مصرف گرای نولیبرالیسم، با طبیعت مادی گرایی، فردگرایی انحصارطلب، زیاده خواهی، ایجاد محرومیت برای طبقات کم درآمد، تجمل پرستی، کاهش عاملیت انسان، ایجاد رقابت برای کسب ثروت و تبدیل ثروت به معیار ارزش گذاری، چالش های بنیادینی را برای تعلیم و تربیت ایران ایجاد می کند. احیای الگوی مصرف اسلامی، تقویت علوم انسانی و بهره گیری از آن برای نقد فرهنگ مصرف گرا و همگرایی نهادهای اجتماعی در پرورش هویت اسلامی از جمله راه های رهایی از فرهنگ مصرف گرای نولیبرالیسم است.

نظام آموزش و پرورش در هر کشوری یکی از مهم ترین ارکان سازنده فرهنگ و هویت آن جامعه است، لذا تقویت فرهنگ و هویت ملی، نیازمند تقویت و تحول در نظام آموزش و پرورش است. بنابراین، سؤال اصلی مقاله به این قرار است که جایگاه هویت ملی در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش ج.ا.ایران چگونه است؟ دستاوردهای تحقیق نشان از این دارند که هویت ملی ایرانی موجود در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش ج.ا.ایران، ترکیبی از سه بُعد هویت اسلامی (توحید، اصول و آموزه های اسلامی، حیات طیبه، عدالت، مهدویت و انتظار، امر به معروف و نهی از منکر، ولایت فقیه، حجاب)، هویت ایرانی (توسعه بومی، وحدت ملی، زبان فارسی، روحیه انقلابی و جهادی، میراث فرهنگی و تمدنی، سرود ملی و پرچم ملی، آمیختگی اسلام و ایران، سرزمین ایران) و هویت متجددانه (فناوری های نوین، رسانه، زبان خارجی) می باشد که می تواند موجبات همبستگی ملی را در میان دانش آموزان فراهم نماید که در این میان، لایه هویت اسلامی از برجستگی و تاکید بیشتری در این سند برخوردار است. برای پاسخ به سؤال مقاله از روش تحلیل محتوا بهره گرفته می شود.

در این مقاله تأثیر استفاده از اینترنت بر هویت ملی کاربران بررسی شده است. پرسش اصلی این است که آیا بین هر یک از ابعاد استفاده از اینترنت با هویت ملی کاربران رابطه و همبستگی وجود دارد یا خیر. پرسش های فرعی همین پرسش را در خصوص هر یک از ابعاد هویت ملی مطرح می کنند. در مدل مفهومی، هویت دینی به عنوان متغیر مداخله گر لحاظ شده است. محققین برای بخش کمّی از روش پیمایشی با ابزار پرسشنامه استفاده کردند. پرسشنامه تحقیق بین 320 نفر از دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران توزیع شد. نتایج تحلیل داده ها در آزمون فرضیات تحقیق نشان داد که بین میزان استفاده از اینترنت و بعد شناختی هویت ملی کاربران همبستگی کامل با شدت 119/0 در جهت مثبت وجود دارد. بین مدت استفاده از اینترنت با بعد رفتاری و شناختی هویت ملی کاربران همبستگی مثبت وجود دارد. برای نوع استفاده اطلاعاتی از اینترنت با هویت ملی همبستگی مثبت و برای استفاده های ارتباطی و سرگرمی همبستگی منفی به دست آمد.

سلامت اجتماعی اساسی ترین جزء رفاه اجتماعی است. این پژوهش با هدف شناسایی رابطه فرهنگ شهروندی و سلامت اجتماعی در میان زنان و مردان انجام گرفته است. در این مطالعه از مؤلفه های احساس تعلق اجتماعی، ارزش ها و هنجارهای شهروندی برای سنجش فرهنگ شهروندی و مقیاس سلامت اجتماعی کییز (2004) استفاده شده است. روش مطالعه پیمایشی بوده و ابزار گرد آوری داده ها، پرسشنامه است. جامعه آماری پژوهش، زنان و مردان 18 سال به بالای ساکن شهر تهران بوده و از طریق فرمول کوکران و با روش نمونه گیری خوشه ای تصادفی چند مرحله ای، حجم نمونه ای برابر 300 نفر از مناطق 1/8 و 16 انتخاب شدند. یافته های پژوهش نشان می دهند بین فرهنگ شهروندی و سلامت اجتماعی ارتباط معناداری وجود دارد. هم چنین متغیرهای احساس تعلق اجتماعی، ارزش های شهروندی و منطقه محل سکونت، 14/0 درصد واریانس متغیر وابسته را تبیین می نمایند.

مطالعه حاضر به بررسی عوامل مؤثر بر وفاق اجتماعی در شهر دهدشت پرداخته است. جامعه آماری افراد 15 سال و بالاتر، حجم نمونه 382 نفر، روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای، نوع تحقیق پیمایش و ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه بوده است. نتایج حاصل از آزمون فرضیه ها نشان داده است که مشارکت اجتماعی، اعتماد اجتماعی خاص، اعتماد اجتماعی عام و پایگاه اجتماعی اقتصادی با متغیر وابسته رابطه مستقیم و معنی داری دارند. هم چنین، احساس آنومی(1)، تقدیرگرایی و احساس محرومیت نسبی رابطه معکوس و معنی داری با وفاق اجتماعی دارند. نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون نیز نشان داده است که متغیرهای وارد شده در تحقیق 37 درصد از واریانس متغیر وابسته را تبیین می کنند که در این میان مشارکت اجتماعی بیشترین سهم را در تبیین واریانس وفاق اجتماعی دارد.

در گذشته مساجد جامع تعیین کننده الگوی کلی و هویت مشترک شهرهای اسلامی به شمار می رفتند، به تعبیری مفهوم شهر اسلامی با وجود مسجد جامع تحقق می یافت و در این شهرها به زیباترین وجه هویت کالبدی و بصری آنها به نمایش گذاشته می شد. اما امروزه سیمای بیرونی عناصر شهری و در نتیجه کالبد شهر انعکاس دهنده هویت ساکنان آن نیست و نیز عنصر هویت بخش دیگر در شهرهای جدید دیده نمی شود. اما در شهر تاریخی یزد مسجد جامع کبیر به عنوان یکی از نمادهای مادی و معنوی و هویت بخش به کالبد شهر همچنان مورد توجه شهروندان است. در این مقاله که به شیوه توصیفی و تحلیلی نوشته شده و تکنیک گردآوری اطلاعات آن به صورت کتابخانه ای و میدانی بوده، سؤال اصلی پژوهش این است: آیا معماری مسجد جامع یزد در ایجاد حس تعلق مکان و هویت بخشی به یزد تأثیرگذار بوده است؟ طبق نتایج این پژوهش عناصر معماری مسجد مذکور، نوع مکان یابی بنا به ویژه در راستای قبله، ویژگی های کیفی اجزای بنا مثل مصالح، رنگ، استفاده از نمادهای مختلف، و... در هویت بخشی به کالبد یزد مؤثر بوده است.

هدف پژوهش حاضر بررسی وضعیت مقاله های فصلنامه «مطالعات ملی» است. روش تحقیق، تحلیل استنادی است و تجزیه و تحلیل داده ها با نرم افزار اکسل انجام شد. بررسی پراکندگی موضوعی مقالات نشان داد، افزون بر نیمی از مقالات (41/50%)، موضوع «هویت ملی» را مورد بحث و بررسی قرار داده اند. کتاب ها با 6820 استناد، و مقالات نشریات با 2234 استناد بالاتر از سایر منابع قرار گرفتند. در بین منابع استناد شده فارسی 47/68% از کتب تألیفی و 52/31% ترجمه بود. همین طور در مورد مجلات، 82/93% (1489مورد) از مقالات مجلات فارسی، تألیفی و 17/6% (98 مورد) ترجمه بوده است. پراستنادترین نویسنده و مترجم به ترتیب «آنتونی گیدنز» با 82 و «محسن ثلاثی» با 51 استناد است. پراستنادترین کتاب فارسی و لاتین، «تجدد و تشخص» و Social Identity به ترتیب با 31 و 9 استناد است. پراستنادترین مجلات فارسی و انگلیسی، نشریه «مطالعات ملی» و Journal of Personality and Social Psychology به ترتیب با 345 و 11 استناد است.