مطالعات ملی

هویت ملی از مهم ترین مفاهیم عصر حاضر به شمار می رود. تحقیقات بسیاری در دهه های اخیر در کشور با موضوع هویت ملی انجام شده است. مرور نظام مند تحقیقات صورت گرفته در این حوزه می تواند نقاط ضعف و قوت این تحقیقات را نشان دهد و برای تحقیقات آینده مفید باشد. در این نوشتار سعی شده مقالات علمی پژوهشی منتشر شده در کشور که با رویکرد کمّی و با روش پیمایشی به موضوع هویت ملی پرداخته اند، به شکل سیستماتیک بررسی شود. در ابتدا 51 مقاله منتشر شده با موضوع هویت ملی در بازه ی زمانی سال 1390 تا میانه 1395 انتخاب شد و سپس مقالات از جنبه های مختلفی چون چارچوب نظری، جمعیت مورد مطالعه، متغیرهای اصلی، ابعاد هویت ملی و روابط هویت ملی با سایر متغیرها مورد بررسی قرار گرفتند. در پایان نیز یافته های تحقیق با رویکرد انتقادی جمع بندی و تحلیل شد. کمبود تحقیقات جامع و مطالعات طولی، عدم توافق بر سر مؤلفه های شکل دهنده ی آن، نبودن مبانی نظری مشخص و عدم انسجام نظری و ضعف در تحلیل برخی از شایع ترین کاستی های مشاهده شده در مقالات بررسی شده بودند.

کشورها برای تأسیس، بقا و استمرار نیازمند علت هستند که در جغرافیای سیاسی از آن با عنوان علت وجودی کشور یاد می شود. علت وجودی یک کشور پاسخی مستقیم به این پرسش است که چرا باید یک کشور به عنوان دولتی مستقل وجود داشته باشد. علت وجودی برخی از کشورها خودانگیخته و داخلی است و برخی دیگر براساس سیاست های استعماری و یا تجزیه امپراتوری های بزرگ به دولت ملت های کوچک به وجود آمده اند. با فروپاشی اتحاد شوروی کشوری به نام جمهوری آذربایجان در جنوب قفقاز و همسایگی ایران ظهور کرد. این مقاله در صدد پاسخگویی به این پرسش است که علت وجودی این کشور تازه تأسیس چیست؟ روش تحقیق این پژوهش توصیفی تحلیلی و ابزار گردآوری داده های مطالعات کتابخانه ای است. فرضیه اصلی این مقاله بر این گزاره مبتنی است که تضادهای فرهنگی و ژئوپلیتیک بین دو کشور ایران و جمهوری آذربایجان ناشی از تضاد در علت وجودی است. یافته های موجود نشان می دهد که این تضاد موجب شده است که به رغم روابط خوب دیپلماتیک، روابط، خصلت شکنندگی پیدا کرده اند. به طوری که با هر حادثه ای متزلزل شود. بخش بزرگی از این بی اعتمادی در لایه های عمیق نظریه علت وجودی کشور آذربایجان نهفته است.

محققان زیادی رابطه ی یادگیری زبان انگلیسی و عوامل اجتماعی، همچون هویت را بررسی کرده اند، امّا مطالعات اندکی به بررسی رابطه ی یادگیری زبان انگلیسی و تغییر یا شکل گیری هویت اجتماعی فرهنگی زبان آموزان پرداخته اند. تحقیق حاضر رابطه ی یادگیری زبان انگلیسی و شکل گیری هویت زبانی زبان آموزان ایرانی را با فرض وجود رابطه ی مثبت معنادار بین متغیرها بررسی کرده است. برای این کار 360 زبان آموز در سطح متوسط و پیشرفته در محدوده ی سنی 14-35 به صورت تصادفی خوشه ای انتخاب شدند و به پرسشنامه هویت زبانی و آزمون تعیین سطح یادگیری آکسفورد پاسخ دادند. اطمینان و اعتبار ابزارهای به کاربرده شده از سوی سازندگان تأییدشده بود. علاوه بر آن، محقق ضریب همبستگی کرون باخ (بالای 70%) و ترجمه برگشتی بیتون را برای تأیید اطمینان و اعتبار ابزارها استفاده کرد. نتیجه ی ضریب همبستگی پیرسون رابطه ی مثبت و معناداری را بین یادگیری زبان انگلیسی و هویت زبانی (میزان تغییر در هویت اجتماعی فرهنگی) زبان آموزان نشان داد.

پژوهش حاضر با هدف بررسی وضعیت مؤلفه های هویت ملی در کتاب های درسی پایه دوازدهم متوسطه نظری انجام شده است. این پژوهش توصیفی و از نوع تحلیل محتوا است. جامعه آماری پژوهش، شامل همه ی کتاب های درسی پایه دوازدهم است که در سال1397 چاپ شده است. شش عنوان کتاب تحلیل فرهنگی، دین و زندگی، هویت اجتماعی، فارسی 3، نگارش 3 و تاریخ 3 به صورت هدفمند در نمونه قرار گرفت. ابزار اندازه گیری، چک لیست (سیاهه وارسی) تحلیل محتوای محقق ساخته بوده است و نتایج پژوهش با استفاده از شاخص های آمار توصیفی بررسی شده است. یافته های پژوهش نشان داد که در کتاب های درسی پایه دوازدهم، به برخی از ابعاد و مؤلفه های هویت ملی توجه کافی نشده است. فراوانی مؤلفه های هویت ملی در کتاب های درسی پایه دوازدهم رشته علوم انسانی به طور معناداری بالاتر از کتاب های درسی رشته های تجربی و ریاضی بوده است.

معنویت برای انسان قدمتی به درازای تاریخ آفرینش او دارد؛ زیرا خداوند از همان خلقت بشر، او را مرکب از دو جنبه ی مادی و الهی آفرید و اصالت را به جنبه ی معنوی و روحانی داد. معماری از این امر مستثنی نیست؛ مسجد از آن خداست و به مثابه ی نمادی آشکار از رحمت الهی اش و زبانی نمادین از انگاره های معنوی مطرح است. این پژوهش سعی دارد به مؤلفه های کالبدی (تزیینات، مصالح، فرم، تناسب ها) و تأثیر آن بر درکِ «حس معنویت» در معماری داخلی مساجد بپردازد. جامعه ی آماری، دانشجویان تحصیلات تکمیلی ورودی 96 دانشگاه های سراسری تهران در رشته معماری و مرمت است. حجم نمونه با روش کوکران 169 نفر تعیین شد. تحلیل داده ها در نرم افزار «SPSS21» و «AMOS» و آزمون تحلیل مسیر استفاده شده است. نتایج نشان می دهد مؤلفه های تزیینات، فرم و تناسب ها بر درک حس معنوی تأثیر معناداری داشته و اما برای مؤلفه ی مصالح رابطه ی معناداری مشاهده نشده است.

هدف نوشتار حاضر بررسی رابطه ی بین احساس تعلق و حق به شهر است. چارچوب نظری مورد استفاده، نظریه ی حق به شهر هنری لوفر است. روش پژوهش پیمایشی و جامعه آماری شهروندان 18 سال به بالای شهر یزد در سال 1397 است، که تعداد 365 نفر با استفاده از فرمول کوکران به عنوان نمونه به روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شده اند. ابزار مطالعه پرسشنامه ی مُحقّق ساخته بوده که اعتبار آن از طریق صوری و پایایی آن از طریق محاسبه آلفای کرونباخ به دست آمده است. یافته ها نشان داد که میزان احساس تعلق به شهر از حد متوسط بالاتر و حق به شهر از حد متوسط پایین تر می باشد. نتایج این مطالعه نشان می دهد که بین حق به شهر، احساس تعلق و ابعاد آن دسترسی به سرگرمی، احساس امنیت، حمل و نقل راحت، سهم فیزیکی و کنترل و مالکیت رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد. هم چنین بین ناحیه های شهری، حق به شهر و احساس تعلق نیز رابطه معنی داری وجود دارد. نهایتاً با توجه به مدل رگرسیونی، دو متغیر جنسیت (17/0) و حق به شهر(37/0) مجموعاً 16 درصد از واریانس احساس تعلق را تبیین می کنند.

پژوهش حاضر با عنوان «ارائه ی مدل اثرگذار هویت و اعتماد اجتماعی بر نگرش به توسعه سیاسی» در بین شهروندان تهرانی بالای ۱۸ سال شهر تهران اعم از زن و مرد، انجام گرفته است. روش تحقیق در این پژوهش پیمایش است و تکنیک جمع آوری داده ها نیز پرسشنامه بوده است. پرسشنامه ها بین 724 نفر شهروند تهرانی بالای 18 سال که به صورت کاملاً تصادفی به روش نمونه گیری خوشه ایِ چندمرحله ای انتخاب شدند، توزیع گردید. نتایج حاصل از این بررسی نشان داد که هویت اجتماعی و تمامی ابعاد چهارگانه ی آن و هم چنین اعتماد اجتماعی و تمامی ابعاد یازده گانه ی آن بر روی نگرش شهروندان تهرانی به نگرش به توسعه ی سیاسی و ابعاد سه گانه ی آن تأثیر مثبت دارند. اما هویت اجتماعی، اعتماد اجتماعی و نگرش شهروندان تهرانی به توسعه ی سیاسی در سطح مطلوبی نیست.

هویت شهری، زاده ی تمایلات اجتماعی درون کالبد شهری است که فرم و شکل ویژه خود را دارد. لذا هویت شهری مفهومی پیچیده و چند بعدی است که حاصل تاریخ و فرهنگ خاص یک شهر و یک جامعه حاکم بر شهر است. میدان ها به عنوان عنصر هویت دهنده به شهر، در ایران در طول زمان بسیار تغییر کرده اند که این تغییرات منجر به تغییر عملکرد و هویت آنها شده است. این پژوهش عواملی را بررسی می کند که باعث تبدیل میدان امام خمینی به فلکه شده، است. روش این پژوهش، توصیفی تحلیلی و تاریخی است. عواملی مانند تغییر جریان های سیاسی، اجتماعی و مذهبی ، از بین رفتن مرکزیت میدان، تردد بیش از حد خودروها، از بین رفتن زیبایی های شهرسازی و معماری گذشته و نیز ممانعت از حضور گسترده ی مردم باعث تبدیل میدان امام خمینی (توپخانه) به فلکه و از بین رفتن بخشی از هویت شهر شده است.