امیرمحمد حاجی یوسفی

امیرمحمد حاجی یوسفی

مدرک تحصیلی: عضو هیات علمی و معاون آموزشی دانشکده علوم اقتصادی و سیاسی

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۹۵ مورد.
۱.

نقش و جایگاه اقتصاد در قدرت ملی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های روابط بین الملل دوره ۱۳ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۴۹) 137 - 170

کلید واژه ها: اقتصاد قدرت ملی ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۰ تعداد دانلود : ۸۹
قدرت ملی به مفهومی اشاره دارد که در آن دولت ها با استفاده از منابع مادی و معنوی بالقوه و بالفعل خود و با اتکا به شیوه حکمرانی و کیفیت رهبری در جامعه، جایگاه ملی، منطقه ای و بین المللی کشور را تعیین می کنند. بعد از جنگ سرد توان اقتصادی به شکل بارزتری به یکی از مهم ترین ارکان تقویت قدرت ملی کشورها تبدیل شده است. در پژوهش حاضر با استفاده از روش تحلیلی – تبیینی و با استفاده از منابع مکتوب و اینترنتی در پی پاسخگویی به این پرسش هستیم که «باتوجه به اولویت یافتن نسبی اقتصاد در رقابت های جهانی و منطقه ای و افزایش نقش آن در قدرت ملی کشورها، چرا نقش این مقوله مهم در قدرت ملی ایران کم رنگ بوده است؟» فرضیه ای که برای پاسخگوی به این سؤال مطرح می شود این است که «اگرچه اقتصاد در سیاست گذاری های کلان ایران مورد تأکید و توجه بوده؛ ولی این مقوله مهم در فرایند سیاست های اجرایی نظام حکمرانی کشور در اولویت نبوده است». بررسی مبانی نظری و نقش اقتصاد در قدرت ملی ایران نشان می دهد که دلیل پایین بودن نقش اقتصاد در قدرت ملی کشور افزایش فشار تحریم ها و تهدیدها بود که باعث شد توان بازدارندگی نظامی در کشور اولویت پیدا کند، بعد از آن نگاه آرمانی به مقوله توسعه و عدم تطابق بسیاری از اهداف برنامه ها با واقعیت که باعث شکست آنها شد، نقش اقتصاد در قدرت ملی کشور را کاهش داده است.
۲.

اقتصاد سیاسی بازتولید بی ثباتی و منازعه در عراق پساصدام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه ایرانی سیاست بین الملل سال ۱۲ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۲۳) 460-488

کلید واژه ها: اقتصاد سیاسی عراق نظم دسترسی محدود استقرار سیاسی ظرفیت توسل به خشونت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۰ تعداد دانلود : ۱۱۷
عراق از جمله کشورهایی است که به صورت بالقوه طیف قابل توجهی از مولفه های تعیین کننده امنیت و حصول به توسعه متوازن نظیر جمعیت جوان و منابع سرشار هیدروکربوری را دارا است. با این حال فرآیند توسعه اقتصادی- اجتماعی و امنیت پایدار این کشور درآغازین دهه های قرن بیست و یکم، به وضعیتی مخاطره آمیز و پرابلماتیک انجامیده است. عراق طی دو دهه اخیر و متعاقب فروپاشی رژیم صدام حسین، علیرغم فروش سالانه میلیاردها دلار درآمد نفتی و دریافت کمک های بین المللی با نارسایی تدارک خدمات عمومی نظیر قطعی گسترده برق، فقر و بیکاری فراگیر و تعارضات عمیق و مداوم بین نیروهای اجتماعی در عرصه اقتصاد سیاسی خود مواجه بوده است. پرسش آن است که بازتولید ناامنی و پیچیده شدن فرآیند توسعه اقتصادی- اجتماعی در عراق پسا صدام چگونه قابل فهم است؟ فرضیه پژوهش با اتکاء به رویکرد اقتصاد سیاسی نهادگرای داگلاس نورث بدین صورت طراحی شده که الگوی روابط میان ائتلاف حاکم و نیروهای مسلح و توانمند عرب سنی، متعاقب تکوین نظم دسترسی محدود در این کشور، زمینه بازتولید ناامنی و شکل گیری وضعیت پیچیده فراروی توسعه اقتصادی- اجتماعی این کشور را فراهم نموده است. یافته های پژوهش نشانگر آن است که گذار از یک نظم محدود و سرکوب گر به نظمی محدود، شکننده و متکثر، فرآیند سیاست گذاری های توسعه ای در عراق پساصدام را به سمت اقدامات بخشی نگر، غیرفراگیر و منفعتی تقلیل داده است. برآیند این وضعیت تعارض بین میان دولت و نیروهای رانت جو به شکل منازعه و بازتولید ناامنی و بی ثباتی بوده است پژوهش حاضر به روش اسنادی و با استفاده از منابع و متون موجود صورت گرفته است.
۳.

سیاست مهاجرتی ایالات متحّده آمریکا در دوران ترامپ(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سیاست خارجی سال ۳۷ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۳ (پیاپی ۱۴۷) 59 - 88

کلید واژه ها: افول نظم لیبرال ملی گرایی سیاست های مهاجرتی دونالد ترامپ ایالات متحده امریکا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۷ تعداد دانلود : ۸۵
دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ در آمریکا (2020-2016) یکی از چالش برانگیزترین دوران ها در تاریخ ایالات متحّده و جهان شناخته می شود. این دوران با توجه به ویژگی های خاص آن، از اهمیت بالایی برخوردار است و دلیل اصلی آن را باید در سیاست های ترامپ جست وجو کرد. پژوهش حاضر به سیاست های مهاجرتی آمریکا در دوران دونالد ترامپ پرداخته و به دنبال بررسی عوامل ایجاد این سیاست هاست. در همین راستا، از چهارچوب افول نظم لیبرال و رشد ملّی گرایی، از زاویه پیامدهای ناشی از سیاست های اقتصادی نئولیبرال و سیاست های مداخله گرایانه نظامی جرج دبلیو بوش بهره گرفته شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که رشد ملّی گرایی از دلِ افول نظم لیبرال برخاسته و نتیجه آن رشد احزاب ملّی گرا و راست افراطی و اقبال عمومی به آن ها بوده است. دونالد ترامپ در چنین شرایطی و با محوریت ملّی گرایی سیاسی- اقتصادی و با شعارِ «اول آمریکا» به قدرت رسید و سیاست خارجی آمریکا را بر مبنای اعمال قوانین، دستورات اجرایی، و خروج و تجدیدنظر در بسیاری از توافق نامه های بین المللی بنا گذاشت. تمرکز این پژوهش، بر سیاست های مهاجرتی آمریکا در دوران ترامپ است که اصلی ترین ویژگی آن، رویکرد گزینشی در پذیرش مهاجران است. در مجموع، این پژوهش تبیین کرده است که افول هنجارها و نهادهای نظام بین المللی لیبرال سبب رشد ملّی گرایی سیاسی و اقتصادی شده است و این به نوبه خود زمینه محدودیت هایی را در سیاست مهاجرتی آمریکا در دولت ترامپ فراهم آورده است.
۴.

تأثیر تکنو- ناسیونالیسم بر رقابت اقتصادی آمریکا و چین (با تأکید برحوزه نیمه هادی ها)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات اقتصاد سیاسی بین الملل دوره ۶ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۲ 607-637

کلید واژه ها: تکنو - ناسیونالیسم آمریکا چین رقابت اقتصادی نیمه هادی ها

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۷ تعداد دانلود : ۱۱۲
تکنو- ناسیونالیسم نوعی تفکر مرکانتلیستی در حوزه فناوری های جدید است که نوآوری و قابلیت های فناوری را مستقیماً به هویت ملی، امنیت ملی، رفاه اقتصادی و ثبات اجتماعی یک کشور مرتبط می کند. این مهم بعد از سال 2018 و جنگ تجاری آمریکا و چین بیش از پیش نمایان شده است. یکی از مهم ترین نمادهای این رقابت در حوزه تراشه های پیشرفته یا نیمه هادی ها است. با توجه به اهمیت این موضوع در این پژوهش با استفاده از روش تحلیلی – تبیینی و منابع اسنادی - کتابخانه ای و اینترنتی در پی پاسخ به این سؤال اساسی هستیم که «تکنو – ناسیونالیسم به خصوص نبرد فنی در حوزه نیمه هادی ها چه تأثیری بر رقابت اقتصادی آمریکا و چین خواهد گذاشت؟» متناسب با پرسش پژوهش این فرضیه مطرح می شود که «نبرد فنی در حوزه نیمه هادی ها با توجه به کسب مزیت تکنولوژیک یکی از مهم ترین ارکان جنگ تجاری آمریکا و چین است و با توجه به ماهیت تعیین کننده این فناوری سرنوشت برتری اقتصادی دو کشور به تسلط در این حوزه وابسته است». نتایج نشان می دهد که با توجه به اهمیت نیمه هادی ها در ساخت بسیاری از تولیدات صنعتی سرنوشت ساز و تعیین کننده یکی از اصلی ترین ارکان رقابت اقتصادی آمریکا و چین در همین حوزه است که تاکنون غرب برتری زیادی نسبت به چین دارد؛ ولی چین هم با برنامه ریزی های مختلف در پی جبران این فاصله و کاهش وابستگی به غرب است.
۵.

چالش های پیش روی بازدارندگی ایران در خاورمیانه: از اتحاد تا سیاست منطقه خاکستری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ژئوپلیتیک سال نوزدهم بهار ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۶۹) 96 - 130

کلید واژه ها: ایران آمریکا بازدارندگی اتحاد منطقه خاکستری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۶ تعداد دانلود : ۲۱۱
با سیطره ایالات متحده آمریکا بر نظم نوین جهانی، منطقه خاورمیانه به یکی از کانون های اصلی اعمال استراتژی بازدارندگی ایالات متحده آمریکا در دفاع از متحدانش در برابر ایران تبدیل گردید. جمهوری اسلامی ایران نیز در پاسخ به تهدیدات آمریکا و متحدانش و با وجود فشارهای ناشی از محیط منطقه ای و محیط بین الملل، در صدد ایجاد استراتژی امنیتی-دفاعی جامعی در قالب بازدارندگی برآمده است. مقاله حاضر به دنبال پاسخ به این پرسش بوده است که «محیط متحول منطقه ای و بین المللی چگونه بر استراتژی بازدارندگی ایران در برابر آمریکا و متحدانش تاثیر گذاشته است؟». آزمون فرضیه با روش قیاسی-تبیینی و تحلیل داده های اسنادی نشان می دهد که چگونه معضلات اتحاد در منطقه خاورمیانه زمینه ساز گرایش ایران به اتحاد با روسیه و چین که در حال اجرای سیاست منطقه خاکستری در تقابل با آمریکا هستند، شده است. این موارد با بازتولید ابهام و بی ثباتی سبب چالش در بازدارندگی جمهوری اسلامی ایران در منطقه خاورمیانه می شوند.
۶.

عوامل مؤثر بر سیاست دولت روسیه در برابر جریان های اسلامی روسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات اوراسیای مرکزی سال پانزدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۳۱) 151 - 175
تعداد بازدید : ۱۱۴ تعداد دانلود : ۹۳
موضوع این پژوهش بررسی عوامل مؤثر بر سیاست دولت روسیه در برابر جریان های اسلامی روسی به عنوان گروهی از اقلیت های با اهمیت در این کشور در سال های ۱۹۹۱ تا ۲۰۲۱ است. در این نوشتار به د نبال پاسخ این پرسش هستیم که چرا سیاست دولت روسیه در برابر جریان های اسلامی در این کشور میان کنترل، تقابل و تعامل در نوسان بوده است؟ در پاسخ این فرضیه مطرح می شود که سیاست دولت مرکزی روسیه در قبال جریان های اسلامی به دلیل برخی عوامل داخلی مانند ماهیت نظام سیاسی اقتدارگرای هیبریدی و برخی عوامل خارجی مانند تحولات جهان اسلام از جمله برآمدن طالبان، القاعده و داعش و تأثیرهای امنیتی آن بر کشورهایی مانند روسیه که جمعیت قابل توجه مسلمان دارند، بیشتر به شکل کنترل، تقابل و تعامل در نوسان بوده است. روش این پژوهش در زمره پژوهش های کیفی با رویکرد توصیفی- تحلیلی است و به عنوان پژوهشی نظریه آزما با استفاده از مدل و نظریه، توصیف را انجام می دهیم و از مدل چندفرهنگ گرایی ابزاری در رژیم های اقتدارگرای هیبریدی برای انجام تحلیل استفاده می کنیم. یافته های پژوهش نشان می دهد که سیاست های دولت نسبت به جریان های اسلامی هم از ابعاد و زوایای داخلی و هم از جنبه های بیرونی قابل توجه است. همچنین دولت در برابر جریان های اسلامی مختلف از سیاست واحدی پیروی نمی کند و سیاست هایی مبتنی بر تعامل و تساهل در جهت سیاست های تعاملی دولت و آنچه به عنوان حق خودگردانی از آن یاد می شود همچنین سیاست های کنترلی یا تقابلی اجرا می شود.
۷.

تبیین رویکرد منازعه و همکاری در حوزه آبریز اروندرود(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: روابط خارجی سال چهاردهم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۳ 66 - 105

کلید واژه ها: ایران و عراق رودخانه های مرزی رودخانه اروندرود منازعه و همکاری هیدرودیپلماسی امنیتی زدایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۷ تعداد دانلود : ۱۶۷
آبراه های مرزی در منطقه خاورمیانه با محرک هایی مانند تغییرات آب و هوایی، افزایش جمعیت، توسعه اقتصادی و شهرنشینی، باعث افزایش تقاضا و فشار برمنابع آب شیرین شده است. این مساله در حوضه رودخانه های مشترک باعث کمبود آب و به رویکردی تنش زا تبدیل شده و ابعاد جدیدی را به تعاملات دولتی افزوده است و باعث ایجاد مثلثی از ناامنی آب، منازعه و همکاری در میان کشورها در مورد بهره برداری و مدیریت آن گردیده است. اختلاف بر سر بهره برداری، مدیریت، تعیین خط مرزی و میزان کیفیت آب شیرین در رودخانه اروندرود باعث گردیده که ادراک همکاری و منازعه توأمان در این حوضه آبی وجود داشته باشد. مفاهیم منازعه_ همکاری محور تعاملاتی را سازمان دهی می کنند و بر مبنای تأثیرگذاری و تأثیرپذیری این محور سطوح ادراکی شکل می گیرد. پژوهش پیش رو با روش توصیفی _ تحلیلی، قیاسی _ فرضیه ای و بنیان نهادن چارچوب نظری به دنبال پاسخ گویی به این پرسش است که چگونه می توان رویکرد منازعه و همکاری در سیاست خارجی ایران در حوضه رودخانه اروندرود را مدیریت نمود؟ سیاست آبی ایران در رودخانه اروندرود از طریق امنیتی زدایی و دیپلماسی آبی می تواند بحران آب را مدیریت نماید. پردازش این مهم با استفاده از چارچوب مفهومی و برآیند اختلافات آبی ایران و عراق در رودخانه اروندرود به عنوان مطالعه موردی بررسی می گردد.
۸.

اقتصاد سیاسی توسعه در عراق پساصدام: چرخش سیاسی یا بازتولید نظم دسترسی محدود(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: رهیافت های سیاسی و بین المللی سال چهاردهم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۷۲) 83 - 110
تعداد بازدید : ۱۶۲ تعداد دانلود : ۱۲۹
اضمحلال رژیم بعث و زوال نظم سیاسی مستقر به مثابه یک بزنگاه تاریخی فرصت تحول و تکوین سازوکارهای تحقق بخش تغییرات مطلوب اقتصادی- اجتماعی را پیش روی جامعه و نظام سیاسی عراق قرار داد. با این حال واقعیت های این کشور حاکی از پیچیده تر شدن وضعیت توسعه ملی عراق در برهه پساصدام است. مسأله پژوهش حاضر رمزگشایی از چگونگی شکل گیری سرنوشت موجود و منطق حاکم بر الگوی رکود و شکنندگی فرآیند توسعه اقتصادی در عراق پساصدام است. پرسش اصلی مقاله آن است که قبض و بسط فرآیند توسعه در عراق پساصدام چگونه قابل فهم است؟ فرضیه پژوهش بدین صورت طراحی شده که ستیز نیروهای اجتماعی قدرتمند حاضر در سپهر سیاسی عراق پساصدام مانع چرخش سیاسی- نهادی ضروری برای گذار از وضعیت نظم دسترسی محدود و حصول به توسعه پویای ملی در این کشور شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد کنش های متقابل نیروهای حاضر در سپهر سیاستگذاری اقتصاد سیاسی عراق پساصدام درجهت تمهید صورت بندی اندیشه ای و نهادی منضبط برای باز نمودن قفل های تاریخی و هدایت توسعه اقتصادی در این کشور گام بر نداشته است. متقابلاً بزنگاه تاریخی ناشی از سقوط صدام با بازتولید میراث نهادی گذشته، تشدید رانت جویی، گسترش مناسبات قائم به شخص و در نتیجه نابرابری در توزیع درآمدها، افزایش هزینه مبادله و تکوین نظم شکننده در این کشور همراه شده است. پژوهش به روش تاریخی و با اتکاء به منابع و متون نظری، گزارش های آماری و تحلیلی موجود صورت گرفته است.
۹.

تحلیل مفهومی چند فرهنگ گرایی ابزاری؛ مطالعه موردی روسیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های روابط بین الملل دوره ۱۲ بهار ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۴۴) 7 - 36
تعداد بازدید : ۲۱۶ تعداد دانلود : ۱۳۰
بازنگری در روش های مدیریت در جوامع کثرت گرا به ویژه در میان لیبرال دموکراسی های عمدتا مهاجر پذیر منجر به ظهور سیاست-گذاری جدیدی تحت عنوان چند فرهنگ گرایی شد. اگرچه کاربست الگوی چند فرهنگ گرایی در این نظام ها بستر مناسبی را برای مدیریت در جوامع چندقومی و چند فرهنگی ایجاد نموده، اما انتقاداتی از جمله کاهش انسجام ملی و هویت مشترک و برآمدن گروه های ملی گرای افراطی بر آن وارد شده و در کنار این انتقادات، نقد دیگری مطرح شده مبنی بر اینکه کاربست مفهوم چند فرهنگ گرایی در نظام های غیر دموکراتیک مانند روسیه که از ساختاری چند فرهنگی و چند قومی برخوردارند، چگونه خواهد بود. هدف اصلی این مقاله ارائه یک چارچوب مفهومی است که در آن کاربست نظریه چند فرهنگ گرایی را در کشورهایی با ساخت سیاسی اقتدارگرایی هیبریدی به تصویر می-کشد. در این مقاله با بررسی مورد روسیه و با استفاده از مفهوم اقتدارگرایی هیبریدی به ارائه رویکردی تلفیقی با عنوان «چند فرهنگ گرایی ابزاری» پرداخته شد. مطابق یافته های این پژوهش کاربست این مفهوم در کشورهای اقتدارگرا یا کشورهایی با رژیم اقتدارگرای هیبریدی مانند روسیه نیز امکان پذیر است. در نتیجه، چندفرهنگ گرایی بیشتر جنبه ابزاری دارد و عناصر دموکراتیک و اقتدارگرا هر دو مشاهده می گردد. برای این کار از روش پژوهش قیاسی بهره برده و تلاش می شود با توضیح مفهوم چند فرهنگ گرایی و اقتدارگرایی هیبریدی به کاربست آن ها در مورد روسیه پرداخته شود، سپس با استفاده ازمفاهیم ذکر شده و مطالعه موردی به تکمیل این مفاهیم پرداخته و یک مدل تحلیلی جدید با عنوان «چند فرهنگ گرایی ابزاری در رژیم های اقتدارگرای هیبریدی» ارائه می شود.
۱۰.

ژئوپلیتیک، ژئواکونومیک و چشم انداز همکاری ایران و هند در چابهار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ژئوپلیتیک سال هفدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۳ (پیاپی ۶۳) 61 - 87

کلید واژه ها: ایران چابهار ژئواکونومیک ژئوپلیتیک هند

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۲ تعداد دانلود : ۴۲۰
با آغاز سده بیست و یکم ایران و هند موافقت نامه های زیادی جهت گسترش همکاری اقتصادی و سیاسی با یکدیگر امضا کرده اند. یکی از مهم ترین همکاری های دو کشور، توافق نامه سرمایه گذاری هند در چابهار است. ایران و هند طبق اعلامیه دهلی نو در سال 2003 توافق کردند که بندر چابهار را توسعه بخشند اما توافق نهایی بین دو کشور در می 2016 حاصل شد و در سال 2019 سرمایه گذاری هند در چابهار عملیاتی شد. مقاله حاضر به بررسی دلایل تأخیر سرمایه گذاری هند(2003 تا 2019) در بندر چابهار و چشم انداز همکاری ایران و هند در این بندر می پردازد. روش پژوهش مورد استفاده در این تحقیق از نوع قیاسی-فرضیه ای است یعنی با استفاده از مفاهیم کلیدی ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک به توصیف و تحلیل مسئله پرادخته می شود. گردآوری داده ها عمدتاً به صورت اسنادی است. نتایج پژوهش نشان می دهد که به رغم منافع و اهداف مشترک ژئواکونومیکی، اما اهداف متضاد ژئوپلیتیکی دو کشور باعث شده تا روند سرمایه گذاری هند در چابهار با تأخیر روبه رو شده و نتایج ملموسی برای آن در آینده تصور نشود.
۱۱.

تأثیرهای ابتکار یک کمربند و یک راه بر اقتصاد سیاسی غرب آسیا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات اوراسیای مرکزی سال چهاردهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۲۹) 47 - 74

کلید واژه ها: ابتکار یک کمربند و یک راه توسعه چین رژیم های بین المللی غرب آسیا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۲ تعداد دانلود : ۲۳۹
ابتکار یک کمربند و یک راه به عنوان مرحله جدیدی از برون گرایی چین و تأثیرهای جهانی و منطقه ای آن از زمان اعلام در سال 2013 تاکنون محل تحلیل های مختلفی بوده است. در این میان، کمتر تحلیلی این ابتکار را از دیدگاه رژیم های بین المللی اقتصادی نگریسته است. از این رو، می توان پرسید که چین چرا به دنبال رژیم سازی جهانی است و چگونه آن را از راه مناطق مختلف از جمله غرب آسیا به پیش می برد و کنش های نظری و عملی رژیمی چین در غرب آسیا چیست؟ بر این اساس، مسئله اصلی این پژوهش چیستی تأثیرهای ابتکار یک کمربند و یک راه بر اقتصاد سیاسی غرب آسیا در سال های 2013 تا 2021 است. برای بررسی این مسئله، ابتکار یک کمربند و یک راه را با تأکید بر غرب آسیا در دو مرحله نظری و عملی بررسی می کنیم. ابتدا با روش تحلیل محتوا، مقوله هایی از درون چهار متن منتخب مربوط به راه ابریشم نوین، سند مادر راه ابریشم نوین 2015، مقاله سیاستی عرب – چین در سال 2016، سخنرانی شی جین پینگ در مجمع سالانه بوآئو 2021 و ابتکار پنج ماده ای وزیر خارجه چین برای غرب آسیا (2021) را به عنوان کنش نظری چین، شناسایی و در مرحله بعد با مدل فرایندهای عِلی اقتصادی برگرفته از نظریه رژیم های بین المللی اقتصادی کنش عملی چین در غرب آسیا را توصیف و تحلیل می کنیم. یافته های این پژوهش نشان می دهد که چین به دنبال رژیم سازی جهانی به صورت وارونه با تأکید بر سیاست سفلی و به صورت آرام و از راه مناطق مختلف از جمله غرب آسیا است.
۱۲.

درهم تنیدگی عناصر منازعه و همکاری در حوزه آبریز هیرمند(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سیاست جهانی دوره دهم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۳۶) 157 - 184
تعداد بازدید : ۱۳۲ تعداد دانلود : ۱۱۲
آبراه های مرزی به لحاظ اهمیت استراتژیکی و ژئوپلیتیکی در زیست انسانی و جانوری، اکوسیستم مناطق و توسعه کشورها که با افزایش جمعیت، بالارفتن تقاضا، تغییرات آب و هوایی، گرم شدن زمین، خشک سالی، کمیابی منابع آبی و سوء مدیریت آبی سبب همگرایی و واگرایی در حوزه های رودهای ساحلی گردیده است به رویکردی چالش زا در سیاست خارجی کشورها تبدیل شده است. اختلاف بر سر بهره برداری، مدیریت و تعیین حقابه رودخانه مرزی هیرمند باعث گردیده که همکاری و منازعه توأمان در این حوزه آبی وجود داشته باشد. مفاهیم منازعه - بحران یک ساختار چند لایه با ماهیت پویا را سازمان دهی می کنند و از طرف دیگر از تأثیرگذاری و تأثیرپذیری منازعه و همکاری مدل همزیستی شکل می گیرد. پژوهش پیش رو با روش توصیفی _ تحلیلی و بنیان نهادن چارچوب نظری به دنبال پاسخ گویی به این پرسش است که چگونه می توان منازعات آبی را در سیاست خارجی ایران در حوزه رودخانه هیرمند مدیریت نمود؟ ایران با امنیتی زدایی از بحران آبی می تواند آن را مدیریت پذیر نماید. پردازش این مهم با محوریت روابط بین دولتین و ادغام با عناصر داخلی که برگرفته از رویکردهای بین الاذهانی، محیط زیست و اجتماع انسانی است پایه گذاری گردیده و اختلافات آبی ایران و افغانستان در رودخانه هیرمند به عنوان مطالعه موردی بررسی می گردد.
۱۳.

مطالعه ی تطبیقی سیاست خارجی عربستان و ایران در بحران سوریه

نویسنده:
منبع: دانش تفسیر سیاسی سال سوم بهار ۱۴۰۰ شماره ۷ 108-134

کلید واژه ها: ‌ ایران بحران سوریه سیاست خارجی عربستان نظریه ی بازی ها

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۱ تعداد دانلود : ۱۸۹
چگونگی رویکرد سیاست خارجی عربستان سعودی و جمهوری اسلامی ایران در قبال بحران سوریه وبررسی تاثیری که این بحران می تواند نصیب این دو کشور کند بااین فرضیه قابل طرح است که جمهوری اسلامی ایران سیاست خارجی خود را در راستای حمایت از حکومت بشاراسد تعریف کرده، در حالی که اقدامات عربستان در پی حمایت از مخالفان جهت فروپاشی نظام بشاراسد می باشد. بر همین اساس بقای بشاراسد بعنوان هم پیمان استراتژیک جمهوری اسلامی ایران یکی از اهداف مهم ایران در سطح منطقه می باشد. یافته-های تحقیق نشان می دهد که عربستان و ایران دو بازیگر منطقه ای تاثیرگذار می باشند که سیاست خارجی خود را یکی در حمایت از مخالفان اسد و دیگری در حمایت از نظام اسد طرح نموده اند. در این بازی تا آنجا با هم مقابله می کنند که عربستان منافع آینده خود در سطح خاورمیانه را در نبود بشاراسد به دور از هژمونی ایران می بیند و برای تحقق اهداف خود گزینه مناسب حکومت جایگزین برای بشار اسد را عنوان می کند ،در مقابل تهران با حمایت از بشاراسد عربستان را در این بازی شکست خورده میخواند.
۱۴.

ژئوپلیتیک انرژی و مداخله نظامی روسیه در سوریه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ژئوپلیتیک سال هفدهم بهار ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۶۱) 116 - 144

کلید واژه ها: روسیه ژئوپلیتیک انرژی سوریه غرب آسیا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۵ تعداد دانلود : ۳۶۵
با آغاز رقابت های داخلی و منطقه ای در سوریه(2011)، روسیه به همراه ایران و حزب الله لبنان به حمایت دیپلماتیک و نظامی از دولت بشاراسد مبادرت کرد؛ اما از سپتامبر 2015 مسکو وارد تحولات میدانی سوریه شد. ازآنجایی که ورود روسیه به جنگ سوریه و خاورمیانه پس از فروپاشی شوروی بی سابقه است؛ بنابراین سوال مطرح در پژوهش «چرایی حمایت نظامی مستقیم روسیه در سال 2015 از حکومت بشار اسد است؟». ادعای مقاله این است از زمانی که پوتین رئیس جمهور روسیه شد(1999)، یکی از مهم ترین اهدافش تبدیل شدن روسیه به قدرت برتر در حوزه انرژی بوده است. از دید این مقاله رقابت بازیگران منطقه ای (به ویژه ترکیه) می توانست عاملی مهم در عدم دستیابی روسیه به اهدافش باشد؛ از این رو در سال 2015 با پیشروی نیروهای تروریستی تحت حمایت مستقیم ترکیه به سمت دمشق، روسیه تصمیم به دخالت مستقیم نظامی در این کشور گرفت. بنابراین فرضیه مقاله بدین قرار است «روسیه با نفوذ ژئوپلیتیک در سوریه درصدد کنترل بر یکی از مسیرهای اصلی انتقال انرژی در منطقه غرب آسیا و تبدیل شدن به قدرت برتر انرژی است».
۱۵.

ابتکار کمربند و راه چین در غرب آسیا از دیدگاه نظریه های اقتصاد سیاسی بین الملل(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات اقتصاد سیاسی بین الملل دوره سوم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ 331 - 355

کلید واژه ها: اقتصاد سیاسی بین الملل غرب آسیا ابتکار کمربند و راه رژیم های بین المللی اقتصادی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۷ تعداد دانلود : ۳۹۰
ادبیات تولیدی پژوهش گران اقتصاد سیاسی بین الملل درباره ابتکار کمربند و راه چین و تأثیرات آن در غرب آسیا ذیل چهار کلان نظریه رئالیستی، لیبرالیستی، سازه انگاری، و مارکسیستی جای می گیرد و غالباً مبتنی بر پیش بینی بدون داده عینی کافی و نیز تقلیل گرا و تک عاملی اند، به طوری که برخی صرفاً براساس منطق تدوام و ثبات پدیده ها به سیاست قدرت (رئالیسم)، برخی در فضای جهانی شدن اقتصاد به سیاست منفعت (لیبرالیسم)، برخی براساس معنا، هویت، و ملیت به سیاست هویت (سازه انگاری)، و درنهایت برخی هم براساس طبقه، سلطه، و امپریالیسم به سیاست سلطه طبقاتی (مارکسیسم) به آن توجه کرده اند. سؤال این مقاله این است که کدام نظریه تأثیرات ابتکار کمربند و راه در اقتصاد سیاسی غرب آسیا را بهتر تبیین می کند. با مقایسه این کلان نظریه ها، ایده این مقاله این است که مفهوم رژیم های بین المللی اقتصادی کیوهان و نای در کتاب قدرت و وابستگی متقابل، به ویژه مدل فرایندهای اقتصادی آنان، که شبیه روندهای سه گانه یادشده است، به مثابه نظریه میان برد که به آن واقع گرایی تعدیل یافته هم می گویند، مفاهیم نظری مناسب تری برای توصیف و تبیین پیچیدگی ابتکار کمربند و راه در غرب آسیا فراهم می سازد. یافته های این پژوهش نشان می دهد که ابتکار کمربند و راه در غرب آسیا موجب تقویت و افزایش کالاهای عمومی مانند سرمایه، خدمات، و کار شده و به تبع باعث تقویت همکاری اقتصادی، سرمایه گذاری، فناوری های حمل ونقل و ارتباطات، و نیز افزایش انگیزه دولت ها برای تقویت اقتصادمحورشدن سیاست خارجی شده است.
۱۶.

بررسی رابطه بین میزان اعتماد درسرمایه اجتماعی با میزان مدارای اجتماعی و ملی (مورد مطالعه دانشجویان تحصیلات عالی دانشگاه تهران)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم سیاسی سال شانزدهم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۶۱) 165 - 190

کلید واژه ها: مدارای اجتماعی اعتماد اجتماعی سرمایه اجتماعی توسعه اجتماعی دانشجویان تحصیلات عالی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۵ تعداد دانلود : ۲۳۳
در اندیشه نظریه پردازان سیاسی و اجتماعی، اعتماد اجتماعی بعنوان مهمترین رکن سرمایه-اجتماعی و میزان مداراگری بعنوان پرورش دهنده ارزش های دموکراتیک از منظر ویژگی های فردی و ارتباطات اجتماعی مورد تأکید قرار گرفته اند. از آنجا که نوع نگرش افراد از مهمترین عوامل تاثیرگذار بر عرصه سیاسی-اجتماعی است و از آنجا که مدارای اجتماعی در جامعه دارای پیامدهایی از جمله، احترام به عقاید دیگران، آزادی و افزایش اعتماد در روابط اجتماعی و همگرایی و وحدت ملی است به نظر می رسد داشتن نگاهی آسیب شناسانه در خصوص احساس عدم صداقت و اطمینان و کاهش بی اعتمادی عاملی در جهت تقویت سرمایه اجتماعی مطلوب و معقول، مفید و موثر خواهد بود. در این پژوهش اعتماد در سرمایه اجتماعی و ابعاد آن و رابطه آن با مدارای اجتماعی در بین دانشجویان تحصیلات عالی ساکن در خوابگاه دانشگاه تهران مورد بررسی قرار می گیرد. نمونه گیری به روش تصادفی در دسترس انجام شد. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه استاندارد اعتماداجتماعی (صفاری نیا و شریف1389) و پرسشنامه مدارای اجتماعی (زالی زاده و همکاران 1394) و روایی آن توسط متحصصان و اساتید دانشگاه مورد تایید بوده و با سطح پایایی (آلفای کرونباخ) به ترتیب 72/0 و 70/0 بدست آمد استفاده شده است. برای تجزیه و تحلیل داده ها به روش همبستگی پیرسون از نرم افزار SPSS19 استفاده شد. یافته ها نشان می دهد 1) بین رفتار مبتنی بر اعتماداجتماعی با میزان مدارای اجتماعی دانشجویان رابطه مستقیم و معنادار وجود دارد، 2) بین تمایلات همکاری جویانه با میزان مدارای اجتماعی دانشجویان نیز رابطه مستقیم و معنادرای وجود دارد و 3) بین صراحت و صداقت و بُعد اطمینان و میزان مدارای اجتماعی دانشجویان پاسخ دهنده رابطه معنادار وجود ندارد.
۱۷.

عامل های مؤثر بر شکل گیری صف آرایی روسیه و عراق (2011 تا 2018)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات اوراسیای مرکزی سال سیزدهم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۲۶) 71 - 90

کلید واژه ها: خیزش عربی داعش روسیه صف آرایی عراق نظم منطقه ای غرب آسیا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۴ تعداد دانلود : ۴۷۵
روابط عراق و اتحاد شوروی از دهه 1970 گسترش یافت و عراق به عنوان یکی از مهم ترین متحدان این ابرقدرت در خاورمیانه (غرب آسیا) محسوب می شد. فروپاشی نظام شوروی و پایان جنگ سرد، منجر به پایان اتحاد میان عراق دوران صدام حسین و روسیه نشد و این دو کشور در دهه 1990 با وجود فرازونشیب ها به همکاری ادامه دادند؛ اما حمله ایالات متحد آمریکا به عراق و سرنگونی رژیم بعث در سال 2003 نقطه پایانی بر اتحاد روسیه و عراق بود. بدین ترتیب در سال های 2003 تا 2011 شاهد ایفای نقش حداقلی روسیه در عراق پس از صدام بودیم. به نظر می رسد با شروع خیزش های عربی و سرایت ناآرامی ها به سوریه و سپس عراق و به دنبال آن اشغال بخش وسیعی از سرزمین عراق توسط داعش، صف آرایی جدیدی میان روسیه و عراق شکل گرفته است. بنابراین این پرسش مطرح می شود که چه تحول هایی بر شکل گیری صف آرایی میان روسیه و عراق بین سال های 2011 تا 2018 تأثیر گذشته است. فرضیه نوشتار این است که خیزش های عربی (2011) و به دنبال آن تحول های منطقه خاورمیانه، به ویژه بحران سوریه موجب شکل گیری تهدیدهای داخلی و خارجی علیه امنیت وجودی دولت مرکزی عراق شد؛ در برابر چنین تهدیدهایی ایالات متحد آمریکا (در دوره اوباما) به عنوان مهم ترین و قدرتمندترین متحد عراق، بی میل به همکاری و حمایت حداکثری از دولت عراق بود؛ بنابراین در شرایطی که ادراک رهبران روسیه نسبت به جایگاهشان در نظام بین الملل در مقایسه با دهه 1990 و 2000 تغییر یافته است، تحول های منطقه خاورمیانه و نظام بین الملل فرصتی مناسب را پیش روی روسیه نهاد تا بار دیگر در عراق نقش آفرینی کند.
۱۸.

مبانی عملگرایانه اندیشه موعودگرایی در گفتمان سیاست خارجی امام خمینی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: متین سال بیست و دوم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۸۷ 45 - 73

کلید واژه ها: امام خمینی دگرسازی مستضعف - مستکبر سیاستخارجی ج.ا.ایران موعودگرایی و مسیانیسم شیعی - اسلامی مهدویت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۷ تعداد دانلود : ۳۶۲
مقاله پیش رو به دنبال واکاوی مبانی عمل گرایانه اندیشه موعودگرایی و مسیانیسم شیعی- اسلامی (مهدویت) در گفتمان سیاست خارجی امام خمینی است. بر این اساس پرسش اصلی این است که «اندیشه موعودگرایی به چه نحو و بر اساس چه مؤلفه ها و روندهایی در گفتمان سیاست خارجی امام خمینی مفصل بندی شده و این خوشه نشانگانی چه تأثیراتی بر ساختار کلان سیاست خارجی ج.ا.ایران گذاشته است؟». در مقام پاسخ فرضیه مقدماتی بدین صورت طرح می شود: «گفتمان سیاست خارجی امام خمینی عموماً متوجه بعد عمل گرایانه اندیشه موعودگرایی بوده و بر این بنیاد، در پرتو دوگانه مستضعف - مستکبر، سه سطح ایدئولوژیک (مبانی و منابع هویت پایه)، استراتژیک (حوزه سخت افزار قدرت؛ امنیت و توسعه ملی) و دیپلماتیک (مبتنی بر تحقق منافع ملی) را برای سیاست خارجی ج.ا. ایران مفصل بندی می نماید». در این رویکرد که شاید بتوان از آن با عنوان واقع گرایی آرمان نگر یادکرد، موعودگرایی شیعی یا همان ایده مهدویت در حدفاصل یک امر تاریخی و نص دینی و یک امر اجتماعی دیده می شود. چهارچوب نظری و روش شناسی نوشتار استوار بر ترکیب نشانه شناسی مکتب اسکس و نظریه تحلیل گفتمان انتقادی نورمن فر کلاف است
۱۹.

تاثیر توانمندسازی سیاسی زنان بر حکمرانی خوب: (درسهایی از سوئد برای ایران)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوم سیاسی سال چهاردهم بهار ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۵۴) 33 - 62

کلید واژه ها: توانمندسازی توانمند سازی سیاسی زنان حکمرانی خوب سوئد ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۰۰ تعداد دانلود : ۸۶۶
هدف این نوشتار بررسی و تحلیل تاثیر توانمندسازی سیاسی زنان بر حکمرانی خوب در سوئد و یافتن الگویی از این حیث برای ایران است. سوئد به عنوان کشوری پیشگام در برابری جنسیتی و حکمرانی خوب محسوب می شود. در ایران نیز جایگاه و حقوق زنان پس از انقلاب اسلامی بهبود یافته است، اما زنان همچنان با یک توسعه نامتوازن روبرو هستند و با وجود غلبه بر بخشی از انگاره های سنتی، موانع اجتماعی، توانمندی مطلوبی در حوزه سیاسی کسب نکرده اند. در همین راستا پرسش اصلی این است که توانمند سازی سیاسی زنان چه تاثیری بر حکمرانی خوب دارد و با مطالعه این روند در کشور سوئد چه آموزه هایی برای ایران می توان استخراج کرد؟ بر این مبنا تحقیق حاضر ابتدا با استفاده از روش قیاسی- فرضیه ای و با ترکیب نظریه توانمندسازی لانگه (سطح خرد) و مالهوترا (سطح کلان) به بررسی تاثیر توانمند سازی سیاسی زنان بر حکمرانی خوب در کشور سوئد می پردازد و از این طریق، مدل توانمندسازی سیاسی زنان در سوئد را استخراج مینماید. مهم ترین راهکار در کشور سوئد، تشخص بخشیدن به زنان، ارائه مسئولیت اجتماعی از طریق مشارکت مدنی (نهادهای مردمی، گروه های داوطلبانه و...) و کمرنگ شدن نگاه جنسیتی از طریق آموزش است. با توجه به تجربه سوئد، توانمندی سیاسی زنان در سطح میانی، به عنوان بخشی کلیدی برای تقویت شاخص های حکمرانی خوب است که بر این اساس مدل ترکیبی لانگه و مالهوترا با اضافه شدن سطح میانی تکمیل می گردد. در نهایت این مدل که مبتنی بر تجربه سوئد است در مورد ایران به کار بسته شده و آموزه هایی برای این کشور مشخص می گردد.
۲۰.

تحولات جدید در روابط عربستان و رژیم صهیونیستی؛ دلایل و زمینه ها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آفاق امنیت سال ۱۲ پاییز ۱۳۹۸ شماره ۴۴ 148 - 184

کلید واژه ها: صف بندی موازنه منافع واقعگرایی نئوکلاسیک عربستان رژیم صهیونیستی (اسرائیل)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۶ تعداد دانلود : ۵۷
دگرگونی های داخلی، منطقه ای و جهانی در سال های اخیر، شرایط جدیدی را برای دولت عربستان فراهم کرده است که سیاست خارجی این کشور را به سمت صف بندی با کشورهای منطقه به ویژه نزدیکی پنهانی با رژیم صهیونیستی کشیده است. باتوجه به این واقعیت، مقاله حاضر می کوشد با روشی قیاسی فرضیه ای و با تکیه بر نظریه موازنه منافع رندال شولر در چارچوب نظری رئالیسم نئوکلاسیک به بررسی دلایل و زمینه های مؤثر بر شکل گیری این رفتار در سیاست خارجی عربستان بپردازد. یافته محوری حاصل از این پژوهش آن است که مبتنی بر نظریه موازنه منافع رندال شولر، ظهور نسل جدید نخبگان دولتی در عربستان (به عنوان متغیر میانجی) با اولویت بندی ها و درک خاص خود در سیاست گذاری، از ویژگی های چهار متغیر داخلی متأثر است که عبارتند از: انسجام نخبگان، اجماع نخبگان، انسجام اجتماعی و آسیب پذیری حکومت (به عنوان متغیر مستقل داخلی). در کنار این عوامل، افزایش نفود منطقه ای جمهوری اسلامی ایران همراه با تغییرات صورت گرفته در سیاست خارجی امریکا (به عنوان متغیر مستقل ساختاری)، زمینه عادی سازی روابط و ایجاد صف بندی این کشور با رژیم صهیونیستی (متغیر وابسته)، برای دستیابی به اهداف امنیتی و منافع متقابل را فراهم کرده است.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان