مطالعات ملی

هدف پژوهش حاضر مطالعه و سنجش ابعاد شناختی و عاطفی هویت ملی و معرفی جنبه رفتاری آن به عنوان بعدی جدید و مقایسه روند تحولی این ابعاد در اوایل و اواخر نوجوانی و اوایل جوانی بوده است؛ در این پژوهش 700 نفر دانش آموز و دانشجو شامل 358 پسر و 342 دختر، با روش نمونه گیری خوشه ای تصادفی از پایه های سوم راهنمایی و دبیرستان های شهر تهران و همچنین دانشجویان کارشناسی دانشگاه های دولتی و آزاد تهران، انتخاب شدند.  برای جمع آوری داده ها از دو پرسشنامه محقق ساخته هویت ملی و شناخت آثار و علائم ملی استفاده شد. نتایج نشان داد هویت ملی دارای سه بعد شناختی، عاطفی و رفتاری است. رشد هویت ملی از اوایل نوجوانی تا اوایل جوانی، روندی کاهشی اما شناخت علائم و نمادهای ملی روندی افزایشی را نشان داد. بین هویت ملی دختران و پسران در اواخر نوجوانی و اوایل جوانی تفاوت معناداری وجود داشت. میانگین بعد رفتاری هویت ملی بیشتر و بعد شناختی کمتر از ابعاد دیگر بوده است.

جهانی شدن به عنوان فرایندی فراگیر همه ابعاد زندگی بشر را تحت تأثیر قرار داده و فرهنگ های مختلف را در سراسر جهان با چالش های اساسی روبه رو کرده است. در چنین وضعیتی فرهنگ ایرانی نیز مانند هر فرهنگ دیگری با چالش های ناشی از جهانی شدن روبه روست. مسئله اساسی این است که آیا این فرهنگ در مواجهه با جهانی شدن به حیات خود ادامه خواهد داد؟ در این مقاله اندیشه ها و افکار سعدی، شاعر و ادیب بلند آوازه ایران که آثار ماندگار گلستان و بوستان را بر جای گذاشته است، به عنوان نمادی از فرهنگ ایرانی مورد بررسی قرار می گیرد. مطالعه گلستان و بوستان نشان می دهد جهان گرایی و نگرش جهانی جزء جدایی ناپذیری از فرهنگ ایرانی است. در گلستان و بوستان از یک سو ارزش های جهانی و مشترک بین همه افراد بشر معرفی، و به زندگی بر اساس آن توجه و تأکید شده و از سوی دیگر برای تحقق این ارزش ها همه افراد بدون توجه به قید زمان و مکان مخاطب قرار گرفته اند. به علاوه اجتماعی بودن انسان و ضرورت زندگی جمعی برای انسان به گونه ای معرفی شده که ضرورت همبستگی همه افراد بشر را به تصویر می کشد؛ از این رو فرهنگ ایرانی نه تنها از ظرفیت انطباق پذیری بالایی برای تطبیق خود با جهانی شدن برخوردار است بلکه توانایی لازم را برای غلبه بر چالش ها و تأثیرگذاری بر جهان دارد.

رویکرد سازه انگاری از ابتدای دهه 1990 میلادی به دنبال ناکامی نظریه های خردگرایانه حاکم بر روابط بین الملل به ویژه واقع گرایی که تنها بر منافع مادی و قدرت تأکید دارند، برای تحلیل سیاست بین الملل و سیاست خارجی مطرح شده و طی یک دهه گذشته به یکی از رویکردهای عمده در حوزه سیاست بین الملل و سیاست خارجی تبدیل شده است. مهم ترین گزاره های این رویکرد عبارتند از اهمیت ساختارهای هنجاری و فکری در کنار ساختارهای مادی، اهمیت هنجارهای بین المللی و داخلی در شکل بخشیدن به هویت دولت ها و اینکه منافع بر اساس هویت ها شکل می گیرد و رفتار سیاست خارجی کنشگران را تعیین می کند. با توجه به تأکید محوری دولت نهم بر موضوع عدالت، این دولت با عنوان دوران اصول گرای عدالت محور روی کار آمد. در این دولت شاهد اهمیت اصولی مانند بازگشت به آرمان های اولیه انقلاب اسلامی (با ابعادی انقلابی، اسلامی و فراملی)، حمایت از جنبش های آزادی بخش و انقلابی، عدالت طلبی و... هستیم. در همین راستا این پرسش به ذهن متبادر می شود که تا چه اندازه می توان از رویکرد سازه انگاری برای تحلیل سیاست خارجی دولت نهم استفاده کرد؟

این مقاله در نظر دارد تأثیر مهاجرت بین المللی را بر هویت مورد بررسی قرار دهد. مهاجرت معمولاً فرصت ها و زمینه های قابل توجهی را برای ایجاد تغییر فراهم می آورد. بدین ترتیب، پرسش کلیدی این است که آیا مهاجرت به ایجاد تغییر در هویت منجر می شود؟ پدیده مهاجرت چه نقشی در زندگی آن دسته از مهاجرینی ایفا می کند که الگوهای کاملاً متفاوتی از هویت را در کشورهای مبدأ و مقصد مهاجرت تجربه می کنند؟ به علاوه، چه عوامل دیگری در فرایند انتقال هویت پس از مهاجرت نقش تعیین کننده ای دارند؟ در این مطالعه، با استفاده از الگوی پیشنهادی جمعیت شناس برجسته معاصر، کینگیسلی دیویس، هویت جنسیتی بر پایه مشارکت زنان در بازار کار مورد توجه می باشد. به عقیده دیویس، بخش قابل ملاحظه ای از تغییرات در هویت و نقش های جنسیتی را باید در رشد فزاینده مشارکت زنان در بازار کار طی دهه های اخیر جستجو کرد. روش پژوهش مورد استفاده در این مقاله، ترکیبی از بررسی اسنادی و روش تجزیه و تحلیل های آماری و تجربی است. تجزیه و تحلیل های این پژوهش بر دو نکته اساسی تأکید دارند: نخست آنکه، مناسبات بین مهاجرت و هویت را می توان تاحد زیادی در چارچوب مدل نظری «فاصله فرهنگی اجتماعی» بین مبدأ و مقصد مهاجرت تبیین کرد. درواقع، نتایج این پژوهش نشان می دهد که بین این فاصله فرهنگی اجتماعی و شدت تأثیر مهاجرت در ایجاد تغییر در هویت رابطه ای معکوس وجود دارد. دوم آنکه، عواملی همچون مهارت زبانی و طول اقامت در جامعه جدید، نقش مثبتی در وضعیت تمامی مهاجرین (متعلق به کلیه گروه های قومی و نژادی) دارند؛ با این همه، شدت تأثیر این دو عامل حیاتی نیز ارتباط مستقیم با فاصله فرهنگی اجتماعی بین مبدأ و مقصد مهاجرت در زمینه هویت دارد. درواقع، این امر نشان دهنده نقش تعیین کننده این دو عامل در کاهش دادن شکاف فرهنگی اجتماعی بین مبدأ و مقصد مهاجرت در جریان زندگی مهاجرین و افزایش موفقیت آنان در جامعه جدید می باشد.

هدف تحقیق حاضر، شناخت و بررسی میزان گرایش به الگوهای فرهنگ غربی در بین نوجوانان شاهد و ایثارگر استان آذربایجان غربی است. از بین کلیه دانش آموزان خانواده های شاهد و ایثارگر 15 الی 19 ساله (2145012 نفر)، 200 نفر به روش نمونه گیری تصادفی چند مرحله ای انتخاب شدند. روش تحقیق حاضر از نوع پیمایشی است و گردآوری داده ها به وسیله پرسشنامه انجام شده است. نتایج تحلیل رگرسیون به روش گام به گام نشان دهنده چهار مرحله معنی دار در پیش بینی گرایش به الگوهای فرهنگ غربی است. در نخستین مرحله، استفاده از رسانه داخلی بیشترین رابطه را با متغیر ملاک، و در مرحله دوم، استفاده از رادیوی داخلی و میزان ازخودبیگانگی بالاترین میزان گرایش به الگوهای غربی را نشان دادند. در سومین مرحله، مجموع استفاده از رادیوی داخلی، ازخودبیگانگی، پایبندی به مذهب و میزان صمیمیت والدین 51 درصد واریانس متغیر وابسته را پیش بینی کرد. در مرحله آخر، چهار متغیر (استفاده از رادیوی داخلی، ازخود بیگانگی، پایبندی به مذهب، میزان صمیمیت والدین و حضور در هیئت های مذهبی و مداحی) دارای بیشترین توان پیش بینی کنندگی متغیر وابسته بود.

هویت، مجموعه ای از صفات و مشخصاتی است که باعث تشخص یک فرد یا اجتماع از افراد و جوامع دیگر می شود، معنا در مکان، علاوه بر ویژگی های بصری، متأثر از تعاملات متقابل انسان ها، رفتار و فعالیت هاست. هویت در مکان ها به واسطه ایجاد و تداعی خاطرات عمومی در استفاده کنندگان، دلبستگی را در آنها به وجود آورده و این حس مکان است. برای ;iرسیدن به پاسخ این پرسش که آیا بازار نمونه مکانیِ هویت ملی است، این مقاله ضمن اشاره مختصر به عوامل به وجود آورنده معنا در مکان، به ارائه مفاهیمی چون مکان، هویت و هویت ملی و خاطره پرداخته وآنچه از طریق پرسشنامه و روش روان شناسی بوم شناسی حاصل شده، در بازار کرمانشاه به عنوان یکی از مهم ترین فضاهای شهری دارای هویت ملی و فرهنگی به عنوان مورد پژوهی کاربست یافته است. نتایج پژوهش نشان می دهد مکان، ماهیتی است پویا و هویتی مکنون که در نتیجه فعالیت ها و رفتارها، تجارب و خاطره ها، حس مکان و در نهایت هویت در آن پدیدار می شود. همچنین بازار به عنوان مکانی واجد مؤلفه های سازنده معنا، هویتِ ایرانی ماست که در یک استمرار تاریخی شکل می گیرد و در عین پویایی، خود را در صور کالبدی، هنر و معماری این سرزمین نمایان می کند .

هدف اصلی این مقاله بررسی عوامل اجتماعی فرهنگی مرتبط با هویت ملی نظامیان در یکی از مناطق نظامی است. این تحقیق با روش کمّی و تکنیک پیمایش و با استفاده از پرسشنامه انجام گرفته است. جامعه آماری این تحقیق شامل جوانان نظامی در شهر تهران در سال 1389 می شود. با استفاده از فرمول کوکران و بر اساس نمونه گیری تصادفی سیستماتیک، 400 نفر از نظامیان مورد پرسشگری واقع شدند. یافته های پژوهش نشان می دهد رابطه معنی داری بین متغیر های وضعیت تأهل، وضعیت طبقاتی، محرومیت نسبی، سرمایه اجتماعی، و جهت گیری مذهبی با هویت ملی نظامیان وجود دارد. بر اساس نتایج معادله رگرسیون چندمتغیره، از میان تمامی متغیرهای مورد بررسی، متغیرهای محرومیت نسبی، جهت گیری مذهبی، میزان استفاده از رسانه های جمعی، و سرمایه اجتماعی حدود 37 درصد از کل تغییرات متغیر وابسته را تبیین می کنند.