مطالعات ملی

هویت ملی پدید ه ای مدرن است که در بطن مدرنیته و الزامات جهان جدید پدید آمد. کشورهای تازه تأسیس جهت تداوم بقاء و مشروعیت خود نیاز به تکیه دادن بر پاره ای از سنت ها و میراث گذشتگان داشتند؛ اما در برخی از جوامع، این هویت و آگاهی ملی صرفاً محصول مدرنیته نبوده، ریشه در گذشته های دور دارد. به عبارت دیگر آگاهی به هویت و ملیت، مقدم بر شکل گیری جنش های «ملیت خواه» بود که خواستار «ملت سازی» بودند. بررسی دوره های ساسانی و صفوی و اقداماتی که در پیشینه دولت مداری ایران صورت گرفته است، اهمیت زیادی در مطالعات هویتی دارد. این پژوهش سعی دارد با بررسی مدلول های هویتی در طول تاریخ ایران نشان دهد که چگونه هویت ایرانی در عصر پیشامدرن شکل و تداوم یافت و به عنوان یک میراث به ایران معاصر منتقل شد. مطالعه و بررسی دوره های مذکور نشان می دهد که هویت ایرانی ارتباط مستقیمی با استقرار دولت مداری ایرانی داشته و به هنگام ضعف دولت در کشور، اندیشه هویت در بین نخبگان و دانشمندان استمرار می یافت. این تحقیق همچنان نشان می دهد که مفهوم وطن به عنوان یکی از ارکان هویت از گذشته های بسیار دور در اندیشه و سیاست ایران حضور داشت.

گستردگی و پراکندگی مطالعات در حوزه هویت دینی، ضرروت مروری نظام مند بر تحقیقات علمی انجام شده را بیش از پیش آشکار می کند. ارزیابی روش شناسی و یافته های این تحقیقات و نیز نحوه سنجش هویت دینی در آنها، می تواند گام مؤثری برای ترسیم تصویری جامع تر از مطالعات صورت گرفته قلمداد شود. از این رو، مطالعه حاضر ضمن دسته بندی و یکپارچه سازی مطالعات صورت گرفته در حوزه هویت دینی، به این پرسش پاسخ می دهد که «هویت دینی در پژوهش های گذشته، به چه نحوی مورد تعریف و سنجش قرار گرفته است؟» برای پاسخ به پرسش مذکور، روش «فراترکیب» به کار گرفته شده و بعد از یکپارچه کردن مطالعات، تحلیل ارائه شده است. یافته ها و نتایج پژوهش نشان می دهد کمتر تلاش سازمان یافته ای برای مطالعه هویت دینی با یک رویکرد بومی و جامع به موضوع انجام شده است. این غفلت هم در ابعاد نظری و هم در ابعاد روش شناختی از سوی پژوهشگران علوم انسانی و علوم اجتماعی قابل مشاهده است. از جنبه ای دیگر، مطالعات و پژوهش های مختلفی که در این حوزه انجام شده اند، تلقی یکسانی از مفهوم هویت دینی ندارند و در تعریف و سنجش آن نوعی تقلیل گرایی از جانب پژوهشگران این عرصه دیده می شود.

فرهنگ دفاع مقدس جنبه ای از فرهنگ است که به زندگی و نحوه کنش افراد جامعه به مسائل مختلف در صیانت از آرمان ها، ارزش ها و مرز و بوم در برابر تهدیدهای مرتبط با حوزه پایداری کشور در هشت سال دفاع مقدس ارتباط پیدا می کند. این فرهنگ الگوهای سمت گیری نسبت به موضوعات مختلف و مرتبط با استقلال، پایداری و بالندگی کشور را سامان می دهد و افراد و جامعه را برای اقدامات مختلف آماده می کند. ابعاد هویتی فرهنگ دفاع مقدس حکایت از خاستگاه اسلامی ایرانی آن است. تعیین جزئیات فرهنگ دفاعی و شاخص ها و الزامات مرتبط با آن امر مهمی است و باید در نگاهی نظام مند به طراحی الگوی فرهنگ دفاع مقدس مبادرت ورزید. از این رو، هدف این نوشتار، طراحی و تدوین یک مدل، جهت تبیین الگوی فرهنگ دفاع مقدس است. روش تحقیق، توصیفی تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات کتابخانه ای با هدف تبیین ابعاد و مؤلفه های مدل فرهنگ دفاع مقدس در ایران است. نتایج تحقیق حاکی از آن است که مجموعه ای از ابعاد، مؤلفه ها و شاخص های هدفمند در الگوی فرهنگ دفاع مقدس ریشه در هویت اسلامی ایرانی دارد.

پژوهش حاضر درباره نگرش کاربران فیس بوک به هویت است که به صورت پیمایشی بین 300 نفر از دانشجویان دانشگاه فردوسی مشهد انجام شده است. نتایج نشان می دهد واریانس هویت های فردی دانشجویان یک شکل تر هستند؛ برعکس هویت های جهانی و دینی پراکنده تر از سایر هویت هاست. به این معنا برخی دانشجویان در حد «زیاد و خیلی زیاد» خود را طرفدار هویت های جهانی و دینی می دانند و برخی دیگر از این لحاظ در رتبه های پایین تری قرار دارند. علاوه بر واریانس ها فاصله نمرات، نمره حداکثر و حداقل هویت ها این پراکندگی را تأیید می کند. هم چنین نتایج این تحقیق نشان می دهد، کسب هویت های جهانی از یک سو هویت های ملی و فردی کاسته؛ اما از سوی دیگر نیاز به بازتعریف خود در دو سطح را افزایش داده است. ابراز وجود در محیط های جمعی، توجه به موضوع های جهانی از چشم انداز یک شهروند ملی و تلاش در انطباق باورهای دینی با فضای جدید، موجب درهم بافتگی نگره هویتی دانشجویان در فضای مجازی شده است.

این پژوهش با تکیه بر نظریه نظم اجتماعی و نیز نظریه انتقادی، به بررسی تأثیر عوامل اجتماعی مؤثر بر بیگانگی اجتماعی زنان پرداخته است. تحقیق حاضر، پیمایشی و از حیث معیار اجرایی، کاربردی است. جمعیت آماری پژوهش، زنان شاغل شهر خرم آباد بوده که با استفاده از فرمول کوکران حجم نمونه ها برابر با 310 نفر است. با توزیع پرسشنامه به روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار spss نتایج نشان داد که بیگانگی اجتماعی به ویژه در گروه شاغلان بخش اداری و دفتری و نیز در میان افراد دارای تحصیلات کمتر در سطح بالایی قرار دارد. هم چنین ارتباط معنادار بین میزان اثربخشی اجتماعی، اعتماد اجتماعی، رضایت اجتماعی و میزان تجربه تعارض نقش با میزان بیگانگی اجتماعی تأیید شد و نهایتاً نتایج تحقیق نشان داد که براساس ضریب بتا و تحلیل مسیر میزان 62 درصد از تغییرات بیگانگی اجتماعی زنان توسط متغیرهای مستقل تحقیق تبیین می شود.

آغاز اعتراض های سیاسی سال 2011 در سوریه، فرصت مناسبی برای ورود بازیگران سیاسی گوناگون به عرصه تحولات این کشور مهیا کرد. گروه های تکفیری هم با ورود به میدان سیاست سوریه، مسیر تحولات را به سمت مبارزه هایِ مسلحانه و خشونت آمیز سوق دادند و به یکی از مهم ترین بازیگران سیاسی تبدیل شدند. با توجه به کنش های سیاسی خشونت آمیز، گستره قدرت و فعالیت این گروه ها و هم چنین شناخت ماهیت این گروه ها به پرسشی مهم و ضروری تبدیل شده است. این مقاله که با روش کتابخانه ای و اسنادی و رویکرد توصیفی تحلیلی و با ابتنا بر نظریه شکاف های اجتماعی سیاسی و نظریه سطح تحلیل چندلایه ای کردل و ولف نگاشته شده، بر این فرضیه استوار است که جریان تکفیری سوریه ماهیتی چندوجهی دارد. از یک سو دارای خصیصه ای فرقه ای است که برآمده از شکاف های تاریخی مذهب پایه و مناسبات قدرت بین اقلیت و اکثریت مذهبی است، و از دیگر سو شخصیت و سازمان چندملیتی برون زای این جریان، با نفی بنیان های اجتماعی صرفاً داخلی، ماهیت ابزاری آن را با مداخله عناصر ژئوپلیتیک و نقش آفرینی بازیگران منطقه ای و فرا منطقه ای برجسته می کند.

در فرایند رشد اقتصادی و تقویت هویت ملی، از توسعه تعاونی ها برای ارتقاء روح همکاری و تحقق اهداف مشترک یک جامعه استفاده می شود، به طوری که جهت تأمین نیازهای اساسی از جمله امکانات کار برای همه به منظور رسیدن به اشتغال کامل، اهمیت بخش تعاونی به گونه ای است که نه تنها جزو ارکان اقتصاد ملی و قانون اساسی محسوب می شود، بلکه با آموزه های دین مبین اسلام نیز مطابقت دارد. در این فرایند، افزایش سطح سرمایه اجتماعی و جلب انگیزه های مشارکتی مردم از الزامات توسعه پایدار و اقتصاد مقاومتی هستند و برای این منظور، استفاده از راهبرد گسترش بخش تعاون به منظور محور قرار دادن دانش جمعی، تقویت وفاق ملی و همبستگی اجتماعی در جهت ساماندهی مسایل اقتصادی، افزایش تولید ملی، حمایت از کار و سرمایه ملی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. هدف از مطالعه حاضر در ابتدا، شناخت جایگاه بخش تعاون در فرهنگ ملی و اقتصادی جامعه و بررسی سیر تحول انگیزه های مشارکتی و تشکیل تعاونی در قبل و بعد از انقلاب اسلامی با استفاده از آمار و اطلاعات موجود و سپس نقش آن در تقویت روحیه همبستگی ملی و اجتماعی و سرمایه اجتماعی است. نتایج حاصل نشان می دهد که بخش تعاون در سال های پس از انقلاب اسلامی از رشد کمی و کیفی قابل ملاحظه ای برخودار بوده و تأثیر به سزایی در افزایش سطح تولیدات ملی، اشتغال زایی و هم چنین تقویت انگیزه های مشارکتی در جامعه دارد. هم چنین مشخص شد، اگرچه متغیرهای تعداد تعاونی، اعضا، و اشتغال طی سال های 1370 الی 1389 رشد چشمگیری داشت؛ اما متغیر حجم واقعی سرمایه تعاونی ها طی دوره با کاهش روبه رو بود این مسأله می تواند ناشی از افزایش بهره وری سرمایه و گرایش به سوی تولیدات کاربر باشد.

هدف اصلی این نوشتار، بررسی تمایزهای هویتی عربستان سعودی با جمهوری اسلامی ایران در منطقه خاورمیانه در ذیل سلفیه وهابی است. پرسش این مقاله عبارت از این است که سلفی گری تکفیری عربستان چه جایگاهی در سیاست های هویتی این کشور دارد؟ فرضیه پژوهش حاضر این نکته است که سیاست خارجی عربستان در دوران ملک عبدالله و ملک سلمان (پادشاه کنونی) برپایه «سلفی گرایی عملگرایانه» بوده و این راهبرد به بخشی از سیاست سعودی ها در منطقه تبدیل شده است. به تبع، این سیاست نفوذ بر نوعی مهار نقش منطقه ای ایران و مقابله با سیاست های هویتی جمهوری اسلامی ایران استوار است. مقاله حاضر تلاش دارد، نخست سلفیه تکفیری و سیاست اشاعه ایدئولوژیکی آن را بررسی و سپس نقش این سیاست هویتی را در سیاست خارجی عربستان سعودی مورد کندوکاو قرار دهد. در نهایت نیز راهبرد سعودی این سیاست در امنیت و سیاست هویتی جمهوری اسلامی ایران مورد مداقه قرار خواهد گرفت. روش جمع آوری اطلاعات براساس روش کتابخانه ای است.